Achternaam: Greshoff

Voornaam: Jan

Geboren: 15-12-1888

Te: Nieuw-Helvoet

Overleden: 19-03-1971

Te: Kaapstad

Pseudoniem(en): Jan Greshoff gebruikte de pseudoniemen Dirk Bouts, Joh. G. Brands, Paul Buys, A. van Doorn, J. Janszen jr., Kees Konyn, A.L. van Kuyck, Ludovicus van Marmerrode, Prikkebeen, Otto P.Reys, Sagetarius en Joost Tak, H.L. Voet, J.J. van Voorne en J. van Zomeren Badius.

Werk:

Poëzie:

• Aan den verlaten vijver (1909)
• Lumen (1909)
• Door mijn open venster (1910)
• Schaduw (1924)
• De ceder (1924)
• Sparsa (1925)
• Vonken van het Vuur (1925)
• Oud zeer (1926)
• Zeven gedichten (1926)
• Aardsch en Hemelsch (1926)
• Keurdicht (bloemlezing door J. de Vries) (1926)
• Anch'io (1926)
• Bij feestelijke gelegenheden (1928)
• Confetti (1928)
• Ketelmuziek. Bloemlezing uit Greshoffs poëzie van 1908-1928 door E. du Perron (niet in de handel) (1929)
• Janus Bifrons (1932)
• Mirliton (1932)
• Pro domo (1933)
• Gedichten 1907-1936 (1936)
• Ikaros bekeerd (1938)
• Verzameld werk I Gedichten (1948)
• Uitnodiging tot ergernis (keuze uit eigen werk, poëzie en proza) (1957)
• De laatste dingen (1958)
• Wachten op Charon (1964)
• Verzamelde gedichten 1907-1967 (1967)
• De liefde heeft het laatste woord(bibliofiel, 50 ex.) (1968)
• Een eerlijk man heeft niets aan zijn gelaat (bloemlezing door M. Fondse) (1981)

Aforismen:

• Steenen voor brood (1939)
• Op de valreep (1939)
• Mimosa pudica (1940)
• Kalender zonder dagen (1941)
• Bitterzoet (1943)
• Voor volwassenen (1945)
• Als los zand (1957)
• Janee (1958)
• Nachtschade (verzamelde aforismen, door G.W. Huygens) (1958)
• 444 aforismen (keuze uit de aforismen) (1969)
• 265 redenen tot ruzie (keuze uit de aforismen door G. de Ley) (1980)

Brieven:

• Sans Famille; drie brieven over een hedendaagsch vraagstuk (met Ter Braak en Du Perron) (1947)
• 14 brieven van Marsman aan Greshoff in Greshoff's 'Volière' (1956)
• Leo Vroman, Brieven over en weer, briefwisseling met J. Greshoff (1977)
• 1 brieffragment van E. du Perron aan Greshoff: 'Op kamers' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• Brieven van J. C. Bloem aan J. Greshoff, 7 april 1915 - 2 februari 1918 (door M.E.T. van Adrichem) (1987)
• Briefwisseling J. Greshoff-A.A.M. Stols, deel 1 1922-1941 (door S. Chen en S.A.J. van Faassen) (1989)

Essays:

• Het Gefoelied Glas
• Uren
• Latijnsche lente (1918)
• Lionel des Rieux
• Latijnse elnte (1924)
• Mengelstoffen op het gebied der Fransche letterkunde (1924)
• Dichters in het koffyhuis (1924)
• Uren (1925)
• "Une Saison en Enfer"
• Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde (samen met Jan de Vries) (1925)
• De wieken van de molen (1927)
• Currente calamo (1930)
• Spijkers met koppen (1931)
• Voetzoekers (1932)
• Arthur van Schendel (1934)
• Over Henriëtte Roland Holst. Een bibliografie van haar werk, voor zoover bijeen gebracht op de tentoonstelling bij boekhandel D. Bolle te Rotterdam 22 Dec. 1934 - 12 Jan. 1935 (1934)
• Critische vlugschriften (1936)
• Rebuten (1936)
• In alle ernst. Overpeinzingen op reis (1938)
• Te grabbel (1938)
• Steenen voor brood (1939)
• Fabrieksgeheimen (1941)
• Muze, mijn vriendin (1943)
• Catrijntje Afrika (1944)
• Het spel der spelen. Causerieën over het boek (1944)
• Gedichten (1948)
• Verzameld werk (5 delen) (1948-1950)
  - I Gedichten
  - II Legkaart
  - III Zwanen pesten
  - IV Grensgebied
  - V Het boek der vriendschap
• Marnix Gijsen (met R. Goris) (1955)
• Volière (memoires) (1956)
• Bric à brac (1957)
• Uitnodiging tot ergernis (keuze uit eigen werk, poëzie en proza) (1957)
• Menagerie (memoires) (1958)
• Pluis en niet pluis, de zes en zeven kruisjes (1958)
• Afscheid van Europa (1970)

Bloemlezingen:

• Lyriek (met A.M. Mirande)
• De beste gedichten van J.H. Speenhoff (1940)
• H. Marsman, Poëzie en proza (1943)
• In de verstrooiing (1945)
• Dichters van dezen tijd (13e druk)
• Hans Lodeizen, Gedichten. Het innerlijk behang en andere gedichten (samenstelling J.C. Bloem, J. Greshoff, A. Morriën) (1952)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 gedicht: 'Monsieur Maurice' in 'Kent uw dichters. gedichten van 100 dichters' (1932)
• 3 gedichten in 'Dichters van dezen tijd', door D.A.M. Binnendijk (15e druk, 1946)
• 3 gedichten in 'Singel 262. Zeventien dichters' (1952)
• 1 gedicht: 'Aan J.C. Bloem' in 'Kleine literatuurgeschiedenis in verzen over Nederlandse schrijvers', bijeengebracht door Theo Vesseur (1953)
• 1 gedicht: 'De huurder' in 'Poëtisch akkoord. Honderd gedichten uit tien jaar Noord- en Zuid-Nederlandse literatuur', samenstelling: Pierre H. Dubois, Hubert van Herreweghen, Maurice Roelants en Garmt Stuiveling (1956)
• 1 gedicht: 'Liefdesverklaring' in: 'Met twee maten, de kern van vijftig jaar nederlandse poëzie geïsoleerd en experimenteel gesplitst' samengesteld door Paul Rodenko (1956)
• 1 gedicht: 'Winternacht op Texel' in 'De muze zwerft door Nederland' bijeengebracht door Ed. Hoornik (1956)
• 1 gedicht: 'Liefdesverklaring' in 'Lachen is leven', bijeengelezen door Mr. E. Elias en A. Duif (1958)
• 1 gedicht: 'Zalig zijn de armen van geest' in 'De Muze viert feest', samengesteld door Gerrit Borgers (1960)
• 1 gedicht: 'Een barok gebed' in 'De dichter bidt', samengesteld door Willem Enzinck (1961)
• 3 gedichten in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 1 gedicht: 'Ballade der zielige makkers' in 'Balladen en Refereinen', bijeenverzameld door C. Buddingh' (z.j.)
• 1 gedicht: 'Als de bladeren vallen...' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 1 gedicht: 'Ochtend' in 'Roland Holst, ten afscheid', redactie Wim Ramakers (1977)
• 4 gedichten in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie', samengesteld door Hans Warren (1979)
• 1 gedicht 'Liefdesverklaring' in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
• 6 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)
• 1 gedicht ' Ballade der zielige makkers' in 'Ik wou dat ik twee hondjes was', samengesteld door Vic van de Reijt (1982)
• 1 gedicht 'Liefdesverklaring' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 gedicht: 'Liefdesverklaring' in 'Gelezen worden ze ontelbre malen. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1986)
• 1 gedicht: 'Liefdesverklaring' in Grote poëziebloemlezing 'Mij liet je leven', samenstelling Aldert Walrecht (1987)
• 1 gedicht: 'Liefdesverklaring' in 'Domweg gelukkig in de Dapperstraat', samengesteld door C.J. Aarts en M.C. van Etten (1994)
• 1 gedicht: 'De roepende in de woestijn' in 'Het boek der boeken. De bijbel in de Nederlandse literatuur', Bulkboek 220 (1994)
• 1 gedicht: 'Bede tot de Joden' in: 'Die dag in mei vergeet ik niet. De mooiste Nederlandse bevrijdingspoëzie', gekozen door Hans Warren (1995)
• 2 gedichten in 'Groot verzenboek. Vijfhonderd gedichten over leven, liefde en dood. Een thematische bloemlezing uit de Nederlandstalige poëzie van de twintigste eeuw', samengesteld door Jozef Deleu (1999)
• 1 gedicht: 'Een bezoeker afgewezen' in 'Geluk dat kan wel jaren duren. Het huwelijk in honderd gedichten', verzameld door Hans Warren en Mario Molegraaf (1999)

Proza:

• 1 bijdrage en een portretfoto in 'Geschenk' t.g.v. de Nederlandsche boekenweek, samenstelling A.M.E. van Dishoeck, Cornelis Veth en C.J. Kelk (1932)
• Bijdragen over W.L. Penning Jr en Aart van der Leeuw in 'Geschenk 1933'.
• 'Aan een oolijken vaderlander' en 'De Nederlandsche toets' in 'Voor de bijl', samengesteld door A. Marja (1955)
• 1 citaat in 'Andermans wijsheid', bijeengebracht door K. ter Laan (1961)
• 1 essay: 'Arthur van Schendel aan het werk' in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 1 verhaal: 'In het algemeen Handelsblad' in 'Op de kleine trom of De kunst van het stukje', samengestel door Barend de Goede (z.j.)
• 30 citaten in 'Spectrum citatenboek', samengesteld door C. Buddingh' (1967)
• 108 citaten in 'Standaard modern Citatenboek' samengesteld door Gerd de Ley (1973)
• 1 citaat in 'Het Trouwboekje', samengesteld door Gerd de Ley (1987): 'Het huwelijk uit liefde mislukt meestal. Een huwelijk uit vriendschap heeft kans van slagen.'
• 34 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 1 citaat: 'Ik ben een verdraagzaam, vreedzaam man, die ieder het zijnde gunt. Maar de optimisten moeten uitgeroeid worden' in: 'Andermans veren', van J.L. Heldring (1986)
• 25 citaten in 'Prisma van de citaten' (1994)
• 1 citaat in 'Handleiding voor de 21e eeuw", samengesteld door Gerd de Ley (1998)
• 1 citaat in 'Nederlandse wijsheden' verzameld door Drs. Hans P. Keizer (1998): 'Men maakt geen vijanden door wat men denkt, doch doordat men denkt'.

Tijdschriften:

• Jan Greshoff begon als journalist in Den Haag.
• Jan Greshoff was buitenlands correspondent voor de 'Telegraaf'.
• Jan Greshoff richtte het tijdschrift 'De witte mier' op (1912). Veel van zijn bijdragen ondertekende hij met 'Dirk Bouts'.
• Greshoff werkte mee aan 'Forum'. Hij wordt wel gezien als een voorloper hiervan.
• Jan Greshoff was (met Gerard van Eckeren) redacteur van 'Den Gulden Winckel' (1925-1928), maandblad voor boekenvrienden.
• Jan Greshoff was hoofdredacteur van het 'Hollandsch Weekblad'.
• Jan Greshoff was van 1932-1941 redacteur van 'Groot Nederland'.
• Jan Greshoff was van 1920 tot 1927 hoofdredacteur van de 'Nieuwe Arnhemsche Courant'.
• Van 1927 tot 1939 was hij correspondent in Brussel van Nederlandse (Haarlemsch Dagblad, Het Vaderland) en Nederlands-Indische bladen.
• In 1938 publiceerde Jan Greshoff in het tijdschrift 'Ce vice impuni, la lecture' van Jacques Gans.
• Vanaf 1947 verzorgde Greshoff de literaire rubriek in 'Het Vaderland' (vanuit Zuid-Afrika).
• In Zuid-Afrika was hij redacteur van 'Standpunte'.
• Jan Greshoff publiceerde in 'De Gids', 'Maatstaf', 'De Vlaamse Gids', 'Nieuw Vlaams Tijdschrift'.
• Jan Greshoff publiceerde aforismen in o.a. 'Het Vaderland', 'Vrij Nederland', 'De Gids', 'Nieuw Vlaams Tijdschrift' en 'Standpunte'.

Over J. Greshoff:

• M. Roelants, 'Bakkeleien met J. Greshoff' (1938)
• Jan Schepens, J. Greshoff, een studie (1938)
• 'De jongste generatie over J. Greshoff' (1938)
• E. Hoornik, 'J. Greshoff. Dichter en moralist' (1939)
• R.J. Morelaud (= Adriaan van der Veen), 'Portrait of a Dutch poet' (1944)
• Louis Gillet, 'Jan Greshoff, zijn poëzie en poëtiek' (proefschrift, 1971)
• Aty Greshoff-Brunt, 'In memoriam J. Greshoff' (bibliofiel, 50 ex.) (1972)
• 'Tirade' bracht in november 1973 een Greshoff-special uit.
• Een hoofdstuk over Greshoff in 'Lier en lancet' van Simon Vestdijk (1974)
• 1 artikel/hoofdstuk over J. Greshoff in Cola Debrot, 'Verzameld werk 5. Over literatuur' (1987)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Het verzameld werk van Jan Greshoff verscheen in vijf delen (1948-1950)
• In de serie 'Stemmen van schrijvers' verscheen bij Querido een 45-toerenplaat, waarop J. Greshoff uit eigen werk voorlas. Aan de andere kant stond H.W.J.M. Keuls.
• 1 jeugdfoto (8 jaar, met zijn vader) in: 'Zoals ze waren.... Miesje Bouwman Jantje Wolkers en nog 179 zeldzame jeugdfoto's van beroemde (en beruchte) Nederlanders' (z.j.).
• Lucebert maakte in 1983 in het Letterkundig Museum een grote wandschildering, waarin hij 36 literaire citaten verwerkte. Van Greshoff is hier terug te vinden 'Een prosit voor de Tien Geboden / en 't geeft de beurs en het gemoed der burgers rust, / dat Christus stééds door Judas wordt gekust en vastgespijkerd door de Joden'.

Literaire prijzen:

• Prijs van Amsterdam 1927
• Constantijn Huygens-prijs 1967

De Jan Campert-stichting reikt sinds 1978 tweejaarlijks de J. Greshoff-prijs uit voor een essay of essaybundel. De prijs is een voortzetting van de Bijzondere prijs van de Jan Campert-stichting. De eerste J. Greshoff-prijs ging in 1978 naar Maarten 't Hart voor 'De som van misverstanden'.

Opmerkingen:

• Jan Greshoff ging naar zeker vijf lagere scholen, twee kostscholen en twee h.b.s.'en'.
• In 1909 richtte Jan Greshoff samen met P.N. van Eyck en J.C. Bloem de eerste Nederlandse ‘private press’ op, De Zilverdistel. In het begin was dit vooral een bibliofiele uitgeverij: de dichters kozen de tekst en bemoeiden zich met de
  vormgeving, maar de boeken werden gedrukt bij een professionele drukker.
• In de jaren van de Eerste Wereldoorlog woonde Jan Greshoff in Blaricum.
• In de tijd dat hij hoofdredacteur was van de Nieuwe Arnhemsche Courant woonde hij aan de Burg. Weertsstraat 45.
• In 1927 vertrok hij uit Arnhem naar Brussel.
• Hij woonde van 1927 tot 1939 in Schaerbeek (Brussel) op 130 Boulevard Auguste Reyers.
• Jan Greshoff trouwde met Aty Brunt, zus van vertaalster/schrijfster Nini Brunt.
• Jan Greshoff vertrok in 1939 naar Zuid-Afrika, daar woonde hij in Kaapstad (Huis De Grashof, Quarry Heuvel, Tamboerskloof).
• Hij verbleef van 1943 tot 1945 in Amerika. Hier had hij een appartement in de Tudortoren in New York.
• Jan Greshoff verbleef ook enige tijd in Indonesië.
• Veel schrijvers zijn door Greshoff ontdekt en gestimuleerd.
• Samen met H.A. Mulder redigeerde hij de Nederlandse Boekerij-reeks.
• Als criticus en journalist heeft Jan Greshoff een grote invloed uitgeoefend op de Nederlandse literatuur. Hij spoorde mensen aan om te schrijven en plaatste in de tijdschriften waarvan hij redacteur was werk van jonge schrijvers.
• Jan Greshoff was een fel bestrijder van het fascisme.
• De vroege gedichten van Greshoff waren romantisch/weemoedig. Later werk was nuchter en meer beschouwend, vaak ook in spreektaal. Zijn bekendste gedichten zijn het ironische 'Liefdesverklaring' en het verzetsgedicht 'Een strijdbaar man'. In zijn later werk is 'de dood' een teugkerend thema.
• Jan Greshoff hield er van dat dingen (ook gedichten) mooi en goed verzorgd waren. In die geest bevorderde hij ook bibliofiele uitgaven (bijv. 'Zilverdistel' en 'Palladium').
• Jan Greshoff was goed bevriend met Ter Braak en Du Perron.
• Jan Greshoff en Menno Ter Braak drongen er bij Elsschot op aan om weer met schrijven te beginnen. Hij schreef in korte tijd 'Kaas' en droeg het op aan Jan Greshoff (zie hier onder).
• Jan Greshoff stond model voor de romanfiguur 'Graaflant' in E. du Perrons 'Het land van herkomst'.
• Jan Greshoff werd op 23-03-1971 in stilte gecremeerd.

Anderen over Jan Greshoff:

• Ik geloof, dat hij in zijn slome jeugd de reserve aan krachten heeft gewekt, die hem later die eigenaardige vitaliteit hebben gegeven waarmee hij de tijdsontwikkeling heeft bijgehouden en die hem een gezaghebbend man deden worden te midden van veel jongere geslachten van literatoren.(P.H. Ritter, Ontmoetingen met schrijvers, blz. 42)
• Zijn hele leven is een doorlopend gevecht geworden tegen het standpunt. Onder onze schrijvers vertegenwoordigt hij het individualisme in zijn strakste consequentie. Hij heeft nooit anders gedaan dan het kuddedier bestrijden in den mens. (P.H. Ritter, Ontmoetingen met schrijvers, blz. 42)
• Ondanks zijn ongegeneerde humor, zijn spontaniteit, hartelijkheid, en warmte is Greshoff tegelijk een in zijn gevoelsleven terughoudend man. Steeds meer ben ik gaan begrijpen, dat deze ogenschijnlijke ontoegankelijkheid eerder aan een teveel dan aan een tekort aan gevoel is toe te schrijven. Greshoff is bij alle uitdagendheid uitermate kwetsbaar gebleven. (Adriaan van der Veen, Een gepointileerd zelfportret in: J. Greshoff, Nachtschade, blz. 26)
• Iemand voortduwen zoals Greshoff deed is altijd beter dan het wijzen op platvoeten, op gebrek aan loopervaring of wat verder het lopen ernstig zou bemoeilijken, zelfs zo dat het bij voorbaat als een nutteloze onderneming moet worden afgeschreven. Greshoff kon je ertoe brengen aan te nemen dat je bent wat je dent dat je bent, maar hij had er dan tijdig op gewezen dat dit denken over jezelf niet onnodig slecht hoefde uit te vallen (Adriaan van der Veen, Blijf niet zitten waar je zit, blz. 40)
• AAN JAN GRESHOFF
  
  Ik luister zwijgend naar die stem
  die hijgt en hees is, maar vol klem,
  die in mineur zingt bij 't verwensen
  van 't alledaagse in de mensen.
  
  Ik volg de hoeken van die mond,
  een kwalijk toegegroeide wond
  die alles uitdrukt, als hij lacht,
  wat hij zo fel in woorden bracht.
  
  Hij heeft een vrouw en kroost en vrinden,
  hij heeft een hele hoop beminden
  waar hij plezier aan heeft als geen.
  Toch staat Jan Greshoff heel alleen.
  
  Hij zoekt en kijkt, hij hoopt en wacht
  van d' ene nacht tot d' andere nacht.
  Hij hoort iets en komt overeind:
  Hij wacht in Brussel op zijn eind.
  
  Vooruit Janlief, hanteer de riem,
  en geef die rotzooi striem op striem!
  Vaag al dat vee van uwe baan
  zo lang uw hart nog mee wil gaan.
  
  (Wilem Elsschot, Kaas, blz. 5: Opdracht)
• De schrijver Greshoff heeft, door zijn onthullende eerlijkheid, zoveel gedaanten als een menselijk wezen. Zijn werk rust als een mens van één pond verontrustend warm in de hand. Van eerste naar laatste bladzij wordt hij tussen de stemmingen der seizoenen door ouder, kalmer en peinzender. (Leo Vroman, in: J. Greshoff, Uitnodiging tot ergernis, Ter inleiding, blz. 6)
• Een uitgelaten mens was Jan Greshoff niet, althans niet in zijn rijpere jaren; te bedachtzaam. Hij was vooral eem praktisch man, een wonderlijk mengsel van dichterlijkheid en nuchterheid. Ik heb hem er altijd van verdacht, dit is ver van een verwijt, dat hij zijn aangeboren zin voor smaak, zijn kneusbare gevoeligheid bestendig waarschuwde tegen velerlei gevaren die een estheet domweg kunnen ontluisteren. (Karel Jonckheere, Wuiven naar gisteren, blz. 83)

Mijn favoriete citaat:

Naar een overzicht van citaten van Jan Greshoff

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Jan Greshoff
• Opkamer - Citaat Jan Greshhoff
• Gedicht Elsschot - Aan Jan Greshhoff
• Gedicht: Voor den storm

Bronnen o.a.:

• Geschenk (1932)
• Kent uw dichters (1932)
• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)