1. Inleiding

Leven betekent voelen! Voelen betekent leven! Hieruit vloeit de gedachte dat iemand die verstoken is van gevoelens existentieel dood is. Existentieel dood is daarom een term die niet op de mensheid kan worden toegepast. Existentieel dood zou betekenen dat een mens geen gevoel of emotie kent, en dat bestaat niet. Elk mens, hoe vriendelijk of gemeen, hoe open of gesloten, hoe actief of teruggetrokken kent emotie. Emotie is wat een mens doet voelen, en ergo ook leven. Emoties zijn dus zeer belangrijke dagelijkse belevingen die een grote rol spelen bij de persoonlijkheidsvorming, en de emotionele intelligentie is daarvoor weer de bepalende factor.

Ik vond dit een interessante opdracht waarmee ik een aantal nieuwe invalshoeken op de mens heb kunnen appreciëren. Ik ben dan ook druk bezig om ze, waar mogelijk, uit te vinden en toe te passen. Een lange en vermoeiende weg is er nog te gaan, maar als hij op de juiste wijze wordt doorgelopen ben ik ervan overtuigd het me gaat lukken. Maar dát kan alleen de (verre) toekomst bewijzen, zo niet het aller–einde.

Een ding vind ik echter erg jammer: dat is dat weinig mensen zeggen wat ze denken, en andersom! Maar dan denk ik: als niemand zegt wat hij of zij denkt, dan zal de wereld precies hetzelfde eruit zien als altijd. Dus heeft mijn mening in het geheel geen zin, wat op zich al een interessant feit is.

2. Wat is emotie?

Een wetenschappelijke omschrijving van emotie is "elke opwinding of geestverstoring, gevoel, passie; elke heftige of opgewonden toestand". Ook wordt er gesproken over "plotselinge opwinding". Deze definities willen zeggen dat emoties eigenlijk maar sporadisch voorkomen, want hoe vaak verkeer je in een "heftige en opgewonden gemoedstoestand"? Ik ben het daarom ook niet met deze beschrijvingen eens en ik zal aan de hand van de komende paragrafen mijn punt proberen te bewijzen. Wel moet ik hierbij zeggen dat Jean-Paul Sartre in zijn boek "Les Mains Sales" een mooie beschrijving van emotie gaf: "L’emotion est le moyen par lequel l’homme repond a une situation donnee lorsque les autres moyens habituellement efficaces lui sont interdits". Ruwweg vertaald betekent dit : emotie is het alternatief waarmee een mens aan een gegeven situatie antwoord biedt, wanneer zijn gewoonlijke goed werkende afweermechanismen hem verboden worden".

Je hebt en voelt op elk tijdstip van de dag emoties. Je bent gelukkig, je voelt je zenuwachtig, je baalt van een opmerking of je hebt verdriet over het overlijden van je moeder. Dit zijn allemaal voelbare emoties die je in principe kan controleren. De controle over emoties is heel belangrijk, want het zou een beetje raar staan als je na een flauwe opmerking in tranen uitbarst. De basis van de emotionele controle is dus de vaardigheid die een mens heeft zijn om impulsen te controleren. Daarom wordt er ook gezegd dat mensen die hun emoties goed kunnen controleren een hoge mate van zelfcontrole hebben. Maar een mens beleeft ook intens veel onbewuste emoties die niet direct van binnen–uit beïnvloedbaar zijn. Je voelt ze wel, maar je weet niet waar ze vandaan komen. Vandaar dat de controle op deze emoties heel erg moeilijk is.

’s Nachts is het menselijk brein ook enorm bezig met het voelen, maken en verwerken van emoties. Dat uit zich het beste in dromen. Er zijn mensen die denken dat ze niet dromen, en daarom denken dat ze ’s nachts geen emoties hebben. Niets is minder waar, want ieder mens droomt de hele nacht bijna continu door. De gebeurtenissen van de vorige dag (of week of maand) worden door de hersenen bespeeld. Deze gebeurtenissen hebben altijd iets te maken met een bepaalde emotie, vandaar dat dromen ook zo belangrijk zijn voor het verwerken van de emotionele toestand van een mens.

Als je je bijvoorbeeld een hele dag slecht voelt en niets gaat zoals het zou moeten gaan, dan heeft dat waarschijnlijk zijn oorsprong in een bepaalde "slechte of nare gebeurtenis". Deze gebeurtenis is soms bewust, maar meestal onbewust door de hersenen opgenomen en op een bepaalde manier verwerkt. Als je gaat slapen is dit gevoel nog steeds aanwezig, en het vertaalt zich vaak in een nutteloos gevoel. Een gevoel dat eigenlijk nergens zin in geeft en je valt na een beetje gepieker in slaap.

Dan komt het droomproces in werking. Het verwerkt de gevoelens en onderdrukte emoties op zo’n manier dat, als je wakker wordt, je je weer kiplekker voelt. Je kan je niet herinneren waarom het "nare" gevoel de dag van te voren aanwezig was. Dit wil zeggen dat de onprettige emoties zijn verwerkt. Dit bewijst dat dromen actief emoties verwerken. De emotionele intelligentie die daaruit vloeit bestaat dus onbewust voor ieder mens (in meer of mindere maten) en kan daarom, mits getraind, ook bewust worden toegepast.

Om emoties te begrijpen moet je weten wat er met mensen gebeurt als emoties sterker worden en hoe mensen op deze emoties reageren. Sommige emoties zijn complexer en moeilijker te begrijpen dan anderen, maar zij worden allemaal door een aantal simpelere basisemoties gevormd. Hierop ga ik in de volgende paragraven verder.

3. Welke emoties kennen we?

Emoties kunnen zowel positief als negatief zijn. Maar de gedachte dat negatieve emoties slecht zijn en positieve emoties goed zijn is niet geheel waar. Natuurlijk is het prettiger om goed gezind en lekker gehumeurd te zijn. Maar een mens kan onmogelijk altijd een goede bui hebben. Het is zelfs zó dat het fysiologisch gezien onmogelijk is. Een persoon die altijd gelukkig (nooit een slecht uur, dag of week) is zal niet lang leven. De menselijke emotionele toestand moet door positieve en negatieve emoties in evenwicht worden gehouden.

Onder positieve emoties verstaan wij vaak:

• Liefde
• Vreugde

Onder neutrale emoties verstaan wij vaak:

• Verbazing

Onder negatieve emoties verstaan wij vaak:

• Woede
• Vrees
• Walging
• Verdriet

De herkenning van deze verschillende emoties gebeurt op twee verschillende manieren. Ten eerste kan je iemands emoties ontdekken aan de hand van fysiologische details. Een bepaalde emotie bereidt het lichaam voor op een eventueel respons. Dit kan zijn een gezicht dat rood wordt, een stem die gaat trillen, haren die rechtop gaan staan of een erectie krijgen. Het lichaam neemt het in deze gevallen een beetje van de hersenen over, omdat de hersenen deze reacties op de emoties niet meer kan controleren. Het is dan ook niet primordiaal dat deze emoties worden gecontroleerd, omdat ze van extreme en intense harde aard zijn.

Ten tweede kunnen iemands emoties worden afgelezen aan de hand van de mentale gemoedstoestand. Als een normaal gezien actief persoon er op een dag een beetje belabberd en stil uitziet, kan ervan worden uitgegaan dat die persoon een bepaalde negatieve emotie sterk ervaart. Ook wanneer een persoon aanvallende opmerkingen maakt tegenover anderen is er iets met de emotionele huishouding mis. Vaak zijn dit onbewuste signalen van een persoon dat er iets aan de hand is en dat er, al dan niet dringend, om hulp wordt gevraagd. Ik zeg hier vaak, en niet altijd, omdat die emoties ook door de persoon zelf kunnen worden ver- en bijgewerkt.

Zo kan het ook zijn dat een persoon voor langere tijd een bepaalde negatieve emotie (mentaal bewust of onbewust) toont. Dit kan een eerste teken zijn van een depressie, waar uiteraard spoedig hulp bij nodig is. Bij een depressie, die onder andere veroorzaakt kan worden door een ophoping van negatieve emoties, moet er altijd voorzichtig om worden gegaan met de manier van hulpverlening. Er is dan ook niet een goede manier om iemand bij een depressie te helpen, maar er moet zeker worden gelet op de eventuele emoties die de persoon zou kunnen voelen. Kijken naar de in het verleden gebeurtenissen is daarom ook cruciaal in de herkenning en het begrip van iemands depressie.

4. Hoe ontstaan emoties?

Er is veel betwisting in de psychologische wereld over het ontstaan van emoties. Er zijn degenen die zeggen dat emoties instinctief zijn. Dat alle emoties bij pasgeboren baby’s aanwezig zijn. Deze stelling is echter, na onderzoek van onder anderen John Watson en Katherine Bridges, van richting veranderd. Zij kwamen erachter dat baby’s wel degelijk een aantal basis emoties kennen, maar dat deze eigenlijk maar een zeer klein deel van het totale emotie pakket vormen. De drie fundamentele gevoelens (liefde, angst en woede) vormen de basis voor de oneindige samenstelling van de menselijke emoties die wij kennen. Varianten daarvan die lijken op verrukking en affectie komen pas op eenjarige leeftijd tevoorschijn en daadwerkelijke vreugde is pas op tweejarige leeftijd te merken, aldus John Watson. Dit wil zeggen dat het ontstaan van de basis emoties in de kinderjaren gebeurt, maar over de vraag van hoe dat gebeurt is nog geen zekerheid.

De basis–emoties ontstaan dus in de kinderjaren, maar naarmate een persoon ouder wordt komen er variaties en vermengingen in deze emoties. De omgeving draagt veel bij aan de wijze waarop iemands emoties ontwikkelen. Een beschermd persoon zal de emoties van vrees en echte angst niet kennen. Hij kent ze niet omdat hij nooit met de prikkel is geconfronteerd die deze emoties uitlokt. Hetzelfde geldt voor een persoon die zijn hele leven door zijn ouders is geslagen en gepest. Hij kan, wanneer hij in een liefdevolle familie wordt geplaatst, niet begrijpen waar de liefde vandaan komt, en ziet het in veel gevallen als een komplot. Ook hij heeft nooit met deze externe omstandigheden te maken gehad. Een mens kan immers niet verder denken en voelen dan zijn instinct en zijn directe (leer)omgeving. Een aangezien de mensen veel van hun instincten op vroegjarige leeftijd al kwijt zijn, zijn ze bijna geheel overgeleverd aan invloeden uit hun (al dan niet directe) omgeving.

Emoties zijn dus misschien instincten (hier zouden we kunnen zeggen dat ze aangeleerd zijn) die wij vanaf onze geboorte met ons meekrijgen. Emoties zijn misschien ook voortgevloeid uit onze directe en eventueel indirecte omgeving. Emoties zouden ook, en dit is de meest waarschijnlijke variant, een combinatie van de twee zijn. Maar er zouden ook nog veel meer elementen, waarvan wij niets weten, toedragen aan het ontstaan van emoties. Om precies aan te geven waar emoties vandaan komen, hoe ze naar voren komen en waardoor ze worden geprikkeld is voor de wetenschap nog een onmogelijke taak. We weten veel van het menselijk brein af, maar we kunnen alleen maar zeker weten wat we kunnen zien, meten en voelen. Met de oorsprong van emoties kunnen we geen van deze drie dingen en ik geloof ook dat dit zo zal blijven.

5. Waarom hebben we emoties?

We hebben emoties om in eerste instantie met onszelf te kunnen communiceren. Zonder emoties zou het onmogelijk voor de mens zijn om te voelen, en voelen is de basis van ons zijn. We voelen, zoals ik al heb gezegd, de hele dag door. Maar er is ook een andere verklaring voor het bestaan van emoties, en dat is wel de communicatie met anderen.

Miljoenen jaren geleden leefden de aapachtige "mensen" op de aarde. Zij konden niet communiceren met woorden of hersengolven, alleen met gebaren en geluiden. En toch zijn ze geëvolueerd tot de Homo Sapiens, de mens van vandaag.

Dit proces heeft niet zomaar plaats kunnen vinden. Er moet iets meer dan gebaren en kreten zijn geweest om dit tot stand te brengen. De "apen" zijn in groepsverband gaan leven, wat uiteindelijk tot de hedendaagse beschaving heeft geleid. Dit groepsverband is echter niet zomaar ontstaan. Diverse gevoelens hebben de grondslag gelegd. Het "liefde" gevoel heeft geleid tot vriendschap. Het "haat" gevoel heeft geleid tot oorlog. En zo zijn er ontelbare emoties en gevoelens die hun steentje hebben gedragen aan onze maatschappij. Emoties hebben de eenvoudige voortplantingsdrang die alle dieren eigen is een andere dimensie gegeven. Het is weliswaar zo dat niet alleen mensen emoties tonen, maar dat is een ander onderwerp.

6. Wat is intelligentie?

De cognitiewetenschap is de wetenschap die zich bezig houdt met intelligentie. Hoewel de term intelligentie niet specifiek is gedefinieerd, kost het over het algemeen weinig moeite om intelligentie aan mensen toe te kennen. We noemen mensen intelligent, omdat ze doelbewust handelen, omdat ze betekenisvolle antwoorden geven op vragen die hun

gesteld worden, omdat ze puzzels kunnen oplossen en omdat ze dingen kunnen ontwerpen, die nieuw, handig of mooi zijn.

Het imago dat wij van een intelligent persoon hebben is dat van een slim persoon. Slimme mensen halen goede cijfers op school, zij hebben een grafisch geheugen en zij zullen later veel geld verdienen. Dit is in sommige gevallen zeker waar, maar slimme mensen kunnen zich ook zeer a-sociaal gedragen. Deze mensen hebben geen of weinig vrienden, zij kunnen zich slecht uitdrukken, en ze zijn bot. De slimste, en dus ook de intelligentste "nerd" wordt vaak op school gepest, en hij kan vaak geen weerstand aan het gedrag van zijn mede scholieren bieden. Zo een persoon raakt steeds dieper en dieper in een dip, en op den duur ziet men dat deze mensen depressief worden. Die depressiviteit heeft in eerste instantie niets te maken met hun intelligentie, maar meer met het feit dat zij niet goed met hun emoties kunnen omgaan.

Intelligentie wordt gemeten door de welbekende IQ test. Die test meet echter maar een zeer beperkt aantal factoren die voor het meten van intelligentie van belang zijn. De vragen zijn vaak logica vragen, inzichtsvragen, taalvragen of toegepaste wiskunde vragen. Dit alles goed en wel, maar er zijn mensen die heel veel met taal en logica kunnen, en niets met wiskunde. Zo ook omgekeerd zijn er mensen die helemaal niet logisch kunnen denken, maar wel uitstekend in zijn in wiskunde. De vraag rijst dan: is de ene groep intelligenter dan de andere? En welke groep is dan intelligenter.

Hoe de traditionele intelligentie tests worden opgesteld is ook erg dubieus. Ze worden door psychologen samengesteld, die precies weten wat ze willen vragen, zonder erbij stil te staan dat er misschien mensen de test gaan doen die de taal niet helemaal goed beheersen. Of dat er dyslectische mensen tussen zitten. Intelligentie is dus een zeer vage term waarover nu veel betwisting bestaat. Er kan niet direct een antwoord op de vraag "wat is intelligentie?" worden gegeven, dat is zeker.

Wel is er recentelijk een nieuwe trend gaande. Het is langzamerhand gebruik geworden intelligentie niet langer alleen toe te schrijven aan mensen. Steeds vaker gebeurt het dat bepaalde computers (of beter: computerprogramma's) intelligent worden genoemd. Dit laatste betekent dat sommige computerprogramma's gedrag vertonen dat intelligent genoemd zou worden indien het door mensen zou worden vertoond. Een dergelijk programma simuleert dan een stukje van de menselijke cognitie.

Simulatie is een belangrijk gereedschap van cognitiewetenschappers. Het stelt hen in staat theorieën en modellen over intelligentie te toetsen. Tegelijk hebben deze simulaties praktisch nut: ze kunnen worden gebruikt bij het ontwerpen van intelligente systemen. Cognitiewetenschap is een jong vak. Een manier om een indruk te krijgen van wat cognitiewetenschappers doen is te kijken naar de disciplines die ten grondslag liggen

aan de cognitiewetenschap en wat hun bijdrage is aan het bestuderen van intelligentie. Een andere manier is om te kijken naar een aantal onderwerpen waarin

inbreng vanuit verschillende disciplines zit en die tevens een technische component hebben. Het enige wat computerprogramma’s weerhoudt echt "intelligent" te worden is hun gebrek aan gevoel, hun gebrek aan emoties.

Over de basis en toekomstige ontwikkelingen van intelligentie is nog veel onbekend, maar een stap in de goede richting zijn de bevindingen die de laatste dertig jaar zijn gemaakt op het gebied van de emotionele intelligentie. Hierover in de volgende paragraven meer.

7. Welke soorten intelligentie zijn er?

Wat intelligentie precies is, daarover verschillen de deskundigen nog steeds. De meest gedurfde theorie rondom intelligentie is die van onderzoekers die beweren dat intelligentie niet uit één aspect bestaat, maar uit verschillende. Een belangrijke voorvechter van die theorie is de psycholoog en Harvarddocent Howard Gardner. Gardner onderscheidt acht facetten van intelligentie:

1. Taalkundig (communicatie)
2. Logisch (gebruik en waardering van abstracte relaties)
3. Muzikaal (scheppen en begrijpen van de betekenis die voortkomt uit geluid)
4. Ruimtelijk (het opnemen van beelden, ze omvormen en opnieuw weergeven)
5. Kinesthetisch (gebruik van het lichaam op een hoog ontwikkeld niveau)
6. Intrapersoonlijk (het onderscheiden van gevoelens en het vermogen om nauwkeurige geestelijke modellen van zichzelf te maken)
7. Interpersoonlijk (het onderscheiden en herkennen van gevoelens van anderen)
8. Natuurlijk (het onderscheiden, classificeren en gebruiken van de aspecten van de omgeving)

Volgens Gardner bezitten mensen deze intelligenties in verschillende mate. Dit is bepalend voor hoe mensen leren en hoe het ze vergaat in hun werk. Door training kun je je intelligentie versterken. Door er niets mee te doen, zwakt het niveau af. De ideeën van Gardner zijn in hoge mate controversieel. Ze worden in sommige (management)kringen warm onthaald, in andere hevig bekritiseerd. Er wordt namelijk gezegd dat deze vormen van intelligentie meer vormen van talent zijn. Maar in welke maten is talent gelijk aan intelligentie? Ook deze vraag stellen psychologen en wetenschappers zich, maar ze kunnen het er niet over eens worden.

8. Welke emoties zijn van belang bij het voorspellen van een succesvol leven?

Voor iedereen is dat anders, maar er zijn wel een paar emoties en gevoelens die een mens over het algemeen gelukkiger kan maken dan anderen. Mensen die veel zelfvertrouwen hebben zijn in het leven over het algemeen succesvoller dan diegenen die het niet hebben. En hoe verwerft en persoon zelfvertrouwen? Door de baas te zijn over zijn emoties. Zo kan dit vertaald worden in een "vicieuze" cirkel, waar emoties een centrale plaats innemen.

9. Wat is de toegevoegde waarde van emotionele intelligentie?

Emotionele intelligentie in een zeer breed begrip. Een aantal dimensies komen in dit verband aan de orde die het begrip emotionele intelligentie beter kunnen uitleggen.

Emotionele intelligentie is de kennis van de eigen emoties, zelfbewustzijn, een gevoel herkennen op het moment dat het een rol speelt. Mensen met een grotere sensitiviteit inzake hun gevoelens zijn betere managers dan degenen die dit niet hebben. Zij beslissen bijvoorbeeld beter welke baan te kiezen of welke partner ze moeten huwen. Deze capaciteit wordt ook wel het "observerend ego" genoemd. Mensen met een observerend zijn over het algemeen ook gelukkigere mensen. Mensen die hun emoties goed onder controle hebben kunnen bepaalde gevoelens zodanig hanteren dat ze positief bijdragen aan hun leven. Mensen die slecht erin slagen gevoelens van overmatige angst, depressie en irritatie af te weren hebben veel minder energie ter beschikking voor produktieve doelen.

We beheren onze stemming en gevoelens op diverse manieren, bijvoorbeeld door het lezen van een roman, het kijken naar een televisieprogramma, door sportbeoefening, of door het tot ons nemen van genotmiddelen. Dit zijn zeer uitlopende bezigheden en zij dragen dan ook op verschillende manieren bij aan onze emotionele toestand.

Jezelf kunnen motiveren is een van deze bijdragen. Emotionele zelfcontrole en uitstel van impulsen maakt mensen produktiever in hetgeen ze ondernemen. In een experiment kregen vierjarige kinderen de volgende keuze: zij konden nu een marshmallow opeten of wachten tot de proefleider een boodschap had gedaan en er dan twee krijgen. Degenen die 15 tot 20 minuten konden wachten en zichzelf vaak hielpen door hun ogen met hun handen te bedekken om al dit lekkers niet steeds te hoeven zien, bleken na de middelbare school uitblinkers te zijn. In sociaal opzicht waren ze vaardiger, effectiever en beter bestand tegen de frustraties van het leven. De marshmallow-eters die niet konden wachten bleken in veel gevallen zelfs het tegenovergestelde gedrag te tonen.

De wachters waren in het algemeen ook minder neurotisch, gek op uitdagingen en betrouwbaar. Ze konden nog steeds uitstel van bevrediging met het oog op een bepaald doel verdragen. Met het oog op opvoeding liggen hier wel praktische wenken.

De ontwikkelingspsycholoog Walter Mischel, die de bovengenoemde studie met de marshmellows uitvoerde, stelt dat doelgericht jezelf opgelegd uitstel van bevrediging waarschijnlijk de essentie is van emotionele zelfregulatie.

Empathie is een ander belangrijk aspect van emotionele intelligentie. Empathie is het herkennen van emoties in anderen. Mensen die beter in de gaten hebben welke subtiele sociale tekenen aangeven wat een ander nodig heeft, maakt hen betere leraren of verkopers. Het ontstaan van een gebrekkige empathie wordt meestal geplaatst in de relatie tussen ouders en kind in de eerste kinderjaren.

Er zijn opvoeders die systematisch bepaalde gevoelens van hun peuters en kleuters negeren en daarmee niet responsief zijn. Experimenten hebben het belang van responsiviteit van de opvoeder aangetoond. Een goede responsiviteit van de ouders heeft als gevolg dat het kind de emoties van anderen beter kan hanteren. Deze vaardigheid maakt mensen tot goede leiders en maakt ze populair. In het om kunnen gaan met gevoelens van anderen toont zich doorgaans het vermogen de eigen gevoelens te herkennen en hieraan vorm te geven. Dit is uiteraard een van de belangrijkste aspecten van een menselijk leven.

10. Op welke terreinen kan je emotionele intelligentie toepassen?

Op alle terreinen van intermenselijke relaties is emotionele intelligentie toepasbaar. Ik heb hier een paar van de meest gangbare terreinen voor emotionele intelligentie met enkele voorbeelden uitgewerkt.

De kinderjaren zijn voor een kind heel belangrijk voor het vormen van zijn emotionele intelligente. Omdat de emoties uit de directe omgeving van groot belang zijn voor het vormen van een eigen emotioneel denken, zouden kinderen op emotioneel gebied "goed" moeten worden begeleid. Stel dat een kind alles wat zijn hartje begeert van zijn ouders krijgt, en nooit iets hoeft te doen waar hij geen zin in heeft. Dit zal zich in veel gevallen vertalen naar een op latere leeftijd verwend persoon. Een persoon die snel driftig wordt, en vaak niets van anderen kan aannemen. Dit heeft een behoorlijk effect op de emotionele huishouding van deze persoon, aangezien het feit dat mensen in het algemeen niet graag met dat type mens omgaat. De driftkikker zal in de positieve zin moeten veranderen of de onacceptatie moeten accepteren.

De familie speelt ook een grote rol in de ontwikkeling van iemands emotionele intelligentie. Een persoon die met veel mensen thuis is opgegroeid kan vaak beter zaken met andere delen en is in het algemeen socialer dan iemand die enig kind was. Broers en zussen kunnen ook een bepaald effect hebben op iemands emoties. Een grote broer die zijn broertje altijd maar in de rede valt en klein maakt kan een aanhoudend effect hebben. Het tegenovergestelde is echter ook waar, wanneer een broer of zus zijn kleine "geschwister" met allerlei zaken helpt en ondersteunt.

Schooltijd is het fundament van een normaal leven. Een goede schooltijd is van essentieel belang voor een emotioneel stabiel persoonlijkheid. Of je veel werd gepest, of de leraren je veel aandacht gaven, of je veel vrienden had zijn allemaal factoren die de mate van emotionele stabiliteit van een mens bepalen.

Op het werk
De stress die mensen op het werk ervaren komt vaak door een opstapeling van negatieve emoties die niet verwerkt zijn. Vaak uit deze stress zich echter niet op het werk, maar komt deze pas eruit als het werk voorbij is, bijvoorbeeld thuis. Dit is een teken van een slechte emotionele huishouding; de familieleden moeten boeten voor iets waar zij absoluut niets mee hebben te maken.

Zoals ik al heb gezegd in een vorige paragraaf is het "managen" van emoties voor managers zeer belangrijk. Zij zijn degenen die een bedrijf moeten coordineren, vergaderingen moeten organiseren en mensen moeten motiveren. Als een manager emotioneel onstabiel is zal hij al gauw door de mand vallen en zijn ondergeschikten zullen niet meer met respect naar hem kijken en luisteren. Dit is voor de manager het naarste scenario en mag dus nooit voorkomen.

In de vriendenkring
In de vriendenkring is emotionele intelligentie ook belangrijk. Je kan natuurlijk niet altijd zeggen wat je over een van je vrienden denkt. Doe je dit toch, dan kan je iemand kwetsen waar dat in eerste instantie eigenlijk helemaal niet nodig was. Belangrijk is, als je boos op een goede vriend bent, dat je die woede inhoudt. Het levert immers meer nadeel op dan voordeel, als een tijdelijke ruzie zich in een langdurig conflict gaat veranderen.

11. Is emotionele intelligentie aan te leren?

Emotionele intelligentie is zeker aan te leren. Emoties zijn deels aangeleerd en deels aangeboren, de rest is een combinatie van deze twee. Het goed omgang met deze emoties, de emotionele intelligentie, is iets waar een waanzinnig lang leerproces overheen gaat. Er zijn al kinderen, door omstandigheden, die emotioneel intelligent zijn. Daarentegen zijn er ook volwassenen die nog niets van emotionele intelligentie afweten.

Ik geloof dat hoe ouder je wordt, en hoe meer je over bepaalde zaken gaat nadenken, hoe rustiger je wordt. Emotionele intelligentie heeft ook zeker iets te maken met innerlijke rust. Je bent minder snel opgewonden over zaken, je luister beter, je probeert vaker jezelf in iemand anders te verplaatsen. Dit zijn allemaal voorbeelden van een persoon die emotioneel intelligent bezig is.