Achternaam: van Bruggen

Voornaam: Carry

Doopnamen: Caroline Lea

Geboren: 01-01-1881

Te: Smilde

Overleden: 16-11-1932

Te: Laren (NH)

Pseudoniem(en): Carry van Bruggen schreef onder het pseudoniem Justine Abbing o.a. de roman 'Uit het leven van een denkende vrouw' (1920). Ze schreef ook onder het pseudoniem May. Haar eerste boeken publiceerde ze onder de naam Carry v. Bruggen-de Haan, na 1915 onder Carry van Bruggen. Ook na haar scheiding van Kees van Bruggen en haar huwelijk met A. Pit bleef ze schrijven onder de naam Carry van Bruggen.

Werk:

Proza:

• In de schaduw (Van kinderleven) (verhalen) (1907)
• 'n Badreisje in de tropen (verhalen) (1909)
• Goenong-Djatti (1909)
• Breischooltje (verhalen) (1909)
• De verlatene. Een roman uit het Joodse leven (1910)
• Heleen. (1913)
• Het Joodje (1914)
• Een coquette vrouw (1915)
• Van een kind (verhalen) (1918)
• Om de kinderen (1918)
• Enkele bladen uit Helene's dagboek (1919)
• Uit het leven van een denkende vrouw (1920)
• Een kunstenaar (1921)
• Het huisje aan de sloot (1921)
• Een Indisch huwelijk (1921)
• Het verspeelde leven (1922)
• Avontuurtjes (verhalen) (1922)
• Maneschijn met koek en Al om een suikerballetje (1923)
• De vergelding (1923)
• Vier jaargetijden (1924)
• Tirol (reisbeschrijving) (1926)
• Eva (1927)
• Seideravond (monoloog) (1934)
• Heleen/Enkele bladen uit Helene's dagboek (1934)
• Vijf romans (De verlatene/Heleen/Een coquette vrouw/Het huisje aan de sloot/Eva) (1979)
• Tegen de dwang. Een keuze uit de verhalen (1981)
• Plattelandjes (door J. Fontijn en D. Schouten) (1988)

Kinderboeken:

• De klas van twaalf (1926)

Essays/Filosofisch werk:

• Vaderlandsliefde, menschenliefde en opvoeding (1916)
• Prometheus. Bijdrage tot het begrip der ontwikkeling van het individualisme in de litteratuur (1919)
• De zelfvermomming der absoluten (1920)
• De grondgedachte van 'Prometheus. Een redevoering (1924)
• Hedendaags fetischisme (1925)
• Een leerstoel voor 'zuivere rede'? (1925)

Brieven:

• Vijf brieven aan Frans Coenen (J.M.J. Sicking) (1970)

Vertalingen:

• R.B. Sheridan, De rivalen (toneelspel in 5 bedrijven) (1910)
• Franc de Pressensé, De verschrikkingen der Russische gevangenissen (1913)
• A. de Musset, Men moet nergens op zweren (blijspel in één bedrijf) (1917)
• John Galsworthy, De Freelands (1920)
• Hugh Walpole, Drie oude vrouwen (1926)
• Alexandre Dumas, De drie musketiers (1932)

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Proza:

• 2 fragmenten uit: 'Hedendaagsch fetichisme' in 'Voor de bijl. Schrijvers slaags met de buitenwereld', samengesteld door A. Marja (1955)
• 1 verhaal: 'Een delict of De sleutel van de bitterkast' in 'Lachen is leven', bijeengelezen door Mr. E. Elias en A. Duif (1958)
• 3 fragmenten uit 'Prometheus' in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 1 citaat in 'Andermans wijsheid', bijeengebracht door K. ter Laan (1961): 'Er zijn dagen dat het leven, door zijn volheid, bijkans niet te dragen is.'
• 1 verhaal: 'Seideravond' in 'Verhalen rond 1900. Oorspronkelijk werk uit de periode 1885-1915', gekozen door Wim Zaal (1978)
• 1 verhaal: 'De rijkdom van mijnheer Israëls' in 'Veelzijdig, Werk van Nederlandse schrijfsters na 1918', gekozen en ongeleid door Hella S. Haasse (1979)
• 1 fragment: 'Synagoogje in Zaandam' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 citaat in 'Kosmos groot citatenboek' (1986): 'Genade is mooi, maar je komt er ook niet zonder Recht.'
• 3 citaten in: 'Andermans veren', van J.L. Heldring (1986)
• 1 verhaal: 'Een aap' in 'De muze in het bagagerek. Nederlandse schrijfsters in den vreemde', samengesteld door Anne Kuiper (1991)
• 1 verhaal: 'Uitersten' in 'Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse verhalen uit de twintigste eeuw', bijeengebracht door C.J. AartsM.C. van Etten (1993)
• 4 citaten in 'Prisma van de citaten' (1994)
• 1 fragment uit 'Vijf brieven aan Frans Coenen' in 'Vrouwenlevens. Honderd jaar vrouwen over hun leven', samengsteld door Margot de Waal (1995)
• 1 verhaal: 'Te voet naar de grote stad' in 'Lekker lui 1996', samenstelling Nanda Jansen-Meijnen (1996)
• 2 citaten in 'Nederlandse wijsheden' verzameld door Drs. Hans P. Keizer (1998)
• 1 fragment uit 'Avontuurtjes' + een foto van haar graf in 'Alleen de dood is tussen u en mij. Literaire dodenkalender van de twintigste eeuw', samengesteld door Dirk Baartse e.a. (2000)

Tijdschriften:

• In Nederlands-Indië was haar man redacteur van de 'Deli Courant'. Carry schreef bijdragen voor deze krant met als titel 'Brieven van May'.
• Carry van Bruggen schreef lange tijd voor 'Het Algemeen Handelsblad'. In eerste instantie schreef ze de rubriek 'Van het Platteland'. In de volksmond heette deze bijdragen 'Plattelandjes' en waren zeer geliefd. Later was de titel 'Gesprekken'.
• Carry van Bruggen publiceerde o.a. in 'De Amsterdamse Dameskriniek' en 'De Groene Amsterdammer'.
• Na 1907 werkte ze o.a. voor 'Groot Nederland' en 'Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift'.

Over Carry van Bruggen:

• Een bijdrage: 'Carry van Bruggen' in 'Geschenk 1933', door Gerard van Eckeren.
• Annie Salomons schrijft in 'Herinneringen uit den ouden tijd (aan schrijvers die ik persoonlijk heb gekend)' (1957) een hoofdstuk over Carry van Bruggen.
• M. de Haan, 'C. van Bruggen, mijn zuster' (1960)
• M.A. Jacobs, Carry van Bruggen; Haar leven en literair werk (1962)
• Jan Fontijn en Diny Schouten, 'Carry van Bruggen' (themanummer De Engelbewaarder) (1978)
• Ruth Wolf, 'Van alles het middelpunt. Over leven en werk van Carry van Bruggen' (1980)
• Jan Fontijn en Diny Schouten, 'Carry van Bruggen, een documentatie' (1985)
• Een bijdrage over Carry van Bruggen in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door J.M.J. Sicking (mei 1998).

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 'Heleen' verscheen als Bulkboek 132
• Ina de Kruyff uit 'Een coquette vrouw' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'De verlatene' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1910.
• 'Uit het leven van een denkende vrouw' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1920.
• 'Eva' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1927.
• Renate Rubinstein noemde haar verhalenbundel in 1979 'Hedendaags feminisme' als hommage aan Carry van Bruggen.
• Max Pam maakte voor HP/De Tijd (10-09-1999) een lijst met de 100 beste boeken van de eeuw.
  Hij nam hierin van Carry van Bruggen op:
  Op nr. 9 'Hedendaags fetisjisme' op (In 1925 geschreven, maar zeldzaam modern. Een mooi voorbeeld van hoe iemand zijn tijd vooruit kan zijn).
  Op nr. 33 zette hij 'Prometheus' (Wederom verbluffend modern, zonder ook maar ergens modieus te zijn).
  Op nr. 91 zette hij 'Het Joodje' (Voor wie wil weten waar antisemitisme vandaan komt).

Literaire prijzen:

• Haagsche Postprijs 1922 voor 'Het huisje aan de sloot'.

Opmerkingen:

• De meisjesnaam van Carry van Bruggen was Caroline Lea de Haan. Ze was een (oudere) zus van de schrijver Jacob Israël de Haan. Haar vader , Izak de Haan was o.a. van 1882 tot 1885 joods godsdienstleraar (gazzan) in het friese Gorredijk en daarvoor (van 1878-1882) in Smilde. In 1885 verhuisde het gezin naar Zaandam.
• In Zaandam volgde ze de MULO en de Normaalschool (opleiding voor onderwijzeres).
• Ze groeide op in een joods milieu. Haar vader was godsdienstleraar. Dit milieu beschrijft ze in enkele van haar boeken.
• In 1900 werd ze onderwijzeres in Amsterdam.
• Ze trouwde in 1904 met de journalist en schrijver Kees van Bruggen, die ze in 1901 had leren kennen.
• Na haar huwelijk woonde ze in Nederlands-Indië en Delhi. In Nederlands-Indië was haar man redacteur van de 'Deli Courant'. Carry schreef bijdragen voor deze krant.
• In 1907 kwam ze terug naar Nederland. Ze woonden aan de Valeriusstraat in Amsterdam.
• Carry van Bruggen debuteerde in 1907 met de novellenbundel 'In de schaduw'.
• In 1914 ging ze in Laren wonen. In 1917 scheidde ze van Kees van Bruggen.
• In 1920 trouwde ze met dr. A. Pit, een kunsthistoricus. Ze bleef schrijven onder de naam 'Carry van Bruggen'.
• Haar bekendste werk is 'Het huisje an de sloot' (1929). 'Eva'(1927) wordt gezien als haar beste werk.
• Haar vroegste werk is realistisch-psychologisch. Haar later werk (vanaf 1910) is meer autobiografisch en geeft vaak een treffend beeld van haar jeugd en het joodse milieu.
• In de filosofische studie 'Prometheus' (1919) veegde ze de vloer aan met alle vormen van conservatisme en verstarring.
• Met 'Hedendaagsch fetischisme' (1925) schreef ze een analyse van moderne vormen van bijgeloof.
• Carry van Bruggen leed aan depressiviteit. Vanaf 1928 werd ze regelmatig in diverse verpleeghuizen verpleegd.
• Ze overleed in 1932 nadat ze een overdosis slaapmiddelen had genomen. Ze raakte in coma en kreeg tijdens haar coma een longontsteking, waar ze aan stierf. Meestal wordt dit als zelfmoord betiteld. M.A. Jacobs twijfelt hier in 'Carry van Bruggen; Haar leven en literair werk' (1962) aan. Door het vele gebruik was ze wel aan een groot aantal slaappillen gewend.
• Carry van Bruggen ligt begraven op de Algemene Begraafplaats in Laren (graf 9 E). Op haar grafsteen staat haar schrijversnaam.
• In de Zaandamse Spoorbuurt komt een bronzen beeld van Carry van Bruggen van de beeldend kunstenaar Helen Frik.
• Het werk van Carry van Bruggen was, behalve misschien 'Het huisje aan de sloot' bijna vergeten. De laatste twintig jaar komt er echter weer aandacht voor haar werk, ook omdat er meer aandacht is gekomen voor vrouwelijke auteurs in het algemeen.

Anderen over Carry van Bruggen:

• Een zeer opvallende persoonlijkheid. Een Nederlandse Bloomsbury-bunny deze rabbijnendochter, voor wie George Sand het grote voorbeeld was, die, kortgerokt en "cigaretten rookend" de Amsterdamse onderwijzeressen rond de eeuwwwisseling choqueerde door haar trotseren van de gangbare moraal. (Paul Marijnis, NRC, 15-12-1978)
• Het is een buitengewoon mooi boek, deze 'roman uit het joods leven', zeker een der besten die in de laatste jaren in ons land geschreven zijn. ... Het is een boek van groot begrijpen, een stuk waarachtig leven, gegeven met pretentielooze liefde en een stil-smartelike weemoed. Het is een zeer joods, toch een zuiver Hollands kunstwerk. (A.M. de Jong (1920) over 'De verlatene', geciteerd in 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar')
• Ik heb zelden iemand ontmoet, die zo veelzijdig, zo ongelijk, zo onberekenbaar en ondoorgrondelijk was. Ze kon getuigen als een profeet en vlak erna speels en dwaas zijn als een kleine jongen. Ze kon in een zachtgroene japon met een flatteuze luifelhoed er uitzien als een bekoorlijk jong meisje en bot daarop, als iets haar verontwaardiging had opgewekt, fulmineren met een diepe, hese keelstem, als een gekwetste reus. (Annie Salomons, Herinneringen uit den ouden tijd, blz. 35)
• Ze had een jiddisch meidje in de klas, dat de welriekende naam Roosje droeg, maar weinig in overeenstemming was met deze naam. In overleg met het schoolhoofd schreef Carry een tactvol briefje: 'Of de moeder het kind eens wilde wassen.' Ze kreeg een strookje papier terug waarop geschreven was: 'Juffrouw, Roosje is om aan te leren en niet om aan te ruiken.' (Mies de Haan, in: Jeroen Brouwers, Zachtjes knetteren de letteren, blz. 30)
• Haar dood zou als zelfmoord geïnterpreteerd kunnen worden (het is mijn interpretatie niet), - maar als het zelfmoord is geweest, dan kan het een zelfmoord 'per ongeluk' zijn geweest en heeft Carry van Bruggen tot datgene wat haar dood zou veroorzaken haar toevlucht genomen, net als Hetty Kolff: 'niet omdat ze dood wou zijn, maar omdat ze leven wou en niet kon leven.' (Jeroen Brouwers, De laatste deur, blz. 83)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Carry van Bruggen
• Damescompartiment - Carry van Bruggen
• AbsoluteFacts - Carry van Bruggen
• DBNL - Carry van Bruggen
• Boekbespreking - Eva

Bronnen o.a.:

• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Jan Fontijn & Diny Schouten, Carry van Bruggen (1978)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Vrouwenlexicon (1989)
• Prisma uittrekselboek Nederlandse literatuur 1880-1945 (1992)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Spectrum encyclopedie (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)