Achternaam: de Jong

Voornaam: A.M.

Doopnamen: Adrianus Michiel

Geboren: 29-03-1888

Te: Nieuw-Vossemeer

Overleden: 18-10-1943

Te: Blaricum

Pseudoniem(en): A. M. de jong gebruikte de pseudoniem Frank van Waes (o.a. voor 'Notities van een landstormman) en Herbert D. Ross (voor GFathma, de roos van het Oosten).

Werk:

Proza:

• Ondergang (1916)
• De zware weg (1917)
• Notities van en landstormman (schetsen) (1917)
• Marcus Houwaert (1920)
• Amsterdam bij nacht (1921)
• Het evangelie van den haat (1923)
  - I De stormloop
  - II De overwinning
  - III De ineenstorting
• Een zwerftocht over zee (reisbeschrijving) (1924)
• Vrede op aarde (1925)
• Merijntjes Gijzens jeugd (romancyclus) (1925-1928)
  - Het verraad (1925)
  - Flierefluiters oponthoud (1926)
  - Onnoozele kinderen (1927)
  - In de draaikolk (1928)
• Een kluchtige zomerreis (reisbeschrijving) (1925)
• De moord in de trein (van Herman Heijermans, onvoltooid en afgemaakt door A.M. de Jong) (1925)
• Fathma, de roos van het oosten (1926)
• Onder de Jefkes (1927)
• Frank van Wezels roemruchte jaren (1928)
• De rijkaard, een dorpstragedie (1928)
• Kruisende wegen (1929)
• Naar zonnige landen in donker getij (reisbeschrijving) (1929)
• Flierefluiters tussenkomst (1929)
• De martelgang van Kromme Lindert (1930)
• Een verdoolde (1932)
• De dood van de patriarch (1932)
• De schotel (1933)
• Vrolike vertelsels (1933)
• Chattinbakkie (1935)
• Merijntje Gijzens jonge jaren (romancyclus) (1935-1938)
  - De groote zomer (1935)
  - De goede dood (1936)
  - Het booze gerucht (1937)
  - Een knaap wordt man (1938)
• Metgezellen (verhalen) (1935-1943)
• De wonderlijke waard van Hotel Carlecas (1937)
• A.M. de Jong Omnibus (De rijkaard / Flierefluiters tussenkomst / De schotel / De dood van de patriarch) (1937)
• De erfgenaam (1938)
• Thanatos, de vreemdeling (1939)
• Mustapha, of de tragedie van het geweten (1939)
• De vreemde broeders (1940)
• Poeske (1941)
• Merijntje in Filmland (1941)
• De wonderlijke waard van hotel Carlecas (1941)
• De heks van de Riethoek (1942)
• De dolle vaandrig (1947)
• Een held keert weer (1947)
• Metgezellen, vertellingen over honden (1949)
• Leven in de brouwerij (1955)
• Gijzeling (1955)
• Carmen (1957)
• A.M. de Jong Omnibus (Het verraad/De rijkaard/Frank van Wezels roemruchte jaren/De schotel) (1960)
• De rijkaard/De dood van de patriarch (1963)
• A.M. de Jong Nieuwe omnibus. ( Een verdoolde / De wonderlijke waard van Hotel Carlecas / Merijntje in filmland (1964)
• Klaverblad (De rijkaard/Flierefluiters tussenkomst/De dood van de Patriarch/De schotel)
• Frank van Wezels roemruchte jaren. Militaire roman, aangevuld met Notities van een landstormman (1969)
• Het geslacht Verhagen (De vreemde broeders / Poeske / De heks van de Riethoek)

Voor kinderen

• Vacantiedagen (1917)
• De wereldreis van Bulletje en Bonestaak (strip, 21 delen) (1923-1935)
• Aan den stroom (1924)
• Een Bataafs driemanschap (1939)
• De betoverde grashalm (Een Bataafs driemanschap) (1940)
• De avonturen van Appelsnoet en Goudbaard (1963)
• Bulletje en Bonestaak (22 delen) (verschijnt 2001)

Brieven:

• 2 brieven aan Is. Querido in 'Tirade 215/216' (mei-juni 1976)

Toneel:

• Thanatos de vreemdeling, een groteske fantasie in II taferelen en een voorspel (1927)
• Levensdraden, een hatelik fantasietje in één bedrijf (1928)
• Het verraad
• Frank van wezels roemruchte jaren
• Chattinbakkie (eenakter) (1935)
• Dobbelspel om Europa
• Zwerversbloed
• De wereldreis van Bulletje en Bonestaak (1947)
• De martelgang van Kromme Lindert (1947)
• Een held keert weer (1947)
• Flierefluiters oponthoud (1951)
• Leven in de brouwerij (1955)
• Carmen (1957)

Vertalingen/bewerkingen:

• Léon Frapié, De bewaarschool (1914)
• Léon Frapié, Vertellingen rond de bewaarschool (1920)
• Andreas Latzko, De wilde man (1923)
• Panaït Istrati, Leven en sterven van oom Anghel (1927)
• Panaït Istrati, Codine (1927)
• Panaït Istrati, Nerrantsoula (1928)
• Panaït Istrati, Kyra Kyralina (1929)
• Panaït Istrati, De sponzenvisser (1930)
• Panaït Istrati, Tsatsa Minnka (1931)
• Andreas Latzko, Dag des oordeels (1932)
• Panaït Istrati, De ondergang van het huis Thüringer (1933)
• A.M. de Jong bewerkte verhalen van de baron Von Münchhausen (1933)
• Irving Stone, Jack London, zijn leven en werk (1939)
• 1 vertaling: Panait Istrati 'Oom Anghel' in 'Oogst der tijden, Keur uit de werken van schrijvers en dichter aller volken en eeuwen', red. Johan Winkler (1940)
• Emile Zola, De mijn (1940)
• Zsolt de Harsanyi, Een hemelbestormer (1941)
• Honoré de Balzac, De baldadige vertelsels (1943)
• Guy de Maupassant, Hotel du Commerce (1951)

Vertaald:

• 'Ondergang' is in het Duits vertaald.
• 'Het evangelie van de haat' is in het Deens vertaal.
• Afleveringen van 'Bulletje en Bonestaak' werden vertaald in het Frans en Duits.
• 'Merijntjes Gijzens jeugd I, Het verraad' werd in het Duits vertaald en in het Deens, Frans, Sloveens, Zweeds en in het Esperanto. De Deense vertaling was van Clara Hammerich 'Merinus Gejsens barndom' (1928)
• 'Merijntje Gijzens jeugd II, Flierefluiters oponthoud' werd vertaald in het Duits, Frans en Zweeds.
• 'Merijntje Gijzens jeugd III, Onnozele kinderen' werd vertaald in het Duits en het Frans.
• 'Merijntje Gijzens jeugd IV, In de draaikolk', werd in het Duits vertaald.
• 'De rijkaard' werd vertaald in het Frans en het Roemeens.
• 'De dood van de patriarch' werd vertaald in het Duits en in het Frans.
• 'Kruisende wegen' kwam in een Duitse vertaling uit.
• 'De martelgang van Kromme Lindert' werd in het Duits vertaald.
• 'Een verdoolde' werd in het Duits vertaald.
• 'Thanatos de vreemdeling' werd in het Frans vertaald.
• 'De schotel' werd in het Engels vertaald.
• 'Mertijntje Gijzens jonge jaren I t/m IV' is in het Duits vertaald.
• 'De vreemde broeders' werd vertaald in het Deens en het Noors.
• 'Poeske' werd vertaald in het Deens en het Noors.
• 'De heks van de Riethoek' werd vertaald in het Deens en het Noors.

Essays:

• Studies in literatuur (1912)
• De handel in pornografie (1920)
• Dostojewski (1923)
• Mensenmarkt
• Notities van een landstormman: recht voor de mobilisatieslachtoffers (1925)
• De arbeiders en het boek (1927)
• De beeldhouwer Adrianus Remiëns (1929)
• Israël Querido, de mens en de kunstenaar (1933)
• De dans op de vulkaan (brochure, tegen het nationaal-socialisme) (1939)
• Panaït Istrati, l'Homme et l'Oeuvre (Frans)

Bloemlezingen:

• Bloemlezing van revolutionnaire poëzie (1923)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 gedicht: 'Langzaam dwarrelend valt de sneeuw' in 'Jong gedaan. Kinderwerk en beginnerswerk van 28 auteurs' (1968). Hij schreef dit gedicht toen hij 17 jaar was.

Proza:

• 1 verhaal: 'Wonderlijke avonturen van den Baron van Münchhausen' in 'Het boek voor de jeugd', samengesteld door Cor Bruijn, Arie Pleysier, Age Scheffer, Theo J. Thijssen en Piet Schuhmacher (1937)
• 3 verhalen in 'Oogst der tijden, Keur uit de werken van schrijvers en dichter aller volken en eeuwen', red. Johan Winkler (1940)
• 1 verhaal: 'Acht-urendag' in 'Het boek van de arbeid', samengesteld door K.G. Boon, S. Carmiggelt e.a. (1957)
• 1 verhaal: 'Bulletje en Bonestaak' in 'Lachen is leven', bijeengelezen door Mr. E. Elias en A. Duif (1958)
• 1 citaat in 'Andermans wijsheid', bijeengebracht door K. ter Laan (1961): 'Van de liefde weet ik weinig af, meneer, U moet denken, we zijn al vijfenveertig jaar getrouwd, en we hebben altijd van elkaar gehouden.'
• 1 citaat in 'Standaard modern Citatenboek' samengesteld door Gerd de Ley (1973): 'Een profeet is iemand die zijn eigen tijd klaar en duidelijk ziet. En daar het grootste deel van de mensen blind is, noemt men hem: 'een ziener''.
• 1 fragment: 'De geest in de fles' in 'Je weet niet wat je leest', een min of meer komplete doorsnee-bloemlezing van wat de nederlander leest (1978)
• 3 fragmenten in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)

Tijdschriften:

• In 1910 debuteerde A.M. de Jong met een schets in 'De Nieuwe School'. Het blad van Theo Thijssen en Piet Bol.
• A.M. de Jong was mede-oprichter (met Koos Vorrink en P.J. Schumacher) en redacteur van 'De Nieuwe Stem' (1918-1919).
• In 1919 werd A.M. de Jong redacteur binnenland van 'Het Volk'. Van 1920 tot 1925 was hij chef kunstredactie en feuilletonredacteur. Hij schreef van 1923 to 1935 voor 'Het Volk' de beroemde strip 'De wereldreis van Bulletje en Bonestaak', met tekeningen van G. van Raemsdonck (21 delen).
• A.M. de Jong was hoofdredacteur van 'De Notenkraker' (politiek-satirisch weekblad). In dit blad verscheen 'Het Verraad' als feuilleton.
• A.M. de Jong werkte mee aan 'De Socialistische Gids'.
• A.M. de Jong werkte mee aan 'Het Leven'.
• A.M. de Jong was (met Is. Querido) oprichter van 'Nu' (1927-1929).
• A.M. de Jong was verder redacteur van en/of publiceerde in diverse tijdschriften, o.a. 'De Delftsche Courant', 'Het Zondagsblad' van 'Het Volk', 'Vragen van den Dag', 'Het Johge Volk', 'Blue Band', 'De Toorts', 'De Groene Amsterdammer', 'De Radiogids', 'Oorlog of Vrede', 'De Boekenmolen', 'Wij', 'De Gildepost'.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 'Merijnje Gijzen' werd door Kurt Gerron verfilmd (A.M. de Jong speelde zelf de rol van pastoor).
• P. Stegenga, 'De kinderziel God en het leven : beschouwingen over Merijntje Gijzen's jeugd' (1928)
• A.M. de Jong was literair-medewerker bij de VARA
• 'Critisch Bulletin' gaf in 1945 een herdenkingsnummer uit.
• Dr. C.G.L. Apeldoorn e.a., 'A.M. de Jong - Het verraad' (Nederlandse keur 52)
• 'Merijntje Gijzen' werd in 1974 door Kees van Iersel (succesvol) voor de (VARA)televisie bewerkt.
• M. Boumans e.a., 'A.M. de Jong; Merijntje Gijzens jeugd en het sociaal-demokraties ontwikkelingswerk' (1977)
• J. van der Bol, 'Kijk, A.M. de Jong; de schrijver in beeld' (1980)
• M.A. de Jong e.a., 'A.M. de Jong, leven en werk; zes voordrachten' (1981)
• Mrijntje Gijzen werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'Het Parool' nam 'Het Verraad' op in een (internationale) lijst van De honderd mooiste boeken van de eeuw.
• Mels de Jong, 'A.M. de Jong, schrijver' (2001)
• Van juli 2001 tot januari 2002 was er een tentoonstelling over A.M. de Jong in stadspaleis Het Markiezenhof in Bergen op Zoom. (Steenbergsestraat 8).

Literaire prijzen:

A.M. de Jong was lid van de jury voor de Kosmos eerstelingenprijs 1937 en 1938.

Opmerkingen:

• A.M. de Jong was één van de dertien kinderen van Melchior de Jong en Petronella Hazen in een zeer arm rooms-katholiek landarbeidersgezin. Hij werd geboren aan de Hooge Dijk in Nieuw-Vossemeer (Na de stormvloed in 1953 moest het huis worden afgebroken).
• In het gezin heerste armoe en werkloosheid. Hij was een van de weinige kinderen in het gezin die in leven bleef.
• Van 1894 tot 1896 woonden ze in De Heen (gemeente Steenbergen). A.M. de Jong was er misdienaar.
• Zijn vader werd fabrieksarbeider in Rotterdam (1896) en Delft.
• In Delft woonde het gezin o.a. op Brabantse Turfmarkt 24. Zijn vader was blokkenboorder bij de borstelfabriek.
• In Delft volgde hij de onderwijzersopleiding. In 1906 haalde hij zijn diploma en in 1907 werd hij benoemd tot onderwijzer in Vrijenban, een gemeente onder Delft.
• A.M. de Jong raakte in Delft bevriend met Dirk Coster. Coster werd zijn literaire mentor.
• In 1915 trouwde hij met de onderwijzeres Jacoba Cornelia (Co) Koekebacker, die hij had leren kennen bij toneelvereniging 'Geestbeschaving'. (Theo Thijssen was getuige bij dit huwelijk). In 1916 werd hun zoon Mels geboren. Daarna kwam een dochter: Gudi.
• A.M. de Jong werd onderwijzer in Amsterdam.
• In 1917 werd hij gemobiliseerd. Hij werd verwijderd uit de officiersopleiding na de publikatie van zijn 'Notities van een landstormman'.
• A.M. de jong tekende graag. In 1919 maakte hij portretten van al zijn leerlingen (32!).
• Van 1919 tot 1925 werkte hij als journalist bij 'Het Volk'.
• A.M. de Jong was literair medewerker van de VARA.
• Van 1925, het jaar dat hij doorbrak met 'Het verraad', tot zijn dood wijdde hij zich aan de literatuur.
• Een aantal van zijn romans verscheen eerst als feuilleton (bijv. 'Ondergang', 'Een zware weg' en 'Marcus van Houwaert').
• A.M. de Jong was ook filmacteur en regisseur.
• Hij maakte veel reizen door de meeste landen van Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten.
• Zijn vrouw overleed in 1936. Later trouwde hij met M.-L.J. Defresne.
• A.M. de Jong was een actief voorvechter voor het socialisme.
• Hij woonde van 1925 tot 1930 in Bergen op Zoom aan de Antwerpse Straatweg 414. Hij was er gemeenteraadslid voor de SDAP.
• In 1930 verhuisde hij naar Bilthoven, later naar Den Haag en naar Blaricum.
• In 1936 overleed zijn vrouw. Hij hertrouwde met de zangeres Wies Defresne.
• In 1942 werd A.M. de Jong door de Duitsers in gijzeling genomen. Vanwege zijn zwakke gezondheid werd hij weer vrijgelaten.
• Op 18 oktober 1943 werd hij in zijn huis - Professor van Reeslaan 12 in Blaricum - vermoord door enkele Nederlandse SS'ers als represaille tegen aanslagen op NSB'ers (o.a. op zijn buurman, die heerbanleider van de WA was). Deze (50) moorden staan bekend als de Silbertane-moorden (achter de naam van degenen die uit de weg moesten worden geruimd, werd geen kruisje, maar een denneboompje gezet).
• A.M. de Jong werd op 21-10-1943 gecremeerd in crematorium Velsen in Driehuis.
• De as van A.M. de Jong werd bijgezet in het columbarium van Driehuis-Westerveld. Op 17-01-1995 is zijn as over de Noordzee verspreid.
• Hij was een veelgelezen volksschrijver, een boeiend verteller, in zijn vroege werk soms wat pessimistisch, later gemoedelijker. Zijn werk is kwalitatief niet altijd even sterk.
• A.M. de Jong was Officier de l'Instruction Publique.
• Na de oorlog is in Blaricum een laan naar hem genoemd.
• Zijn geboortehuis werd in 1953 bij de watersnoodramp verwoest.
• Op 18 mei 1968 werd voor de hervormde kerk in Nieuw-Vossemeer een bronzen beeld van Merijntje Gijzen, door Joop Vlak, onthuld. In 1977 werd het verplaatst naar de Voorstraat.
• In de Voorstraat in Blaricum staat het A.M. de Jong-huis. Hier is een tentoonstelling over hem ingericht. In 1975 werd de A.M. de Jong-stichting opgericht. Inmiddels is het A.M. de Jong-huis gesloten en de stichting opgeheven.

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van A.M. de Jong
• Foto tv-serie Merijntje Gijzen
• Merijntje Gijzen - verfilming 1936
• Literatuureluurs - De martelgang van kromme Lindert
• A.M. de Jong-pagina van Marc van Tienen

Bronnen o.a.:

• Singel 262. Tweeëntwintig biografieën (1950)
• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• A.M. de Jong Omnibus (1960)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• J. van der Bol, Kijk, A.M. de Jong; de schrijver in beeld (1980)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• Het land der letteren (1982)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• C. Gerritsma, Schrijvers van vroeger (1995)
• Joke Linders e.a., Het ABC van de jeugdliteratuur (1995)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)