Voornaam: Donker

Doopnamen: Anthonie

Geboren: 08-09-1902

Te: Rotterdam

Overleden: 26-12-1965

Te: Amsterdam

Pseudoniem(en): Anthonie Donker was het pseudoniem van Nicolaas Anthonie Donkersloot.

Hij gebruikte ook de pseudoniemen Aart van der Alm, Siem de Maat en Maarten de Rijk.

Werk:

Poëzie:

• Acheron (1926)
• Grenzen (1928)
• Grenzen (Acheron/Grenzen) (1929)
• Kruistochten (1929)
• De draad van Ariadne (1930)
• Gebroken licht (1934)
• Onvoltooide symphonie (1938)
• Orcus en Orpheus (1941)
• Marathon (1941)
• In Holland staat een huis (1945)
• Orpheus en Euridice (1945)
• Tralievenster (1946)
• Het sterrenbeeld (1946)
• De einder (verzamelde gedichten) (1947)
• Tondalus' visioen (1948)
• De bevreemding (1953)
• De groene wandeling (1961)
• De grondtoon (bloemlezing) (1963)

Proza:

• Schaduw der bergen (1935)
• Penibel journaal (reisbeschrijving) (1937)
• De bliksem speelt om de doringboom (reisbeschrijving) (1949)

Toneel:

• Maar wij...? Spel van jeugd en arbeid (1933)
• Ik zoek christenen (1947)

Vertalingen:

Donker vertaalde werk van o.a. Coleridge, Goethe en Feuchtwanger

• Emil Ludwig, Abraham Lincoln (1930)
• Lion Feuchtwanger, Succes (1930)
• Irène Nemirovsky, David Golder (1930)
• Georg Fuchs, Wij achter tralies (1931)
• De ballade van den ouden matroos (naar S.T. Coleridge) (1931)
• Browning, De rattenvanger van Hamelen (met platen van Rie Kramer) (1931)
• Shakespeare, Driekoningenavond
• Goethe, Faust (eerste deel) (1931)
• Mary Webb, De vos duikt weg (1933)
• 2 fragmenten: Johann Wolfgang von Goethe 'Faust in zijn studeervertrek' , 'Paaswandeling' in 'Oogst der tijden, Keur uit de werken van schrijvers en dichter aller volken en eeuwen', red. Johan Winkler (1940)

Essays/Kritieken:

• De episode van de vernieuwing onzer poëzie (1880-1894) (proefschrift) (1929)
• Fausten en faunen (1930)
• Ter zake (1932)
• De schichtige Pegasus (1932)
• Dichter en gemeenschap (rede) (1936)
• Hannibal over den Helicon? (1940)
• Karaktertrekken der vaderlandse letterkunde (1945)
• De vrijheid van den dichter en de dichterlijke vrijheid (1946)
• Beeld van Tachtig (1952)
• Nijhoff, de levensreiziger (1954)
• Emanuel Querido (met A. Querido en Th. Wink) (1955)
• Victor E. van Vriesland (1956)
• Eva en de dichters (1958)
• Het schip dat gij bouwen zult (1959)
• Ben ik mijn broeders hoeder? (1960)

Bloemlezingen:

• Een nieuwe bundel (met K.H.de Raaf en J.J.Griss)
• 'Tien verhalen' (boekenweekgeschenk 1953)
• V in versvorm. Vrijheid, verzet en victorie 1940-1945
• Het schip dat gij bouwen zult (1959)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 gedicht: 'Wenn nur ein Traum das Leben ist....' in 'Kent uw dichters. gedichten van 100 dichters' (1932)
• 1 gedicht: 'Drie-koningen' in 'In de donkere dagen voor Kersttijd...', bijeengebracht door Han G. Hoekstra (1941)
• 5 gedichten in 'Dichters van dezen tijd', door D.A.M. Binnendijk (15e druk, 1946)
• 3 gedichten in 'Religieuze poëzie. Een keuze uit de Nederlandse religieuze lyriek van 1880 tot 1950', samengesteld door Dirk Coster en Anton Deering (1949)
• 1 gedicht: 'Pooltocht' in 'De muze op reis', bijeengebracht door Han G. Hoekstra en Victor E. van Vriesland (1950)
• 1 gedicht: 'Aftocht. Ter gedachtenis van M. Nijhoff' in 'Kleine literatuurgeschiedenis in verzen over Nederlandse schrijvers', bijeengebracht door Theo Vesseur (1953)
• 1 gedicht: 'Late wandeling' in 'Vandaag II. Nieuw werk van Nederlandse en Vlaamse schrijvers', bijeengebracht door Jaap Romijn en Bert van Aerschot (1954)
• 1 gedicht: 'Tango' in 'Twee muzen', uitgezocht door Jan Engelman en Wouter Paap (1955)
• 1 gedicht: 'Wedren' in 'Poëtisch akkoord. Honderd gedichten uit tien jaar Noord- en Zuid-Nederlandse literatuur', samenstelling: Pierre H. Dubois, Hubert van Herreweghen, Maurice Roelants en Garmt Stuiveling (1956)
• 1 gedicht: 'De nachtegaal' in: 'Met twee maten, de kern van vijftig jaar nederlandse poëzie geïsoleerd en experimenteel gesplitst' samengesteld door Paul Rodenko (1956)
• 1 gedicht: 'Delft' in 'De muze zwerft door Nederland' bijeengebracht door Ed. Hoornik (1956)
• 1 gedicht: 'De violist' in 'Muziek en poëzie', bijeengebracht door Johan de Molenaar (1959)
• 3 gedichten in 'Gedichten lezen' (1959)
• 1 gedicht: 'Morgenwandeling' in 'Wiltzangh. Met de dichters in de natuur', samengesteld door Gabriël Smit (z.j.)
• 1 gedicht: 'Franciscus in het woud' in 'De Muze op school', Bijeengebracht door W. van Beusekom (1961)
• 5 gedichten in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 1 gedicht: 'De merel' in 'Gastenboek van Singel 262' (1962)
• 1 gedicht: 'Jozef' in 'Gastenboek van Singel 262', met nieuw werk van tweeënveertig Nederlandse auteurs (1963)
• 1 gedicht: 'Aan boord' in 'Gastenboek van Singel 262. Nieuwe verhalen en gedichten van veertig Nederlandse auteurs' (1964)
• 1 gedicht: 'De slaapwandelaar' in 'Een nieuwe bundel verzen', verzameld door Dr. G. Kazemier (13e druk, 1967)
• 1 gedicht: 'ins Leben hinein. Goethe' in 'Jong gedaan. Kinderwerk en beginnerswerk van 28 auteurs' (1968). Hij schreef dit gedicht toen hij 16 jaar was.
• 1 gedicht: 'Achterbalkon' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 1 gedicht: 'Marskramer' in 'Groot verzenboek voor al wie jong van hart is', samengesteld door Karel Jonckheere (1978)
• 3 gedichten in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie', samengesteld door Hans Warren (1979)
• 1 gedicht: 'De vader en het kind' in 'Het kind', door Willem Wilmink en Fetze Pijlman (1979)
• 1 gedicht: 'Vesper' in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
• 2 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)
• 3 gedichten in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 gedicht: 'De zolder' in 'Dichterbij. Gedichten voor 12+', samengesteld door Jan Heerze (1986)
• 1 gedicht: 'Lied' in 'Gelezen worden ze ontelbre malen. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1986)
• 2 gedichten in 'Hier ligt Poot Hij is dood', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1990)
• 2 gedichten in: 'Die dag in mei vergeet ik niet. De mooiste Nederlandse bevrijdingspoëzie', gekozen door Hans Warren (1995)
• 2 gedichten in 'Groot verzenboek. Vijfhonderd gedichten over leven, liefde en dood. Een thematische bloemlezing uit de Nederlandstalige poëzie van de twintigste eeuw', samengesteld door Jozef Deleu (1999)
• 1 gedicht: 'Het gezin' in: 'Familie duurt een mensenleven lang. De honderd mooiste Nederlandse gedichten over vaders, moeders, dochters en zonen', samengesteld door Menno Wigman (1999)

Proza:

• 1 bijdrage: 'Ter zake (Een auto-interview)' en een portretfoto in 'Geschenk' t.g.v. de Nederlandsche boekenweek, samenstelling A.M.E. van Dishoeck, Cornelis Veth en C.J. Kelk (1932)
• Een bijdrage: 'Herinnering aan J.H. Leopold' in 'Geschenk 1933'.
• 2 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)

Tijdschriften:

• In 1917 publiceerde hij poëzie in de schoolkrant 'Rostra Gymnasiorum'.
• In 1925 debuteerde hij als Anthonie Donker in 'De Vrije Bladen'.
• Anthonie Donker publiceerde in 'Regeneratie'.
• In 1930 was hij oprichter van het 'Critisch bulletin'. Hij bleef tot 1957 redacteur.
• Anthonie Donker was samen met Dirk Coster redacteur van 'De Stem' (1936-1942).
• Na de Tweede Wereldoorlog werd hij redacteur van 'De Nieuwe Stem'.
• Anthonie Donker was kunstredacteur van 'Algemeen Handelsblad'.
• Anthonie Donker publiceerde in 'Maatstaf', 'Bevrijding', 'De Gids' en 'Blijmoedig Maandblad'.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Anthonie Donker werkte mee aan een geschiedenis van de Nederlandse letteren van K.H.de Raaf en J.J.Griss: 'Stroomingen en gestalten'.
• 1 prentbriefkaart met foto en korte bibliografie in boekenweekgeschenk 1934.
• In de serie 'stemmen van schrijvers' verscheen een 45-toerenplaat waarop Anthonie Donkers voorleest uit eigen werk.
• 1 artikel/hoofdstuk over A. Donker in Cola Debrot, 'Verzameld werk 5. Over literatuur' (1987)

Literaire prijzen:

• C.W. van der Hoogtprijs 1929 voor 'Grenzen'.
• Dom-prijs voor poëzie 1929 voor 'Kruistochten'.
• 1949, Prijs van Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945
• Essay-prijs van de Stichting Kunstraad 1951

Anthonie Donker was lid van diverse jury's:

• Declamatoriumprijsvraag (AVRO) 1936
• C.W. van der Hoogtprijs 1937
• Tollens-prijs 1948 en 1953
• Jacobson-prijs 1950, 1955 en 1960
• Marianne Philips-prijs 1951, 1952, 1953, 1954, 1955, 1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963, 1964 en 1965
• Bijenkorf-literatuurprijs 1956
• Boekenmarkt-prijs 1958
• Prijs van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945, 1958
• P.C. Hooft-prijs 1960
• Prijs der Nederlandse Letteren 1962, 1965 (voorzitter)

Opmerkingen:

• Zijn vader - Hendrik Donkersloot - was hoofd van een lagere school en directeur van de Normaalschool.
• Anthonie Donker werd vrijzinnig-christelijk opgevoed.
• In het waren drie zonen. Allebei zijn broers overleden op betrekkelijk jonge leeftijd.
• Anthonie Donker ging naar het Erasmiaans Gymnasium in Rotterdam, waar de dichter J.H. Leopold zijn leraar was.
• Anthonie Donker studeerde Nederlandse letteren in Leiden en Utrecht. Hij promoveerde in 1927 (cum laude).
• In de periode tussen zijn studie in Leiden en Utrecht vervulde hij zijn diensplicht als matroos-seiner.
• Al tijdens zijn studie bleek zijn zwakke gezondheid en moest hij kuren in Renkum.
• Na zijn studie werd hij leraar aan het Rotterdams Lyceum.
• Hij verbleef na zijn studie lange tijd wegens ziekte (tbc) in Davos en Arosa. Hij werkte als leraar aan het Lyceum Alpinum in Zuoz.
• Anthonie Donker was van 1931 tot 1937 getrouwd met M.P.Magani. Ze kregen een zoon: Henk Gaudenz.
• In 1936 werd hij hoogleraar in de Nederlandse letteren aan de Universiteit van Amsterdam.
• Samen met Coster was hij redacteur van 'De stem'. Du Perron sprak van 'Costersloot', wat bij hem stond voor al het weke in de literatuur. Dit negatieve label bleef ook na de Tweede Wereldoorlog aan Donker hangen.
• In de Tweede Wereldoorlog was hij actief in het verzet. Hij werd ontslagen en gearresteerd. In 1942 zat hij enkele maanden gevangen wegens het opstellen van een manifest tegen de Kultuurkamer. Daarna zat hij ondergedoken in Wassenaar.
• 'Het tralievenster' (1946) bevat gedichten die hij tijdens de Tweede Wereldoorlog in de cel schreef.
• Na de oorlog werd hij hoogleraar in de vergelijkende literatuurwetenschap in Amsterdam. Aan de Universiteit van Amsterdam bekleedde Donkersloot in de jaren 1949-1953 het secretariaat van de faculteit der Letteren en Wijsbegeerte. In de periode 1953-1956 was hij voorzitter. In het jaar 1950-1951 was hij rector van de Universiteit.
• Van 1945 tot 1949 was hij voor de PvdA lid van de Eerste Kamer (andere bronnen noemen de Tweede Kamer) en lid van de Voorlopige Raad voor de Kunst. Uit protest tegen de tweede politionele actie in Nederlands Indië heeft hij in 1949 voor zijn lidmaatschap van de Eerste Kamer bedankt
• In 1950 was hij mede-oprichter van de beweging 'De derde weg'. Later werd hij lid van de PSP.
• Anthonie Donker is drie keer getrouwd geweest. Met M.P. Magani, met N. Visser en met H.T. Dadema.
• Als dichter wees hij experimentele vormen af. Hij had een voorkeur voor het sonnet. Zijn poëzie is gevoelig en melancholisch.
• Anthonie Donker vervulde diverse functies in het letterkundig leven, zoals: bestuurslid en vice-voorzitter PEN-centrum, voorzitter en ere-voorzitter Vereniging van Letterkundigen, lid Voorlopige raad voor de kunst en vice-voorzitter van de Amsterdamse kunstraad.
• Anthonie Donker overleed in de Centraal Israelische Ziekenverpleging in Amsterdam aan keelkanker.
• Anthonie Donker werd op 28-12-1965 in stilte (op eigen verzoek) gecremeerd in Crematorium Velsen in Driehuis. Zijn as werd hier ook verstrooid.

Anderen over Anthonie Donker:

• Hij had uiterlijk iets voornaams, was lang en smal, zijn al vroege kaalheid gaf hem al gauw een wijsheid boven de jaren, die zijn zeer uitgewogen gezicht ook verried. Ik heb hem één keer horen spreken. Hij sprak mooi en uiterst verzorgd en soms niet ongeestig - zonder gevoel voor humor had hij zijn Karaktertrekken der vaderlandsche letterkunde nooit kunnen schrijven. (Kees Fens, Volkskrant, 21-04-2001).

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Anthonie Donker
• tandemtour - Anthony Donker
• DBNL - Anthonie Donker
• Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden

Bronnen o.a.:

• Geschenk (1932)
• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Gedichten lezen (1959)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)