europeano
INTERLINGUA - LATINO MODERNE
Articulo per Alexander Gode Ph.D. in Interlingua de IALA
Le mundo occidental ha nunquam habite un lingua commun altere que le latino. Illo ha nulle altere hodie. De facto, illo non pote haber un altere, nunc o in tempores futur, proque quanto longemente il existera un mundo occidental, tanto longemente il existera un mundo latin: le duo terminos es synonyme.
Omne le major linguas occidental ha - o ha habite a un tempore o un altere - un certe mesura de acceptation extraterritorial. Isto reflecte lor latinitate. Anglese o espaniol o francese pote satisfacer un besonio panoccidental in tanto que illos es vectores de formas de pensar pan-occidental (o latin). Plus ancora, si iste linguas ha habite un impacto super populos extraoccidental e super formas de parlar extraoccidental, illos ageva como representantes de un homogeneitate cultural occidental, i. e. del tradition latin (in que scientia e technologia es ancorate).
Ignorantia _ a vices excusabile e frequentemente inexcusabile - del natura del linguage ha permittite le production, quasi megalo-industrial, de innumerabile schemas de linguas international. Le construction de linguas special pro le objectivos special de codification o programmation o analyse logic es un procedimento significative. Sed le lanceamento de nove, pretenditemente neutre - pretenditemente universal - systemas de communication es un altere historia.
Certo, le construction de modellos laboratorial de lingua es divertente. Illo es etiam educative. Illo pote facer nos conscie de quanto pauco nos sape de facto del phenomenos linguistic. Illo pote facer nos conscie del facto que le construction de un matur e functionalmente complete systema linguistic presuppone non solmente cognoscentias considerabile de lo que nos pote appellar le "anatomia linguistic" sed etiam un profunde comprension del leges del "chimia linguistic" (del "metabolismo de lingua") e super toto del "ecologia cultural del parlar human" .
Un facto pare evidente. Si nos habeva omne le cognoscentias necessari, nos non plus haberea le impertinentia requirite pro parlar levemente del construction de un lingua "universal". Nos recognoscerea tanto le absurditate como etiam le impossibilitate de un tal projecto. Certo, nos poterea continuar ponderar le construction de un lingua supranational al uso del gente o del gentes associate con un culturalmente homogenee entitate como le Occidente. Sed il me pare plus que probabile que si nos executava un tal projecto, nos arrivarea in le caso del Occidente a nihil altere como producto final que le latino. E le latino es cosa que nos jam possede.
Il es costumari parlar del latino como de un lingua morte. Quecunque ille expression vole significar, le idea es nonsenso. Le latino vive vivissimemente: in le espaniol, in le francese, in italiano, anglese, germano ... Su ubiquitate, il es ver, ha disrumpite su uniformitate sed reflecte in omne caso un vitalitate extraordinari. Il es in un senso multo realista que nos pote asserer que un germano educate in parlar germano parla un forma de latino, exactemente como le educate francese o espaniol in parlar su lingua materne parla un forma de latino. Observa solmente
le facto que si un tal germano o francese o espaniol crea un nove termino pro un nove concepto evolvite in un branca special del scientias o artes, in le vaste majoritate del casos illo lo construe in un forma que su collegas in ultra del frontieras pote assimilar immediatemente a lor maniera de parlar "latino".
Si nos insiste que le sol possibile e le sol plenmente representative lingua franca del Occidente (e del beneficiarios de su contributiones specific al civilisation moderne ubique in le mundo) es la latino dispergite in varie idiomas occidental, il ha duo punctos a notar. Primo, nostre assertion significa, implicite, que nulle del linguas regional del Occidente pote facer plus forte pretensiones que le alteres a esser acceptate como medio per excellentia in le communication supranational. E secundo, in
facer ille assertion nos parla de un latino que non es identic con le lingua de Ciceron o Cesare, non mesmo con illo de Thomas de Aquino o Bacon; nos parla de un latino del vintesime seculo ...
Il ha varie considerationes practic que face nos rejicer le hegemonia de un o duo del linguas regional del Occidente in le contactos e excambios international. Le plus importante es isto. Le lingua in que nos pote exprimer nos le melio, in que nos pote le melio facer nostre contributiones, es le lingua in le qual nos vive e age 24 horas omne die. Al culmine del disveloppamento de latino occidental, illo esseva un idioma uniforme in que innumerabile nativos de Francia, Italia, Espania, Anglaterra, Germania, Polonia, Bohemia viveva e ageva 24 horas omne die. Hodie illes vive e age in francese, italiano, espaniol, anglese . .., e si nos ha signalate que omne iste linguas es plus o minus structurate in le imagine de latino, il non seque que illos non es linguas estranie le unes ab le punctos de vista del alteres.
Le studio de un o plure "linguas consanguinee" debe remaner un characteristica de omne educate occidental, sed il es pauco realista supponer que le nativo residente de un pais va unquam poter viver e ager in le lingua de un altere como nostre ancestres de varie paises viveva e ageva in lor latino panoccidental. Il es juste expectar ab nos omnes que nos pote leger textos in un o duo linguas estranie. Il es juste expectar ab nos que nos pote facer nos comprendite in un o duo linguas estranie. Sed rar es le individuo - rar va ille remaner qui pote contribuer su melior in un lingua altere que illo in que ille vive e age ab un die al proxime, anno post anno.
Le prime essayo de re-establir latino como un medio moderne de communication e de dar a illo un aere de hodiernitate del vintesime seculo esseva le elaboration de Giuseppe Peano, "latino sine flexione". Como le nomine lo indica, isto esseva latino classic simplificate per le elimination de omne ultime vestigio de inflexion. Le question a que Peano nunquam respondeva (e que ille nunquam poneva) es proque deberea un simplification de latino classic resultar miraculosemente in configurationes structural congenial al pensar moderne.
Le proponimento de Peano es a vices appellate Interlingua, sed le lingua hodie cognoscite per ille nomine - evolvite per le International Auxiliary Language Association e ponite in uso (in le scientias e specialmente in le medicina) per le Interlingua Division of Science Service - differe ab su precursor satis radicalmente in tanto que illo esseva extrahite ab le linguas moderne in que le hereditage latin supervive (non ab le latino classic mesme), de maniera que illo contine, incorporate in se, omne le elementos que le linguas occidental moderne possede in commun.
Le doctrina al base de Interlingua ha duo principios: (1) Le communication international non pote expectar un solution de su problemas ab le introduction universal de un lingua commun. Le desiderato le plus urgente in iste connexion non es un methodo de render intrinsecamente importante messages in universalmente semicomprehensibile anglese o espaniol o russo o esperanto sed un methodo de render importante messages universalmente accessibile ben que lor autores pote presentar los solmente in germano, chinese, hollandese ... (Z) Le latino moderne con su grande
ben que latente vitalitate in omne le linguas occidental, pote esser systematisate e ponite directemente in servicio como un secundari e universalmente comprensibile medio de communication. Interlingua es un tal systematisation. Si studentes futur del question pensa que illes pote meliorar le maniera in que Interlingua es organisate, multo ben. Lor producto va necessarimente esser non plus que un variante de lo que nos
possede nunc, e variantes es semper interessante. Le utilitate de un systematisate latino moderne es le utilitate de un "lingua ponte". Certe autores va desirar usar lo in lor presentationes primari, tanto scribite como etiam oral. In le majoritate del casos le autores va preferer lor linguas native, e alora summarios o traductiones in Interlingua va servir como ponte de accesso al interessatos veniente ab nord, sud, est, e west.
Editorial "per invitation" in Angiology, IX, 3 (junio 1958), scribite originalmente in anglese e traducite in interlingua per le autor. Novas de Interlingua, anno III, no. 5, septembre - octobre 1958
In futuro nos habe disponibile plus amplio informatione de Giuseppe Peano.
|
|
|
"INTERLINGUA
de PEANO"
|
