Achternaam: Belcampo

Geboren: 21-07-1902

Te: Naarden

Overleden: 02-01-1990

Te: Groningen

Pseudoniem(en): Belcampo was het pseudoniem van Herman Pieter Schönfeld Wichers. Hij schreef ook onder de pseudoniemen 'A.B.C.', 'Plofteboene' (dat is Roemeens voor 'smakelijk eten') en 'R.D.'.

In het boek 'Het duivelselixer' van de door Schönfeld Wichers bewonderde schrijver E. Th. Hoffman komt een kapper voor. Over deze kapper schrijft Hoffman: '...jij wordt miskend. Verraadt niet de bouw van je hand, de vonk, die uit je ogen straalt, verraadt niet je hele wezen, dat je een geest bezielt, die naar het ideaal streeft.' Deze kapper heet: 'Pietro Belcampo, hij die door jaloerse mensen gewoon maar Peter Schönfeld wordt genoemd.' Naar aanleiding hiervan laat ook de Nederlandse Schönfeld zich Belcampo noemen. Het is natuurlijk ook 'gewoon' de Italiaanse vertaling van Schönfeld.

Werk:

Proza:

• Verhalen (1936)
• De zwerftocht van Belcampo (reisbeschrijving) (1938)
• Nieuwe verhalen (1947)
• Sprongen in de branding (verhalen) (1950)
• Liefde's verbijstering (verhalen) (1953)
• Het grote gebeuren (bibliofiele uitgave) (1958)
• De fantasieën van Belcampo (verzamelbundel) (1958)
• Tussen hemel en afgrond (verzamelbundel) (1959)
• Bevroren vuurwerk (bloemlezing) (1962)
• Luchtspiegelingen van Belcampo (verzamelbundel) (1963)
• Verborgenheden (verhalen) (1964)
• De ideale dahlia (verhalen) (1968)
• Kruis of munt (bundeling wijsgerige verhalen) (1974)
• Het woeste paard (bundeling bizarre verhalen) (1974)
• Het grote gebeuren (bundeling verhalen van Amsterdam en Overijssel) (1974)
• De toverlantaarn van het Christendom (verhalen) (1975)
• De dingen de baas (1976)
• Rozen op de rails (verhalen) (1979)
• Al zijn fantasieën (verzamelbundel) (1979)
• De drie liefdes van tante Bertha (1982)
• Sint-Joris (1984)
• Koningin Vozenkrone (bibliofiele uitgave) (1985)
• Pandora's album (1989)
• De wondere wereld van Belcampo. De keuze uit zijn werk (1996)

Vertalingen:

• Het bloed van het lam (vertalingen van A.P. de Mandiargues)

Vertaald:

• In Frankrijk kwam een vertaling uit van een aantal van zijn verhalen: 'Le monde fantastique de Belcampo'.
• In de Engelse verzamelbundel 'European tales of terror' werd een vertaling van zijn verhaal 'Het grote gebeuren' opgenomen.
• Het verhaal 'Het hardnekkige verlangen' werd in het Hongaars vertaald.
• Richard Huijing vertaalde 'Uitvaart' en nam het als 'Funeral Rites' op in de bundel 'The dedalus book of Dutch fantasy' (1993)

Essays:

• Rijswijk in zijn historie bezien door Belcampo (1966)
• De filosofie van het Belcampisme (1972)
• De eerste Nederlandse (tiftie met W.G.J. van Dijk) (1983)

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Proza:

• 1 verhaal: 'Bekentenis' in 'Lachen is leven', bijeengelezen door Mr. E. Elias en A. Duif (1958)
• 1 verhaal: 'Het laatste getuigenis' in de prisma-pocket 'Nederlandse verhalen' door C.J. Kelk.
• 1 verhaal: 'Succes' in 'Gastenboek van Singel 262. Nieuwe verhalen en gedichten van veertig Nederlandse auteurs' (1964)
• 1 verhaal: 'De derde dag' in 'Spelend op de kam. Bloemlezing uit de literatuur na 1940', samengesteld door L. Witvliet (1970)
• 1 verhaal: 'Bekentenis' in 'Brokkelpak. Een boek vol verhalen, gedichten, puzzels, spelletjes en wetenswaardigheden', samengesteld door T. van Deel (1972)
• 2 citaten in 'Standaard modern Citatenboek' samengesteld door Gerd de Ley (1973)
• 1 verhaal: 'Bladzijde uit het dagboek van een waarnemend arts' in 'Pondje proza Een', door Ed Leeflang (1973)
• 1 verhaal: 'Eenzaam' in 'Vluchtig omzien. Een halve eeuw nederlandstalige letterkunde', samengesteld door C.J.E. Dinaux (1975)
• 1 verhaal: 'Het olografisch testament' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 1 verhaal: 'Mijn vader is dominee' in 'Je weet niet wat je leest', een min of meer komplete doorsnee-bloemlezing van wat de nederlander leest (1978)
• 2 verhalen in 'Licht Letterland 2', samengesteld door Robert-Henk Zuidina (z.j.)
• 1 poppenspel: 'De kroon van Koning Boris' in 'Kerstboek voor Tondo',samengesteld door Ted van Turnhout (1981)
• 1 verhaal: 'Het plan Kruutntoone' en 1 fragment in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 verhaal: 'Het plan Kruutntoone' in 'De nieuwe morgen. Fantastische vertellingen en toekomstverhalen uit Nederland en Vlaanderen', samengesteld door Manuel van Loggem (1982)
• 1 verhaal: 'De achtbaan' in 'De tijd vooruit. Toekomstverhalen', Bulkboek 139 (1983)
• 1 verhaal: 'De houthakker' in '15 verhalen over bomen' (ca. 1985)
• 1 citaat in 'Kosmos groot citatenboek' (1986): 'De kunst begint pas waar de waarheid ophoudt.
• 1 verhaal: 'Het verhaal van Oosterhuis' in 'Kerstboek voor het Wereld Natuur Fonds', samengesteld door Ted van Turnhout (1987)
• 1 verhaal: 'Bloed zonder bodem' in 'Licht Letterland 3. Vermakelijk proza uit de moderne Nederlandse literatuur', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1987)
• 1 verhaal: 'Het olografisch testament' in 'Hete bliksems. De mooiste erotische verhalen', samengesteld door Jaap Voerman (1989)
• 1 verhaal: 'Het kraambezoek' in 'Literaire slapstick. Humor in de Nederlandse literatuur', samengesteld door Jaap Voerman (1991)
• 1 verhaal:'De cascade d'Ivrognes' in 'Europa 1992', Bulkboek 204 (1992)
• 1 verhaal: 'Het olografisch testament' in 'Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse verhalen uit de twintigste eeuw', bijeengebracht door C.J. AartsM.C. van Etten (1993)
• 3 citaten in 'Prisma van de citaten' (1994)
• 1 verhaal: 'Het grote gebeuren' in 'Het boek der boeken. De bijbel in de Nederlandse literatuur', Bulkboek 220 (1994)
• 1 verhaal: 'Het kraambezoek' in 'Bolle buiken. De mooiste verhalen over de zwangerschap', samenstelling Petra Waaijer en Nanda Meijnen (1994)
• 1 verhaal: 'De sneeuwpop' in 'De R in de maand', samengesteld door Petra Waaijer, Annemarie Jongkoen en Nanda Meijnen (1995)
• 1 citaat in 'Nederlandse wijsheden' verzameld door Drs. Hans P. Keizer (1998): 'De mens is een stuk wrakhout op de oceaan des levens'.
• 1 verhaal: 'Toscane' in 'Als een god in Italië' (1999)
• 1 fragment uit 'Het grote gebeuren' + een foto van zijn graf in 'Alleen de dood is tussen u en mij. Literaire dodenkalender van de twntigste eeuw', samengesteld door Dirk Baartse e.a. (2000)

Tijdschriften:

• Belcampo debuteerde met het verhaal 'Koningin Voozenkone' op 24-11-1923 in 'Proppria Cures', onder het pseudoniem A.B.C.
• Belcampo schreef voor voor 'Het Vrije Volk' en serie brieven over Nederlandse schilder- en tekenkunst.
• Belcampo schreef columns voor de rubriek 'Op de Praatstoel' in het 'Haarlems Dagblad'.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Clare Lennart beschrijft in 'Op schrijversvoeten door Nederland' (boekenweekgeschenk 1955) een bezoek aan Belcampo.
• In de serie 'Stemmen van schrijvers' verscheen bij Querido een 45-toerenplaat, waarop Belcampo uit eigen werk voorlas. Aan de andere kant stond S. Carmiggelt.
• Jaap Drupsteen maake een televisiebewerking van 'Het grote gebeuren'.
• 'Bloed zonder bodem' (1968) werd in 1976 verfilmd door Wim Lindner, met als titel: 'Bloedverwanten'.
• Bulkboek 54 was aan Belcampo gewijd, met als titel: 'De dingen de baas, verhalen'.
• Een bijdrage over Belcampo in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door J.C. van Aart (februari 1985).
• Jean-Paul Franssens, 'Een wandeling in het Groningerland met Belcampo' (2002)

Literaire prijzen:

• Marianne Philips-prijs 1956 voor zijn gehele oeuvre.
• Prijs 1959 van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945 voor zijn prozawerk.
• Hendrik de Vries-prijs 1960 voor zijn gehele oeuvre.
• Tollens-prijs 1983 voor zijn gehele oeuvre.

Het Belcampo Stipendium is een tweejaarlijkse, literaire schrijfopdracht rond het thema 'Groningen'. Bij het Belcampo Stipendium wordt van de kandidaat verwacht dat hij/zij in 6 maanden een essay, gedichtencyclus of novelle schrijft. De prijs bestaat uit een bedrag van € 7941,-- waarvan € 3.403,-- voor de schrijver en een budget van € 4.538,-- voor een bijzondere bibliofiele uitgave. Winnaars van het Belcampo Stipendium waren in 1995 Louis Stiller met het Essay "Terug naar Groningen", in 1997 Nanne Tepper met de Novelle "De avonturen van Hillebilly Veen" en Max Niematz in 1999/2000 met de Novelle "De Kromzichter fokveedagen". De bibliofiele uitgaven worden verzorgd door de Stichting Philip Elchers in Groningen. In 2004 schreef Anjet Daanje 'De Mei-jaren'.

Opmerkingen:

• Belcampo groeide op als notariszoon in Rijssen.
• Belcampo woonde in Sappemeer, Rijssen, Amsterdam, Staphorst, Bathmen en Groningen.
• Belcampo studeerde in Amsterdam, werd in 1939 meester in de rechten en legde in 1950 het doctoraal examen af in de geneeskunde.
• Na zijn studie reisde hij van 1928 tot 1937 als portrettekenaar door Europa (in het Letterkundig Museum is zijn korte broek uit die jaren te zien).
• Belcampo was huisarts in Bathmen (bij Deventer) en van 1953 tot 1967 studentenarts in Groningen (zowel beroep als plaats komen in een aantal van zijn verhalen terug).
• Na de Tweede Wereldoorlog woonde Belcampo in Groningen (aan het Schuitendiep), waar hij tot zijn pensioen studentenarts was.
• Belcampo is met schrijven begonnen in 1916, toen een langdurige ziekte hem had getroffen.
• Hij geeft zelf aan dat de verhalen uit het tijdschrift 'De Prins' in 1909 tot 1912 veel indruk op hem hebben gemaakt, net als de verhalen in het maandblad 'Der Orchideengarten' na de Eerste Wereldoorlog.
• De eerste verhalen van Belcampo werden uitgegeven door H.P. Schönfeld Wichers zelf, omdat uitgevers ze niet wilden hebben.
• Belcampo debuteerde in 1935 met 'Verhalen'.
• 'De zwerftocht van Belcampo' schreef hij na een reis door Italië.
• Zijn verhalen beginnen steeds heel herkenbaar, waarheidsgetrouw. Maar dan komt de wending, de verrassing, de fantastische ontwikkeling (vaak grillig, demonisch, macaber). Elk verhaal bevat één of meer dubbele bodems. Het gewone wordt ongewoon, het ongewone wordt normaal. Zijn eerste verhalen waren studentikoos-humoristisch. Latere verhalen werden steeds filosofischer.
• Belcampo is niet onder te brengen bij een literaire stroming, hoe graag wij in Nederland ook alles in hokjes stoppen. Belcampo is Belcampo! (Vandaar: 'De filosofie van het Belcampisme' - 1975).
• In 1974 bundelde hij zelf zijn verhalen naar genre: 'Kruis of munt', 'Het woeste paard' en 'Het grote gebeuren'.
• Belcampo was er trots op dat geen van zijn boeken verramsjt was. Toen dat wel gebeurde met 'De filosofie van het belcampisme' en hier bovendien door Jeanne van Schaik-Willing melding van werd gemaakt in De Groene Amsterdammer. Belcampo kocht de hele voorraad op en plaatste die in zijn kolenkelder. Nog jarenlang bood hij bezoekers en journalisten het boek aan tegen de originele verkoopprijs.
• In Groningen is een school voor voortgezet onderwijs naar Belcampo genoemd: Het Belcampo-college.
• Belcampo overleed in zijn huis aan het Zuiderdiep.
• Belcampo werd op 05-01-1990 begraven op de Oude Begraafplaats in Rijssen.
• Het gemeentebestuur van Rijssen heeft niet overwogen Belcampo te gedenken middels een straatnaam o.i.d.. Wethouder Markvoort verklaarde in dagblad 'Tubantia': 'Schönfeld Wichers heeft hier in zijn jeugd inderdaad gewoond en zijn boek Het grote gebeuren speelt zich ook in onze stad af, maar verder staat hij als schrijver toch vrij ver van ons, als gemeente, af.'

Anderen over Belcampo:

• Zulk een fantast moest men in ere houden, want hij houdt onze gevoeligheid voor persoonlijke indrukken zuiver, hij redt ons, met andere woorden, telkens weer van de steriliserende dwang der conventie (Menno ter Braak)
• Zijn fantastische vertellingen zijn altijd een logisch doortrekken van de realiteit, nooit een lukraak wegzweven. Maar je kúnt zoiets pas doen als je, wat die realtiteit betreft, terdege georiënteerd bent. Anders worden je fantasieën ongeloofwaardig en dat zijn zelfs de gekste verhalen van Belcampo nooit. (Clare Lennart, Op schrijversvoeten door Nederland, blz. 16)
• Het taalgebruik van Belcampo moet een kwelling zijn voor iedereen die in strenge taalwetten gelooft. Alle regels worden met voeten getreden als het zo uitkomt. De taal is geen eindprodukt, maar alleen gereedschap om een goed verhaal mee te bouwen. (Theo Knippenberg, Bulkboek 54, blz. 23)
• Het lukt niet om Belcampo's werk in een van de bestaande genres te rangschikken. Ik zou een nieuw genre willen invoeren: het idee-verhaal. Bijna altijd is de clou van het fantastische verhaal een idee dat in één zin is op te schrijven. Het hele verhaal is erop gericht om dat ene, verrassende, idee over te bengen. In extreme zin kent u het idee-verhaal in de variëteit waarbij die ene zin het slot van het verhaal vormt: de mop. (Battus, Volkskrant, 12-01-1990)
• Begin jaren zestig ben ik bevriend geraakt met Belcampo. Die had een groot huis aan het Schuitendiep, en dat was een plek waar verschillende mensen uit de wereld van de literatuur samenkwamen. Schrijvers die naar Groningen reisden om voor te lezen, kwamen bij hem logeren. Belcampo was een geweldige gastheer. Ik heb daar onder andere Gerard Reve, Vasalis en Willem Frederik Hermans ontmoet. Er werd gemusiceerd, gezongen en over literatuur gesproken - alles met het accent op de kunst - maar in een heel ongedwongen sfeer. (Jean-Paul Franssens, HP/De Tijd, 10-11-1995)
• Belcampo is zo oud geworden, dat hij in feite twee schrijverslevens heeft gehad. Het eerste loopt van de jaren twintig tot en met de jaren vijftig, het tweede eindigt kort voor zijn dood, met de publicatie van Pandora's album in 1989. Hoewel het overdreven is om te zeggen dat het tweede oeuvre een voetnoot bij het eerste is, zijn er wel grote kwalitatieve verschillen. In zijn eerste oeuvre is Belcampo een humoristisch ontwrichter van vastgeroeste wereldbeelden en van geaccepteerde manieren om de wereld te ervaren. Het tweede oeuvre is meer een vehikel van het 'belcamisme'. Dat beva, kort gezegd, meer moraal dan verhaal en is dus voorspelbaarder. (Gertjan van Schoonhoven, NRC, 26-04-1996)

Mijn favoriete citaat:

Naar een overzicht van citaten van Belcampo

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Belcampo
• AbsoluteFacts - Belcampo
• De Groene Amsterdammer - De laatste vrijbuiter in onze letteren
• Dood in Nederland - Belcampo (met foto graf)

• Op schrijversvoeten door Nederland (1955)
• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Paspoort voor de lezer. Nederlandse en Vlaamse auteurs van nu (1968)
• Bulkboek nr. 54
• Lexicon van de moderne Nederlandse Literatuur (1978)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Wim Hazeu, Het literair pseudoniemenboek (1987)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Spectrum encyclopedie (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)