Wilhelm Ostwald on World-Language
Wilhelm Ostwald
Wilhelm Ostwald
Professor Wilhelm Ostwald, Nobel prize-winner for chemistry, was the chairman of the Delegation for the Adoption of an International Auxiliary Language, which gathered in Paris in 1907 with the task of deciding which planned language should be introduced into international affairs. The Delegation recommended the revisions to Esperanto that led to the development of Ido. After the Delegation, Ostwald remained an Idist; the following article was written for Progreso, Vol. VIII, nro. 81(1), January 1931, while Ostwald was Professor Emeritus in the University of Leipzig (Germany), and Honorary President of the Ido Academy.
En nia tempo la komuniko-moyeni, precipue pro la konquesto dil aero, facis plu granda progreso, kam en irga antea tempo. La homaro, qua konsistis til nun ek granda nombro de diversa populi ne-dependante vivanta, unionesas per to ad integra organismo, di qua la parti interdependas, e qua povas sanesar nur, se la parti suafoye havas maxim favoroza vivo-kondicioni. Se lu antee similesis a koralio-konstrukturo, di qua la junteso su restriktas a komuna staceyo, nun lu proximeskas a la naturo di homa ento, en qua la diversa celuli es parformacita por la maxim bona exekuto di komplexa funcioni, qui kunlaboras por la prospero.
Che la superiora vivanti du principi agas, qui nur kune posibligas l'existo: la divido dil funcioni e la junto dil funcioni. L'unesma konsistas ek to, ke omna specala laboro dil ento asumesas da organo specale apta por ta skopo. To es posibla, per ke, favore dil specala laboro, ol renuncas pri altra labori, mem pri le necesa por la vivo, por sakrifikar su tote a sua tasko. Per to l'existo dil organo divenas dependanta del organo, pro ke lu ne povas altramaniere prokurar la vivo-necesa laboro asumita dal organo.
Por ke tala komplikita relato di funcion-divido povas existar, samtempe junto dil funcioni mustas existar, qua sekurigas la harmonioza koopero di singla organo. Ja en la laxa celul-uniono dil planto, protoplasma fili existas, per qui l'eventi di una celulo efikas a la vicina celuli. Superiora vivanti developas la nervo-sistemo, qua juntas la diversa organi e koherigas li a komun agado. Por to balde central organo formacesas, simile a telefon-centralo, en qua multa junti facesas, qui es necesa por la kunlaboro dil organismo.
La sociala nervo-sistemo, qua posibligas e sekurigas la kunlaboro di populo, es la linguo. Ol es la moyeno, per qua singla populano povas komunikar kun singla altra, e nur per ol la komuna laboro es posibla. Til cirkume la fino dil antea yarcento la neceseso di komuniki interne di una populo tante preponderis super ti inter la diversa populi, ke la nacionala lingui suficis. Cadie to absolute neplus valoras. La depreso ekonomial, qua sizis prezente omna landi samtempe, pruvas ke l'uniono dil tota homaro sur l'ekonomial domeno es ja pragmato. La ligo dil nacioni e l'esforci por krear pan-Europal organizuro, montras, ke anke la politiko komencas sentar sama pragmato. Or, se on observas la detali di ta esforci, on remarkas, quante li es frenagata dal diverseso dil Europana lingui.
L'Unionita Stati di Nord-Amerika debas lia rapida e granda prospero a plura favoroza cirkonstanci, qui hike ne enumeresez. Ma lo maxim favoroza inter omni esis l'uneso dil linguo, per qua l'Amerikano havas ne nur un lando, ma un tota kontinento kom patrio. Kontraste, Europa sufras pro konfuziganta multeso di lingui, qui extreme desfaciligas l'uniono. Apude la stranja fakto remarkigas su, ke la mikra populi, qui nultempe povas kalkular pri tradukar a sua linguo l'enorma quanto dil savo depozita en imprimuri, qui, pro to, es koaktita lernar una o kelka lingui stanjera, se li volas ulmaniere partoprenar la kulturo dil homaro, ta mikra populi kombatas maxim pasionoze por la konservo di sua lingui, qua es ya nur obstaklo di lia intelektal ed ekonomial progreso.
Omna ta desfacilaji povas eliminesar per l'introdukto di neutra linguo, adaptita al pensado dil prezento, do artificale parlaborita. Pan-Europa es ne-realigebla sen tala auxiliara linguo, pro nura teknikal motivi; ma sen Pan-Europa ni es kondamnita ad ekonomial e kultural regreso. Pro to nia epoko devas solvar la grandioza tasko: krear la nervo-sistemo por l'integra organismo dil homaro, qua komencas formacesar.