Achternaam: Elsschot

Voornaam: Willem

Geboren: 07-05-1882

Te: Antwerpen

Overleden: 31-05-1960

Te: Antwerpen

Pseudoniem(en): Willem Elsschot was het pseudoniem van Alfons Jozef de Ridder. Hij gebruikte ook de pseudoniemen Chevalier en Nicodemus.

Werk:

Poëzie:

• Verzen van vroeger (1934)
• Verzen (1947)
• In 1949 publiceert hij het gedicht 'Borms'. Hierin neemt hij het op voor de Vlaamse collaborateur August Borms die in 1946 gefusilleerd werd. Zoals in veel van zijn werk koos hij de zijde van een slachtoffer. Het werd hem in de pers niet in dank afgenomen.
• Verzameld werk (1976)
• Volledig werk deel 10: Verzen (2004)

Proza:

• Villa des roses (1913)
• Een ontgoocheling (1921)
• De verlossing (1921)
• Lijmen (1924)
• Kaas (1933)
• Tsjip (1934)
• Pensioen (1937)
• Het been (1938)
• De leeuwentemmer (1940)
• Het tankschip (1942)
• Lijmen/Het been (1943)
• Het dwaallicht (1946)
• Verzameld werk (1957)
• De wijze gaat het liefst onopgemerkt voorbij. Citaten en ongebundelde teksten (bezorgd door Gerd de Ley) (1975)
• Zwijgen kan niet verbeterd worden (ongebundeld werk, door A. Kets-Vree en G. de Ley) (1979)
• Ontmoetingen met W. Elsschot (brieven en een nagelaten manuscript, door Simon Carmiggelt) (1985)

Brieven:

• Ontmoetingen met W. Elsschot (brieven en een nagelaten manuscript, door Simon Carmiggelt) (1985)
• Als een onweder bij zomerdag; de briefwisseling tussen L.P. Boon en W. Elsschot (door J. Muyres en V. van de Reijt (1989)
• Brieven (door Vic. van de Reijt) (1990)
• 1 brief van Louis Paul Boon aan Willem Elsschot (januari 1945) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)
• 1 brief van Willem Elsschot aan Louis Paul Boon (28-01-1945) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)
• Elsschot leest voor (briefwisseling met Jan C. Villerius) (met CD waarop hij uit 'Kaas' voorleest, opgenomen in de Bijenkorf te Rotterdam, 24-04-1957) (1999)

Vertalingen:

Vertaald:

Vertaling van werk van Willem Elsschot verschenen in het Deens, Duits, Engels, Frans, Grieks, Hongaars, Italiaans, Maleis, Roemeens, Russisch, Spaans, Tsjechisch en Zuid-Afrikaans.

• Olivera Petrovic Stankovic vertaalde werk van Elsschot in het Servo-Kroatisch.
• 'Villa des roses' is vertaald in het Engels (1969), Russisch (1972), Indonesisch (1977)
• 'Lijmen' is vertaald in het Engels (1965), Russisch (1965), Pools (1973), Bulgaars en Estisch.
• 'Kaas' is vertaald in het Tsjechisch (1937), Indonesisch (1948), Hongaars (1987), Italiaans (1992), Servo-Kroatisch (1995), Esperanto (1997)
• 'Tsjip' is vertaald in het Duits (1936), Tsjechisch (1936), Deens ('Adèle' door Clara Hammerich, 1937)
• 'Het been' is vertaald in het Engels (1965), Russisch (1965), Pools (1973), Bulgaars en Estisch.
• 'Het dwaallicht' is vertaald in het Engels (1962), Pools (1973), Italiaans (1975), Frans (1992) en Hongaars
• 'Kaas' werd in 2002 in het Engels vertaald en in 2004 (eindelijk) in het Duits.
• In het Hongaars vertaalde verhalen van Willem Elsschot verschenen in het Hongaarse tijdschrift 'Nagyvilág'.

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 gedicht: 'De bedelaar' in 'Kent uw dichters. gedichten van 100 dichters' (1932)
• 1 gedicht: 'Moeder' in 'Dichters van dezen tijd', door D.A.M. Binnendijk (15e druk, 1946)
• 1 gedicht: 'Aan Jan Greshoff' in 'Kleine literatuurgeschiedenis in verzen over Nederlandse schrijvers', bijeengebracht door Theo Vesseur (1953)
• 1 gedicht: 'Brief' in 'Voor de bijl', samengesteld door A. Marja (1955)
• 1 gedicht: 'Het huwelijk' in: 'Met twee maten, de kern van vijftig jaar nederlandse poëzie geïsoleerd en experimenteel gesplitst' samengesteld door Paul Rodenko (1956)
• 1 gedicht: 'Bij het doodsbed van een kind' in 'Het kind' (serie: Beeldende poëzie), bijeengebracht door Adriaan Morriën (1959)
• 1 gedicht: 'De baggerman' in 'Het werk' (serie: Beeldende poëzie), bijeengebracht door Adriaan Morriën (1961)
• 2 gedichten in 'Een moederhart, een gouden hart. Dichters over hun moeder', verzameld door Gerrit Komrij (1973)
• 3 gedichten in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 5 gedichten in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie', samengesteld door Hans Warren (1979)
• 4 gedichten in Brevarium der Vlaamse lyriek', door Marnix Gijsen & Karel Jonckheere (1979)
• 1 gedicht: 'Bij het doodsbed van een kind' in 'Het kind', door Willem Wilmink en Fetze Pijlman (1979)
• 1 gedicht: 'De baggerman' in 'Het werk', een bloemlezing door Wiel Kusters (1980)
• 4 gedichten in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
• 5 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)
• 1 gedicht: 'Alarm in Gent' in 'Ik wou dat ik twee hondjes was', samengesteld door Vic van de Reijt (1982)
• 2 gedichten in 'Gelezen worden ze ontelbre malen. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1986)
• 2 gedichten in Grote poëziebloemlezing 'Mij liet je leven', samenstelling Aldert Walrecht (1987)
• 5 gedichten in: 'Het nachtegalenbosje. Poëzie uit Vlaanderen en Nederland 1880-1916', samengesteld door Hubert van Herreweghen en Willy Spillebeen (1990)
• 2 gedichten in 'Ik heb de liefde lief. De mooiste liefdesgedichten uit de Nederlandse en Vlaamse poëzie', samengesteld door Willem Wilmink (1993)
• 5 gedichten in 'Domweg gelukkig in de Dapperstraat', samengesteld door C.J. Aarts en M.C. van Etten (1994)
• 1 gedicht: 'De baggerman' in 'De mooiste gedichten over Vlaanderen', verzameld door Sipke van der Land (1996)
• 4 gedichten in 'Groot verzenboek. Vijfhonderd gedichten over leven, liefde en dood. Een thematische bloemlezing uit de Nederlandstalige poëzie van de twintigste eeuw', samengesteld door Jozef Deleu (1999)
• 1 gedicht: 'Het huwelijk' in 'Geluk dat kan wel jaren duren. Het huwelijk in honderd gedichten', verzameld door Hans Warren en Mario Molegraaf (1999)
• 3 gedichten in: 'Familie duurt een mensenleven lang. De honderd mooiste Nederlandse gedichten over vaders, moeders, dochters en zonen', samengesteld door Menno Wigman (1999)
• 1 gedicht: 'Aan Fine' in 'Het liefste gedicht. De favoriete liefdesgedichten van Nederland en Vlaanderen', met een inleiding van Gerrit Komrij (2001)

Proza:

• 1 fragment uit 'Kaas' in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 6 citaten in 'Standaard modern Citatenboek' samengesteld door Gerd de Ley (1973)
• 1 verhaal: ' Ik kan toch niet meer terug' in 'Vluchtig omzien. Een halve eeuw nederlandstalige letterkunde', samengesteld door C.J.E. Dinaux (1975)
• 1 fragment: 'Haar tweede hoeklamp' in 'Je weet niet wat je leest', een min of meer komplete doorsnee-bloemlezing van wat de nederlander leest (1978)
• 9 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 3 citaten in 'Prisma van de citaten' (1994)
• 1 citaat in 'Smoorverliefd. tips en verhalen voor muurbloempjes en macho's' (z.j.): 'Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren'.
• 1 fragment uit 'Villa des Roses' + een foto van zijn graf in 'Alleen de dood is tussen u en mij. Literaire dodenkalender van de twintigste eeuw', samengesteld door Dirk Baartse e.a. (2000)

Tijdschriften:

• In 1900 richt hij met een aantal vrienden van school het tijdschrift 'Alvoorder' op. Hij publiceerde hierin gedichten. Het blad kende één jaargang.
• Samen met Jules Valenprint en René Leclercq had hij van 1912 tot 1914 het blad 'Revue Continentale Illustrée'.
• In 'Groot Nederland' verschenen de verhalen 'Een ontgoocheling' (1914) en 'De verlossing' (1916).
• Willem Elsschot was na de Eerste Wereldoorlog correspondent voor de 'Nieuwe Rotterdamsche Courant'.
• De redactie van 'Forum' ontdekte de vroege verzen van Elsschot en publiceerde ze in 1932 in het blad. Vervolgens werden ze in 1934 in boekvorm uitgegeven. Het is zeer de vraag of dit zonder 'Forum' ook gebeurd was. "Forum' beschouwde Elsschot als hun voorloper. Jan Greshoff en Menno Ter Braak drongen er bij Elsschot op aan om weer met schrijven te beginnen. Hij schreef in korte tijd 'Kaas' en droeg het op aan Jan Greshoff.

Over Willem Elsschot:

• Bernard-Frans van Vlierden, 'Willem Elsschot' (1958)
• Garmt Stuiveling, 'Willem Elsschot' 1960)
• Wilfred Smit, 'Requiem bij de uitvaart van Willem Elsschot' in 'Literair akkoord 5' (1961)
• Dr. C.G.L. Apeldoorn e.a., 'Willem Elsschot - Lijmen/Het been' (Nederlandse keur 53)
• Simon Carmiggelt, 'Notities over Willem Elsschot' (1976)
• Bzzlletin bracht in april 1977 een Elsschot-special uit.
• M. Somers, 'Willem Elsschot en het wereldtijdschrift' (1983)
• Boris Rousseeuw, 'Twee heren. Over E. du Perron en Willem Elsschot' (1986)
• Willem Elsschot, Schrijversmap, bibliotheekwinkel (1989)
• Ida de Ridder, 'Willem Elsschot, mijn vader' (1994)
• Een bijdrage over Willem Elsschot in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Lut Missinne (mei 2002)
• Fernand Auwera, 'Willem Elsschot' (1999)
• Wieneke 't Hoen (samenstelling), 'Van De Ridder tot Elsschot. Een biografie in foto's' (2000)
• Ida de Ridder, 'Willem Elsschot en de piano' (2000)
• 'De Parelduiker' themanummer Willem Elsschot (nr. 4/5, 2001)
• Marco Daane & Wieneke 't Hoen, 'U schijnt de stad niet goed te kennen? - Een literaire wandeling door het Antwerpen van Willem Elsschot' (2002)
• Martine Cuyt, 'Willem Elsschot. Man van woorden' (2004)
• Jan van Hattem, 'Willem Elsschot. Mythes bij het leven. Een biografie' (2004)
• 'Revolver' bracht in 2004 een Elschot-nummer uit.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 'Lijmen' en 'Het been' werden door Manuel van Loggem voor toneel bewerkt en gespeeld in 1961. Manuel van Loggem bewerkte 'Lijmen' ook voor televisie. Dit werd uitgezonden in 1962 en in 1970.
• 'Villa des Roses' werd door Walter van der Kamp voor televisie bewerkt en uitgezonden in 1968.
• 'Kaas' werd voor televisie bewerkt door Gerard Rekers en uitgezonden in 1968.
• 'Het dwaallicht' werd in 1972 verfilmd door Frans Buyens.
• 'Een ontgoocheling/Het dwaallicht' verscheen als Bulkboek 196.
• 'Tsjip/De leeuwentemmer' verscheen als Bulkboek 229.
• Frans Laarmans uit 'Lijmen/Het been' en Louise Gréteur uit 'Villa des Roses' werden door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'Villa des Roses' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1913.
• 'Lijmen' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1924.
• 'Kaas' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1933.
• 'Kaas' verscheen in 1995 in de 'Grote Lijster'-serie van Wolters Noordhoff.
• In de 'top-100' van boeken die scholieren in 1997 op hun lijst zetten staat 'Kaas' op nummer 16. Op 10% van de lijsten komt het boek voor!
  - 'Het dwaallicht' staat op nummer 67 en komt op 2% van de lijsten voor.
  - 'Lijmen/Het been' staat op nummer 84 en komt ook op 2% van de lijsten voor.
• 'Lijmen/Het been' werd in 1999 verfilmd met Sylvia Kristel in één van de rollen. Fernand Auwera schreef het scenario.
• In juli 1999 werd in Antwerpen het Willem Elsschot Genootschap opgericht. Het genootschap stelt zich tot doel het werk van Elsschot te promoten, en de Elsschot-studie te bevorderen. Verder probeert het genootschap te voorkomen dat stukken uit de nalatenschap van Elsschot onder de veilinghamer belanden. Meer informatie over het lidmaatschap van het Willem Elsschot Genootschap kan men krijgen op het voorlopig secretariaat : C. Van Tilborgh, Lijsterbeslaan 6, B- 2920 Kalmthout. Tel. 03 666 78 70.
• Max Pam maakte voor HP/De Tijd (10-09-1999) een lijst met de 100 beste boeken van de eeuw.
  Hij nam hierin van Willem Elsschot op:
  Op nr. 7 'Kaas' (Een boek dat bewijst dat je over alles een meesterwerk kunt schrijven áls je kunt schrijven).
  Op nr. 23 'Lijmen' (Wie gegrepen wordt door de belevenissen van Boormans en Laarmans, denkt voor altijd oplichterij te kunnen herkennen).
  Op nr. 56 'Villa des Roses' (Familieverhaal over een pension, vol melancholie en tragiek).
• In de herfst van 1999 verscheen een CD met de opname van de voorleestournee die Elsschot in 1957 langs enkele
  Nederlandse steden ondernam.
• In 2000 brengt Querido een editie van Elsschots verzamelde romans uit.
• 'Het Parool' nam 'Lijmen' en 'Villa des Roses' op in een (internationale) lijst van De honderd mooiste boeken van de eeuw.
• Uitgeverij Rivendell brengt een T-shirt op de markt, bedrukt met het fragment 'Tussen droom en daad' van Willem Elsschot.
• Herman Verbeeck brengt vanaf september 2001 een toneelversie van 'Kaas'
• 'Villa des roses' werd verfilmd door Frank van Passel.
• 'Kaas' werd in 2002 uitgegeven in de 'Kroonlijster-serie'.
• Het Tom Kwakernaat Ensemble zette poëzie van Elsschot op muziek (2002)

Literaire prijzen:

• Driejaarlijkse Staatsprijs 1948 voor verhalend proza.
• Constantijn Huygens-prijs 1951 (als eerste Vlaming) voor zijn gehele oeuvre.
• Staatsprijs ter bekroning van een schrijversloopbaan (postuum) in 1960.
• T.g.v. de eerste Landelijke Gedichtendag op 27 januari 2000 was er een verkiezing van het 'meest favoriete gedicht. 'Het huwelijk' van Willem Elsschot eindigde op de vierde plaats.

Willem Elsschot was lid van de jury voor:

• Leo J. Kryn-prijs 1958.

Opmerkingen:

• De vader van Willem Elsschot was bakker. Hij was de op één na jongste van negen kinderen. Vier ervan stierven jong.
• Willem Elsschot volgde het Koninklijk Atheneum, hij kreeg hier o.a. les van Pol de Mont. Hij werd van het Koninklijk Atheneum gestuurd als hij 16 is.
• Hij ging aan het werk als loopjongen bij diverse bedrijven. In 1901 begon hij met een opleiding aan het Hoger Handelsgesticht in Antwerpen.
• In 1901 werd hij vader. Omdat hij geen baan had, kon hij toen niet trouwen met Jeanette Joséphine Scheurwegen (1882-1960).
• Willem Elsschot haalde in 1904 het diploma aan het Hoger Handelsgesticht (licentiaat handels- en consulaire wetenschappen).
• Hij ging in Schiedam werken als chef-correspondent bij de Werf Gusto en in Delfshaven. Ook werkte hij een poos in Parijs (bij een uiterst dubieuze Argentijnse zakenman).
• In 1908 trouwde hij met Joséphine. Zij kwam toen met hun zoon in Rotterdam bij hem wonen. In de jaren daarna werden nog twee zoons en drie dochters geboren.
• Willem Elsschot debuteerde met de roman 'Villa des Roses' in 1913.
• In de Eerste Wereldoorlog (hij woonde toen met zijn vrouw en kinderen in Antwerpen bij zijn ouders) was hij secretaris van het Provinciaal oogstbureel.
• Na deze oorlog richtte hij zelf een reclamebureau in Antwerpen en Brussel op.
• 'De verlossing' was in Vlaanderen een verboden boek, omdat het antipapistisch zou zijn.
• 'Kaas' had bij de eerste druk 23 hoofdstukken. Bij de derde druk in 1942 voegde Elsschot een hoofdstuk toe.
• Laarmans en Boorman zijn terugkerende personages in zijn boeken. Beide figuren zijn alter-ego's van Elsschot zelf.
• Na 'Het dwaallicht' in 1947 zei Elsschot dat hij uitgeschreven was. Hij had er geen zin meer in.
• De stijl van Elsschot wordt gekenschetst als: laconiek, cynisch en geconcentreerd.
• Een terugkerend thema in zijn werk is het conflict tussen het menselijk gevoel en de eisen van de (harde) zakenwereld.
• In 1957 werd bij Elsschot een vorm van huidkanker vastgesteld, waarschijnlijk een gevolg van de huidziekte mycosis fungodes, waaraan hij al langer leed.
• Willem Elsschot overleed op 31 mei 1960 na een valpartij aan een hartaderbreuk. De volgende dag stierf zijn vrouw, ze wilde niet naar haar overleden echtgenoot gaan kijken. Aangespoord door haar familie deed ze dit toch. Ze ging rusten, sliep in en werd niet meer wakker.
• Zijn as is op 04-06-1960 bijgezet op Begraafplaats Schhonselhof in Antwerpen, in het graf van zijn vrouw (perk N, graf 45).
• Aan de gevel van zijn sterfhuis, Lemmestraat 21, is een gedenkplaat aangebracht.
• In Antwerpen staat aan de Lange Gasthuisstraat een standbeeld van Elsschot, gemaakt door Wilfried Pas.

Anderen over Willem Elsschot:

• Er is veel verwantschap tussen de Nederlander Nescio en de Vlaming Elsschot, al zijn hun stijlmiddelen geheel verschillend; wat hen beiden verbindt, en wat het tot een voorrecht maakt over hen te schrijven, is hun reëel gevoel voor het eiland der innerlijke stemmen. (Menno ter Braak, Het Vaderland, 03-12-1933)
• Gevraagd naar zijn 'lievelingsboek' noemt Drs. P in Vrij Nederland van 01-10-1988 'Kees de Jongen' van Theo Thijssen. Hij geeft daarbij aan eigenlijk niet te kunnen kiezen tussen dit boek en 'Villa des Roses' van Willem Elsschot.
• Op het einde van zijn leven werd Elsschot zwaar ziek in het ziekenhuis opgenomen. Daar ontving hij nog de pastoor, die bij zijn bedje kwam staan en zalvend zegde: 'En hoe gaat het u, mijn vriend?' Elsschot antwoordde: 'Het gaat me zeer slecht, meneer de paster. Maar als ge me nog eens een bezoek brengt moet ge zeggen <meneer De Ridder>, want uw vriend ben ik niet.' (Louis Paul Boon in: Jeroen Brouwers, Zachtjes knetteren de letteren, blz. 85)
• Ja, en Elsschot. Die twintig verzen, bijtend als zoutzuur en mild als regen. (Gerrit Achterberg in: H.U. Jesserun d'Oliveira, Scheppen riep hij gaat van Au!, blz. 36)
• Hoewel hij toch doorgaat voor een bij uitstek nuchter schrijver, heeft hij gedichten geschreven die je alleen met een door tranen verstikte stem kunt voorlezen. Dat zijn gedichten... als de toon ook maar iets anders zou zijn geweest, zeg je: sentimenteel oud wijf dat je bent. Hij is niet een groot schrijver omdat hij gevleugeld kon zijn, hij is een groot schrijver omdat hij stevig op zijn benen stond. Vleugels zijn meegenomen. (Gerrit Komrij, De buitenkant, blz. 36)
• Toen ik op het gymnasium zat werd er door de leraren wel uit Elsschot voorgelezen. Maar als ik me goed herinner, niet door de leraar Nederlands. ... En zelfs nu, in 1977, als je in beschaafd gezelschap opeens 'un stout, un!' roept, dan herkennen maar een of twee mensen die kreet, en in een gezelschap neerlandici niemand. (Karel van het Reve (1977), geciteerd in 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar').

Mijn favoriete citaat:

Naar een overzicht van citaten van Willem Elsschot

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Willem Elsschot
• Michiel Meeuwissen - Willem Elsschot
• Schrijversnet - Willem Elsschot
• Uittreksel - Kaas
• Lieven Vandelanotte - Voor 't eten van uw drek. Conceptie en receptie van Elsschots Bormsgedicht

Bronnen o.a.:

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• B.F. van Vlierden, Willem Elsschot (1984)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma uittrekselboek Nederlandse literatuur1945-1980 (1987)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Kaas, de grote lijsters (1995)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Uittreksel top-100
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)