Achternaam: Peskens

Voornaam: R.J.

Geboren: 15-08-1909

Te: Vlissingen

Overleden: 18-12-1987

Te: Baambrugge

Pseudoniem(en): R.J. Peskens was het pseudoniem van de uitgever G.A. (Gerardus Adrianus) van Oorschot.

Hij gebruikte het pseudoniem R.J. Peskens voor het eerst in 'Tirade' in 1958. Met zijn pseudoniem 'Peskens' verwees Geert van Oorschot naar de anarchist Peskens. De voorletter 'R' is gekozen voor Richard Minne, de voorletter 'J' voor Jan van Nijlen. Met deze schrijvers was Van Oorschot bevriend.

Volgens 'Prisma van de pseudoniemen' schreef hij ook onder de pseudoniemen: Karel Blomkwist, Mozes Cohen, Kees Milot.

In januari 1979 publiceerde hij acht gedichten in 'Tirade' onder het pseudoniem Gerrit Smallegange met bovendien een foto van Smallegange op de voorkant. Nico Scheepmaker sprak naar aanleiding hiervan van een nieuwe J.C. Bloem.

Werk:

Poëzie:

• De turfgravers (1930)
• Gevangenis (1932)
• Van Oudegeest tot revolutie (1935)

Proza:

• Uitgestelde vragen en andere verhalen (1964)
• Twee vorstinnen en een vorst (verhalen) (1975)
• Mijn tante Coleta (1976)
• Mijn moeder was eigenlijk een Italiaanse (herziene, uitgebreide uitgave van 'Uitgestelde vragen') (1977)
• De Vlissingse verhalen van R.J. Peskens (Twee vorstinnen en een vorst/Mijn tante Coleta/verspreide verhalen/ongebundeld werk) (1979)
• De man met de urn (verhalen) (1981)
• Uitgestelde vragen en andere verhalen (bloemlezing) (1984)
• Rede uitgesproken ter gelegenheid van het aanvaardenvan de titel van doctor honoris causa, op 10 novemmber 1986 verleend door de Kathulieke Universiteit Brabant (1987)

Dagboeken:

• 1 bijdrage: '31 december 1975 t/m 6 januari 1976' in 'Hollands Dagboek 1974-1984. Een keuze uit tien jaar Hollands Dagboek, de wekelijkse rubriek van het Zaterdags Biijvoegsel van NRC Handelsblad' (1985)

Brieven:

Geert van Oorschot schreef bij benadering 15.000 brieven. Het overgrote deel daarvan ontstond tussen 1945 - jaar van oprichting van zijn uitgeverij - en 1987, het jaar van zijn dood. Correspondentie van een dergelijke omvang is een zeldzaamheid in het twintigste-eeuwse Nederland. Het beheer over zijn epistolaire nalatenschap droeg hij op aan een stichting en het uitgaverecht behield hij voor aan zijn opvolgers. Deze zijn voornemens op termijn een keuze uit zijn correspondentie te doen verschijnen. (Geert van Oorschot, Brieven van een uitgever, voorwoord, blz. 5)

• Geert van Oorschot, Brieven van een uitgever (1995)
• 'Hierbij de hele God in proef' (brieven van Van Oorschot aan W.F. Hermans) (2003)
• W.F. Hermans, 'Je vriendschap is werkelijk onbetaalbaar - Brieven aan Geert van Oorschot' (2004)

Toneel:

• Van 'Uitgestelde vragen' is een toneelbewerking gemaakt, gespeeld door de toneelgroep Centrum in 1978-1979.

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 fragment: 'Slijkstraat, Vlissingen' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 gedicht: 'Weggaan' in 'Vader. Een blijk van genegenheid', samengesteld door Adam Arie Martinus (1986)

Proza:

• 1 verhaal: 'De wasmachine' in 'Korte verhalen uit de jaren zeventig', samengesteld door Aad Nuis (1977)
• 1 verhaal: 'De huisbaas' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 1 verhaal: 'De kolenboer' in 'Moet je lezen. Nederlandse verhalen uit de jaren zestig en zeventig', gekozen door Willem van Toorn (1978)
• 1 fragment: 'De leraar' in 'Boekje open. 46 stukjes om te lezen' red. Taety Smit-Drost en Jos Muris (1982)
• 1 verhaal: 'De leraar' in 'Uit de school geklapt. Schoolleven in proza' een bloemlezing door Bert Smit (1984)
• 1 bijdrage: 'Hollands dagboek' in 'Hollands dagboek 1974-1984. Een keuze uit tien jaar Hollands dagboek' (1985)
• 1 verhaal 'Het geldkistje' in 'Goed gebundeld 1987' samengesteld door Chris van der Heijden (1987)
• 1 verhaal: 'Bij de dood van Sofie' in 'Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse verhalen uit de twintigste eeuw', bijeengebracht door C.J. AartsM.C. van Etten (1993)
• 1 verhaal: 'Een zondagmiddag buiten' in 'Groene weelde', samenstelling Nanda Meijnen en Petra Waaijer (1994)
• 1 verhaal: 'Een verjaardag' in 'Lang zal-ie leven!. Feestelijke verhalen', samenstelling Nanda Meijnen en Petra Waaijer (1994)

Tijdschriften:

• Geert van Oorschot was betrokken bij de oprichting van 'Links Richten'. Hij stapte hier uit toen het tijdschrift zich landelijk ging manifesteren én vanwege de CPN-invloed.
• Samen met Jacques de Kadt gaf hij van 1934 tot 1940 'De Nieuwe Kern' uit.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog begon hij met het illegale 'De Baanbreker'. Het blad bestond tot 1948.
• Geert van Oorschot richtte de tijdschriften 'Libertinage' (1948-1955) en 'Het Pamflet' (1948-1950) op.
• Geert van Oorschot richtte in 1957 het literaire tijdschrift 'Tirade' op.
• Hij publiceerde in deze tijdschriften zelf onder verschillende pseudoniemen. Hij was behalve oprichter ook redacteur, soms zelfs de enige redacteur.

In vele 'Tirades' maande Geert van Oorschot de abonnees tot betaling van hun abonnementsgeld aan. Na zijn overlijden begon Tirade 314 met het hienaast staande briefje. De redactie had erboven gezet: Geert van Oorschot stelde het op prijs dat de volgende mededeling opgenomen zou worden: Er staat (denk ik): Ondergetekende is nu gestorven en gecremeerd. Ik vraag de zeer vele wanbetalers eindelijk het fatsoen op te brengen om hun achterstallige schulden (soms van meerdere jaren) eindelijk te betalen. En ik vraag iedere abonnee die op Tirade gesteld is èen abonnee te winnen, want Tirade komt er een hele ........ te kort om te kunnen blijven voortbestaan. Minzaam aanbevelende Dr. G.A. van Oorschot

Over Geert van Oorschot:

• Paul Mattens, 'Voorschot op Van Oorschot' (proefschrift, niet gepubliceerd) (1983)
• Een bijdrage over R.J. Peskens in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door August Hans den Boef (november 1984/november 1997)
• Jeroen Brouwers, 'Het tuurtouw. Ter herinnering aan Geert van Oorschot' (1989)
• R.J. Peskens, Schrijversmap, bibliotheekwinkel (1992)
• Ruud A.J. Kraayeveld, 'Over R.J. Peskens Twee vorstinnen en een vorst en Mijn tante Coleta' (1994)
• Gert Jan de Vries, 'Ik heb geen verstand van poëzie. G.A. van Oorschot als uitgever van poëzie' (1995)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 'Twee vorstinnen en een vorst' en 'Mijn tante Coleta' werden in 1981 samen verfilmd door Otto Jongerius, met als titel: 'Twee vorstinnen en een vorst'.
• In 1982 kwam het drieluik 'Het verleden' uit. Bas van der Lecq, Bram van Erkel en Roy Logger baseerden zich op de verhalen 'Uitgestelde vragen', 'Mevrouw Katrien' en 'Mevrouw Van der Putte'.
• 'Twee vorstinnen en een vorst' werd uitgegeven als 'grote letterboek'.
• De memoires van Geert van Oorschot werden gestolen uit de kofferbak van zijn auto. Ze zijn nooit meer gevonden.
• Bulkboek 136 was aan R.J. Peskens gewijd, met als titel: 'Uitgestelde vragen en andere verhalen.
• Moeder uit 'Twee vorstinnen en een vorst' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'Twee vorstinnen en een vorst' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1975.
• In de 'top-100' van boeken die scholieren in 1997 op hun lijst zetten staat 'Mijn tante Colette' op nummer 38.
• 'Mijn tante Coleta' werd in 2000 uitgegeven in de 'boektoppers-serie'.

Literaire prijzen:

De prijzen die Van Oorschot kreeg waren niet voor zijn literaire werk, maar voor zijn activiteiten als uitgever.

• D.A. Thieme-prijs 1953.
• Laurens Jansz. Coster-prijs 1977 voor zijn verdiensten voor de wereld van het boek
• Jaap van Praag-prijs van het Humanistisch Verbond 1979
• Eredoctoraat in de Letteren aan de Katholieke Universiteit Brabant (18-11-1986)
  
  Je zult ondertussen al wel de uitnodiging voor het 'ere-doctoraat-feest' ontvangen hebben. Het is eigenlijk allemaal een beetje overdreven vind ik. Een arbeider behoort zijn werk goed te doen en dat heb ik geprobeerd. Het is natuurlijk wel plezierig als je waardering voor je werk ondervindt, maar moet dat extra 'beloond of geprezen' worden?
  Het is ook een beetje een vreemd huis waarin ik nu terecht ben gekomen, maar een katholieke universiteit die een atheïst, een sociaal democraat met anarchistische afwijkingen, een dwarsligger met zo'n doctoraat 'eert' is eigenlijk niet katholiek meer. (Geert van Oorschot in een brief aan Ant ter Braak, 05-11-1986, Brieven van een uitgever, blz. 22)

Opmerkingen:

• Geert van Oorschot komt uit een 'rood' nest. Zijn vader was voor de SDAP gemeenteraadslid in Vlissingen. Na de Tweede Wereldoorlog was hij dat voor de PvdA. Ook was hij wethouder van Vlissingen.
• Geert van Oorschot volgde de lagere school en de HBS in Vlissingen. Hierna ging hij (opde fiets) naar Rotterdam, waar hij als bootwerker in de haven ging werken, omdat hij niet via een beurs wilde studeren.
• Hij had links-radicale denkbeelden. In totaal zat hij zo'n tien maanden in de gevangenis, o.a. wegens dienstweigering en belediging van de minister-president Colijn en het bevriende staatshoofd Hitler.
• Geert van Oorschot was hoofdbestuurder van de Jeugdbond van Onthouding, een socialistische vereniging die het alcoholgebruik bestreed. Hij hield veel lezingen en was bekend als een getalenteerd spreker. Zijn afkeer van sterke drank heeft hij later overwonnen.
• In 1932 werd hij, met zijn vriend Jacques de Kadt, lid van de Onafhankelijke Socialistische Partij. Van Oorschot werd voorzitter van de federatie in Rotterdam. Hij stapte uit de partij toen deze opging in de Revolutionair Socialistische Partij.
• In 1934 ging hij huis-aan-huis boeken verkopen.
• Hij werkte bij enkele grote uitgevers. Vanaf 1936 bij Stols en vanaf 1939 bij Querido.
• Geert van Oorschot is twee keer getrouwd geweest. In 1933 en in 1943. Hij kreeg vier zoons (Geert, Levien, Guido en Wouter).
• Na de Tweede Wereldoorlog (augustus 1945) begon hij met zijn tweede vrouw een eigen uitgeverij, toen al op Herengracht 613.
• Geert van Oorschot was uitgever van een groot en belangrijk fonds. Hij gaf o.a. uit: het complete werk van couperus, Menno ter Braak, Multatuli. Ook gaf hij vertalingen uit van vrijwel alle belangrijke Russische schrijvers in zijn beroemde 'Russische Bibliotheek'. Bekende schrijvers in zijn fonds waren ook Reve en Hermans, zij vervreemdden later van Van Oorschot.
• Zijn dichtbundels uit de dertiger jaren bleven zonder succes. Deze gedichten in deze bundels waren links-radicaal van inhoud. Zelf was hij in die jaren ook in deze richting politiek actief.
• Geert van Oorschot was actief in de SDAP, later in de PvdA. Begin jaren zeventig stapte hij over naar DS'70. Poltiek was Van Oorschot een navolger en aanhanger van De Kadt. De Kadt kreeg ook ruim de gelegenheid zijn politieke ideeën in 'Tirade' uiteen te zetten. Dit leverde Van Oorschot regelmatig conflicten op met de overige redactieleden.
• 'Twee vorstinnen en een vorst' en 'Mijn tante Coleta' kunnen beschouwd worden als autobiografische roman. Geert van Oorschot werd verliefd op de hoofdrolspeelster, Linda van Dijck en zo eigenlijk voor de tweede keer op zijn tante.
• Hij schreef proza in korte zinnen met plechtige, ouderwets aandoende woorden.
• De publicatie in boekvorm vanz ijn verhalen zegt niets over de periode waarin hij ze geschreven heeft. In 'De man met de urn' (1981) staan bijvoorbeeld verhalen die in de jaren vijftig in Tirade werden gepubliceerd en wellicht nog eerder werden geschreven.
• Voor Van Oorschot was zijn uitgeverij zijn levenswerk. Zijn literaire werk kwam voor hem op de tweede plaats.
• Guido, zoon van Geert en Hillie (Hilletje) van Oorschot heeft zelfmoord gepleegd. Van Oorschot heeft dit nauwelijks kunnen verwerken. Er is wel beweerd dat het gezamenlijk verdriet het huwelijk bijeen hield. Geert van Oorschot heeft een boek over de zelfmoord van zijn zoon geschreven, (Jeroen Brouwers heeft het ooit gelezen) maar het manuscript is niet in zijn nalatenschap aangetroffen.
• Zijn tweede vrouw overleed in 1979.
• Van Oorschot woonde in Loenersloot.
• Bij het veertigjarig jubileum van de uitgeverij (1985) trad hij terug als uitgever. De uitgeverij werd voortgezet door zijn zoon Wouter van Oorschot en Gemma Nefkens.
• Geert van Oorschot leed aan leverkanker.
• Hij werd op 23-12-1987 gecremeerd in Crematorium Westgaarde in Amsterdam. Op 11-02-1988 is zijn as daar ook verstrooid.

Anderen over R.J. Peskens:

• Het onbevredigende gevoel dat deze twee boeken van Peskens toch achterlaten, heeft ook te maken met het ontbreken van een voor mij essentieel element. De betrokkenheid van Peskens bij wat hij schrijft is die van een verteller en die is niet minder maar wel anders dan die van een schrijver. (Carel Peeters, VN, 26-12-1976)
• Wie de stem van uitgever Van Oorschot heeft gehoord in de nieuwe Nederlandse speelfilm Twee vorstinnen en een vorst kan weten hoe hij schrijft als R.J. Peskens. Hoekig, korzelig, direct, melancholiek meeslepend, woedend en met een groot gevoel voor timing. (J. Huisman, AD, 09-10-1981)
• Geert van Oorschot hield er zijn eigen omgangsvormen op na, directere die hartveroverend konden zijn, maar menigeen ook dikwijls kopschuw maakten of argelozen vrees inboezemden, zodat zij vluchtneigingen vertoonden. Van die laatste reacties heb ik in mijn langdurige omgang met Geert van Oorschot nooit last gehad. Mijn hart veroverde hij gaandeweg, alle merkwaardigheden, strubbelingen en mystificaties ten spijt. Ik verlies in hem een vriend aan wie ik vele verrassende en vermakelijke uren heb te danken. Het betekent niet dat ik niet soms ook woedend op hem ben geweest. (Adriaan Morriën, Volkskrant, 22-12-1987)
• Hij bezat de gave niet alleen de mensen in zijn naaste omgeving, maar ook de foruin naar zijn hand te kunnen zetten. Zonder geluk vaart geen uitgever wel, maar hij wist het geluk op de beslissende momenten te mobiliseren. (Jaap Goedegebuure, Tirade 314, januari/februari 1988, blz. 7)
• Geert van Oorschot was iemand die zijn overtuigingen trouw bleef, al zouden ze onder zijn voeten in een brandstapel veranderen. Het vrije woord van de zelfstandig denkende mens, dáár stond hij voor. Dat hij op de koop toe een engel was, mocht je niet verlangen. Trouwens, wat zou hij dan saai zijn geweest! Zo helemaal niet Van Oorschot. (Wim Zaal, Elsevier, 02-01-1988)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• AbsoluteFacts - R.J. Peskens
• Ongebonden - R.J. Peskens
• Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden -Geert van Oorschot
• Schrijversnet - G.A. van Oorschot
• Boekverslag - Twee vorstinnen en een vorst
• Boekverslag - Mijn tante Coletta

Bronnen o.a.:

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945 (november 1984/november 1997)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Tirade (januari/februari 1988)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Uittreksel top-100
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Mijn tante Coleta (boektopper 2000)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)