Achternaam: van Randwijk

Voornaam: H.M.

Doopnamen: Hendrik Mattheus

Geboren: 09-11-1909

Te: Gorinchem

Overleden: 13-05-1966

Te: Purmerend

Pseudoniem(en): Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikte hij de schuilnaam Sjoerd van Vliet.

Werk:

Poëzie:

• Op verbeurd gebied (1934)
• Celdroom (1943)

Proza:

• Burgers in nood (1936)
• Een zoon begraaft zijn vader (1938)
• Zeewaarts-Zuidwaarts (reisverhalen, met J.H. de Groot) (1939)
• In de schaduw van gisteren (1967)
• Heet van de naald (keuze uit zijn werk) (1967)

Opdracht in 'Burgers in nood' van Henk van Randwijk voor zijn vriend Hein de Bruin: Voor Hein! ...., en ik moet aanstonds naar de stad vertrekken" Van je vriend Henk. Maart 36.

Brieven:

• In 'Vier vrienden' van J.J. Buskes staan brieven en brieffragmenten van H.M. van Randwijk.
• In 'Opwaartsche wegen, schrijversprentenboek 28' staan enkele brieven van H.M. van Randwijk afgedrukt.

Essays:

• Onderdrukking en verzet. Nederland in oorlogstijd (4 delen) (red. met J.J. van Bolhuis, C.D.J. Brand ten B.C. Slotemaker) (1948)
• Heet van de naald (keuze uit zijn werk) (1967)

Bloemlezingen:

• Nieuw Geuzenliedboek (met met G. Kamphuis en Jan H. de Groot) (1941)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 gedicht: 'Rietgewas' in Achtste kerstboek', samengesteld onder redactie van P.J. Risseeuw (1931)
• 1 gedicht: 'Mijn buurman' in 'Het heerlijk ambacht (Red.: C. Rijnsdorp, G. Kamphuis, H. Kuyper-van Oordt en P.J. Risseeuw, t.g.v. 5 jaar Christelijke Auteurskring) (1934)
• 1 gedicht: 'Het Riet' in 'Geestelijke liederen', samengesteld door Willem de Mérode (1935)
• 1 gedicht: 'Recidivist' in 'De dichter vertelt. Een bloemlezing vertellende en beschrijvende poëzie', door P.H. Muller (1937)
• 2 gedichten in 'Verzeild bestek', onder redactie van G. Kamphuis, H. Kuyper-van Oordt, C. Rijnsdorp en P.J. Risseeuw, t.g.v. 10 jaar Christelijken Auteurskring (1939)
• 1 gedicht: 'Naklank' in 'In de donkere dagen voor Kersttijd...', bijeengebracht door Han G. Hoekstra (1941)
• 1 gedicht: 'Naklank', in: 'Het grote kerstboek', samengesteld door D. van der Stoep (z.j.)
• 2 gedichten in 'Gedichten die mij vergezellen', samengesteld door Dr. J.J. Buskes (z.j.)
• 8 gedichten in 'Opwaartse wegen. Een bloemlezing uit de poëzie der "jong protestanten" (1923-1940)' samengesteld door Gert J. Peelen (1986)
• 2 gedichten in 'Domweg gelukkig in de Dapperstraat', samengesteld door C.J. Aarts en M.C. van Etten (1994)
• 1 gedicht: '25 februari 1941 - dag van Amsterdam' in: 'Die dag in mei vergeet ik niet. De mooiste Nederlandse bevrijdingspoëzie', gekozen door Hans Warren (1995)

Proza:

• 1 bijdrage: 'Rationalisatie' in 'Het heerlijk ambacht (Red.: C. Rijnsdorp, G. Kamphuis, H. Kuyper-van Oordt en P.J. Risseeuw, t.g.v. 5 jaar Christelijke Auteurskring) (1934)
• 1 verhaal: 'De bruidegom komt...' in 'Werk, het boek der Jong-Protestantsche letterkunde' samengesteld door Jan H. Eekhout (ca. 1935)
• 1 fragment in: 'Uitverkoren. Verhalen en gedichten over vervolgde mensen', gekozen voor de jeugd door Beccy de Vries (1979)

Tijdschriften:

• Zijn eerste gedicht werd in 1930 gepubliceerd in 'Opwaartsche wegen': 'De griendwerker'.
• Zijn eerste proza: 'De deftige straat' werd gepubliceerd in 'De Rotterdammer'.
• In de jaren dertig publiceerde H.M. van Randwijk in 'De Delver', 'Het Korenland', 'De Gemeenschap', 'De Rotterdammer' en 'De Nederlander'.
• Van Randwijk was oprichter van het illegale 'Vrij Nederland'.
• Na de Tweede Wereldoorlog werd Van Randwijk hoofdredacteur van het (nu legale) 'Vrij Nederland' (1945-1950).
• H.M. van Randwijk publiceerde in 'Maatstaf' en in 'De Gids'.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 'Maatstaf' gaf in 1968 een Van Randwijk-nummer uit.
• Een hoofdstuk over H.M. van Randwijk in Dr. J.J. Buskes, 'Vier vrienden' (1971)
• Gerard Mulder en Paul Koedijk, 'H.M. van Randwijk, Een biografie' (1988)
• Het handschrift van het gedicht 'Dankdag 1931' staat afgedrukt in 'Schrijversprentenboek 28. Opwaartsche Wegen' (1989)
• Geert Mak noemt op de vraag wie zijn helden zijn H.M. van Randwijk (HP/De Tijd, 06-07-2001).

Literaire prijzen:

• Verzetsprijs voor letterkundigen 1945 voor 'Celdroom en andere gedichten'.

Gerard Mulder en Paul Koedijk kregen de prof. dr. L. de jong-prijs voor 'H.M. van Randwijk. Een biografie'.

Opmerkingen:

• H.M. van Randwijk groeide op in een gereformeerd gezin met zes kinderen.
• De vader van H.M. van Randwijk was een tuinder, die groente en fruit kweekte.
• Toen hij veertien jaar was ging Van Randwijk naar de kweekschool. Hier studeerde hij één jaar. Daarna ging hij bij zijn vader in de tuinderij werken. Na weer een jaar ging hij terug naar de kweekschool. Na een ongeluk moest hij een jaar rust nemen. Uiteindelijk rondde hij de kweekschool in 1928 af.
• Na zijn studie werd hij onderwijzer aan een christelijke lagere school Rehoboth in Werkendam (kwekeling met akte, voor ƒ 30,00 in de maand).
• H.M. van Randwijk trouwde op 29-05-1935 met Ada Henstra. Zij kenden elkaar van de kweekschool in Gorinchem. Ze kregen geen kinderen.
• Hij wilde weg uit Werkendam en solliciteerde veel. Voor de 'rooie' van Randwijk bleek echter geen plaats op christelijke scholen. Met hulp van J.J. Buskes kreeg hij in 1937 werk op de Eben Haëzerschool in Amsterdam (in de Bloemstraat). Hier werkte hij tot 1942.
• In de zomer van 1939 maakte Van Randwijk met zijn vriend J.H. De Groot een boottocht naar de Zwarte Zee. Het reisverslag werd gepubliceerd onder de titel 'Zeewaarts-Zuidwaarts'.
• H.M. van Randwijk heeft ooit zijn eigen leven beschreven in vier perioden: de crisisjaren voor de oorlog, de Tweede Wereldoorlog, de jaren na de oorlog met het probleem Indonesië en de jaren daarna met de vragen rond wereldrijkdom en wereldarmoe.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij lid van de 'Vrij Nederland-groep'.
• In maart 1942 werd van Randwijk gearresteerd op verdenking dat hij hoofdredacteur was van 'Vrij Nederland'. Tijdens de verhoren legde hij aan de Duitsers uit dat het niet strookte met zijn theologische opvattingen om een verzetsblad uit te geven. Na zes weken liet men hem gaan met de woorden: 'U bent òf onschuldig, òf de grootste leugenaar die er bestaat'.
• Van Randwijk sprak zich in 'Vrij Nederland' herhaaldelijk uit voor onafhankelijk van Indonesië. Het kostte 'Vrij Nederland' duizenden abonnees en Van Randwijk trad gedwongen/vrijwillig af als hoofdredacteur.
• H.M. van Randwijk redigeerde samen met Jan H. de Groot de 'Primulareeks'.
• H.M. van Randwijk was lid van de PvdA.
• Van Randwijk ging zich volop inzetten voor zijn uitgeverij Djambatan (De brug). Hij gaf atlassen en boeken uit voor Indonesië, Irak Ceylon, Afrika enz. Hij reisde veel voor zijn uitgeverij. Hij sloot vriendschap met diverse leiders van derde wereld-landen.
• Van Randwijk ging steeds meer voor de televisie spreken. Hij maakte o.a. tv-uitzendingen voor de AVRO. Hij werd op deze manier een nationale figuur.
• H.M. van Randwijk overleed in Purmerend aan een hartinfarct na een zware galblaasoperatie.
• Van Randwijk werd op 17 mei 1966 begraven op de Algemene Begraafplaats in Ilpendam (graf 267). In deze plaats woonde hij ook.
• In 'De aanslag' geeft Harry Mulisch een (geromantiseerd) beeld van de begrafenis van Van Randwijk.
• In Ilpendam werd een openbare lagere school naar hem genoemd.
• Op de erebegraafplaats in Bloemendaal is zijn gedicht 'Bericht aan de levenden' in graniet te lezen.
• Op het Weteringplantsoen fusilleerden de Duitsers een aantal Nederlanders. Dit plantsoen is na de oorlog het Van Randwijk-plantsoen genoemd. Op een muur van het plantsoen staat de laatste regel van één van zijn gedichten: 'Een volk dat voor tirannen zwicht / zal meer dan lijf en goed verliezen/ dan dooft het licht...'. Het monument is ontworpen door Gerda van der Laan.

Anderen over H.M. van Randwijk:

• Zijn verzen, wars van aesthetische pose, zo mede zijn proza, fel en zo van de werkelijkheid af-geschreven, worden voor 100% gedekt door de mens Van Randwijk. (P.J. Risseeuw, Kentering, augustus/september 1966, blz. 2)
• Van Randwijk was een geobsedeerd man. Toen hij mij najaar 1945 overhaalde van Het Parool bij Vrij Nederland te komen, was hij vervuld van Indonesië, de net geworpen bom op Hiroshima, de strijd tegen de opkomende restauratie in Nederland. Hij trok het kleine ploegje mensen mee in een stroom van ideeën, plannen, acties, en daartussendoor ratelde hij zijn fameuze hoofdartikelen op de schrijfmachine, profetisch en pathetisch, vol minachting voor de routine van de politiek, maar altijd vibrerend door de persoonlijke inzet. Hij was trouwens een van de weinigen die het zich na 1945 konden veroorloven pathetisch te zijn zonder belachelijk te worden. (Joop den Uyl, De Gids, nr. 4/5 1966)
• Van Randwijk kan - behalve misschien in zijn heel jonge jaren - op geen enkele wijze gefixeerd worden. Hij past in geen enkel schema. (J.J. Buskes, Vier vrienden, blz. 35)
• Het was hem bloedige ernst. Zijn dichterschap, zijn maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel, zijn woede over het onrecht in de wereld vinden hun oorsprong in de bron van mededogen. (Sjoerd Leiker, Hervormd Nederland, 04-05-1985)
• Deze kleurrijke man, die altijd twee of drie projecten tegelijkertijd onder handen had, was voor zijn omstanders een fenomeen. Hij werd vereerd en verguisd, hij was geliefd en gehaat. Een ontmoeting met Van Randwijk was een belevenis. En Van Randwijk heeft veel mensen ontmoet! (Michiel van Diggelen, HN, 16-07-1988)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van H.M. van Randwijk
• Collegenet - Henk van Randwijck

Bronnen o.a.:

• Werk, het boek der Jong-Protestantsche letterkunde (ca. 1935)
• J.J. Buskes, Vier vrienden (1971)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Uitgelezen 5 (1981)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Hervormd Nederland (04-05-1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)