Achternaam: den Doolaard

Voornaam: A.

Geboren: 07-02-1901

Te: Zwolle

Overleden: 26-06-1994

Te: Hoenderloo

Pseudoniem(en): A. den Doolaard was het pseudoniem van Cornelis Johannes George (Bob) Spoelstra.

Hij zegt over de keuze van dit pseudoniem: 'Gekozen heb ik het niet. He kwam mij zo maar aangewaaid, zoals eerste regels van gedichten dat plegen te doen, en met die bezigheid van dichten hield het aannemen van een schuilnaam ook onmiddellijk verband. Ik heb nooit dagboeken bijgehouden; maar het zal omstreeks 1922 geweest zijn dat ik voor de eerste maal een gedicht publiceerde met A. den Doolaard eronder. Waarom? omdat ik er genoeg van had om door mijn sportkameraden gepest te worden met wat zij als een rare buitenissigheid beschouwden.' (Wim Hazeu, Het literair pseudoniemenboek, blz. 39)

Werk:

Poëzie:

• De verliefde betonwerker (1926)
• Ballade de Jeune marin (1928)
• De wilde vaart (1928)
• Vier balladen (1932)
• Oranjehotel (sonnet) (1944)
• De partizanen (1944)
• De vier ruiters (1944)

Proza:

• De laatste ronde (1929)
• Van Camera, Ski en Propeller (reisverslag) (1930)
• De druivenplukkers (1931)
• De witte stilte (1932)
• De herberg met het hoefijzer (1933)
• Oriënt-Express (1934)
• De grote verwildering (1936)
• Door het land der lemen torens (reisbeschrijving) (1938)
• Wampie. De roman van een zorgeloze zomer (1938)
• De bruiloft der zeven zigeuners (1939)
• Het verjaagde water (1947)
• Kleine mensen in de grote wereld (1953)
• Joegoslavië, kaleidoscopisch reisland (reisbeschrijving, met Cas Oorthuys) (1956)
• Het land achter Gods rug (1956)
• Dit is Joegoslavië (reisbeschrijving, met Cas Oorthuys (1957)
• Dit is Griekenland (reisbeschrijving, met Cas Oorthuys (1958)
• Dit is Venetië (reisbeschrijving, met Cas Oorthuys (1958)
• Het leven van een landloper (autobiografie) (1958)
• Griekenland, de eilanden (met Cas Oorthuys) (1959)
• Omnibus (De druivenplukkers/Oriënt express/De bruiloft der zeven zigeuners) (1959)
• Grieken zijn geen goden (reisbeschrijving) (1960)
• Prinsen, priesters en paria's. Reizen door India en Thailand (reisbeschrijving) (1962)
• Vakantieland Joegoslavië (reisbeschrijving, met Cas Oorthuys (1963)
• De goden gaan naar huis (1966)
• Ontsporingen (verhalen) (1967)
• Ogen op de rug. Terugkijkend naar boeken en tijdgenoten (autobiografie) (1971)
• Samen is twee keer alleen (1976)
• Achter de blinde muur (gewijzigde herdruk van 'Ontsporingen') (1976)
• Drie van A. den Doolaard (De grote verwildering/Wampie/De bruiloft der zeven zigeuners) (1978)
• Trojka (De druivenplukkers/De herberg met het hoefijzer/Oriënt-express) (1981)

Vertalingen:

• John M. Synge, Riders to the sea (eenakter)
• Hugo von Hofmannsthal, De dwaas en de dood (1927)

Vertaald:

Veel van zijn werk werd vertaald in het Tsjechisch,Servo-Kroatisch, Frans, Engels, Italiaans, Duits, Zweeds, Noors en Deens, bijv.:

• Oriënt-express (Londen, Parijs, 1936 - ook in Frans (1935), Tsjechisch (1935), Zweeds en Deens)
• Besiegtes Wasser (Bazel, 1948), Roll back the Sea (Londen, New York, 1949), ook vertaald in het Deens (door Clara Hammerich, Digerne brister, 1954), Zweeds (Det besegrada havet, 1948), Noors (Og havet ga tapt, 1948), Servokroatisch (Nazad More, 1954), Tsjechisch (Spoutana voda, 1964), Frans (Vaincre la mer, 1953) en Hongaars (akik a tengerrel csatának, 1981).
• 'De druivenplukkers' is vertaald in het Deens: Drueplukkerne (1931).
• 'De herberg met het hoefijzer' is vertaald in het Duits (Die Herberge zum Hufeisen, 1954), Deens (door Clara Hammerich, Albanerdrengen, 1956) en Spaans (La Posada de la Herradura, 1956).
• 'De grote verwildering' is vertaald in het Frans (La vainqueur du Mont Blanc, 1949), Duits (Am Fusse des Himmels), Italiaans en Tsjechisch (Mont Blanc, 1937).
• 'De bruiloft der zeven zigeuners' is vertaald in het Duits (Die Hochzeit der sieben Zigeuner, 1956)
• 'Kleine mensen in de grote wereld' is vertaald in het Duits (Kleine Menschen in der grossen Welt, 1954), Noors (Sma mennesker i den store verden, 1954) en Hebreeuws (1959).
• 'Het land achter Gods rug' is vertaald in het Engels, Amerikaans (The Land behind God's Back, 1958), Duits (Das Land hinter Gottes Rücken, 1957), Deens (door Clara Hammerich, Landet bag Guds Ryg, 1956) en Servo-Kroatisch (Zemlja iza Bo 'zjih Ledja, 1962).
• 'De goden gaan naar huis' is vertaald in het Slowaaks (Bohovia sa vracajú, 1974).

Essays/reportages/documentaires:

• De wilden van Europa (reportage) (1932)
• Liberté ou mort, Quatre mois chez les Comitadjis, meurtriers patentés (reportage) (1932)
• Hooge hoeden en pantserplaten (manifest) (1932)
• Van vrijheid en dood (reportage) (1935)
• Oostenrijk (reportage) (1935)
• Wapen tegen wapen, over het werk van socialistische journalisten in de fascistische landen (met L.J. van Looi) (1936)
• Het hakenkruis over Europa (reportage) (1938)
• Dit is Walcheren (reportage - met Jef Last en Ed Hoornik) (1946)
• Europa tegen de moffen (keuze uit de radio-redevoeringen) (1946)
• Walcheren komt boven water (reportage) (1946)
• Het land van Tito (documentaire, met Erie den Doolaard) (1954)
• De toekomst in uw handen (documentaire, met Cas Oorthuys) (1955)
• Pers en persvrijheid (reportage) (1974)
• Londen en de Zaak Van 't Sant (pamflet) (1980)
• Ik ben tegen (artikelen tegen kernbewapening) (1983)

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Poëzie

• 1 gedicht: 'De ballade der gestorven landloopers' in 'Kent uw dichters. gedichten van 100 dichters' (1932)
• 1 gedicht: 'Terug' in 'Religieuze poëzie. Een keuze uit de Nederlandse religieuze lyriek van 1880 tot 1950', samengesteld door Dirk Coster en Anton Deering (1949)
• 1 gedicht: 'De Ballade der Dry Gin Drinkers' in 'Balladen en Refereinen', bijeenverzameld door C. Buddingh' (z.j.)
• 1 gedicht: 'Joeri Galanskov is dood' in 'Verhaal nog es wat.... (3) door acht Nederlandse schrijvers (geboren in de periode vóór 1915)', samengesteld door Wim Hazeu (1974)
• 3 gedichten in: 'Die dag in mei vergeet ik niet. De mooiste Nederlandse bevrijdingspoëzie', gekozen door Hans Warren (1995)

Proza:

• 1 verhaal: 'Een zwerver in de bergen' in 'Volk bij den weg', redactie R. Houwink (ca. 1930)
• 1 bijdrage en een foto in 'Geschenk' t.g.v. de Nederlandsche boekenweek, samenstelling A.M.E. van Dishoeck, Cornelis Veth en C.J. Kelk (1932)
• 1 verhaal: 'De schapen' in 'De korte baan. Nieuwe Nederlandsche verhalen', bijeengebracht door H. Marsman en E. du Perron (1935)
• 1 verhaal: 'De hooge tatra, het land der houten dorpen' in: 'Een bundel proza en poëzie', verzameld door G. Horreus de Haas, H. Ploeg jr. en G. Stuiveling (1937)
• 1 verhaal: 'De schapen' (uit 'De korte baan') in de Prisma-pocket 'Moderne Nederlandse verhalen' door C.J. Kelk.
• 1 bijdrage: 'Het cirkeltje en het streepje' in 'Singel 262. Zeventien auteursgeheimen' (1957)
• 1 verhaal: 'Kind verbeurd verklaard' in 'Gastenboek van Singel 262' (1962)
• 1 verhaal: 'De goden gaan naar huis' in 'Gastenboek van Singel 262. Nieuwe verhalen en gedichten van veertig Nederlandse auteurs' (1964)
• 1 verhaal in 'Van zes een jaar', t.g.v. 50-jarig bestaan Querido (1965)
• 1 verhaal: 'Achter de blinde muur' in 'Kom op uw verhaal' (1970)
• 2 citaten in 'Standaard modern Citatenboek' samengesteld door Gerd de Ley (1973)
• 1 verhaal: 'Kleine mensen in de grote wereld' in 'Schrijven is blijven' (Singel 262) (1976)
• 1 fragment: 'Een hooghartig zwijgen' in 'Je weet niet wat je leest', een min of meer komplete doorsnee-bloemlezing van wat de nederlander leest (1978)
• 2 fragmenten in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 bijdrage 'Klein en kittig' in 'Het Salamanderboek 1936-1984' (1984)
• 4 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 1 verhaal: 'Het staat zo stil te luisteren' in 'Kerstboek voor het Wereld Natuur Fonds', samengesteld door Ted van Turnhout (1987)
• 1 verhaal: 'De schapen' in 'Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse verhalen uit de twintigste eeuw', bijeengebracht door C.J. AartsM.C. van Etten (1993)
• 1 verhaal: 'Bergen' in 'Après ski. De mooiste verhalen voor na het skiën', samenstelling Nanda Meijnen en Saskia Leferink (1993)
• 1 citaat in 'Prisma van de citaten' (1994): 'Oorlogen zijn de aardbevingen der geschiedenis; ze ontstaan schijnbaar even onverwacht en ze hebben even diepliggende, onvermijdelijke oorzaken.'
• 1 verhaal: 'De witte berg' in 'De R in de maand', samengesteld door Petra Waaijer, Annemarie Jongkoen en Nanda Meijnen (1995)
• 1 citaat in 'Nederlandse wijsheden' verzameld door Drs. Hans P. Keizer (1998): 'De eerste dode in elke oorlog is het gezond verstand'.

Tijdschriften/Pers:

• Van1934 tot 1938 was hij reizend correspondent voor 'Het Volk'.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog was A. den Doolaard één van de bekendere sprekers voor 'Radio Oranje' in Londen.
• A. den Doolaard schreef ook novellen voor Amerikaanse tijdschriften, die hij dan weer in het Nederlands vertaalde.
• A. den Doolaard was redacteur van 'De Vrije Bladen'.
• A. den Doolaard schreef artikelen voor 'De Gelderlander' (o.a. gebundeld in 'Ik ben tegen') als vast medewerker van de Gelderlander-Pers.

Over A. den Doolaard:

• Een interview met A. den Doolaard in: José de Ceulaer, 'Te gast bij Nederlandse auteurs' (1966)
• Dr. C.G.L. Apeldoorn e.a., 'A. den Doolaard - De herberg met het hoefijzer' (Nederlandse keur 34)
• 'Portret van een kunstenaar' (1982), biografie samengesteld uit gesprekken met Hans van de Waarsenburg.
• A. den Doolaard, Schrijversmap, bibliotheekwinkel (1991)
• Een bijdrage over A. den Doolaard in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Siem Bakker (augustus 1998)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 1 prentbriefkaart met foto en korte bibliografie in boekenweekgeschenk 1934.
• In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog schreef A. den Doolaard een aantal politieke reportages over nazi-intimidatie en nazi-infiltratie. Deze verschenen in boekvorm als: 'Het Hakenkruis over Europa' (1938)
• In de serie 'Stemmen van schrijvers' verscheen bij Querido een 45-toerenplaat, waarop A. den Doolaard uit eigen werk voorlas. Aan de andere kant stond Theun de Vries.
• In 1965 verscheen, ter gelegenheid van 50 jaar Querido, het boekje 'Van zes een jaar'. Er staan verhalen in van J. Bernlef, Max Dendermonde, A. den Doolaard, Hella S. Haasse. Alfred Kossmann en Helga Ruebsamen. In een prijsvraag konden de lezers de verhalen aan de juiste auteur toewijzen.
• 'Liber Amoricum voor A. den Doolaard' (1965), t.g.v. zijn 65e verjaardag, met bijdragen van o.a. A. Roland-Holst, Victor E. van Vriesland, Jan de Hertog en Theun de Vries.
• Petronella Geertuida van Rosande (Wampie) uit 'Wampie' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• In de 'top-100' van boeken die scholieren in 1997 op hun lijst zetten staat 'De herberg met het hoefijzer' op nummer 34. Op 4% van de lijsten komt het boek voor.

(Literaire) prijzen:

• Meiprijs 1934 voor 'De herberg met het hoefijzer'. De prijs is door Den Doolaard niet aanvaard, omdat hij gedeeld moest worden (met Jan Engelman). Den Doolaard zei hierover: 'Op de feestelijke vergadering te Leiden kreeg ik na de voorlezing van het juryrapport het woord en vroeg de voorzitter om excuus dat ik mij gedwongen zag in de overschuimende feestbeker een druppel gal te moeten werpen. De Meesprijs was als een bekroning bedoeld; welnu, ik kon mij geen koning voorstellen voor de helft gehuld in een hermelijnen mantel en voor de andere helft in colbert, terwijl op zijn hoofd een halve kroon en een halve dophoed prijkten. Een halve bekroning was geen bekroning; dus weigerde ik mijn aandeel in de prijs.' (uit: 'Ogen op de rug')
• Eerste journalistieke prijs van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart in 1960.
• Edo Bergsma-ANWB-prijs 1980 voor zijn gehele oeuvre.

Opmerkingen:

• De vader van A. den Doolaard was Nederlands-hervormd predikant. Zijn vader was ook 'een doolaard' hij zwierf jarenlang door Transvaal in Zuid-Afrika.
• A. den Doolaard denkt al jong zelfstandig. Op zijn zeventiende besluit hij met kerk en geloof te breken.
• A. den Doolaard volgt de HBS in Den Haag.
• Na het overlijden van zijn vader wordt hij (van 1919 tot 1927) boekhouder bij de Bataafse Petroleum Maatschappij in Den Haag.
• Buiten zijn werk gaat hij om met schrijvers als Albert Kuyle en Jan Campert.
• Het reizen en trekken zit hem in het bloed. Zijn pseudoniem is daarom goed gekozen (al geeft hij zelf aan die associatie toen niet gehad te hebben).
• A. den Doolaard was jarenlang verloofd met een Engels meisje.
• In 1928 zegt hij zijn baan op en gaat zwerven en proberen van het schrijven te leven.
• A. den Doolaard debuteerde met enkele dichtbundels met 'vitalistische' verzen, daarna legde hij zich toe op het schrijven van (romantische) verhalen, die gekenmerkt worden door hang naar het avontuurlijke en primitieve.
• Hij zwerft door Frankrijk en de Balkanlanden en heeft allerlei baantjes, zoals: landarbeider, druivenplukker, steenhouwer en dokwerker. Veel romans zijn op de ervaringen in deze tijd gebaseerd.
• Vanwege antifascisitische reportages wordt hij uitgewezen uit Bulgarije, Oostenrijk, Italië en Duitsland.
• Hij wordt lid van de SDAP.
• In 1939 verblijft hij, na een operatie i.v.m. een beenbreuk in België. In 1940 wijkt hij uit naar Frankrijk en daarna naar Engeland.
• In de Tweede Wereldoorlog is hij in Engeland een bekend spreker bij Radio Oranje. Hij stond in de oorlog als auteur op de zwarte lijst van de Gestapo. Toen de Duitsers Nederland binnenvielen wilde hij snel naar Engeland. In Bordeaux miste hij net de boot, waarop Marsman wel naar Engeland reisde, en in Het Kanaal omkwam.
• Den Doolaard schreef een aantal radiotoespraken voor minister-president P.S. Gerbrandy. Twee daarvan staan afgedrukt in 'Landgenoten!', ingeleid door L. de Jong (1985).
• In 1945/1946 verblijft hij op Walcheren als verbindingsofficier, gedetacheerd bij de Dienst Droogmaking Walcheren.
• Na de oorlog gaat hij weer reizen. Naar de Balkan, hij beschouwt Joegoslavië als zijn tweede vaderland, maar ook verder: India, Thailand, Amerika.
• Sinds 1954 woonde Den Doolaard, met zijn vrouw Erie, in Hoenderlo (Miggelenbergweg 51). Hij vond hier een thuisbasis in een dunbevolkte streek, vanwaaruit hij zijn reizen kon maken.
• Hij wordt bestuurslid en vice-voorzitter van PEN (internationale schrijversorganisatie).
• Zijn stijl is door de jaren heen meer journalistiek dan literair.
• A. den Doolaard is twee keer getrouwd geweest en heeft uit deze huwelijken drie dochters.
• A. den Doolaard was Officier in de Orde van Oranje Nassau en drager van The King's Medal for Service in the Cause of Freedom.
• Als zijn favoriete boek noemt Den Doolaard 'A Farewel to arms' van Hemmingway: 'dat vind ik een model van een volkomen gelukte roman met een geweldige taalbeheersing en waaruit je leren kan dat je met eenvoudige middelen ontzaglijk veel bereiken kan.' Hij herlas het boek jaarlijks.
• A. den Doolaard overleed in zijn slaap.
• Den Doolaard werd op 29-06-1994 in familiekring begraven op het kerkhof van de Nederlands Hervormde Kerk in Hoenderloo.
• Zijn grafmonument is een zwerfkei. Op deze kei staat: 'We hebben tussen wonderen geleefd maar we hebben het niet begrepen.' (Dit is de laatste zin uit 'De goden gaan naar huis).

Anderen over A. den Doolaard:

• Wie de carrière van een schrijver af wil lezen aan de hand van een aantal aan de tand des tijds ontkomen kritieken zal het bij A. den Doolaard moeilijk hebben. Eddy du Perron had het in zijn befaamde briefwisseling met Menno ter Braak over "iemand die Bob Spoelstra heet, van gletsjers op muildieren glijdt en van muildieren glijdt en van muildieren zoonodig en één run weer op zwaar geparfumeerde juffrouwen". Aan de binnenkant van de tweede druk van Oriënt Express verkondigt niemand minder dan Anton van Duinkerken: "Het is onbegrijpelijk waarom de Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde Den Doolaard niet bekroonde, want "De Druivenplukkers" is een boek met waarlijk grootsche hoedanigheden". En zo blijft het, de één verwijt hem zijn spierballenproza, de ander bewondert het. (Bert Jansma, Leidsche Courant, 07-02-1976)
• In onze jeugd noemden we de schrijver Den Doolaard 'de Mitropa-zwerver'. Hij beschreef allemaal barre zwerftochten in de Balkan - maar als hij er genoeg van had, nam hij een luxe-trein terig (de 'Mitropa'). (M. van der Goes van Naters, Met en tegen de tijd. Herinneringen, blz. 98)
• Door zijn vele reizen schreef Den Doolaard met kennis over de Balkanlanden. Die kennis wordt ook in 1999, tijdens de Kosovo-oorlog, nog erkend. Prof. Beunders zegt in 'De Volkskrant' van 27-04-1999: 'Op de Balkan zijn er geen regels voor oorlogsvoering. Men hoeft er maar een Balkan-roman van A. den Doolaard op na te lezen.'

Mijn favoriete citaat:

Naar een overzicht van citaten van A. den Doolaard

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van A. den Doolaard
• DBNL - A. den Doolaard
• Albert Koevoet A. den Doolaard
• Schrijversnet - A. den Doolaard
• VPRO - A. den Doolaard

Bronnen o.a.:

• Geschenk (1932)
• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• José de Ceulaer, Te gast bij Nederlandse auteurs (1966)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Paspoort voor de lezer. Nederlandse en Vlaamse auteurs van nu (1968)
• Wim Hazeu, Verhaal nog es wat... 3 (1974)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• Hans van de Waarsenburg, A. den Doolaard, portret van een kunstenaar (1982)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Wim Hazeu, Het literair pseudoniemenboek (1987)
• Pisma van de pseudoniemen (1992)
• Uittreksel top-100
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)