| Iuj diris al LoLoZam, ke ili pensas, ke liaj pensoj eble estas interesaj por aliaj homoj. LoLoZam simple esperas, ke iuj respondoj pensigos vin kaj ke aliaj respondoj ridigos vin. Tamen, liaj pensoj estas nur liaj pensoj. Chiuj aliaj havu siajn proprajn pensojn. Kiam LoLoZam esprimas opinion, li pensas, ke tio estas tauga opinio au... bona sherco. Tamen, aliaj havu siajn opiniojn kaj... faru siajn shercojn. Kiam LoLoZam donas konsilon, li pensas, ke tio estas tauga konsilo... au bona sherco. Do neniam sekvu la konsilon de LoLoZam, escepte, se ankau vi mem pensas, ke ghi estas bona konsilo. LoLoZam mem respondecas pri siaj agoj en la vivo. Tio jam estas sufiche peza tasko. Li tute ne povas respondeci pri la agoj de aliaj. Chiam do pripensu, antau ol vi faras demandon kaj post ricevo de respondo, ke pri viaj opinioj kaj pri viaj agoj respondecas sole vi mem! [Demandoj kaj respondoj nur en Esperanto. - Se LoLoZam pensas, ke demando estas tro persona au specifa, li ne respondos, au gheneraligos ghin.] |
En la Kanto-Konkurso de Eurovido (Europa televido) chi-jare venkis Israela kantistino, kiu pli frue estis viro. Kion LoLoZam opinias pri tio?
Kara Michjo,
LoLoZam mem ne povis vidi tiun Kanto-Konkurson. Sed LoLoZam pensas, ke, se tiu kantistino venkis en la konkurso, almenau lau la jughantoj, shia kantado kaj prezentado estis pli bona ol tiu de aliaj kandidatoj.
Pri la fakto, ke shi antaue estis viro, LoLoZam ne povas multon diri, char li ne konas en sia chirkauajho virinojn, kiuj antaue estis viroj.
LoLoZam ja audis pri kazoj, ke iuj viroj psihhe sentis sin virinoj, kaj pro tio havis tiom da psihhaj problemoj, ke ili finfine sin mortigis. Vere, LoLoZam pensas, ke pli bona solvo estas, ekvivi kiel virino, se la chirkaua socio tion allasas.
LoLoZam scias, ke en pluraj landoj estas tute normale, ke homoj shanghigas siajn orelojn, nazon au bushon, se tiuj ne plachas al ili. Li krome audis, ke en iuj landoj la shtataj au sociaj asekuroj pri sano pagas tiajn operaciojn, se la koncernaj personoj havas grandajn psihhajn problemojn pro tiuj oreloj, nazo au busho. (En la chirkauajho de LoLoZam homoj shajnas esti pli kontentaj pri sia aspekto -- vershajne char la socia "premo" por simili al iuj "belo- normoj" ne estas tiel granda kiel en iuj aliaj lokoj.)
LoLoZam memorigas, ke -- kvankam oni ne ofte parolas pri tio -- ne tute malofte okazas, ke iu naskighas kun parte viraj kaj parte virinaj karakterizajhoj. LoLoZam kredas, ke chie (se trovighas financaj kaj tehhnikaj rimedoj) la kuracistoj faros, kiel eble, la bezonatajn operaciojn, por korekti tion. La plej ekstrema kazo estas kompreneble, se oni "korektas" viran korpon al ina au inverse. Sed ja estas tre ekstrema malfelicho, se oni psihhe sentas sin virino, en korpo vira, au inverse...
Kiel ajn, LoLoZam pensas, ke se iu, kiu nun estas virino, partoprenas kiel kantistino en konkurso, oni prijughu shin lau shia kantado kaj prezentado, kaj ne lau aliaj kriterioj.
Pri tiuj "aliaj civilizoj en la universo": Chu LoLoZam ne pensas, ke, se tiaj ekzistus, ni ja estus rimarkintaj tion. Jam dum jaroj, homoj streche auskultas, chu el la Spaco venas iuj "inteligentaj" radio-signaloj. Nenio troveblas. Do montrighis, ke ne havas sencon, auskulti.
Kara Pauxlo,
LoLoZam pensas, ke povus esti multaj "aliaj civilizoj" en la universo. Sed, lau fakuloj, nur unu el multaj miloj da sunoj povus havi planedon kun taugaj kondichoj. Sume tio estas multaj, sed ili ja trovighus tre dise. Kaj lau statistikaj instruoj, estas tre malgranda la probablo, ke tie la vivuloj hazarde estus pli-malpli "je nia nivelo". Tute probable, ili estas au malpli evoluintaj (kaj do ne elsendas radio-signalojn al foraj lokoj), au multe pli evoluintaj (kaj do eble eltrovis manieron de malmultenergia komunikado, por ni ne rimarkebla).
LoLoZam pensas, ke ne estas malbone, rigardi al sinteno de ni mem rilate al aliaj inteligentaj vivformoj chi tie sur nia Tero. Ni scias, ke ekzemple chimpanzoj, goriloj kaj delfenoj estas sufiche inteligentaj. Tamen nur kelkdek el la miliardoj da homoj interesighas pri vera komunikado kun ili. (Kaj montrighas, ke kun iuj chimpanzoj kaj goriloj oni sukcesas iunivele interparoli per manlingvo.) Eble iuj delfenoj interesighas pri pli ampleksa komunikado kun homoj, sed estas malprobable, ke ghuste tiuj delfenoj renkontas homon, kiu interesighas pri pli ampleksa komunikado kun ili...
Ni scias, ke formikoj (almenau kolektive) prezentas iun specon de inteligenteco. Tamen LoLoZam ne audis au legis pri tio, ke iu homo provas establi komunikajn rilatojn kun formikoj.
LoLoZam pensas, ke povas esti, ke por iuj inteligentaj vivformoj en la universo, kiuj ja trovighas je evolunivelo kaj distanco taugaj por entute rimarki nian Sunon kaj nian Teron, nia nivelo de inteligenteco aspektus tia, kia la inteligenteco de formikoj por ni.
Sed, kompreneble, ili "vidas" au "audas" Teron tian, kia ghi estis antau longa, longa tempo, kiam neniu chi tie elsendis radio-signalojn -- kiam fakte la inteligenteco sur Tero estis eble je la nivelo de ameboj. Ne tro interesa celo por komunikado- provo, do, supozas LoLoZam.
LoLoZam nomis Idon "dialekto de Esperanto". Chu do tamen Esperanto disdialektighas?
Kara Gxorgxo,
LoLoZam pensas, ke oni povas diri, ke Ido* estas "dialekto" de Esperanto, char unuflanke Ido estas tre "parenca" al Esperanto (kun multaj deviajhoj, tamen), kaj aliflanke la parolantoj de Ido, por kontaktoj "ekster sia vilagheto, en la pli vasta internacilingva mondo", ghenerale uzas Esperanton. Tamen, Ido ne estas "dialekto" en la signifo, ke ghi spontane kreighis per la interparolado de certa Esperanto- parolanta homgrupo. Ido do ne estas ekzemplo de "disdialektigho".
LoLoZam foje audis pri malgranda vilagho ie, kie oni parolas specialan formon de la chirkaua lingvo, interalie karakterizata per tio, ke ne ekzistas nur singularo (ununombro) kaj pluralo (plurnombro), sed ankau dualo (speciala formo kiam temas pri du). Krome, nenie en tiu lingvo- regiono ekzistas dualo. Montrighis, ke tie tiu dualo ne estas iu postrestajho el antikvaj tempoj, sed, ke ghi originis antau chirkau cent jaroj, kiel sherco en iu junulara grupo. Tiu sherca dualo disvastighis kaj nun estas firma parto de la loka dialekto. La loghantoj de la koncerna vilagho vere kultivas tiun specialajhon. LoLoZam pensas, ke ili tion faras, char aliokaze ili kaj ilia vilagho per nenio distingighus de la chirkauajho. LoLoZam supozas, ke, se iam iu famulo estus naskighinta en tiu vilagho, au se la fromagho de tiu vilagho estus konata aliloke, kaj se do jam per tio la vilagho distingighus, tiuj vilaghanoj ne sentus bezonon, kultivi sian dualon.
Ion similan LoLoZam audis pri iuj Esperantistaj junularaj rondoj, kie oni uzis (uzas?) "ge-" antau verboj, kiel "gepromeni", "gediskuti", k.s. Sed LoLoZam ne audis, ke tiu specialajho disvastighis pli ghenerale.
Multaj homoj ja volas per io distingighi de aliaj. Inter uzantoj de internacia lingvo (de Esperanto, do), iuj kapablas verki, kaj inter tiuj, iuj volas distingighi per iuspeca literatura dialekto. Por ghi, iuj pruntas ne nur el naciaj lingvoj kaj Latino, sed ech el... Ido. Sed tiuj verkistoj cetere, en normalaj konversacioj, ech pri siaj libroj, utiligas tute kutiman lingvajhon. Tamen ne chiuj kapablas verki literaturon kaj en tiu distingighi per sia stilo kaj lingvajho. Nu... kelkcent (se ne jam nur kelkdek) homoj elektis distingighi inter la kelkaj milionoj da parolantoj de internacia lingvo (praktike do: de Esperanto), okupighante pri Ido. Pli precize: pri unu el la multaj ree kaj denove shanghitaj versioj post la Ido- projekto de 1907. LoLoZam komprenas, ke iuj Esperantistoj incitighas, kiam iu Idisto al la ghenerala publiko kvazauas, ke Ido kaj Esperanto estas egale probablaj "kandidatoj por internacia lingvo". Sed LoLoZam preferus, se oni sukcesus informi la publikon pri la faktoj, tamen montrante respekton al la idealoj de la nunaj Idistoj.
Kvankam ankau en Esperanto, oni povas konstati la ekziston de iuj iom malsamaj uzmanieroj de la lingvo, preferataj de iuj, por distingi sin de aliaj, tamen pri disdialektigho ne povas temi en la moderna mondo kun sufiche facilaj kaj rapidaj komunik- rimedoj. Unuflanke, oni uzas internacian lingvon ghuste por esti komprenata de personoj alilokaj kaj alidevenaj. Tio estas tre firma premo por utiligi "normalan", "ghenerale akceptatan" lingvajhon. Aliflanke, veraj dialektoj (do ne ies personaj lingvo- preferoj) povas formighi nur en grupoj kun multe da kontaktoj interne, kaj malmulte da kontaktoj ekstere. LoLoZam pensas, ke tiaj grupoj inter Esperanto- parolantoj apenau povas ekzisti.
* Pri "Ido" vidu la piednoton che respondo al "Konsilanto" (aprilo).
Chu LoLoZam kapablas kanti per supertonoj?
Kara Votero,
LoLoZam ne mem; ankau ne sen supertonoj... Sed LoLoZam ja konas homojn, kiuj kapablas kanti per supertonoj. Tio estas granda arto, kvankam LoLoZam havas la impreson, ke al multaj homoj tia kantado ne vere plachas. Plej imprese estas, lau LoLoZam, kiam la baza tono (ekzemple tiu el la gorgho) estas apenau audebla, kaj la supertonoj kvazau flute dancas.
LoLoZam supozas, ke tiuj legantoj, kiuj neniam audis tian kantadon, ghin ne povas ech imagi.
Chu lau LoLoZam ekzistas inteligenta vivo ekster Tero? Kaj chu ili vizitos Teron au jam vizitis ghin? Kaj kion ili faros al ni?
Kara Spacspektanto,
LoLoZam ne scias, chu ekzistas "inteligenta vivo" ekster Tero.
Foje li ech dubas, chu ekzistas multe da inteligentaj vivuloj sur Tero.
Sed, leginte kelkajn librojn pri astronomio, LoLoZam supozas, ke en la universo estas multaj planedoj, kiuj tute taugas por ke tie povu ekzisti (kaj eble ekesti) vivajhoj au vivuloj. Ankau multaj malnovaj popolaj rakontoj parolas pri aliaj vivuloj en la universo; pri la ekzisto de "aliaj mondoj".
De post la tempo, kiam ekestis vivo sur Tero (kiel ajn la vivo ekestis), dauris longe (lau homa kompreno pri tempo), ghis homoj povis komenci ian spacveturadon.
Unue al nia Luno.
Poste iomete pli malproksimen, sed nur iomete.
Pasos ankorau multe da tempo, ghis homoj de sur Tero povos vojaghi al planedoj che aliaj Sunoj...
Proksimume samtempe, kiam surteraj homoj komencis ekskurseti al la Luno, ili komencis kapabli neniigi la homaron per nukleaj kaj/au bakteriaj armiloj.
Ghis kiam la homoj sur Tero trovos manieron por pace kaj amike kunvivi, lau LoLoZam daure ekzistas risko, ke iuj stultuloj komencos nuklean au bakterian militon, kaj ke neniighos la tuta homa tehhnika "civilizo".
Por chi tiu argumentado plej gravas, ke tiam neniighos la kapablo pri spacveturado.
Nome, LoLoZam pensas, kaj li ne estas la sola, ke ne tiom gravas, en kiom da lokoj en la universo povis ekesti vivo.
Pli gravas, kiom da civilizoj ekster Tero sukcesis ne neniigi sin, au rejheti sin en antau- tehhnikan epokon, antau ol ili kapablis pri spacveturado malproksimen.
(Chu la civilizo sur Tero tion sukcesos, ni ne jam scias...)
LoLoZam pensas, ke, se iu "inteligenta vivo", ie en la universo, atingis la kapablon pri spacvojaghado ghis nia Tero, ili antau tio jam atingis la kapablon vivi en paco kun najbaroj kaj fremduloj.
LoLoZam do ne tre timas vizitantojn el la universo.
LoLoZam tamen forte supozas, ke tiaj pacemaj inteligentuloj, vidante la nunan situacion sur nia Tero, preferus...
eviti nin!
Ja ankau Spacspektanto kredeble preferus ne viziti regionon, kie la lokuloj militas inter si, au kie oni mortigas ali-pensantojn kaj persekutas ali-aspektantojn!
