Trouw

Wed, 17 Oct 2001

Filosofe ziet rol in tijden van crisis

door Guido de Bruin, ANP

DEN HAAG (ANP) - Filosofie helpt, zelfs bij rampen. Mensen die de tragedie van de aanslagen in de Verenigde Staten van nabij hebben meegemaakt, hebben misschien wel meer baat bij een filosofische raadgever dan bij het leger van psychologen, psychotherapeuten en rouwbegeleiders dat op hen is 'losgelaten'.

De Israëlische filosofe van Nederlandse afkomst Shlomit Schuster gelooft heilig in wat zij ,,filosofische praktijk'' noemt. Haar vak is mensen door middel van een ,,open dialoog'' te helpen hun gedachten en gevoelens te onderzoeken en een filosofie te vinden die van nut kan zijn in het dagelijks leven. Indien van toepassing verwijst ze haar cliënten naar werken van Aristoteles, Buber, Sartre of andere denkers.

Schuster is enkele weken in Nederland ter gelegenheid van de verschijning van de Nederlandse vertaling van haar boek 'Filosofische praktijk. Een alternatief voor counseling en psychotherapie'. Daarin waarschuwt ze onder meer tegen de ,,allesdoordringende therapeutische cultuur'' van het huidige tijdsgewricht. Wie een probleem heeft, krijgt volgens haar onmiddellijk het stempel van een bepaalde ziekte opgedrukt en wordt in het keurslijf van de psychiatrie of psychotherapie geduwd.

Zo ook bij rampen. ,,Als er een ramp is gebeurd, worden nadat de brandweer en het Rode Kruis zijn geweest, onmiddellijk psychologen op de mensen losgelaten'', aldus Schuster, in 1951 in Paramaribo geboren en in Nederland opgegroeid. Wie de tragedie van de aanslag op de Twin Towers in New York heeft meegemaakt, krijgt onvermijdelijk het etiket 'post-traumatisch stress-syndroom' opgeplakt.

Zo wordt de betrokkene volgens Schuster een zieke die psychologische hulp nodig heeft. Filosofische raadgevers gaan er daarentegen van uit dat de mens zelf in staat is zijn problemen op te lossen. ,,De filosofische praktijk wil het geloof van mensen in zichzelf versterken, terwijl de psychologie dat vaak juist verzwakt.''

Behalve in haar filosofische praktijk geeft Schuster sinds 1990 ook via haar eigen telefonische hulplijn filosofisch advies. Tijdens de Golfoorlog heeft ze ervaren dat daaraan ook in tijden van crisis grote behoefte is. Psychologen zouden volgens haar niet het monopolie op hulpverlening bij rampen moeten hebben.

,,De psychologie is de religie van de geseculariseerde wereld geworden'', stelt Schuster, die in 1976 naar Israël emigreerde. ,,Die zegt dat we in plaats van God de psychologie nodig hebben. De filosofische praktijk zegt echter: u hebt alleen uw eigen gedachten nodig en u kunt hulp vinden door samen met een filosoof na te denken over wat er mis is.''

In tegenstelling tot een psychotherapeut werkt een 'filosofische gids' niet met een vooropgezet programma of doel. ,,De filosofie heeft iedereen in iedere situatie iets te bieden, maar dat is in iedere situatie anders'', zegt Schuster.

Anders dan een psycholoog richt een filosofisch consulent zich ook niet primair op gevoelens. Voor levensvragen en ethische dilemma's is in een psychotherapie volgens Schuster nauwelijks plaats. Bij haar staan die op de eerste plaats. Dat betekent niet dat filosoferen puur verstandelijk is. ,,Als je over je gevoelens kunt denken, is dat niet alleen maar rationeel. In de filosofische praktijk mogen mensen ook huilen.''

Schuster heeft zich laten inspireren door onder anderen de Duitser Gerd Achenbach, in de jaren tachtig pionier van de filosofische praktijk, en de Nederlander Ad Hoogendijk, die in 1987 als eerste filosoof in ons land een privépraktijk opende. De twee jaar later opgerichte Vereniging voor Filosofische Praktijk telt inmiddels 35 leden met een eigen praktijk.

De wijsbegeerte is sinds die tijd steeds verder uit de ivoren toren van de universiteiten afgedaald naar filosofische praktijken, filosofische cafés en zelfs winkelcentra en parken. De in Zwitserland geboren Alain de Botton bereikt een groot publiek met bestsellers als De troost van de filosofie en een televisieserie waarin hij de wijsbegeerte propageert als hulp in het alledaagse leven.

Schuster wil echter niet met toegepaste filosofie als die van De Botton geassocieerd worden. ,,Als toegepaste filosofie wordt verward met het werk van filosofische adviesgevers, zou dat heel erg zijn voor ons vak.'' De Botton destilleert algemene adviezen uit de filosofieën die hij bespreekt, terwijl filosofisch raadswerk altijd is toegesneden op de individuele cliënt.

Bovendien vindt Schuster dat De Botton de filosofie wel heel erg populariseert. Dat betekent niet dat zij alleen maar hoger opgeleide mensen op haar spreekuur krijgt, benadrukt ze. ,,Mijn cliënten komen uit alle lagen van de bevolking.''