Apokryfe Bøker og

Liste over apokryfe bøker

 

 

I tidleg kristen tid vart det lest frå apokryfe bøker i mange kristne sekter når dei hadde religiøse samlingar. Teologien i desse bøkene samsvarte ofte ikkje med det som etter kvart vart offisiell kristendom, og dei apokryfe bøkene vart forbodne. Men mange sekter fortsette i løynd med å bruke apokryfe bøker, m.a. gnostikarane.

 

Det ser ut til at mange av dei apokryfe bøkene er fri dikting, (som ofte fuskar på seg ein åndeleg autoritet til å vere forfattar), med formål å vere til åndeleg oppbygging i meinigheitene. Andre er salmar og hyllingar til Herren. Mange er filosofisk/teologiske debattinnlegg, som forfektar ulike syn på tilhøve mellom Gud og menneskje - om Guds vesen - om liv, død, frelse, etterliv, synd og moral.

 

Nokre av dei apokryfe bøkene var gamle som Mosebøkene, men vart sensurert bort frå dei kristne sin Bibel avdi dei ikkje samsvarte med kyrkjetoppane sitt vedtekne teologiske syn.

 

Apokryfe skrifter tyder Skjulte skrifter (gresk). I protestantisk teologi vert dei apokryfe bøkene kalla "Pseudepigrafiar"

 

 

DEUTEROKANONISKE BØKER

 

Dette er gammal-testamentlege bøker som Martin Luther ikkje ville ha med i Bibelen. Men under Konsilet i Trient i 1546, slo den katolske kyrkja fast at desse bøkene fortsatt skulle vere kanon. Dei er altså å finne i den romersk-katolske Bibel, men ikkje i den protestantiske Bibel.

 

Det var jødane som ca. år 100 evt. tok bort desse bøkene frå Det Gamle Testamentet. Men dei er å finne i den greske omsetjinga av Det Gamle Testamentet, Septuaginta. (Sjå om denne nedunder). Desse 7+2 bøkene meinte Luther var av lavare rang, og at dei ikkje kunne fungere som rettesnor for trua. Men den Katolske kyrkje nyttar Septuaginta. Dette var også Den hellenistiske Jødedom sin Bibel fram til ca. år 150 evt., og Jesus og apostlane siterte flittig frå Septuaginta.

 

Deutero tyder etter, seinare. Kanon tyder påbud, rettesnor, forskrift.

 

Dei 7 deuterokanoniske bøkene er:

            Tobits bok

            judits bok

            Baruks bok

            SALOMOS VISDOM

            Siraks  bok

            første makkabear-bok

            andre makkabear-bok

(Dessutan tilføyingar til Esters bok og Daniels bok)

           

     

SEPTUAGINTA

 

Dette er namnet på den gamle greske omsetjinga av jødane sitt Gamle Testamente. Namnet kjem frå latin: septuaginta tyder sytti. Det var 70 (eller 72) omsetjarar som vart utvalde av dei jødiske øvsteprestane til å utføre omsetjinga av dei fem Mosebøkene til gresk. Denne omsetjinga vart gjort på oppfordring av den egyptiske kong Ptolemaios II (282 - 246 fvt.), som samla bøker til Biblioteket i Alexandria. Resten av Det Gamle Testamentet vart omsett seinare. Så vart den greske omsetjinga av Mosebøkene og dei fleste av dei resterande omsette bøker frå Det Gamle Testamentet samla i den første kristne kyrkjas Bibel, og denne fekk namnet Septuaginta.

 

Men mange av bøkene i jødane sitt Gamle Testamente mangla. Desse vart omsett seinare - (ca. 300 evt.), og brukt av jødiske meinigheiter rundt om i Romarriket. Bare brotstykke er vara av desse.

 

 

KVEN SETTE SAMAN DET GAMLE TESTAMENTET?

I det første århundre etter år 0 var det usemje mellom jødane i Romarriket om kva bøker som høyrde til deira heilage skrifter. Det fans mange konkurrereande lister over kva som var kanon. Og dei kristne meinigheitene hadde byrja utarbeide sine eigne kanon-lister. For å demje opp for Kristus-kulten (den kristne kyrkja), møttes nokre jødiske rabbinarar i Jamnia i år 90 evt., for å fastslå kva bøker som var Det sanne Guds ord. Dei erklærte at mange bøker, mellom anna dei fire evangelia, ikkje tilhøyrde kanon. Og dei ekskluderte dei deuterokanoniske bøkene frå kanon - noko som Luther seinare tok ad notam.

Denne jødiske kanon som vart til i Jamnia fekk namnet Javneh-kanon. Den vert nytta av dei fleste jødar i dag. Men somme jøde-kyrkjer, m.a. den ethiopiske, har Septuaginta som kanon.

Den Kristne Kyrkja avviste Javneh-kanonet. Dei fire evangelia etter Matteus, Markus, Lukas, Johannes var fundamentet i Krist-kyrkja, så den saka var klar. Dessutan: Dei deuterokanoniske bøkene hadde Jesus og disiplane hans nytta seg av, så dei kunne ikkje avvisast. Apostlane brukte Septuaginta!

Det vart mykje disputas då Luther ville ekskludere dei 7(+2) deutrokanoniske bøkene frå kanon. Misjonærane i den eldste kristne kyrkja hadde brukt mykje stoff frå dei deuterokanoniske bøkene i sine preiker og brev. Også mange protestantar meinte at Luther gjorde gale.

 

DEN KATOLSKE KYRKJAS KANON

Den heilage skrifts kanon - både for Det Gamle- og Det Nye Testamentet vart endeleg fastslått på Synoden i Roma i 392 evt. under pave Damasus I. Og same kanon vart bekrefta på Det andre store kyrkjemøtet i Nikea i 787.

 

REFORMASJONENS ANGEP PÅ BIBELEN

 

Martin Luther plasserte dei deuterokanoniske bøkene bakerst i Bibelen, som eit tillegg. Også fire bøker frå det Nye Testamentet fall i Luthers unåde - Hebrearbrevet, Jakobs Openberring, Judas Openberring og Johannes Openberring. Desse hadde for mange tilvisingar til dei deuterokanoniske bøkene. Seinare førte den protestantiske kyrkja desse tilbake til kanon. Men dei deuterokanoniske bøkene vart strokne også frå tillegget i Bibelen, i 1827.

Dei deuterokanoniske bøkene tilrådde at ein skulle be for dei avdøe sine sjeler, slik at dei kunne verte reinsa for syndene sine. Dette smakte for mykje av avlat og skjærseld. I Middelalderen (også før) var den katolske kyrkja sabla korrupt. Folk vart tilrådd å gi bort alt dei åtte til kyrkja, for å få syndsforlating så dei kunne kome til Himmelen. Den som kunne betale, kunne gjere kva synd han ville, og likevel få tilgiving og frelse. Det var dette Luther reagerte mest på av galskapane til "Pave-kyrkja".

Luther begrunna avvisinga av dei deuterokanoniske skriftene med at heller ikkje dei europeiske jødane nytta desse. Katolikkane forsvarte sitt standpunkt med at jødar i Afrika nytta dei deuterokanoniske skriftene.

 

 

Liste over apokryfe bøker

 

Dei apokryfe bøkene er mange og mykje varierte i form og innhald. Her er nokre av dei viktigaste:

 

 

Gammal-testamentlege:

 

 1. Første Esdras bok

 2. Første Makkabear-bok (deuterokanonisk)

 3. Andre Esdras bok (a.k.a. 4. Ezra)

 4. Andre Makkabear-bok (deuterokanonisk)

 5. Tredje Makkabear-bok

 6. Fjerde Ezras bok ( a.k.a. 2. Esdras)

 7. Fjerde Makkabear-bok

 8. Baruchs bok (deuterokanonisk)

 9. Bel og draken (tillegg til Daniels bok)

10. Daniel og Susanna (Tillegg til Daniels bok) (deuterokanonisk)

11. Tillegg til Esthers bok (deuterokanonisk)

12. Judiths bok (deuterokanonisk)

13. Jeremias brev

14. Azariahs bøn (Tillegg til Daniels bok)

15. Manassehs bøn

16. Salme 151

17. Sirachs bok (deuterokanonisk)

18. Tobits bok (deuterokanonisk)

19. Salomos visdom (deuterokanonisk)

 

 

Pseudepigrafar - Gammaltestamentlege:

                (Dette er bøker som med urette er tillagt diverse forfattarar).

 

 1. Enoks framtidssyner (apokalypse) ...etiopisk versjon

 2. Enoks framtidssyner ...(Slavonske bok om Enoks løyndommar)

 3. Fjerde Baruchs bok  (a.k.a. Jeremias krønike (historisk forteljing))

 4. Adam og Evas bok (Latinsk versjon)

 5. Adam og Evas liv ...(Slavonsk versjon)

 6. Adam og Evas liv ...(Gresk versjon)  (a.k.a. Moses framtidssyner (apokalypse))

 7. Historia om Ahikar

 8. Adams framtidssyner (apokalypse)

 9. Fragment av Moses framtidssyner

10. Enoks bok ( annan versjon)

11. Josef og Aseneth

12. Aristeas brev

13. Isaias martyrium

14. Jeremias krønike (paraleipomena) (a.k.a. 4. Baruchs bok)

15. Esdras åpenbaring

16. Avhandlinga til Den Store Seth

17. Abrahams testamente

18. Salomons testamente

19. Testamenta til dei tolv patriarkane

 

 

 

Nytestamentlege apokryfe forteljingar:

 

 1. Endreas gjerningar

 2. Andreas gjerningar og martyrium

 3. Andreas og Matteus gjerningar

 4. Barnabas gjerningar

 5. Bartolomeus martyrium

 6. Johannes gjerningar

 7. Gjerningane til John Prest

 8. Historia til tømmermannen Josef

 9. Johannes bok om Marias dø

10. Marias bortgang

11. Mattus gjerningar og martyrium

12. Matteus martyrium

13. Paulus gjerningar

14. Gjerningane til Paulus og Thecla

15. Peters gjerningar

16. Gjerningane til Peter og Andreas

17. Gjerningane til Peter og Paulus

18. Gjerningane til Peter og dei 12 apostlane

19. Filips gjerningar

20. Pontius Pilatus sitt brev til Tiberus

21. Pilatus overgir seg

22. Pilatus død

23. Thaddeus gjerningar

24. Thomas gjerningar

25. Gjerningane til Thomas Utfordraren

26. Thomas sitt avsluttande arbeid

 

 

Apokryfe framtidssyner:

 

 1. Adams framtidsspådommar

 2. Esdras åpenbaringar

 3. James første framtidssyner

 4. James andre framtidssyner

 5. Framtidssynene til John Prest

 6. Moses åpenbaringar

 7. Paulus framtidssyner

 8. Paulus åpenbaringar

 9. Peters framtidssyner

10. Paulus syner

11. Peters åpenbaringar

12. Sedraks framtidssyner

13. Stafanus åpenbaringar

14. Thomas framtissyner

15. Framtissynene til Den Heilage Jomfru

 

 

¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤