Στο άρθρο αυτό, παρουσιάζονται στοιχεία που αφορούν βασικά χαρακτηριστικά του νομού Εύβοιας και ειδικότερα τη μορφολογία, τα πληθυσμιακά, την χωροταξία, τις υποδομές, την ενέργεια και το περιβάλλον, με συνοπτικό σχολιασμό, όπως αυτά εμφανίζονται σε μελέτη του Γραφείου Βιομηχανικής Αλλαγής της Εύβοιας.

Μορφολογία

O νομός Εύβοιας έχει συνολική έκταση 4.167,4τχλμ., η οποία αποτελεί το 3,16% της συνολικής επιφάνειας της χώρας και το 26,8% της συνολικής έκτασης της Στερεάς Ελλάδας. Είναι ο έβδομος σε έκταση νομός της Ελλάδας και το δεύτερο σε μέγεθος νησί μετά την Κρήτη. Ο νομός εκτός από το κυρίως νησί και το ηπειρωτικό του τμήμα, περιλαμβάνει και μικρότερα νησιά με κυριότερο τη Σκύρο . Χαρακτηριστικό του επιμήκους σχήματος του κυρίως νησιού είναι το μεγάλο μήκος των ακτών του που φτάνει μαζί με τη Σκύρο και τα υπόλοιπα νησιά στα 890χλμ. περίπου. Ο νομός Εύβοιας διαθέτει πλούσιους φυσικούς πόρους. Η γεωγραφική του θέση και τα κλιματολογικά του χαρακτηριστικά έχουν σαν αποτέλεσμα την ύπαρξη εκτεταμένων δασών και πολλών οικοσυστημάτων που φιλοξενούν σπάνια είδη της χλωρίδας και πανίδας.

Τα δάση του νομού καλύπτουν σημαντική έκταση. Είναι δάση παραγωγικά τα οποία απασχολούν αρκετούς δασεργάτες. Η εκμετάλλευσή τους όμως δεν είναι σωστή και κύρια συντελεί σ’ αυτό το ιδιόμορφο ιδιοκτησιακό καθεστώς.

Τα πολλά και μικρά οικοσυστήματα που υπάρχουν στο νομό, δέχονται συνεχώς πιέσεις από διάφορες δραστηριότητες των ανθρώπων, όπως επέκταση καλλιεργήσιμων χωραφιών, παράνομες κατοικίες, κατασκευές δρόμων κ.α.

Όσον αφορά το υδάτινο δυναμικό του νομού, παρότι δεν έχει γίνει ολοκληρωμένη μελέτη, από τα στοιχεία που υπάρχουν παρατηρείται έλλειψη νερού, κυρίως κατά την αρδευτική περίοδο. Σε ορισμένες περιοχές η υπεράντληση των αποθεμάτων νερού, είχε σαν αποτέλεσμα την εισροή της θάλασσας μέσα στον υδροφόρο ορίζοντα.

Λόγω της ευνοϊκής του γεωλογικής δομής, περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία διαφόρων ορυκτών πρώτων υλών. Η εξορυκτική δραστηριότητα στο νομό αποτέλεσε σημαντικό πόλο ανάπτυξης κατά το παρελθόν. Σήμερα ο κλάδος αυτός συνεχώς συρρικνώνεται. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος και σπατάλη οικονομικών πόρων.

Πληθυσμιακά - κοινωνικοοικονομικά στοιχεία και δείκτες

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Με βάση την απογραφή του 1991 στο νομό Εύβοιας καταμετρήθηκαν 208.408 άτομα, τα οποία αποτελούσαν το 2,03% του συνολικού πληθυσμού της χώρας, όπως προκύπτει από τους πίνακες 1.1 και 1.2.

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

%

ΕΚΤΑΣΗ

%

ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ

Σύνολο χώρας

10.259.900

100%

131.957

100%

77,80

Στερεά Ελλάδα

582.280

5,68

15.549

11,78

37,45

Εύβοιας

208.408

2,03

4.167

3,16

50,01

Βοιωτίας

134.108

1,31

2.952

2,24

45,43

Φθιώτιδας

171.274

1,67

4.441

3,37

38,57

Φωκίδας

44.183

0,43

2.120

1,61

20,84

Ευρυτανίας

24.307

0,24

1.869

1,42

13,01

Η περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, συμμετέχει με 5,68% στο συνολικό πληθυσμό της χώρας. Ο νομός Ευβοίας συμμετέχει με 35,79% στο συνολικό πληθυσμό της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Ο νομός Εύβοιας είναι ο μεγαλύτερος σε πληθυσμό, νομός της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας.

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

%

ΕΚΤΑΣΗ

%

Στερεά Ελλάδα

582.280

100%

15.549

100%

Εύβοιας

208.408

35,79

4.167

26,80

Βοιωτίας

134.108

23,03

2.952

18,99

Φθιώτιδας

171.274

29,41

4.441

28,56

Φωκίδας

44.183

7,59

2.120

13,63

Ευρυτανίας

24.307

4,17

1.869

12,02

Η πληθυσμιακή πυκνότητα είναι 50 άτομα ανά τετρ. χλμ., σαφώς μεγαλύτερη των υπολοίπων νομών της περιφέρειας και κατά 12,56 ποσοστιαίες μονάδες μεγαλύτερη της αντίστοιχης πληθυσμιακής πυκνότητας της περιφέρειας. Η πληθυσμιακή πυκνότητα του νομού Εύβοιας υπολείπεται της αντίστοιχης της χώρας, η οποία ανέρχεται σε 77,8 άτομα ανά τετρ. χλμ. και η οποία επηρεάζεται σημαντικά από την πληθυσμιακή συγκέντρωση στα αστικά κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Με βάση την κατανομή πληθυσμού στο νομό Εύβοιας προκύπτει ότι η πόλη της Χαλκίδας, που αποτελεί το μεγαλύτερο πολεοδομικό συγκρότημα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού με τάσεις συνεχούς αύξησης.

Ωστόσο επισημαίνεται η επιφύλαξη ότι τα στατιστικά στοιχεία της απογραφής πληθυσμού, αλλοιώθηκαν, λόγω της γνωστής μετακίνησης πληθυσμού κατά την απογραφή, η οποία συμβάλλει στο να παρουσιάζονται ορισμένες περιοχές, κυρίως αγροτικές, αυξημένες και άλλες (κυρίως αστικές ή ημιαστικές) μειωμένες.

Εκτιμάται ότι ο πληθυσμός της πόλης της Χαλκίδας είναι μεγαλύτερος κατά 25-30% της απογραφής του 1991 (51.646 κάτοικοι), ενώ των υπολοίπων ημιαστικών και κυρίως αγροτικών περιοχών κατά 10-15% μειωμένος.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ

Οι Δείκτες Κοινωνικής Ευημερίας, αποτελούν συγκριτικά μεγέθη, ικανά να προσδιορίσουν την εξέλιξη του επιπέδου ευημερίας μιας περιοχής, σε σχέση με τις υποδομές ή τις δυνατότητες ικανοποίησης βασικού επιπέδου αναγκών διαβίωσης.

Δείκτες εκπαίδευσης

Οι δείκτες αυτοί προσδιορίζουν την υποδομή και στελέχωση του εκπαιδευτικού συστήματος, στη περιοχή. Στο πίνακα 1.3, προσδιορίζονται οι δείκτες εκπαίδευσης του νομού σε σύγκριση με την περιφέρεια και τη χώρα.

Δείκτης

Νομός

Στερεά Ελλάδα

Χώρα

νήπια ανά νηπιαγωγό

16,0

16,0

16,0

νήπια ανά σχολική μονάδα

22,2

22,5

23,4

μαθητές δημοτικού ανά μονάδα

73,2

69,4

95,2

μαθητές δημοτικού ανά δάσκαλο

15,0

15,0

16,4

μαθητές γυμνασίου ανά μονάδα

234,0

173

222,0

μαθητές γυμνασίου ανά καθηγητή

14,0

12,2

13

μαθητές λυκείου ανά μονάδα

196,6

170,0

233,3

μαθητές λυκείου ανά καθηγητή

15

13,0

14

Όπως προκύπτει από τον πίνακα 1.3, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση παρουσιάζεται ισορροπία μεταξύ Εύβοιας, Στερεάς Ελλάδας και χώρας. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση όμως, παρουσιάζει χειρότερους δείκτες σε σχέση με τη περιφέρεια.

Δείκτες Υγείας

Στο νομό Εύβοιας για το 1996 αντιστοιχούν 1,9 γιατροί σε 1000 κατοίκους, ενώ η αναλογία στην Στερεά Ελλάδα είναι 1,6 και στη χώρα 3,8. Συνεπώς ο νομός υπολείπεται σημαντικά όσον αφορά την εξυπηρέτηση ασθενών ανά ιατρό.

Επίσης στο νομό το 1996 λειτουργούσαν 140 φαρμακεία, διαμορφώνοντας την αντιστοιχία 1 φαρμακείο για 1.488 κατοίκους, με αντίστοιχα μεγέθη για τη Στερεά Ελλάδα και την χώρα, 1.680 και 1258 κάτοικοι ανά φαρμακείο αντίστοιχα.

Αριθμός φορολογούμενων

Στον πίνακα 1.4 παρατίθεται η κατανομή των φορολογούμενων στο νομό.

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

Εισοδηματίες

2.152

2.298

2.872

3.386

3.636

5.700

5.889

Έμποροι βιομήχανοι βιοτέχνες

10.867

11.369

12.195

12.461

12.612

12.786

13.239

Γεωργοί κτηνοτρόφοι αλιείς

685

882

1.268

1.867

2.123

4.372

5.161

Μισθωτοί

20.192

21.369

23.164

24.620

25.006

26.264

26.592

Ελεύθεροι επαγγελματίες

985

1.062

1.118

1.187

1.220

1.291

1.360

Συνταξιούχοι

6.051

6.735

7.879

9.157

10.360

16.062

17.126

ΣΥΝΟΛΟ

40.932

43.715

48.496

52.678

54.957

66.475

69.367

Από τις μεταβολές στον αριθμό των φορολογούμενων προκύπτουν τα ακόλουθα:

Η αύξηση των φορολογούμενων γεωργών - κτηνοτρόφων - απασχολούμενων στα δάση και αλιέων οφείλεται στην αλλαγή της φορολογικής νομοθεσίας και στην υποχρεωτική δήλωση εισοδήματος από αυτές τις κατηγορίες επαγγελμάτων.

Η μεγάλη αύξηση των συνταξιούχων είναι συνέπεια αφενός της γήρανσης του πληθυσμού και αφετέρου της διακοπής λειτουργίας πολλών βιομηχανιών, οι οποίες υποχρεώθηκαν να συνταξιοδοτήσουν ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων.

Στο πίνακα 1.5 παρατίθενται συγκεντρωτικά στοιχεία εισοδήματος για την Εύβοια, την Στερεά Ελλάδα και τη χώρα. Όπως προκύπτει από τον πίνακα 1.5, το δηλωθέν εισόδημα του νομού, σε τρέχουσες τιμές, αυξάνεται με ίδιους περίπου ρυθμούς (15%) σε σχέση με τη περιφέρεια και τη χώρα (περίπου 14%). Από την ανάλυση όμως του κατά κεφαλή ΑΕΠ, σε σταθερές τιμές δεικτών του 1970, προκύπτει ότι αν και το κατά κεφαλή ΑΕΠ, στο νομό είναι μεγαλύτερο της χώρας, παρουσιάζει τάση μείωσης και σύγκλισης με το συνεχώς αυξανόμενο ΑΕΠ κατά κεφαλή. Ο αντίστοιχος δείκτης για την περιφέρεια είναι μεγαλύτερος από της Εύβοιας και αποδίδεται στον υψηλό δείκτη της Βοιωτίας. Το σύνολο των οικονομικών αναλύσεων παρατίθενται σε λεπτομέρειες σε επόμενο άρθρο του παρόντος

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

Δηλωθέν εισόδημα ΕΥΒΟΙΑ(000.000)

58.893

74.172

91.878

107.177

119.075

157.285

181.320

Δηλωθέν εισόδημα ΣΤΕΡΕΑ 000.000)

140.415

176.452

219.770

257.950

293.769

396.842

453.761

Δηλωθέν εισόδημα ΧΩΡΑ (000. 000)

3.675.239

4.594.478

5.627.573

6.473.248

7.435.624

9.748.059

11.074.881

ΑΕΠ κατά κεφαλή ΕΥΒΟΙΑ

1,68

1,73

1,63

1,60

1,61

ΑΕΠ κατά κεφαλή ΣΤΕΡΕΑ

1,83

1,87

1,76

1,72

1,73

ΑΕΠ κατά κεφαλή ΧΩΡΑ

1,38

1,40

1,49

1,46

1,51

Καταθέσεις

Ο νομός Εύβοιας έχει τις υψηλότερες καταθέσεις από τους υπόλοιπους νομούς της Στερεάς Ελλάδας, θέση που διατηρεί για περισσότερο από μια δεκαετία. Έτσι για το 1994 οι καταθέσεις είναι 201.483 εκ. δρχ., ενώ το κατά κεφαλήν ποσό καταθέσεων είναι 961,898 δρχ., όταν στο σύνολο της χώρας είναι 1.238,067 δρχ.

Τηλεπικοινωνίες

Το 1996 στην Εύβοια η κατειλημμένη χωρητικότητα ανέρχεται σε 97.836 συνδέσεις και αντιστοιχούν 45 τηλέφωνα ανά 100 κατοίκους. Το αντίστοιχο νούμερο για την χώρα είναι 59 τηλεφωνικές συνδέσεις ανά 100 κατοίκους, για την Στερεά Ελλάδα 48,2, για την Φθιώτιδα 47, για την Ευρυτανία 44, για την Φωκίδα 57 και για την Βοιωτία 42 ανά 100 κατοίκους.

Αυτοκίνητα

Το 1993 το σύνολο των ιδιωτικών αυτοκινήτων στο νομό ήταν 21.522 και αντιστοιχούσαν σε 1000 κατοίκους 103 αυτοκίνητα. Το 1995 ο αντίστοιχος αριθμός ανήλθε σε 112,5 αυτοκίνητα ανά 1000 κατοίκους. Στη χώρα ανά 1000 κατοίκους αντιστοιχούν 185 αυτοκίνητα, ενώ στους υπόλοιπους νομούς αντιστοιχούν στη Φθιώτιδα 103, στην Ευρυτανία 38, στη Φωκίδα 72 και στη Βοιωτία 86. Για την Στερεά Ελλάδα αντιστοιχούν στους 1000 κατοίκους 80,5 αυτοκίνητα.

Κατοικίες

Ο αριθμός κατοικιών ανήρχετο σε 103.204 κατοικίες έναντι 78.023 κατοικιών το 1981. Ο αριθμός των κτιρίων το 1981 ανήρχετο σε 89.081. Δηλαδή οι κατοικίες αυξήθηκαν τη δεκαετία 1981-1991 κατά 32%, αύξηση, η οποία οφείλεται περισσότερο στο σημαντικό αριθμό παραθεριστικών κατοικιών. Στο πίνακα 1.6, παρατίθενται συγκριτικά στοιχεία για την κατοικία.

1980

1990

1992

1994

1996

Όγκος (000 μ3)

2.050

2.222

1.466

1.166

1.192

Αξία (εκατ. δρχ)

850

3.880

3.725

3.268

3.177

Αριθμός Αδειών

3.180

2.702

2.394

2.079

2.102

Το 1994 καταναλώθηκαν 203.479 ΜWH ηλεκτρικής ενέργειας για οικιακή χρήση σε συνολικά 1.298.665 ΜWH, που καταναλώθηκαν στο νομό. Η κατά κεφαλήν κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στο νομό για οικιακή χρήση είναι 971 ΜWH, η υψηλότερη όλων των νομών της Στερεάς Ελλάδας, ενώ η αντίστοιχη κατανάλωση για το σύνολο της χώρας είναι 1,048 ΜWH.

Όσον αφορά την κατά κεφαλήν κατανάλωση της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας (για οικιακή και βιομηχανική χρήση) για το νομό Εύβοιας είναι 6.200 ΜWH / άτομο, ενώ αντίστοιχα για την χώρα 3.209 ΜWH.

Από τα στοιχεία προκύπτει ότι ο νομός Βοιωτίας έχει την υψηλότερη κατά κεφαλήν κατανάλωση συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας (29.452 ΜWH), η οποία οφείλεται στην συγκέντρωση πολλών βιομηχανιών κατά μήκος της Εθνικής Οδού Αθηνών Θεσσαλονίκης.

Ωστόσο εκείνο που ενδιαφέρει σχετικά με το επίπεδο ευημερίας των κατοίκων είναι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για οικιακή χρήση κατά άτομο, η οποία όπως αναφέραμε στην Εύβοια είναι η υψηλότερη στην Στερεά Ελλάδα.

Σύνθεση Πτυχιούχων Ενταγμένων σε Επαγγελματικές Δομές

• Στο Τεχνικό Επιμελητήριο Εύβοιας είναι εγγεγραμμένοι περίπου 500 μηχανικοί.
• Στο Οικονομικό Επιμελητήριο Αν. Στερεάς είναι εγγεγραμμένοι 480 Οικονομολόγοι διαφόρων ειδικοτήτων, που δραστηριοποιούνται στην Εύβοια.
• Στο Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, είναι εγγεγραμμένα 216 μέλη για τον νομό Εύβοιας.
• Στο Δικηγορικό Σύλλογο Χαλκίδας είναι εγγεγραμμένα 260 μέλη
• Στον Ιατρικό Σύλλογο είναι εγγεγραμμένοι 310 Ιατροί, ενώ στις μονάδες του ΕΣΥ υπηρετούσαν το 1996, 237 ιατροί, συμπεριλαμβανομένων των ειδικευόμενων.

Δημογραφικά - Επίπεδο εκπαίδευσης

Από την ανάλυση των δημογραφικών στοιχείων, σύμφωνα με την Αναπτυξιακή Μελέτη, προέκυψαν τα ακόλουθα:

• Ο νομός Εύβοιας παρουσίασε αύξηση του πληθυσμού του από το 1971 μέχρι το 1994 της τάξης του 20%.
• Η μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού σημειώθηκε στις ΕΠ που βρίσκονται κοντά στην Χαλκίδα, ενώ οι απομακρυσμένες ΕΠ από την Χαλκίδα σημείωσαν μείωση του πληθυσμού τους.
• Η Εύβοια έχει δείκτη γήρανσης 71,1% ίδιο με τον αντίστοιχο δείκτη της χώρας. Ωστόσο οι αντίστοιχοι δείκτες για τις επιμέρους ΕΠ δείχνουν την εικόνα της εγκατάλειψης απομακρυσμένων περιοχών από άτομα μικρής ηλικίας, με συνέπεια την επιδείνωση του δείκτη γήρανσης.
• Οι περιοχές που βρίσκονται γύρω από την πόλη της Χαλκίδας παρουσιάζουν δυναμική ανανέωση του πληθυσμού τους, ενώ οι απομακρυσμένες περιοχές τείνουν να μειώνουν συνεχώς τον πληθυσμό τους.
• Η εσωτερική μετανάστευση του πληθυσμού προς τα αστικά και ημιαστικά κέντρα του νομού είναι συνέπεια όχι μόνο των περισσότερων ευκαιριών εργασίας, αλλά και των καλύτερων υποδομών (εκπαίδευσης, υγείας, κ.ά.) που υπάρχουν σε αυτές.
• Ο αγροτικός πληθυσμός του νομού μειώνεται συνεχώς με αντίστοιχη αύξηση του αστικού και ημιαστικού πληθυσμού, τάση που παρατηρείται για το σύνολο της χώρας. Η αύξηση του αριθμού των φορολογουμένων αγροτών του πίνακα 1.4, οφείλεται στο γεγονός της σταδιακής υποβολής δηλώσεων από τους αγρότες, λόγω της φορολογικής νομοθεσίας.

Από την ανάλυση των κοινωνικών - οικονομικών στοιχείων, σύμφωνα με την ίδια μελέτη, προκύπτουν τα ακόλουθα:

• Το ποσοστό αγραμμάτων είναι 9,56% του πληθυσμού, με αντίστοιχο ποσοστό για την χώρα 6,8% (1991). Η τάση από το 1981 είναι τάση μείωσης του ποσοστού τόσο για την χώρα όσο και για την Εύβοια.
• Στα χαμηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης (απόφοιτοι δημοτικού, γυμνασίου) η Εύβοια έχει υψηλότερα ποσοστά σε σχέση με την χώρα, ενώ ο νομός υστερεί στις ανώτερες κατηγορίες εκπαίδευσης σε σχέση με τη χώρα.
• Το επίπεδο αποφοίτων μέσης εκπαίδευσης παρουσιάζει βελτίωση, αν και είναι μικρότερο του αντιστοίχου της χώρας.
• Το επίπεδο εκπαίδευσης των ΕΠ που βρίσκονται κοντά στη Χαλκίδα είναι υψηλότερο σχετικά με το αντίστοιχο επίπεδο των απομακρυσμένων ΕΠ, ενώ το αντίστροφο ισχύει για το ποσοστό αγραμμάτων (χαμηλότερο για τις ΕΠ κοντά στη Χαλκίδα).