Convencion sus lo provençau, l'aupenc e lo niçard

Conseu de la Lenga Occitana - Sector de Lingüistica dau CREO Provença

Lo Conseu de la Lenga Occitana prepausa una codificacion establa e adeqüata per valorizar lo provençau, lo niçard e l'aupenc en se basant sus leis obratges fondadors de Loís Alibèrt (Gramatica Occitana, CEO, reedicion de 1976) e de Robèrt Lafont (L'Ortografia occitana: lo provençau, CEO, 1972). Après dos ans de concertacion larga ambe lei melhors especialistas, e en collaboracion estrecha ambe lo Sector de Lingüistica dau CREO Provença, lo Conseu de la Lenga Occitana preconiza leis usatges seguents:

  1. ont davans vocala, ont o onte davans consonanta. En niçard: dont.
  2. castèu, parlèsse, prètz... temps, ven, Provença, sciéncia... (accentuacion classica); liech, uech... Variantas localas: casteu, parlesse, pretz... tèmps, vèn, Provènça, sciència...
  3. aduire, noirir, poirir. Variantas: adurre/aduerre, norrir, porrir.
  4. òc, onze, ont... Variantas: v-òc, v-onge, v-ont / m-ont...
  5. li (per ex. li parli). Variantas: i, ié, l'
  6. i (per ex. i vau). Variantas: ié, li, l'
  7. o = lo (per ex. o pensi). Variantas: va/-vò, zo...
  8. fiu/filar, ne, primier, pòt = fieu/fielar, ne'n, premier, pòu (pòl en cisaupenc)
  9. trobar, arribar, trabalh. Variantas: trovar, arrivar, travalh
  10. parli (parle). En niçard: parli. En aupenc: parlo.
  11. parlan, finisson, baton.
  12. parlas = parles
  13. Futur en aupenc: parlarei, parlarès, parlarè, parlarem, parlaretz, parlaràn. Variantas: parlarèm, parlarén
  14. pòrta, fòrça, fònt (ò majoritàriament diftongat, subretot en niçard e en maritim).
  15. que parle, que finiga, que bata (subjontiu present classic); que parle, que finigue (-isse), que bate (subjontiu present non-classic).
  16. region, milion, realizacion. Lo sufix -ion englòba de pronóncias divèrsas.
  17. siáu, siás, aviá, avián (avia, avian en niçard e cisaupenc).
  18. me te se = mi ti si. En aupenc: me te se. En niçard: mi ti si.
  19. onze, dotze, tretze, catòrze, quinze, setze. Variantas: onge, doge, trege, catòrge; quinge, sege (provençau comun).
  20. dralha = draia (mot particular).
  21. vengua, volgua, valgua (aupenc).
  22. aüra, maür, chaüta (aupenc). Lo grafèma aü englòba de pronóncias divèrsas.
  23. muraor, mochaor (aupenc). Lo sufix -aor englòba de pronóncias divèrsas. Parier avèm: semenaoira, lavaoira; clavaüra; colaís colaïssa, moveís moveïssa.
  24. los òmes, las fremas (aupenc). Variantas en cisaupenc dau sud: li (i) òmes, li (i) òme; les fremes, le freme. Variantas en aupenc dau sud-oèst: les òmes, lei fremas...
  25. tuchi, nosauti, vosauti (cisaupenc dau sud)
  26. mas (conjoncion niçarda e aupenca)
  27. esperar, estat. Variantas: sperar, stat, sens apostròf iniciau (niçard, cisaupenc)
  28. lu mieus amics, li mieus amigas (niçard)
  29. còp, tròp, cap. Variantas: còup, tròup, caup (niçard, maritim)
  30. parlarai = parlerai, finirai = finisserai, batrai = baterai (niçard)
  31. classic classica... En cisaupenc dau sud: clàssic clàssica...
  32. distinguir = destingre, imprimir = imprímer, excedir = excèdre... (niçard, cisaupenc)
  33. lo 1997 (niçard)
  34. disèm, camisa, famosa; susar, ausir. En niçard: dièm, camia, famoa (famoï); sudar, audir.
  35. volp, balma, volguèt (niçard e aupenc)
  36. jalina, vòlo (aupenc)
  37. veo, creo, pòon, parlaa, juar (aupenc). Variantas: veio, creio, pòion/pòlon, parlaia
  38. chambiar = chamjar (aupenc).
  39. veï vees ve veèm veètz veon, dii dies di dièm diètz dion (niçard)
  40. veiavam, dièm (niçard)
  41. despí (niçard)
  42. o = ò (conjoncion)
  43. lei(s), aquelei(s), totei(s) (provençau comun)
  44. Variantas maritimas per vàrii... disi...: variáu variás variá variam variatz varián; dieu diés ditz diam diatz dién...
  45. En cisaupenc e en niçard, se desconselha leis italianismes superflús. Per ex. *sècolo à sègle, *soget à subjècte, *contèa à comtat, *coltura à cultura, *rejon à region, *anque à tanben/dequò, *qüindi à donc/doncas, *tristessa/*belessa... à tristesa/belesa... (per exprimir un estat), *conchèt/*Sichília/*sochetat... à concèpte/Sicília/societat..., *gòdre à gaudre/gaudir, *Natal à Deinial/Chalenda/Calena...
  46. Se desconselha tanben leis italianismes superflús en *-o: *pòlo, *russo, *apòstolo, *concavo... à pòl, rus, apòstol, concau... S'adòpta una -e dins quauquei cas rars preconizats per Loís Alibèrt: *mòdo, *rudo, *tipo, *síndromo, *mètodo, *unànimo à mòde, rude, tipe, sindròme, metòde, unanime (en cisaupenc dau sud: síndrome, mètode, unànime)... S'accèpta quauqueis italianismes en -o solament quand enriquisson la lenga: zèro, piano, archipèlago, gancho...
  47. Se desconselha lei francismes superflús, e notament: *pòple à pòble, *charme à encant (enchant en aupenc), *dimenche à dimenge (diménegue en niçard, diamenja en cisaupenc), *quatrième -a à quatren -a, *meme à meteis -ssa (adjectiu) /e mai (advèrbi)...

Lo Conseu de la Lenga Occitana adoptèt aquestei ponchs a Nimes de Provença, dins son amassada dau 27 d'aost de 1997.

1