Achternaam: Troelstra

Doopnamen: Pieter Jelles

Geboren: 20-04-1860

Te: Leeuwarden

Overleden: 12-05-1930

Te: 's Gravenhage

Pseudoniem(en): Zijn meeste literair werk schreef Troelstra onder het pseudoniem Pieter Jelles.Onder het pseudoniem Alde Foekje van Heech trad Troelstra op als waarzegster op dorpsfeesten en schreef hij schotschriften en gedichten.

Werk:

Poëzie:

• Fryske Brilloftswille (1881)
• Wiersizzer fan âlde Foekje fan Heech (1881)
• Rispinge, olde en nye fersen (verzamelbundel) (1909)
• Samle Fersen (K. Dykstra en J.J. Kalma) (1981)

Proza:

• Fen liet en libben (autobiografisch) (1910)
• Gedenkschriften:
  - Eerste deel, Wording (1930)
  - Tweede deel, Groei (1930)
  - Derde deel, Branding (1929)
  - Vierde deel, Storm (1931)
• Wylde hierren (keuze uit zijn proza) (1966)

Toneel:

• Oan 'e Sédijk (1881)

Brieven:

• 1 brief aan zijn zoon in: 'De wijde kim. Een bundel proza en poëzie', verzameld door G. Horreus de Haas, H. Ploeg jr. en G. Stuiveling (1937)

Essays/Polemieken/Brochures (onvolledig):

• Fy, Lútzen! Iepen brief oan Dr. L.H. Wagenaar (schotschrift) (1885)
• Nei de stoarm (1886)
• Van Leed en strijd (artikelen en strijdliederen) (1889)
• De Sociaal-Democratie na de oorlog (1921)

Bloemlezingen:

• It Jonge Fryslân (met O.H. Sytstra) (1881)
• Ny Frysk lieteboek (met P.H. de Groot) (1886)
• Dirk Troelstra, Meigave, voor het Nederlandsche proletariaat (1902)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• Gedichten in 'It Jonge Fryslân' (Pieter Jelles en O.H. Sytstra) (1881)
• Teksten in Ny Frysk lieteboek (Pieter Jelles, met P.H. de Groot) (1886)
• 2 gedichten in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)

Proza:

• 1 verhaal 'Het klompenbataljon' in 'Oogst der tijden, Keur uit de werken van schrijvers en dichter aller volken en eeuwen', red. Johan Winkler (1940)
• 1 verhaal: 'Het klompenbataljon' in 'Het boek van de arbeid' (uitgegeven bij het 50-jarig betsaan van het NVV) (1957)
• 4 citaten in 'Andermans wijsheid', bijeengebracht door K. ter Laan (1961)

Tijdschriften:

• In 1888 richtte hij met anderen (waaronder zijn vrouw) 'For Hûs en Hiem: tijdskrift for it fryske húsgesin' op.
• In 1892 werd Troelstra redacteur van de radicale 'Sneeker Courant'.
• Troelstra was in 1893 oprichter en redacteur van 'De Baanbreker'.
• Troelstra was redacteur van de 'Sociaal Democraat'.
• Troelstra was van 1900 tot 1903 hoofdredacteur van 'Het Volk'.
• Troelstra publiceerde in 'International Socialist Review'.
• Troelstra werke mee aan 'De Beweging'.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Tsjalling Eeltsjes Halbertsma heeft veel muziek gecomponeerd voor gedichten van Troelstra en ze daarmee gepopulariseerd.
• J.P. Schepers, Troelstra als Fries dichter (1910)
• J. Winkler, P.J. Troelstra (1933)
• J. Troelstra, Mijn vader Pieter Jelles (1952)
• Japa van der Merwe schreef het theaterstuk 'De ongelooflijke avonturen van Pieter Jelles'.
• Johan S. Wijne, 'De 'vergissing' van Troelstra' (2000)
• Piet Hagen werkt aan een biografie van Troelstra (sinds 2002)

Opmerkingen:

• Troelstra werd geboren in Leeuwarden, op Zuidvliet 160. In 1976 werd, door zijn zoon, op zijn geboortehuis een gedenksteen onthuld.
• De naam Troelstra stamt af van het gehucht Teroele.
• Troelstra kwam uit een liberaal milieu.Zijn vader was belastingambtenaar (o.a. in Stiens). Zijn broer Dirk Troelstra (1870-1902) was ook dichter. De door Dirk in 'Het Volk' gepubliceerde verzen werden na zijn dood door Pieter Jelles Troelstra verzemeld in 'Meigave aan het Nederlandsche proletariaat' (1902).
• Troelstra woonde van 1868 tot 1875 in Stiens, waar hij naar de openbare lagere school ging.
• Troelstra was actief als dichter in de Friese taal. Hij schreef zijn eerste Friese gedicht toen hij zeventien was.
• Troelstra volgde de Rijks-HBS aan het Zaailand.
• Samen met O. Stellingwerf richtte hij in Leeuwarden de Rederijkerskamer 'Gysbert Jaspik' op.
• Het schotschrift 'Fy, Lútzen!' (1885) was gericht tegen de politieke en kerkelijke opvattingen van Lútzen Wagenaar, dominee en jeugdvriend van Troelstra. Deze antwoordde met het schotschrift 'Harkris, Pieter!' (1886)
• Troelstra was populair in de jaren tachtig door zijn optreden als waarzegster op dorpsfeesten onder het pseudoniem Alde Foekje van Heech. Dit pseudoniem gebruikte hij ook om nogmaals een schotschrift tegen Wagenaar te schrijven.
• Troelstra studeerde rechten in Groningen. Hij promoveerde in 1888. Daarna vestigde hij zich als advocaat in Leeuwarden. Hij was actief in de journalistiek en werd lid van de Friese Volkspartij.
• Hij beschrijft in zijn gedicht 'By it keatsen' een (toen al beroemde) P.C.-partij in Franeker. Dit gedicht wordt nog altijd veel geciteerd. Het eerste couplet luidt:
  Ik wie by it Frjentsjerter keatsen,
  En hie dat mar net foar 't ferstân;
  Mar ien treast - der wiene ek froulju,
  de pronk fan it Fryske lân.
• Troelstra's eerste huwelijk was (van 1888 tot 1907) met kinderboekenschrijfster Nienke van Hichtum (pseudoniem van Sjoukje Maria Diederika Bokma de Boer). Zij woonden van 1888 tot 1893 in Leeuwarden. Troelstra was in die tijd advocaat en procureur.
• Zijn zoon Jelle Troelstra is bekend geworden als schilder.
• In 1890 sloot Troelstra zich aan bij de Sociaal Democratische bond. Hij liet zich in dat jaar, samen met zijn vrouw, uitschrijven uit de Nederlands Hervormde kerk.
• Door zijn politieke activiteiten moest hij uit de redactie van 'For Hûs en Hiem' stappen. Ook in zijn advocatenpraktijk en in zijn werk bij een verzekeringsmaatschappij kreeg hij problemen. Het gezin moest mede daardoor diverse malen verhuizen (Leeuwarde, Amsterdam, Utrecht, Den Haag, Haarlem).
• In Utrecht woonden ze aan de Leidseweg.
• In 1893 richtte hij in Utrecht 'De Baanbreker' op en ging zich geheel aan de politiek wijden. Het geld dat zijn vrouw met schrijven verdiende, was in die tijd hard nodig om het gezin draaiende te houden.
• Troelstra verzette zich tegen het anarchisme van Domela Nieuwenhuis. In 1894 was Troelstra één van de twaalf oprichters (de 'Twaalf Apostelen') van de SDAP.
• Als advocaat verdedigde hij de gebroeders Hogerhuis (1895-1899). Met zijn welsprekende verdediging maakte hij naam in het hele land. Dit verschafte hem ook binnen de SDAP veel prestige, dat hij later uitbreidde door zijn debatten met Kuyper.
• In 1897 werd hij in de Tweede Kamer gekozen. Hij werd daarin de leider van de SDAP en wat gedurende bijna 30 jaar.
• Hij bleef pleiten voor revolutie en tegen de monarchie. Hij nam een vooraanstaande plaats in in de Tweede Internationale.
• Hij zette zich in voor algemeen kiesrecht, een achturige arbeidsdag en een staatspensioen.
• In november 1918 leek heel Europa in de geest van de revolutie. Troelstra dacht dat deze 'tijdgeest' ook in Nederland een rol kon spelen en riep in Rotterdam de revolutie uit: 'Wij maken een revolutie omdat het kan en moet. De arbeidersklasse in Nederland grijpt thans de politieke macht.' De volgende dag vroeg hij in de Tweede Kamer aan de regering Ruys de Beerenbrouck om vrijwillig de regeringsmacht aan de sociaal-democraten over te dragen: 'Gij mist de zedelijke kracht en het politiek staatkundig recht om daar te blijven zitten als de regering van het Nederlandse volk'. Zijn oproepen hadden geen effect. Het bleek een verkeerde inschatting van 'de tijdgeest' te zijn.
• In 1918 trok hij zich, na deze mislukte oproep tot revolutie, terug uit de leiding van de partij. Tot 1925 was hij lid van de Tweede Kamer voor de SDAP. Hij stopte toen om gezondheidsredenen.
• In 1925 maakte het NVV bekend een Troelstra-oord te zullen bouwen: een vakantie- en studie-oord voor arbeiders, én monument voor Troelstra. Het werd gebouwd bij Beekbergen.
• Het laatste deel van zijn Gedenkschriften 'Storm' werd voltooid door zijn secretaris Wiardi Beckman.
• Titus Leeser maakte een borstbeeld van Troelstra. Het werd op 27 april 1950 aan de Tweede Kamer aangeboden.
• In 1960 werd in Leeuwarden door Willem Drees een door Hildo Krop ontworpen standbeeld van Troelstra 'Strider en dichter' onthuld.
• In Stiens staat sinds 1933 een Piter Jelles-monument op de hoek Langebuorren-It Achtebosk, ontworpen door Tjipke Visser. De straat waar hij gewoond heeft in Stiens heet nu Piter Jellessingel (hij woonde op nr. 5).
• In diverse plaatsen, waaronder Leeuwarden, is een 'Troelstraweg'.
• Op 13 mei 1953 werd in het Westbroekpark in Den Haag het Troelstramonument onthuld, gemaakt door Vincent P.S. esser.
• In Leiden is, in het kader van het project 'Muurgedichten' het gedicht 'Maaie op it iis - Mei op het ijs' van Troelstra te lezen op een muur aan Weddesteeg 4/Galgewater.
• Het Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum bezit een olieverfschilderij van Piter Jelles Troelstra door G.J. Adema (z.j.). en een linoleumdruk van Troelstra door C. Adriaans (1930)

Anderen over Troelstra:

• Troelstra, de ideale biograaf, kan altijd hoofdzaken van bijzaken scheiden, en zelfs van die hoofdzaken erkent hij de betrekkelijkheid, wanneer hij [en dit doet hij telkens] ze tegen de achtergrond van de wereldgeschiedenis plaatst. (M. van der Goes van Naters, Singel 262. Tweeëntwintig biografieën, blz. 86)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Troelstra
• Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum - Piter Jelles Troelstra
• Pieter Jelles Troelstra

Bronnen o.a.:

• Singel 262. Tweeëntwintig biografieën (1950)
• Politeia. Grote mannen over staat en maatschappij (1959)
• Het land der letteren, Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Spectrum encyclopedie (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Algemeen Dagblad (08-03-1999)