Achternaam: Hildebrand

Geboren: 13-09-1814

Te: Haarlem

Overleden: 13-03-1903

Te: Utrecht

Pseudoniem(en): Hildebrand was het pseudoniem van Nicolaas Beets. Onder zijn eigen naam schreef Nicolaas Beets gedichten, preken en literaire beschouwingen. Hij gebruikte ook de pseudoniemen 'Crito' en 'Een evangeliedienaar'.

Werk:

Poëzie:

• José, een Spaansch verhaal (1834)
• Kuser (1835)
• Guy de Vlaming (1837)
• Proza en Poëzy. Verzameling van verspreide opstellen en verzen (1837)
• Gedichten (1838)
• Korenbloemen (1853)
• De kinderen der zee (1861)
• Verstrooide gedichten uit vroeger en later tijd (1863)
• Madelieven (1869)
• Dichtwerken (1ste—3de deel) (1876)
• Najaarsbladen (1881)
• Sparsa (1882)
• Nog eens najaarsbladen (1884)
• Winterloof (1887)
• Nog eens winterloof (1892)
• Dennenaalden, laatste dichtbundel 1892-1900 (1900)
• Gedichten. Volledige uitgave, naar tijdsorde gerangschikt (z.j.)
• Wat? (bibliofiel, 99 ex.)

Proza:

• De Masquerade (1835)
• Camera Obscura (1839)
• Na vijftig jaar. Nodige en overbodige opheldering van de Camera Obscura (1887)

Theologische werken:

• De kruiswoorden (1843)
• Twaalf Preeken (1845)
• Stichtelijke uren (9 delen) (1848-1875)
• Paulus, in de gewichtigste oogenblikken van zijn leven en werkzaamheid (1853)
• Twaalftal Leerredenen (1864)
• Lectuur voor het ziekenvertrek (1879)
• De Man van smarten De Heer der Heerlijkheid Door den Schrijver van de „Stichtelijke Uren” (1891)

Dagboeken:

• Hildebrands voorbereiding. Het dagboek van de student Nicolaas Beets (uitgegeven door zijn kleinzoon H.E. van Gelder) (1956)
• Het dagboek van de student N. Beets 1833-1836 (1984)

Vertalingen:

• In zijn studietijd vertaalde hij werken van Franse en Engelse romantici, bijv. George Byron en Walter Scott.

Essays:

• Proza en Poëzy. Verzameling van verspreide opstellen en verzen (1837)
• Leven en karakter van J. H. van der Palm (1842)
• Verpoozingen op letterkundig gebied (1856)
• Verscheidenheden, meest op letterkundig gebied (6 delen) (1859-1873)
• Karakter, Karakterschaarschte, Karaktervorming (1875)
• Groote Mannen en Ware Grootheid (1878)
• Nieuwe Verscheidenheden, meest op letterkundig gebied (3 delen) (1885–1892)
• E.J. Potgieter; persoonlijke herinneringen (1892)

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 6 gedichten in 'Verzen', samengesteld door Dr. J. Aleida Nijland (1908)
• 4 gedichten in 'Onze dichters', door Gust. van Elring (1909)
• 4 gedichten in 'Neerlandia. Litteratuur-overzicht Woordkunst en Poëtica met Bloemlezing', door D. Wouters (1915)
• 1 gedicht: 'Lijdenspsalm' in 'Geestelijke liederen', samengesteld door Willem de Mérode (1935)
• 1 gedicht: 'Het boertje van Heemstede' in 'De dichter vertelt. Een bloemlezing vertellende en beschrijvende poëzie', door P.H. Muller (1937)
• 9 gedichten in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie door alle eeuwen 1100-1900', samengesteld door Victor E, van Vriesland (1955)
• 1 gedicht: 'Zaansch liedeken' in 'De muze zwerft door Nederland' bijeengebracht door Ed. Hoornik (1956)
• 2 gedichten in: 'Voordragen, een reciteerbundeltje, tweede deeltje', samengesteld door A. Wildeman (z.j.)
• 1 gedicht: 'De moerbeitoppen ruischten' in 'Wiltzangh. Met de dichters in de natuur', samengesteld door Gabriël Smit (z.j.)
• 2 spreuken in 'De Muze op school', Bijeengebracht door W. van Beusekom (1961)
• 2 gedichten in 'Liefdespoëzie', bijeengebracht door Hendrik de Vries (z.j.)
• 1 gedicht: 'Roodkapjes thuisomst' in 'Een nieuwe bundel verzen', verzameld door Dr. G. Kazemier (13e druk, 1967)
• 1 gedicht: 'Langs moeders graf' in 'Een moederhart, een gouden hart. Dichters over hun moeder', verzameld door Gerrit Komrij (1973)
• 1 gedicht: 'Het breistertje' in 'Groot verzenboek voor al wie jong van hart is', samengesteld door Karel Jonckheere (1978)
• 10 gedichten in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
• 1 gedicht: 'De Damiaatjes' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 gedicht: 'De moerbeitoppen ruischten' in 'Gelezen worden ze ontelbre malen. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1986)
• 1 gedicht: 'Tijd is geld' in 'Het geld dat spant de Kroon', bijeengebracht door Gerrit Komrij (1987)
• 1 gedicht: 'De moerbeitoppen ruischten' in Grote poëziebloemlezing 'Mij liet je leven', samenstelling Aldert Walrecht (1987)
• 1 gedicht: 'Wat' in 'Hier ligt Poot Hij is dood', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1990)
• 1 gedicht: 'De moerbeitoppen ruisten' in: 'Het nachtegalenbosje. Poëzie uit Vlaanderen en Nederland 1880-1916', samengesteld door Hubert van Herreweghen en Willy Spillebeen (1990)
• 1 gedicht: 'De moerbeitoppen ruisten' in 'Domweg gelukkig in de Dapperstraat', samengesteld door C.J. Aarts en M.C. van Etten (1994)
• 6 gedichten in 'Dichten over dichten. Bloemlezing uit de Nederlandse poëzie van de 19de & 20ste eeuw, samengesteld door Atte Jongstra en Arjan Peters (1994)
• 1 gedicht: 'Wat?' in 'Gestampte mensjes. Vrolijke gedichten voor jong en oud', samengesteld door Nanda Jansen-Meijnen en Martine Kremers (1998)
• 1 gedicht: 'Jongensmijmering' in 'Van Alphen tot Zonderland'. De Nederlandse kinderpoëzie verzameld door Anne de Vries' (2000)
• 1 gedicht: 'Liefde' in 'Het liefste gedicht. De favoriete liefdesgedichten van Nederland en Vlaanderen', met een inleiding van Gerrit Komrij (2001)
• 3 gedichten in 'De light scheurkalender 2003', samenstelling Jaap Bakker & Ivo de Wijs (2002)
• 1 gedicht: 'Zaansch liedeken' in: 'De light scheurkalender 2004', samengesteld door Jean Pierre Rawie & Driek van Wissen (2003)

Proza:

• 11 verhalen in 'De Nederlanden. Karakterschetsen, kleederdragten, houding en voorkomen van verschillende standen'. (1841)
• 1 verhaal: 'Het diakenhuismannetje vertelt zijn historie' in 'Neerlandia. Litteratuur-overzicht Woordkunst en Poëtica met Bloemlezing', door D. Wouters (1915)
• 1 fragment 'De schippersknecht' in 'Oogst der tijden, Keur uit de werken van schrijvers en dichter aller volken en eeuwen', red. Johan Winkler (1940)
• 11 citaten in 'Andermans wijsheid', bijeengebracht door K. ter Laan (1961)
• 2 citaten in 'Spectrum citatenboek', samengesteld door C. Buddingh' (1967)
• 3 verhalen uit de Çamera obscura' in: 'Spectrum van de Nederlandse Letterkunde 19, Gevoelige harten, In de ban der romantiek', samenstelling, inleiding en toelichting Dr. M.C.A. van der Heyden (1969)
• 4 fagmenten uit de 'Camera obscura' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 13 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 1 citaat in 'Vader. Een blijk van genegenheid', samengesteld door Adam Arie Martinus (1986)
• 1 citaat in 'Levenswijsheden', verzameld door Ingrid Stork (1990): 'Geluk is de harmonie tussen omstandigheden en behoeften'.
• Het 'Woordenboek der Nederlandsche Taal' (WNT) citeert uit zo'n twintig werken van Beets.
• 1 citaat: 'De molenwiekerij drukt geen verrukking uit' in 'Dichten over dichten. Bloemlezing uit de Nederlandse poëzie van de 19de & 20ste eeuw, samengesteld door Atte Jongstra en Arjan Peters (1994)
• 1 fragment: 'Van spoorwegen en vergulde koeken, en veel nieuws en anders in land en steden' in 'Inkt & Bits. Over literatuur en technologie', Bulkboek 243 (1996)
• 2 citaten in 'Nederlandse wijsheden' verzameld door Drs. Hans P. Keizer (1998)
• 2 fragmenten in 'Literair landschap. Dichters en schrijvers over Nederland', samengesteld door Peter van Zonneveld (1998)

Tijdschriften:

• 'Een beestenspel' verscheen in de 'Studenten-Almanak 1837' en werd later opgenomen in de 'Camera obscura'.
• In 'De Gids' schreef hij in 1837 het verhaal 'Vooruitgang'. Hier gebruikte hij voor het eerst het pseudoniem 'Hildebrand'. Ook dit verhaal werd later opgenomen in de 'Camera obscura'.
• Ook de 'Camera Obscura' verscheen eerst in 'De Gids'.
• Nicolaas Beets werkte mee aan het theologisch tijdschrift 'Ernst en Vrede'

Diversen: (zonder een schijn van volledigheid):

• P.H. Ritter, 'Een kapper over een professor' (1939)
• Dr. Joh. Dyserinck, 'Herinneringen aan Nicolaas Beets in woord en beeld'
• P.D. Chantepie de la Saussaye, 'Het leven van N. Beets'
• Dr. John Dyserinck, 'Hildebrands Camera Obscura'
• Theo de Vries, 'n befaamd monument in de Haarlemmerhout (AO-boekje 608, 27-04-1956)
• Dr. C.G.L. Apeldoorn e.a., 'Hildebrand - Camera obscura' (Nederlandse keur 8)
• Pieter Stastok uit 'Camera Obscura' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• André Bouwman, begeleidende catalogus De Beetscollectie te Leiden. Inventaris van papieren en drukken uit het bezit van Nicolaas Beets (1814-1903) berustend in de Bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde (2003)

Opmerkingen:

• Nicolaas Beets was de zoon van een apotheker in Haarlem.
• Nicolaas Beets studeerde van 1833-1839 theologie in Leiden.
• In zijn studietijd vertaalde hij werken van Franse en Engelse romantici. Vooral van Walter Scott en Geore Byron, die hij in zijn eerste werken probeerde te imiteren.
• In 1839 promoveerde hij tot doctor in de theologie op het proefschrift: 'De Aeneae Silvii, qui postea Pius papa secundus, morum mentisque mutationis rationibus'.
• Het pseudoniem 'Hildebrand' ontleende hij aan 'Doctor Hildebrandius'.
• In 1840 werd Nicolaas Beets predikant in Heemstede.
• Nicolaas Beets trouwde in 1840 met Aleida van Foreest. Ze kregen negen kinderen.
• In 1854 werd hij predikant in Utrecht
• In 1856 overleed zijn vrouw, kort na de bevalling van het negende kind. Hij trouwde met haar zuster, Jacoba Elisabeth. Zij kregen samen zes kinderen.
• Hij werd één van de belangrijkste predikanten van de ethisch-irenische richting in de Hervormde Kerk.
• Nicolaas Beets was van 1874 tot 1884 hoogleraar in de kerkgeschiedenis in Utrecht.
• De Camera Obscura is de voorloper van het fototoestel. Het geeft de dagelijkse werkelijkheid aan.
• De Camera Obscura die nu in omloop is, is van 1854. Hij voegde aan de herdrukken namelijk later gepubliceerd werk toe. De oudste verhalen zijn: 'Een onaangenaam mens in de Haarlemmerhout', 'De familie Stastok' en 'Een oude kennis'. In 1851 voegde hij 'De familie Kegge' en 'Gerrit Witse' toe. In 1954 werd 'Teun de Jager' toegevoegd.
• Hildebrand overleed aan de gevolgen van een hersenbloeding. Op zijn sterfhuis aan de Boothstraat is een gedenksteen aangebracht.
• Hildebrand werd op 17-03-1903 begraven op de Eerste Algemene Begraafplaats Soestbergen in Utrecht (graf 9-35). Op de dag van de begrafenis besloot het stadsbestuur van Utrecht een straat naar hem te noemen. Hij ligt er samen met zijn vrouw begraven. Het is niet zo makkelijk zijn graf te vinden, er staat namelijk geen naam op de steen, alleen ‘God is mijn licht’.
• In de Haarlemmer Hout staat het 'Hildebrandmonument' van prof. Jan Bronner. In 1914 kreeg hij de opdracht, pas in 1962 werd het feestelijk onthuld. Het monument is een achthoekige fontijn met figuren uit de 'Camera Obscura' op de hoeken. Op een sokkel, die iets verderop staat, kijkt Hildebrand zelf naar het monument.
• Een bekende 'spreuk' die zelfs op wandtegeltjes te koop is, is van Nicolaas Beets (al weet bijna niemand dat meer): 'Bezoekers brengen altijd vreugde aan, Zo 't niet bij 't komen is, dan bij het gaan.'
• Op 15 maart 2003 wordt een gevelsteen onthuld in het pand Breestraat 114 C (ongeveer ter hoogte van het stadhuis), waar Beets in zijn studietijd heeft gewoond.
• Van 15 maart tot en met 11 mei 2003 is er een tentoonstelling in de Leidse Universiteitsbibliotheek, n.a.v. de honderdste sterfdag van Nicolaas Beets.

Anderen over Hildebrand:

• O Beets, wat zijt gij groot!
  Als God het niet verbood,
  Dan zou ik u aanbidden...
  Nu laat ik dat in 't midden:
  (Frederik van Eeden, Aan N. Beets (fragm.), Grassprietjes)
• Dit schijnt een geval, waarin een helder, samengedrongen intellect verbonden is met een geniaal temperament. De schrijver schijnt iemand te zijn, die, hoewel hij begiftigd is met talenten, die hem in staat stellen vraagstukken te doordringen, op te lossen en te combineren, verzot is op afleiding zoo nu en dan en het zich bewegen in het gezelschapsleven. Hij heeft veel "savoir vivre"... Hij is een nauwkeurig snel opmerker en een bekwaam en geestig vertolker van de dingen die hij waarneemt. Hij heeft een levendig begrip van hetgeen belachelijk is en veel ironie... Hij houdt wel van motieven, die vleiend voor hem zijn, en hij is niet gemakkelijk ter neer te slaan. (De Engelse grafoloog Warren over het handschrift van Beets - hij kende hem niet - geciteerd in AO 608, 'n befaamd moniment in de Haarlemmerhout, blz. 6)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Hildebrand
• De complete tekst van de 'Camera Obscura', Universiteit Groningen
• Verdec boekverslagen - Camera obscura
• Project Coster - Nicolaas Beets
• Antenati - Nicolaas Beets
• AbsoluteFacts - Nicolaas Beets
• Collegenet - Nicolaas Beets
• Dood in Nederland - Nicolaas Beets (met foto graf)

Bronnen o.a.:

• Brandpunten, F.P. Huygens e.a. (1967)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Kosmos groot citatenboek (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Encarta '98 (1998)
• Uittreksel top-100