Achternaam: Helman

Voornaam: Albert

Geboren: 07-11-1903

Te: Paramaribo (Suriname)

Overleden: 10-07-1996

Te: Amsterdam

Pseudoniem(en): Albert Helman is het pseudoniem van Lodewijk Alphonsus Maria (Lou) Lichtveld. In de Tweede Wereldoorlog schreef hij ook onder andere pseudoniemen als: Joost van den Vondel en Friedrich W. Nietzsche. Verder ook: Hypertonides, N. Slob en Nico Slob. Voor zijn muziekrecensies gebruikte hij zijn eigen naam. Vermoedelijk gebruikte hij ook het pseudoniem Hella Bentram-Matriotte. 'Leef duizend levens' en 'Suriname, geboorte van een nieuw volk' verschenen onder zijn eigen naam.

Werk:

Poëzie:

• De glorende dag (1922)
• Te geef (1944)
• Ontsporing (1945)
• Proclamatie (1945)
• Drie liederen (1949)
• Verzamelde gedichten (1949)
• Verzamelde gedichten (1979)
• Semi-finale (1982)
• Adyosi/Afscheid (1994)

Proza:

• Zuid, Zuid-West (1926)
• van pij en burnous (reisbeschrijving, met Albert Kuyle) (1927)
• Mijn aap schreit (1927)
• Hart zonder land (verhalen) (1929)
• Serenitas (1930)
• De stille plantage (1931)
• Waarom niet (1931)
• Het euvel Gods (verhalen) (1932)
• Orkaan bij nacht (1934)
• De dolle dictator: het ondoorgrondelijke leven van Jan Manuel de Rosas (1935)
• Aansluiting gemist (1936)
• De kostbare dood (1936)
• Ratten (1936)
• 's Menschen heen- en terugweg (1937)
• Het vergeten gezicht (1939)
• De rancho der X mysteries (1941)
• De dierenriem (1942)
• Sebastiaan (1944)
• Rei van smeeckelingen (1944)
• Kerstbede (1944)
• Omnibus (1947)
• Kleine kosmologie (1947)
• Afdaling in de vulkaan (1949)
• De laaiende stilte (omwerking van 'De stille plantage') (1952)
• Mijn aap lacht (1953)
• De medeminnaars (1953)
• Spokendans (1954)
• Semi-finale (1982)
• Hoofden van de Oayapok!: roman in vijf redevoeringen (1984)
• Zusters van liefde (1988)
• Groot geld tegen klein geld (1988)
• Peis noch vree (1993)
• De G.G. van Tellus (1994)

Voor kinderen:

• Zomaar wat kinderen (1995)

Toneel:

• Overwintering (1931)
• Vrij volk (met Coolen, Defresne, Dekker en Schaik-Willing) (1945)
• Caraïbisch passiespel in vijf acten: met een proloog en epiloog (1960)
• Albert Helman vertaalde 'Le medecin malgré lui' van Molière in het Sranantongo.
• Albert Helman vertaalde 'Green pastures' van Marc Connelly in het Sranantongo.

Vertalingen:

• In 'De muze kent geen Babel, Poëzie uit alle werelddelen in vertaling'(1959) staan door hem vertaalde copla's en vertalingen van gedichten van Miguel de Unamuno, Juan Ramón Jiménez, Gerardo Diego, Federico García Lorca, Sor Juana Inès de la Cruz, José Gorostiza, Jaime Torres Bodet, Raul Otero Reiche, Rafael Estrada en José Carrera Andrade.
• Cecily Waite-Smith, Watramama (The Creatures)
• Aphra Behn, Oroenoko of de Koninkelijke Slaaf (1983)

Vertaald:

• Der Rancho der zehn Mysterien (1949)
• Don Sallustiano (Afdaling in de vulkaan) (Parijs, 1952)
• Surinam. Neues Leben auf alter Erde (1957)
• Suriname: A New Nation in South America (1959)

Essays/Reportages:

• Wij en de litteratuur (1931)
• Filmkunst (1932)
• De geluidsfilm (1933)
• De sfinx van Spanje (reportage) (1937)
• Millioenenleed (reportage) (1939)
• Leef duizend levens (1941)
• De put der zuchten (1941)
• Aldus sprak Zarathustra (1944)
• Suriname aan de tweesprong (1945)
• Een les in literatuurgeschiedenis (herdruk van 'Aldus sprak Zarathustra' onder eigen naam) (1946)
• Teutonenspiegel: een les in literatuur-geschiedenis (1946)
• Een doodgewone held. De levensgeschiedenis van Gerrit-Jan van der Veen (1946)
• De eeuwige koppelaarster (1949)
• Suriname’s nationale aspiraties (1953)
• Suriname. Geboorte van een nieuw volk. (documentaire) (1957)
• Onze nationale hoofdstad: vier eeuwen Paramaribo (documentaire) (1963)
• Zaken, zending en bezinning: de romantische kroniek van een tweehonderdjarige Surinaamse firma (1968)
• Elf facetten van culturele interactie in Suriname (1976)
• Facetten van de Surinaamse samenleving (1977)
• Het naakt (bibliofiel, 100ex.) (1978)
• Het eind van de kaart: journaal van een kleine ontdekkingstocht in twee binnenlanden anno 1955 (1980)
• Vriend Pieter: Het levensavontuur van Pieter van der Meer de Walcheren (biografie) (1980)
• Avonturen aan de wilde kust: de geschiedenis van Suriname met zijn buurlanden (1982)
• Willy Belinfante (met H.L.C. Jaffe en Willy Belinfante) (1982)
• De foltering van Eldorado: een ecologische geschiedenis van de vijf Guyana's (1983)
• Waar is Vrijdag gebleven?: Drie studies over een klein eiland (1983)
• Uit en thuis: over reizen en hun gevolgen (1984)
• Wederkerige portretten: een alternatieve autobiografie (1985)
• Verdwenen wereld: Verhalen en schetsen uit Suriname (1990)

Bloemlezingen:

• Mexico zingt: een bloemlezing uit de Mexicaanse poezie sinds de 17de eeuw (1937)
• De put der zuchten: oude en nieuwe Spaanse dichtkunst (1941)
• Cultureel mozaïek van Suriname. Bijdrage tot onderling begrip (redactie Albert Helman) (1977)
• 1 bijdrage: 'Abolitie of emancipatie' in 'Gevecht om de geschiedenis' (1994)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 2 gedichten in 'Singel 262. Zeventien dichters' (1952)
• 1 gedicht: 'Oud paleis (Paramaribo)' in 'Gastenboek van Singel 262', met nieuw werk van tweeënveertig Nederlandse auteurs (1963)
• 3 gedichten in 'De spiegel van de Surinaamse poëzie', samengesteld door Michiel van Kempen (1995)

Proza:

• 1 verhaal: 'De verdwenen christen' in 'De korte baan. Nieuwe Nederlandsche verhalen', bijeengebracht door H. Marsman en E. du Perron (1935)
• 1 fragment: 'De stille plantage' in: 'Een bundel proza en poëzie', verzameld door G. Horreus de Haas, H. Ploeg jr. en G. Stuiveling (1937)
• 1 verhaal 'Ebenhazere ziet de nieuwe mens' in 'Oogst der tijden, Keur uit de werken van schrijvers en dichter aller volken en eeuwen', red. Johan Winkler (1940)
• 1 verhaal: 'De hond en de spin' in 'Omnibus voor de jeugd', samengesteld door Annie Winkler-Prins (1949)
• 1 verhaal in 'Tien verhalen' door Anthonie Donker (boekenweekgeschenk 1953)
• 1 verhaal: 'Kinderkruistocht' in Nieuwe Nederlandse verhalen' verzameld en ingeleid door P. Maassen (z.j.)
• 1 verhaal: 'Laat onze wensen onvervuld' in de prisma-pocket 'Nederlandse verhalen' door C.J. Kelk.
• 1 citaat in 'Standaard modern Citatenboek' samengesteld door Gerd de Ley (1973): 'Misschien is het zo nog het beste: eenzaam te zijn, want alleen de eenzame geeft acht op de stilte.'
• 1 verhaal: ' Hoenders' in 'Vluchtig omzien. Een halve eeuw nederlandstalige letterkunde', samengesteld door C.J.E. Dinaux (1975)
• 1 verhaal: 'De dood van Okamé' in 'Sranan botjetie. poëzie en proza uit Suriname' (Bulkboek 36)
• Enkele bladzijden in 'Ik herinner mij' redactie Emile Brugman en Martin Ros, Privé-domein nr. 151 (1988)
• 1 verhaal ‘Het omgekeerd verleden’ in 'Verhalen van Surinaamse schrijvers' (1989)
• 1 fragment: 'Het eind van de kaart' in 'Op reis met...', grote ABC nr. 792 (z.j., ca. 1992)
• 1 verhaal: 'Laat onze wensen onvervuld' in 'Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse verhalen uit de twintigste eeuw', bijeengebracht door C.J. AartsM.C. van Etten (1993)
• 1 citaat in 'Prisma van de citaten' (1994): 'Mijn postscriptum is de borrel bij de crematie.'
• 1 citaat in 'Prisma van de citaten' (1994) onder het pseudoniem Hella Bentram-Matriotte: 'De blanke lijkt op koeiestront: van boven hard, pap bij de grond.'

Tijdschriften:

• Albert Helman publiceerde in 'apollo' en 'De gemeenschap'.
• Albert Helman woonde in Spanje en was daar correspondent voor 'NRC Handelsblad' en 'De Groene Amsterdammer'.
• Albert Helman publiceerde poëzie in 'Maatstaf'.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Albert Helman schreef hoofdstuk XX: 'Tussen Uil en Spiegel. Dichters en prozaschrijvers uit het Vlaamse land' voor 'Panorama der Nederlandse letteren', verzorgd door Dr. J. Haantjes en Prof. Dr. W.A.P. Smit (1948)
• Max Nord, 'Albert Helman, een inleiding tot zijn werk, met enkele teksten, handschriften, foto's, curosia en een bibliographie' (1949)
• J.H. Adhin, 'L. Lichtveld - A. Helman, een representatieve bibliografie' (1962)
• Dr. C.G.L. Apeldoorn e.a., 'Albert Helman - Zuid-zuid-west' (Nederlandse keur 46)
• Albert Helman schreef samen met Rudi Kross het scenario voor de enige Surinaamse speelfilm 'Wan Pipel' (1976).
• 'Tony van Verre ontmoet Albert Helman: uit het leven van een dwarsliggende Indiaan' (1980). Boek n.a.v. interviewserie AVRO (ook 1980)
• 'De Vlaamse Gids' bracht in 1981 een Albert Helman-themanummer uit.
• 2 artikelen/hoofdstukken over M. Nijhoff in Cola Debrot, 'Verzameld werk 5. Over literatuur' (1987)
• Michiel van Kempen, 'Kijk vreesloos in de spiegel. Albert Helman 1903-1996' (1998)
• Een bijdrage over Albert Helman in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Michiel van Kempen (november 1998)
• 'De Nieuw Amsterdam' bewerkte eind 2002 'De stille plantage' en 'De laaiende stilte' tot een theatervoorstelling.

Literaire prijzen:

• Vijverbergprijs 1953 voor 'De laaiende stilte'.

Albert Helman was lid van de jury voor de Dom-prijs voor proza 1928.

Opmerkingen:

• Albert Helman was van 'indiaanse' afkomst.
• Albert Helman schreef romans, novellen, gedichten en essays.
• Het werk van Albert Helman speelt voor een deel in zijn geboorteland Suriname.
• In Suriname volgde hij een muzikale opleiding en was werkzaam als organist en componist.
• Albert Helman kwam in 1921 naar Nederland. Hier volgde hij een onderwijzersopleiding en studeerde hij muziek. Daarna werd hij journalist en muziekrecensent.
• Hij sloot zich aan bij de groep jong-katholieken rond het tijdschrift 'De Gemeenschap'. Later keerde hij zich van het katholieke geloof af.
• Van 1932 tot 1938 woonde hij in Spanje. In de burgeroorlog koos hij de kant van (en vocht met) de Republikeinen.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij in Nederland lid van de Grote Raad van de Illegaliteit. Na 1945 was hij lid van het Noodparlement.
• Van 1949 tot 1961 had hij diverse politieke functies in Suriname, bijvoorbeeld Minister van Onderwijs en Volksgezondheid van 1949-1951, voorzitter van de Rekenkamer en directeur van het Bureau Volkslectuur.
• Albert Helman woonde lang op Tobago (een eiland bij Trinidad).
• In 1961 werd hij voorzitter van de Adviesraad voor culturele samenwerking tussen de landen van het Koninkrijk en gevolmachtigd minister van het Koninkrijk der Nederlanden te Washington.
• In 1962 werd hij bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Hij woonde ook in Amsterdam.
• Albert Helman reisde veel, o.a. een aantal keer naar Mexico.
• Een terugkerend thema in zijn werk is eenzaamheid.
• Zijn dochter Noni Lichtveld is een bekend illustratrice en schrijfster.
• De laatste jaren van zijn leven was hij bijna blind. Hij bleef ook op hoge leeftijd schrijven, onder het motto: 'Een oude haan geeft krachtige bouillon'.
• Albert Helman overleed aan de gevolgen van de ouderdom in zijn woning aan het Hof van Groenen 10 in Amsterdam.
• Albert Helman werd op 16-07-1996 gecremeerd op de Nieuwe Oosterbegraafplaats aan de Kruislaan.
• Het is schrijnend dat bij zijn overlijden niet een uitgever een advertentie plaatste.

Anderen over Albert Helman:

• Hij is typisch de schrijver van smaak, verstand, psychologie en inzicht met sterk ontwikkelde verbeeldingskracht en onverflauwde passie. (C.J. Kelk, Singel 262, Zeventien dichters, blz. 8)
• Ik geloof dat deze bundel tot de opmerkelijkste behoort wat onze literatuur in dit genre heeft te bieden (Simon Vestdijk over 'Hart zonder land')
• Dan hebben wij het over de vroegste poëzie die werd geschreven in het Sranantongo (kortweg: Sranan)... en de poëzie in het Sranantongo van Albert Helman (1903) (die zich met zijn Nederlandstalige poëzie volledig aansloot bij de Hollandse dichtersmeute) (Michiel van Kempen, Spiegel van de Surinaamse poëzie, blz. 13)
• Helman ontpopte zich in de loop der jaren als een Surinaamse Naipaul, die op zijn talloze reizen door Noord- en Zuid-Amerika, Europa of Noord-Afrika z'n indrukken in literair werk vastlegde. Daarbij heeft hij zijn politieke meningen nooit onder stoelen of banken gestoken, wat hem b.v. al eens een lectoraat aan de universiteit te Leiden heeft gekost. Helman is tégen de hardheid van een uitsluitend materialistisch denkende wereld en probeert steeds een politiek alternatief voor zijn geliefde Suriname te vinden. (Ineke Phaf, Bzzlletin 143, februari 1987, blz. 11)
• Met Albert Helman breekt er in 1926 een nieuwe, echte schrijversfase aan. Toch zijn z'n boeken voor een Nederlandse markt bestemd. Dat heeft veel kwaad bloed gezet. ('Surinaamse literatuur, eindelijkt schrijft een Srananman, en dan schrijft hij fo bakra's?! A no kan!') Later is de verhouding anders geworden doordat hij niet alleen óver Suriname maar ook meer vóór de Surinamers ging schrijven. (Wel vanuit een Hollandse geest en beslist niet in het Surinaams, maar goed...) (Edgar Cairo, Bzzlletin 143, februari 1987, blz. 22)
• Van welke schrijvers houden zij? Zeker niet van het soort Albert Helman. Heeft helemaal afgedaan. Heeft voor Nederlanders geschreven en zich niet op zijn eigen land bezonnen. (W.F. Hermans, Reis naar de West: Suriname, Reizigers: Avenue Classics 1, blz. 38)
• Hij is in zekere zin de nestor van alle geschoolde surinamers, omdat hij in zijn tijd als minister van Onderwijs ervoor zorgde dat wij in dat land het middelbare onderwijs konden volgen, waardoor hij het intellectuelenbestand van het land democratiseerde. (Anil Ramdas, Helmans herenmoraal, in 'Gevecht om de geschiedenis', blz. 91)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Albert Helman
• Surinamese Literature
• Boekverslag - Het eind van de kaart
• Worldwide College - Profielen van schrijvers

Bronnen o.a.:

• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)