Achternaam: van Schendel

Voornaam: Arthur

Doopnamen: Arthur François Emile

Geboren: 05-03-1874

Te: Batavia

Overleden: 11-09-1946

Te: Amsterdam

Pseudoniem(en): Arthur van Schendel gebruikte de pseudoniemen U.v.L. en Ubu van Lekkere.

Werk:

Poëzie:

• De Nederlanden (1945)
• Herdenkingen (esssays en gedichten) (1950)

Proza:

• Drogon (1896)
• Een zwerver verliefd (1904)
• Een zwerver verdwaald (1907)
• De schoone jacht (1908)
• De berg van droomen (1913)
• De mensch van Nazareth (1916)
• Verhalen (De schoone jacht / Blidmone / Het vertrouwen) (1917)
• Pandorra. (in eigen beheer, 20 ex.) (1919)
• Tristan en Isolde (1920)
• Der liefde bloesems (1921)
• Rose-Angélique, de droomers van de liefde (1922)
• Safaija (1922)
• Blidmonde (1923)
• Blanke gestalten (verhalen) (1923)
• Angiolino en de lente (1923)
• Merona, een edelman (1927)
• Maneschijn (1927)
• Huon, of Over den hond (1927)
• Fratilamur (autobiografisch verhaal) (1928)
• Florentijnsche verhalen (1929)
• Het fregatschip Johanna Maria (1930)
• Een eiland in de Zuidzee (1931)
• Bijbelsche verhalen (1932)
• Jan Compagnie (1932)
• De waterman (1933)
• Herinneringen van een domme jongen (1934)
• Een Hollandsch drama (1935)
• Avonturiers (1936)
• De rijke man (1936)
• Boeken (1937)
• De grauwe vogels (1937)
• De wereld een dansfeest (1938)
• Nachtgedaanten (verhalen) (1938)
• De zomerreis (1938)
• De zeven tuinen (1939)
• Anders en eender (verhalen) (1939)
• Keurbladzijden uit het werk van Arthur van Schendel (1940)
• Mijnheer Oberon en Mevrouw (1940)
• Bij het uitpakken van de boeken (herdruk van 'Boeken') (1940)
• De fat, de nimf en de nuf (1941)
• De menschenhater (1941)
• Een spel der natuur (1942)
• De wedergeboorte van bedelman (1942)
• Keurbladzijden (ingeleid en samengesteld door Ernst van der Hallen) (1943)
• Een zindelijke wereld (1943)
• De dans van Binche (oplage: 30 exemplaren) (1944)
• Sparsa (1944)
• De Nederlanden (1945)
• Het oude huis (1946)
• Menschen en honden (bloemlezing) (1948)
• Voorbijgaande schaduwen (1948)
• Vijftien verhalen (gekozen door G. Stuiveling) (1948)
• De pleiziervaart (1951)
• Begrip en klaarheid (bibliofiel, 175 ex.) (1954)
• Over boeken (1954)
• Verzameld werk, deel 1 (Drogon/Minnebrieven van een Portugese non/Een zwerver verliefd/Een zwerver verdwaald/Verhalen/Shakespeare/De Berg van dromen/De mens van Nazareth) (1976)
• Verzameld werk, deel 2 (Blidmonde/Het vertrouwen/Pandorra/Tristan en Isolde/Der liefde bloesems/Rose-Angélique/Angiolino en de lente/Blanke gestalten/Oude Italiaanse steden) (1976)
• Verzameld werk, deel 3 (Verdichtsel van zomerdagen/Verlaine/Merona, een edelman/Fratilamur/Florentijnse verhalen/Het fregatschip Johanna Maria/Een eiland in de Zuidzee/Bijbelse verhalen) (1976)
• Verzameld werk, deel 4 (Jan Compagnie/De Waterman/Herinneringen van een domme jongen/Een Hollands drama) (1977)
• Verzameld werk, deel 5 (Avonturiers/De rijke man/De grauwe vogels/De zomerreis/Nachtgedaanten/De wereld een dansfeest) (1977)
• De zeeromans van Arthur van Schendel (Het fregatschip Johanna Maria/een eiland in de Zuidzee/Jan compagnie) (1977)
• Verzameld werk, deel 6 (De zeven tuinen/Anders en eender/Meneer Oberon en Mevrouw/De fat, de nimf en de nuf/De mensenhater) (1978)
• Verzameld werk, deel 7 (De wedergeboorte van bedelman/Een spel der natuur/De Nederlanden/Het oude huis/Mensen en honden) (1978)
• Verzameld werk, deel 8 (Voorbijgaande schaduwen/Een zindelijke wereld/De pleiziervaart/Verspreide en onuitgegeven geschriften) (1978)
• De Hollandse romans van Arthur van Schendel (De Waterman/Een Hollands drama/De grauwe vogels) (1984)
• Jeugdherinneringen: een document (1989)
• Broos geluk (keuze uit de verhalen) (1996)

Toneel:

• Pandorra (1919)

Brieven:

• Vijf brieven van A. Roland Holst aan A. van Schendel (in Bzzlletin 89, oktober 1981)
• Zes brieven van A. van Schendel aan A. Roland Holst (in Bzzlletin 96, mei 1982)

Vertalingen:

• Minnebrieven van een Portugeesche non (1904)

Vertaald:

• Le vagabond amoureux (Brussel, 1923)
• Ein Wanderer (Leipzig, 1924)
• Tamalone (Milaan, 1928)
• Il canto dell'ultimoveliero (Genua, 1933)
• Das Vollschiff Johanna Maria (Tübingen, 1933)
• Les oiseaux gris (Parijs, 1939)
• Grey Birds (Londen, 1939)
• The house in Haarlem (Londen, 1940)
• 'Het fregatschip Johanna Maria' werd in het Hongaars vertaald.
• The Waterman, vertaald door Neline C. Clegg (1963)
• Richard Huijing vertaalde 'De witte vrouw' en nam het als 'The white woman' op in de bundel 'The dedalus book of Dutch fantasy' (1993)

Essays/biografieën:

• Shakespeare (1910)
• Oude Italiaansche steden (1924)
• Verdichtsel van zomerdagen (1925)
• Verlaine, het leven van een dichter (1927)
• Herdenkingen (esssays en gedichten) (1950)

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Proza:

• 1 verhaal: 'Ginevra' in: 'Een bundel proza en poëzie', verzameld door G. Horreus de Haas, H. Ploeg jr. en G. Stuiveling (1937)
• 1 verhaal 'Het verhaal van den makelaar' in 'Oogst der tijden, Keur uit de werken van schrijvers en dichter aller volken en eeuwen', red. Johan Winkler (1940)
• 1 verhaal: 'De verzwonden beelden' in '1001 avond. Derde reeks' onder redactie van Emmy van Lokhorst en C.J. Kelk' (ca. 1942)
• 1 verhaal: 'De pluimgraaf en de haan' in 'Lachen is leven', bijeengelezen door Mr. E. Elias en A. Duif (1958)
• 3 verhalen in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 1 verhaal: 'Angiolino en de lente' in 'Keur van Nederlandse verhalen', verzameld door P. Maassen (1963)
• 1 verhaal: 'Angiolino in de lente' in Nieuwe Nederlandse verhalen' verzameld en ingeleid door P. Maassen (z.j.)
• 1 verhaal: 'Angiolino en de lente in 'Spectrum van de Nederlandse Letterkunde 25, Zit stil en reis, Verhalen en gedichten uit het eerste kwart van de 20e eeuw', samenstelling, inleiding en toelichting Dr. M.C.A. van der Heyden (1972)
• 4 fragmenten in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 bijdrage: 'De zanger zonder stem' in 'Bijna honderd. Meulenhoff 1895-1985. Verhalen en gedichten van schrijvers uit het literaire fonds' (1985)
• 9 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 1 verhaal: 'De tuinman' in 'Groene weelde', samenstelling Nanda Meijnen en Petra Waaijer (1994)
• 1 verhaal: 'De onhandige dienstbode' in 'Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse verhalen uit de twintigste eeuw', bijeengebracht door C.J. AartsM.C. van Etten (1993)
• 1 verhaal: 'Ginevra' in 'Als een god in Italië' (1999)
• 1 frament uit 'Jan Compagnie' + een foto van zijn graf in 'Alleen de dood is tussen u en mij. Literaire dodenkalender van de twintigste eeuw', samengesteld door Dirk Baartse e.a. (2000)
• 1 verhaal: 'De verkwister' in 'Klinkende munt. De mooiste verhalen over geld', samenstelling Petra Waaijer en Bibian Harmsen (2000)

Tijdschriften:

• Arthur van Schendel stuurde als jonge jongen gedichten naar 'De Nieuwe Gids' en naar 'Groot Nederland'.
• Arthur van Schendel behoorde niet tot een bepaalde stroming of tijdschrift. Hij publiceerde daardoor in tal van tijdschriften.
• Arthur van Schendel schreef verhalen voor 'Het Vaderland' en 'Den Gulden Winckel'.
• Arthur van Schendel publiceerde in 'De Gids'.

Over Arthur van Schendel:

• Jan Greshoff, Arthur van Schendel (1934)
• J.W.F. Werumeus Buning, Over Arthur van Schendel; weinige woorden over een levenslange liefde (1942)
• G.H. 's-Gravesande, Arthur van Schendel, zijn leven en werk (1949)
• H. Marsman, 'De bekroning van Arthur van Schendel' in 'Voor de bijl. Schrijvers slaags met de buitenwereld', samengesteld door A. Marja (1955)
• Dr. C.G.L. Apeldoorn e.a., 'Arthur van Schendel - Het fregatschip Johanna Maria' (Nederlandse keur 2)
• Dr. C.G.L. Apeldoorn e.a., 'Arthur van Schendel - Het oude huis' (Nederlandse keur 47)
• F.W. van Heerikhuizen, Het werk van A. van Schendel. Achtegronden, karakter en ontwikkeling (proefschrift) (1961)
• J. Noë, 'Arthur van Schendel' (Ontmoetingen, Literaire monografieën, nr. 28) (1968)
• A. Roland Holst, 'Over Arthur van Schendel' (1974)
• Sonja Vanderlinden, 'A. van Schendels sociale visie' (1976)
• 'Beschouwingen over Arthur van Schendel' (1976)
• Schrijversprentenboek 19 (1976)
• In 1976 brachten Bzzlletin (september) en Maatstaf (november) een Van Schendel-nummer uit.
• Sonja Vanderlinden, 'De dansende burger. A. van Schendels sociale visie' (1981)
• Charles Vergeer, 'Arthur van Schendel' (1983)
• dr L. Turksma, 'Het Goede Leven, over het werk van Arthur van Schendel' (1987)
• Een bijdrage over Arthur van Schendel in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door G.F.H. Raat (augustus 2001)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Bulkboek 95 was aan Arthur van Schendel gewijd, met als titel: 'Een eiland in de Zuidzee'.
• 'Een eiland in de Zuidzee' verscheen ook als nr. 1 in de Bulkboek Brugreeks.
• 'Het fregatschip Johanna Maria' van Arthur van Schendel verscheen als Bulkboek 205.
• 'De wereld een dansfeest' van Arthur van Schendel verscheen als Bulkboek 244.
• In 1976 kwamen 'Bzzlletin' en 'Maatstaf' met een Van Schendel-nummer.
• Johan Brouwer uit 'Het fregatschip Johanna Maria' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'Het fregatschip Johanna Maria' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1930.

Literaire prijzen:

• P.C. Hooftprijs voor proza 1947 (postuum) voor 'Voorbijgaande schaduwen'. Dit was de eerste P.C. Hooftprijs. Een beetje vreemd is de bekroning van van Schendel wel, want doel van de prijs was materiële ondersteuning van schrijvers. Daarom werd ook Amoene van Haersolte voorgedragen en werd het een gedeelde prijs.

Arthur van Schendel was lid van de jury voor:

• Prijs voor kunsten en wetenschappen 1949.

Opmerkingen:

• Arthur van Schendel is in 1874 geboren in Nederlands-Indië, zijn vader was daar luitenant-kolonel in het Indische leger.
• In 1875 reist het gezin met verlof naar Nederland i.v.m. de slechte gezondheid van de vader. In 1877 gingen ze weer terug naar Indië.
• Het gezin verhuisde in 1879 (bij de pensionering van zijn vader) definitief naar Nederland. Ze gaan in Haarlem wonen.
• Zijn vader overleed in 1880, waarna een aantal verhuizingen volgde, o.a. naar Den Haag en Amsterdam (1883).
• Toen hij veertien jaar was ging hij zelfstandig wonen, moest zijn onderwijs afbreken en had allerlei baantjes. Hij probeerde via zelfstudie Engels te leren, ging veel naar het toneel en las veel. Hij stuurde gedichten naar 'De Nieuwe Gids' en naar 'Groot Nederland'.
• Arthur van Schendel studeerde aan de Toneelschool in Amsterdam (1891-1893) en studeerde MO-Engels (1896).
• In Amsterdam leerde hij veel dichters kennen, bijv. Kloos, Verwey en Gorter. Vooral van Gorter was hij een groot bewonderaar. Ook leerde hij Aart van der Leeuw kennen, met wie hij een uitgebreide correspondentie voerde over stijlkwesties. Hij woonde in Amsterdam o.a. op hoek Ferdinand Bolstraat/Albert Cuyp.
• In 1895 had hij een baantje in een bodega op de wereldtentoonstelling in Amsterdam. In 'Een Holands drama' noemt hij deze tentoonstelling.
• Arthur van Schendel debuteerde in 1896 met 'Drogon'. Dit boek was een reactie op het 'Naturalisme' van de 'Tachtigers'. Hij schreef het in 1894
• Na 1896 studeert hij M.O. Engels. Hij gaf enkele jaren Franse les aan grammar-schools in Engeland (tot 1900).
• In 1901 en 1902 is hij leraar in Haarlem.
• In 1902 trouwde hij met Bertha Jacoba Zimmerman. Ze kregen twee kinderen. Van 1902 tot 1904 wonen ze in Engeland en Wales.
• Met 'Een zwerver verliefd (1904) brak hij door.
• In 1905 verhuisden ze naar Doorn, waar zijn vrouw werd verpleegd. Op 15-05-1915 overleed ze.
• Na de dood van zijn dochtertje en zijn eerste vrouw reisde Van Schendel in 1905 naar Italië.
• Arthur van Schendel woonde van 1908 tot 1911 in Ede aan de Boschlaan met zjn tweede vrouw Annie de Boer. Na korte tijd gewoond te hebben in Amsterdam en Domburg kwam Van Schendel weer terug naar Ede. Hij woonde toen op Bergstraat 8. In 1909 werd zijn dochter Corinna geboren, in 1910 zijn zoon Arthur.
• In 1909 maakt hij een voettocht door het Zwarte Woud met Aart van der Leeuw.
• In 1913 reisde hij naar Spanje en in 1914 naar Palestina (ter voorbereiding op 'De mens van Nazareth).
• In 1920 verhuisde Arthur van Schendel naar Italië en wijdde zich volledig aan de literatuur.
• In 1928/1929 was Arthur van Schendel in Groningen voor een medische behandeling van zijn zoon. Daar begon hij aan 'Het fregatschip Johanna Maria'.
• In 1930 ging hij in Parijs wonen, waar zijn kinderen studeerden. In 1933 ging hij terug naar Italië, waar hij in Sestri Levante ging wonen (tot 1945).
• Hij schreef 20 voltooide romans, ruim 200 verhalen en verder veel essays.
• Zijn werk wordt wel ingedeeld en een een Italiaanse periode (1894-1930) en een 'Hollandse periode' (1930-1938) waarmee bedoeld wordt dat de romans uit die laatste jaren vooral in Nederland spelen.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde Arthur van Schendel (noodgedwongen) in Italië (in Sestri Levante). Bij de bevrijding van Italië ging hij de straat op en kreeg daar een hersenbloeding. Vanaf dat moment was hij gedeeltelijk verlamd. Hij werd naar Nederland vervoerd, maar was hierdoor zo uitgeput dat hij drie maanden het best moet houden. Toen hij van bed mocht, viel hij en brak een been. Hieroverheen kwam nog een longontsteking die hem fataal werd.
• Arthur van Schendel werd op 14-09-1946 begraven op begraafplaats Zorgvliet in Amstelveen (graf C-I-267).
• In 1952 werd aan de Stadhouderskade in Amsterdam een bronzen borstbeeld van Van schendel onthuld (gemaakt door J.G. Wertheim). Dit borstbeeld is verdwenen.

Anderen over Arthur van Schendel:

• Zolang ik Arthur van Schendel gekend en met hem verkeerd heb, bleef hij voor mij iets geheimzinnigs houden. En dat was vreemd, daar hij in het dagelijks leven, de gewoonste man van de wereld was. Hij heeft om de herinneringen aan zijn kinderjaren en eerste jongelingstijd, waarin hij zelden of nooit gelukkig was, een nevel gehangen. En maar hoogst zelden maakte hij een toespeling op dat verleden, zo zorgvuldig aan het oog onttrokken. Een hoogst enkele maal, in een zeer vertrouwelijk ogenblik, deed hij mij enkele, meestal bitterkomische, verhalen uit die periode. Maar ik heb die niet opgetekend, wetende dat Van Schendel er bovenal prijs op stelde, de nevel te handhaven. (J. Greshoff, Volière, blz. 23)
• Een auteur die altijd vervuld is geweest van de noodlotsgedachte, maar daaraan op verschillende manieren uiting gaf: licht en zuidelijk in zijn werk vóór 1930, streng en somber in de jaren tussen 1930 en 1940, mild, gelaten en spels tenslotte in de jaren daarna. (P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde, blz. 12)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Arthur van Schendel
• SMC plaza - Arthur van Schendel

Bronnen o.a.:

• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma uittrekselboek Nederlandse literatuur 1880-1945 (1992)
• C. Gerritsma, Schrijvers van vroeger (1995)
• Uittreksel top-100
• Spectrum encyclopedie (1997)
• Kees Fens, Doorluchtig glas, Vijftig jaar P.C. Hooftprijs (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Rody Chamuleau, Meer dan turf, tabak & pluimvee, de letteren in de Gelderse Vallei (1998)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)