GRESKE OG ROMERSKE GUDAR

Gudar på   H

Forfatta av Aslak Nedregård

Til Framsida

Gresk

Romersk

HADES

HEKATONKHEIRANE

HEOSPHOROS

HESPERIDENE

HYDRA

HERCULES

HARMONIA

HEKTOR

HERA

HESTIA

HYGIEIA

HIPPONA

HYLAS

HARPIENE

HELENA

HERAKLES

HIPPOLYTA

HYLLOS

HONOS

HEBE

HELIADENE

HERMAFRODITOS

HIPPOLYTOS

HYMENAIOS

HORA

HECATE

HELIOS

HERMES

HIPPOMENES

HYPERBOREANE

HYMEN

HERMES TRISMEGISTOS

HECUBA

HELLE

HEROANE

HORAENE

HYPERION

HEFAISTOS

HELLEN

HEROPHILE

HYACINTHOS

HYPERMNESTRA

HEAKABE

HEMERA

HERSE

HYADENE

HYPNOS

HADES

Hades var Dødsrikets gud - konge i Underverda. Hans romersk motstykke var PLUTO. Hades var son av CHRONOS og RHEA, og bror til dei olympiske gudane ZEVS, POSEIDON, HESTIA, HERA, DEMETER.

(Mytane fortel så mangt ulikt om Hades, så om du opplever det eg skriv om han som samansurium, så er du inne på noko.)

Hades vart slukt av sin far, Chronos, straks han var født. Seinare vart han sett fri av Zevs, og Zevs gjorde han til herskar i Underverda.

Hades var nå konge over Dødsriket i Underverda. Han hadde dronninga PERSEPHONE, som han hadde bortført frå verda ovanfor. Han var hardhjarta og nådelaus, og tok ikkje notis av korkje bøner eller offergåver.

Underverda (Dødsriket) tok namn etter sin herskar, og vart også kalla Hades. Underverda var delt i to regionar: EREBOS - dit dei døde kjem straks etter døden, og TARTAROS - ein djupare-liggande region, der mange av TITANANE ein gang sat i fangenskap. Tartaros var ein mørk og usæl stad, der skuggar og skodde-aktige skabelonar dreiv omkring.

Inngangen til Underverda vart vakta av ein vill hund med tre hovud og slangehale, som heitte KERBEROS (CERBERUS).  Rundt Underverda flaut elva STYX. Sjelene til dei døde vart frakta over elva av den gamle, gretne ferjemannen KARON. Om lekamen ikkje var jordfesta på rett vis, så vart sjela avvist av Karon, og måtte flakke fredlaus om langs Styx’ breidder.

I somme mytar heiter det at Dei rettferdig døde vart ført til Underverda av HERMES.

Ein stad langt nede i Underverdas mørke ligg palasset til Hades og Persephone. Mange portar fører inn til palasset, og her er stappfullt med gjester. Omkring palasset ligg vide, skuggefulle marker, som er heimsøkte av mange skrømt og attgangarar.

For å kome til Hades' Dødsrike, må sjelene først ferjast over elva Styx, av ferjemannen Karon. På andre breidden ventar vakthunden Kerberos. Om nokon levande prøver å lure seg inn i Dødsriket, vil han straks rive dei i filler.

Så kjem sjelene til Dei Asfodeliske Marker. Her sviv sjelene til avdøde HEROAR formålslause omkring, saman med utallige andre sjeler, som kvitrar og kvin lik flaggermus. Dei kvitrar at dei heller ville vere slave for ein bonde utan jord, enn å vere konge over Dei Asfodeliske Marker. Einaste gleda dei har, er når etterkomarane deira på jorda gir dei blod-offer. Når dei får drikke offerblodet, kjenner dei seg nesten som menneske igjen; for ei kort stund.

Nedunder Dei Asfodeliske Marker ligg EREBOS (Mørkret), og her står Hades' palass. Her er skummelt og dystert. På venstre side av palasset veks kvite sypressar, og mellom dei renn gløymsle-elva LETHE. Når sjelene kjem hit, vil mange kaste seg ned og drikke, men dei som har fått kunnskapar om dødens mysterier, let vere. Dei drikk heller av Minne-kjelda, som ligg på høgre side av palasset, ved eit kvitt poppeltre. For dei som drikk av Lethe gløymer at dei har levd, men dei som drikk av Minne-kjelda får ta sine livs-minner med inn i døden.

Framfor palasset møtes tre vegar. Der ventar ein stor flokk av nydøde på sine dommar. Og der sit dei tre dommarane i Dødsriket - MINOS, RHADAMANTHYS og AIAKOS. Rhadamanthys dømmer asiatar, og Aiakos dømmer europearar. I tvilstilfelle og i vanskelege saker, let dei Minos dømme. Sjelene vert dømde til å følge ein av dei tre vegane. Dei som korkje er vonde eller gode, må gå tilbake til Dei Asfodeliske Marker. Dei som er vonde må gå til straffe-markene i TARTAROS, og dei som er gode får gå til Dei Elyseiske Frukthagar. (Sjå ELYSIUM).

Hades var ein sjalu og påhalden type. Han viste seg bare på jorda i naudsynte ærend, eller når han fekk brålyst på kvinnfolk. Ein gang ville han forføre nymfa Minthe, og ho var storleg imponert over gullvogna han kom køyrande i, trekt av hans fire svarte hestar. Men Persephone hadde ana uråd, og ho kom og omskapte Minthe til ein krydderplante, og det var det.

Hades hadde liten peiling på kva som foregjekk i Oververda, eller hos gudane på OLYMPOS. Men av og til dunka folk knyttnevane i bakken og påkalla Hades med eidar og forbanningar, og av dette kunne han få nokre hint om verdas gang.

Hades' mest dyrbare eige var usynlegheits-hjelmen, som han fekk av CYKLOPANE i takkegåve, fordi han slapp dei fri frå Tartaros på oppmoding frå Zevs. 

Hades vart også etter kvart kjent under namnet PLUTO - romarane sette dette namnet på Hades. Pluto vart fyrste i den romerske Underverda, og den gamle Pluto likna i alle måtar på Hades.

Men med tida vart trua slik at ein kunne påkalle Pluto om ein ville verte rik. Pluto vart vernegud for kapitalistar! Det heitte at han bestyrte avlingane som vaks fram av jorda, og alle skattar av mineral og edle metall som fans i jorda. Men ei grov, mytologisk mistyding ligg bak dette! Pluto vart forveksla med den greske guden PLUTOS! Plutos var gud for rikdom, men korkje Hades eller den gamle Pluto brydde seg noko særleg om gull og diamantar. (Sjå PLUTOS 2 og PLUTOS 1).

Ved kristen influens vart Hades namnet på staden der dei gode fekk løn og dei vonde vart straffa - eit slags Helvetes kontor, der dine gode og vonde gjerningar vart vegd mot einannan.  Hadde du synda mot Herren, var det likast du hadde hugsa på å betale mykje pengar (avlat) til kyrkja, og betalt prestane for å be for di sjel. Då slapp du lettare unna skjærselden - elden som skulle brenne bort syndene dine, slik at du kunne bli frelst og få kome til Himmelen. Og domstolen som skulle vurdere dine gjerningar hadde altså sete i Hades.

Det vart aldri ofra til Hades, og heller ikkje vart det bygd tempel for han. Han heldt seg godt gøymt i Underverda, og vart kalla  "Den usynlege". Det heitte også at han var gud for dei usynlege, kven nå det var.

Folk var redde for å nemne Hades ved namn, for det innebar påkalling av ulykke og død.

(Sjå også TARTAROS, THANATOS, PERSEPHONE, CHRONOS).

HARMONIA

Harmonia var ei gresk gudinne for harmoni og semje (einigheit). Ho var datter av ARES og AFRODITE (somme seier ZEVS og ELEKTRA). Ho vart gift med kong KADMOS, som vart grunnleggar av den viktige greske byen Thebes. Giftarmålet vart feira med eit storslagent bryllup, med både gudar og menneske som gjester. Men under bryllupet mottok ho i gåve av Kadmos eit hals-smykke og ein kjole, som dessverre hadde forbanning i seg - den som åtte desse eignelutane var dødsmerkt! (Les meir om bryllupet under PLUTOS 2).

Harmonia vart mor til INO og SEMELE. Harmonia vart ei folkekjær dronning. Både Harmonia og Kadmos vart omskapte til slangar på slutten av livet.

(Sjå også KADMOS).

HARPIENE

Harpiene var tre flygande uhyre med overkropp og hovud som kvinne, men dei hadde  nebb, venger, stjert og klør som ein rovfugl. Namnet tyder ”fangarar, snapparar”. Dei var døtre av THAUMAS og ELEKTRA.

Harpiene var den personifiserte stormvind, og dei kunne flyge med vindens fart. Dei snappa med seg menneske liksom ei vindkule tek tak i eit tørrlauv om hausten, og drog bort med dei. Det var helst brots-menn og -kvinner harpiene bortførte; til HADES, der dei skulle få si straff.

Harpiene heitte AELLO, KELAENO og OKYPETE. (I somme mytar vert Kelaeno kalla Podarge).

Ein gang sendte ZEVS harpiene til kong Phineos av landet Perea, for å plage han. Zevs var irritert på Phineos fordi han kunne spå framtida, og såleis avslørte Zevs' framtidsplanar. Harpiene stal maten frå Phineos, og grisa han til. Etter ei tid fekk HERMES overtala Zevs til å gi seg med dette tullet, men det var verre å få overtala harpiene - dei heldt fram som før.

JASON og ARGONAUTANE (eller var det BOREADANE?) kom Phineos til hjelp. Argonautane ville drepe Harpiene, men IRIS gjekk i forbøn for dei, så dei vart i staden jaga til øygruppa Strofadene, og der levde dei sidan, heiter det i ein myte.

I ein annan myte heiter det at harpiene skal ha hatt tilhald i ei hole på Kreta.

JASON kom ein annan gang ut for harpiene, då han var på tur saman med den trojanske prins AENEAS. Det var snakk om ein sverm av harpier, så nå var dei altså fleire enn tre.

Harpiene var fagre kvinner med venger - slik heitte det i tidleg gresk mytologi. I endå eldre tider vart dei truleg dyrka som ei Trippel-gudinne, ein eller annan stad. Somt tyder på at sjølvaste ATENE opphavleg var ei av harpiene. Seinare vart dei til flygande monster med trollkjerring-fjes og krokete, skarpe klør. Dei greip folk (brotsmenn?) og flaug med dei til Underverda, der dei straffa og torturerte dei. Dei som vart utsette for dette vart aldri meir å sjå, men det stanka stygt på staden der dei var tatt. Det er elles mykje sagnstoff om harpiene, og somme påstod at dei formeira seg, og vart ganske mange etter kvart.

HEBE

Hebe var HERAs einaste datter, og faren var ZEVS. Hennar namn tyder "ungdom". Ho symboliserte den tidlege pubertet. Hebe var ungdommens gudinne. Romarane kalla Hebe JUVENTAS, som også tyder ungdom.

Hebe hadde brørne ARES og HEFAISTOS, og halv-søstera EILEITHYIA.

Hebe serverte mat og drykk for gudane på OLYMPOS, og hadde ansvaret for gudanes ambrosia - eit magisk næringsmiddel som gudane åt for ikkje å eldast. Det var også Hebe som skjenka det gudommelege nektar - i gull-bollar.

Då HERAKLES vart henta opp til Olympos, vart Hebe gift med han. Som gift frue kunne ho ikkje lenger arbeide som servitør, og den trojanske prins GANYMEDES fekk nå jobben med å servere gudane.

Nå underheldt Hebe med dans på Olympos, saman med GRATIENE, HARMONIA og AFRODITE. Det vart sagt at Hebe hadde så vakre anklar.

Hebe stelte i stand badet når ARES skulle bade, og hjalp HERA med å sesse seg i vogna si. Hebe  vart avbileta som ei ungjente med kjole utan krage; berande på eit drikkebeger.

I mange bysamfunn var Hebe gudinne for tilgjeving. Ho kunne gi brotsmenn tilgjeving. Straff-fangar som var sette fri, gav lenkene sine som offergåve til Hebe - dei plasserte dei i ein av hennar heilage lundar; til dømes i byen Phlios i Argolis.

I Aten var eit altar for Herakles og Hebe. Innanfor festninga i den argolske byen Phlios var ein heilag sypress-lund, som var eldre enn nokon kunne minnast. I byens eldste periode vart gudinna som vart dyrka i denne heilage lunden kalla Ganymeda. Seinare vart ho kalla Hebe, og innbuarane i Phlios påkalla særleg Hebe for å få tilgjeving for brotsverk. (Kanskje ungdoms-kriminalitet?).

Alle som oppsøkte Hebes heilage lund fekk full tilgjeving, og frisette fangar brakte sine lenker til lunden, og skjenka dei som offergåve til Hebe. Og det var ein årleg, religiøs fest for Hebe, kalla Bergflette-skjering. (Av mjølkesafta av bergflette vart det brygga ein rusdrykk).

Hebe vart dyrka av poetar, som datter av Hera, i eit tempel-kompleks. Her var to tempel - eitt for Herakles, og eitt for Hebe. Ved desse templa vart det oppdretta hanar og høner. Høner og hanar vart haldne i kvar sine innhengningar, og by-regjeringa betalte for foret. Fuglane var vigsla til Hebe og Herakles. Hønene vart fora i Hebes tempel, og hanane i templet til Herakles. Ein kanal med klart vatn rann mellom dei to templa. Aldri kom ei høne inn i Herakles tempel, men i parringstida flaug hanane over kanalen til Hebes tempel, og parra seg med hønene der. Så flaug hanane tilbake til Herakles-templet, medan hønene byrja ruge. Når kyllingane var klekte, kom hanane og henta alle dei nyfødte hanekyllingane, og tok seg av oppsedinga av dei, medan hønene tok seg av hønekyllingane.

HECATE

Hecate var datter av TITANANE PERSEOS og ASTERIA. Hecate representerte mørke og terror - ho var "Fru Vinter" og hadde bustad i UNDERVERDA. Likevel vart ho sett på som ei fræve-gudinne. På månelause netter vandra ho over jorda med eit kobbel ulande hundar. Ho var gudinne for trolldom og heksekunst, og vart dyrka av magikarar og hekser. Det vart ofra svarte lam og hundar til henne. Om nettene lurte ho ofte ved vegkryss. Her plaga ho vegfarande, med hjelp frå hundane sine. I norsk folketradisjon er vegkryss mykje nemnt som åstad for trolldom/magi. ARTHEMIS var kusine av Hecate, og var også knytt til magi og trolldom.

Hecate vart ofte avbileta med tre kroppar eller tre hovud, og med slangar tvinna om halsen. Ho kunne også avbiletast som ei hunde-tispe, fordi hundar brukar ete døde kroppar. Og etterpå hyler hundane mot Månen. Ein kan augne ei tilknyting til den egyptiske dødsguden Anubis, som hadde hundehovud. Dei tidlege grekarane plasserte ei lita statue av Hecate ved inngangsdøra si, for å verne heimen mot vonde ånder. Treet svart-poppel var vigsla til Hecate.

Hecate har fått æren for oppdaginga av rusmidlet aconit, som vart utvunne av planten Venusvogn. (Sjå under SEMELE).

Hecate vart hylla dei siste tre dagane i kvar månad (måne-månad).

I somme greske distrikt vart månegudinna SELENE dyrka som triade-gudinne, saman med Arthemis og Hecate. Då representerte Selene fullmånen, medan Arthemis var den veksande og Hecate den minkande måne. Arthemis symboliserte ungjenta; Selene symboliserte kvinna i fruktbar alder, medan Hecate symboliserte gamlekona som snart skulle døy. Vidare symboliserte dei tre måne-gudinnene forår, etterår og vinter. Slik var det i dei gamle, matriarkalske måne-dyrkar-kultane. Namna til dei tre gudinnene i gudinne-triaden varierte frå by til by.

Hecates namn tyder noko sånt som "fjern makt", og meininga med dette er at Hecate var gudinne for magi. Ho vart elles kalla med mange namn. Ho vart kalla Trivia eller Triformis (tre-faldig), og meininga med desse namna var at ho representerte Månens tre fasar - veksande, full og minkande. Men Hecates trefaldigheit symboliserte også at ho hadde makt over Jord, Himmel og Underverd. Ein meinte av Hecate i Underverda var gudinne for død og fødsel; på Jorda var ho menneskas hjelpar, og i Himmelen var ho månegudinne og gudinne for veret.

På Jorda var Hecate jaktgudinne, og i denne rollen vart ho kalla ARTHEMIS eller DIANA (også andre namn). Jakt var viktig i denne tida - jordbruket var knapt oppfunne. På Himmelen var Hecate månegudinne og kjærleiksgudinne, og vart kalla SELENE eller LUNA (med meir). Som dødsgudinne i Underverda vart ho mellom anna kalla KORE (på foråret), DEMETER (på etteråret), og PERSEPHONE (om vinteren).

Hecate vart kalla Antea eller Antaia. Dette namnet tyder "møterske". Ho møtte menneska i deira draumar og visjonære syner. Det var Antaia som sendte draumane til menneska. Ho var også gudinne for angst og mareritt, og ho kunne hjelpe folk med å overvinne angst. Som Antaia var Hecate også gudinne for skrømt og gjenferd.

Hecate vart kalla Propylaia, som tyder "port-vakterske". Ho var vernegudinne for portar og dører, og verna heimane mot vonde ånder. Ho var vernegudinne for familien, og i alle heimar var det små familie-altar for Propylaia - eitt inne, og eitt framfor inngangsdøra. Bilete av Propylaia vart hengt over inngangsdøra.

Hecate vart kalla Propolos, som tyder "leiar". Ho leia dei avdødes sjeler til Dødsriket, og også tilbake til Jorda, når dei skulle fødast til eit nytt liv. Propolos var formidlerske mellom Underverda og Oververda. Vi forstår av dette at Hecate-dyrkarane trudde på sjelevandring.

Hecate vart kalla Phosphoros, som tyder "lys-bringerske". Ho var Månen som gav lys i nattemørket, og ho lyste også for dei avdødes sjeler, så dei kunne finne vegen til Underverda. Phosphoros oppsøkte gravplassar, vegkryss, slagmarker og andre stadar der menneske omkom, for å samle deira sjeler og bringe dei heim til Underverda. Phosphoros kunne også opplyse menneskesinnet, og var gudinne for visdom og visjonar.

Hecate vart kalla Brimo, som tyder "stygg; grusom". Ved dette namn vart Hecate påkalla for å gi vern, og for å påføre fiendar skade.

Hecate vart kalla Kourotrophos, som tyder "barne-vernerske". Ved dette namn vart ho påkalla for å verne barna. Ved Kourotrophos' hjelp vaks småjenter opp til vakre kvinner, og smågutar vaks opp til sterke menn.

Hecate vart kalla CHTONIA og DEMETER som tyder "Mor Jord". Chtonia vart påkalla for at avlinga skulle verte god. Ho var også Dødsrikets gudinne, og vernegudinne for alle ånder, sjeler og alle jordiske vesen. Chtonia kjente alle løyndommar og mysterier, og ho herska over elementa.

Hecate vart kalla Enodia, som tyder "ho som er på vegen". Ved dette namn vakta Hecate om reisande på vegane, og kvar gang ein vandringsmann kom til eit vegkryss, så påkalla han Enodia, og ho hjalp han med å finne rette vegen vidare.

Hecate vart kalla Trioditis, som tyder "tre-vegs". Trioditis var herskarinne over vegkryss der tre vegar møttes. Dette var særs farlege stadar, der ånder og demonar gjerne hadde tilhald. Ved slike vegkryss var der også portar som førte ned til Underverda. Sterk magi var knytt til desse vegkryssa, og Trioditis hadde stor makt. Ho var nærknytt til Underverdas ånder og skuggevesen, og kunne fritt vandre mellom Underverda og Oververda. Dei kristne gravla udøypte ved slike vegkryss, og dei frykta heksene som heldt til her.

Hecate vart kalla Cleidukos, som tyder "ho som har ansvar for nøklane". Cleidukos hadde tre nøklar; ein for Himmelens port, ein for Dødsrikets port, og så hadde ho nøklen for eit lukkeleg liv på jorda. Cleidukos kunne gi livs-lukke, men ho kunne også stenge for lukka.

Hecate vart kalla Angelos, som tyder "sendebod". Det er same ord som engel i Bibelen. Angelos er eitt av dei eldste namna på Hecate. Som barn vart Angelos plassert i eit vegkryss, og der kom nokre NYMFER og henta ho. Då ho vart vaksen, tok ho namnet Hecate. Angelos var bodberar mellom den eine verda og den andre verda - mellom menneske og ånder - mellom døde og levande. Ho kunne påkallast for å jage bort vonde ånder, og ho var døds-engelen som viste avdødes sjeler vegen til Underverda. Ved dette likna ho på HERMES.

Hecate hadde mange aspekt, men jamt var ho tre-einig. I ein kult vart Hecate dyrka under fire namn. Samnamnet for denne gudinna var HECATE, og så hadde Hecate tre under-namn - ARTHEMIS, SELENE og PERSEPHONE. På Jordas overflate opptrådte Hecate som Arthemis; i Himmelen var ho Selene, og i Underverda Persephone. Hecate var tre gudinner i eitt - tre gudinner som henta sine krefter frå ei felles, guddommeleg energi-kjelde.

Arthemis var Hecates første aspekt. Ho var jomfrua - ungjenta. Ho var jord-gudinne, og herskarinne over villmarker. Og ho var jakt-gudinne, og gudinne for kjelder og lyskjelder; for fræve og natur. Ho var gudinne for fødsel og for den veksande måne. Ho var skapings-gudinna.

Selene var Himmel-dronning, Månegudinne, mor-gudinne og gudinne for kjærleik og fræve. Ho var livets gudinne, og gudinne for flo og fjøre. Ho var fullmånen; vernegudinne for familie og hushald, og for elskande par. Selene verna om sjølve livet.

Persephone var det mørke aspekt ved Hecate. Ho var gudinna for landet under havet - ho var Dødsrikets dronning. Ho herska over skuggevesen og avdødes sjeler. Når livet var komt til endes, så tok ho det. Men ho var også gudinne for attføding. Ho var gudinna for den minkande måne.

Somme trur at Hecate opphavleg kom frå Egypt, og at ho i Egypt representerte kvinna midt i livet. I ein gresk kult vart ho dyrka som eit aspekt av ein himmelsk gudinne-triade. Jomfrua heitte HEBE; mora heitte HERA, og gamlekona heitte HECATE.

Den store månegudinna Hecate bestyrte livets gang, naturens gang, årets rytme og liv og død. Ho var den allmektige!

Sjå også under EMPUSAE og HEKABE.

HEFAISTOS

Hefaistos (romersk VULCANUS) var eldens gud, og ein dyktig kunst-smed. Han var vanfør og halt. Han hadde sterke armar og sveittande bryst, men var godmodig, snill og fredsam. Han vart avbileta med smitang og filthue. Smia hans låg under eldsprutande fjell.

Hefaistos var son av ZEVS og HERA, (somme seier at Hera fødde Hefaistos ved jomfrufødsel, fordi ho var forbanna på Zevs). Men Hefaistos vart rekna som ekte bror av ARES og HEBE.

Hera ville drepe Hefaistos då ho såg han var vanfør, men NEREIDENE THETIS og EVRYNOME redda han og tok seg av han. Dei let han bu i ei grotte under vatn. Der lærte han seg smedkunst. Han laga fine smykke og gode våpen. Då Hera fekk sjå eitt av desse smykka, tvang ho THETIS til å fortelje kven som hadde laga det, og då ho fekk greie på kven som var meister-smeden, tok ho Hefaistos tilbake til OLYMPOS, og der gav ho han ei god smie. Han fekk CYKLOPANE til handtlangarar, og i den nye smia smidde han mellom anna Zevs' torden-kilar.

Zevs hadde slukt si datter ATENE, men fekk fæl hovudverk av dette, for ho hadde hamna i skallen hans. Hefaistos hjalp Zevs ved å kløyve skallen hans med ei øks, og ATENE sprang ut av Zevs' panne i full rustning. Ho likna METHIS så pass at det var tydeleg at Methis var mora. Methis var ei av dei gamle TITANANE - første-kona til Zevs, og jamgod med han i visdom.

Kona til Hefaistos vart kjærleiksgudinna AFRODITE. Ho var vakker og han var stygg - dei andre gudane lo av dei.

Fjerde dagen etter at han var født, ville APOLLON ha pil og boge, og Hefaistos laga dette til han.

Då ORION vart blinda av OINOPION, gav Hefaistos han ein ung gut, som geleida han til EOS. Der fekk han synet tilbake. Etterpå laga Hefaistos ei bronsehole til Oinopion, der han kunne gøyme seg for Orions hemn.

Ein gang skulle Hefaistos lage våpen til Atene. Det var under Trojanar-krigane, og ho ville ikkje ha våpen av Zevs. Hefaistos ville ikkje ha betaling - han ville gi våpna av kjærleik, sa han. Men POSEIDON fann på ein grov spøk. Han fortalde Hefaistos at Atene var på veg for å hente våpna, og at ho dessutan var full av attrå til han. Så då Atene kom til smia, gjekk Hefaistos karsleg innpå ho. Atene drog seg unna, men sæden hans kom på hofta hennar. Ho tørka den vekk med ein ulldott som ho kasta til jorda. Dotten fall i bakken nær byen Aten, og fræva GAIA. Gaia vart rasande, og ville ikkje oppdra barnet ho fekk ved dette. Barnet var EREKHTHEVS. Atene tok då til seg barnet, og sette det i fostring hos AGLAUROS - eldste datter av kong KEKROPS.

Atenarane feira Hefaistos (saman med Atene) i ein stor byfest, kalla Khalkeia (Smedfesten).

Det er sagt at HERA henta Hefaistos til Aten då ho skjøna kor dugeleg han var i smedkunst.  Men somme trur at Hafaistos eigentleg var ein heilag-konge på øya Lemnos, som skulle rituelt ofrast etter å ha vore konge i eitt år. Han vart berga ved at aiolane okkuperte Lemnos. Aiolane brakte Hefaistos til det greske fastland - kanskje for hans store smedkunsts skuld?

Landa i Asia hadde gode smedar. I gresk område var ingen smed dyktigare enn Hefaistos på Lemnos, så han vart guddommeleg-gjort. Det var vanleg at ein som hadde gjort storverk eller oppfinningar som var til stor, allmenn nytte, vart gjort til guddom. Og ettersom mytene laga seg til, så vart Hefaistos også gud for eld og vulkanar. Fønikarane hadde ein smedgud som heitte Chursor, og som likna mykje på Hefaistos. Chursor hadde funne opp jernet. Alle som fann ut korleis metall kunne utvinnast og brukast, vart gjort til guddommar.  I Anatolia, på slutten av andre årtusen fvt., var alle dei hittittiske preste-kongane smedar. Og dei guddommelege smedane vakta nøye på sine patentar - om dei vart kvarmanns-eige, så ville den guddommelege (politiske) makt som smedkunsten gav dei, verte sterkt redusert.

Men då framstillinga av jern vart oppdaga, viste det seg at løyndommane om dette metallet var vanskelegare å hemmeleghalde enn løyndommane om kopar og tinn. Snart vart smedkunsten nærast allemannseige, men før dette hadde grekarane gjort den avdøde Hefaistos til ein av dei tolv Olympiske Gudane.

Men på Kreta var Hefaistos ukjendt. På Kypros, derimot, vart han dyrka saman med AFRODITE. Hefaistos og Afrodite vart det guddommelege ekteparet som alle lo av, fordi han var så stygg og ho var så vakker.

HEKABE

(Hecuba)

Hekabe var knytt til byen Troja. Somme meiner at Hekabe var datter av kong Dymas og NYMFA Eunoë. Hekabe vart dronning av Troja, og kona til kong PRIAMOS. Ho vart mor til mellom andre HEROEN HEKTOR og prins PARIS. Hekabe fødte Priamos 15 av hans 50 søner. Det er også hevda at ho fekk ein son med APOLLON, som heitte Trolios.

Hekabe fødte mange barn, og levde eit dramatisk liv. Etter trojanar-krigane vart ho gitt i krigsbytte til ODYSSEVS. Men i Trakia blinda og drepte ho kong Polymestor, som hadde røva og drept ein av sønene hennar, og som straff for dette vart ho forvandla til ei tispe. Etter at Hekabe var forvandla til tispe, kalla grekarane ho Maera.

Rett før Paris' fødsel drøymde Hekabe ein vond draum - at ho kom berande på ein pudding, og ut av den taut det enorme mengder med giftslangar. Då ho vakna, skreik ho ut at byen Troja og IDA-fjellet stod i brann.

Ein av sønene til kong Priamos heitte Aesakos. Han hadde spådomsevner, og hadde truleg eit slags øvsteprest-embete. Han spådde Hekabes draum slik, at barnet som var venta skulle verte til øydelegging for landet. Nokre få dagar seinare proklamerte Aesakos at ei kvinne av kongeleg byrd som fødte barn på denne dag måtte drepast, og også barnet. Priamos let då si søster Cilla drepe, og barnet ho fødte den dagen. Men same dag, før kvelden fall på, fødte Hekabe PARIS, og sjølv om mange sjåarar kom med åtvaringar, så orka ikkje Priamos å ta livet av Hekabe og Paris. Men han tikalla sjefs-gjetaren sin, og overlet Paris til han, og bad han ta babyen med ut i villmarkene og drepe han der. Men gjetaren var heller ikkje noko råskinn, så han sette bare Paris ut på IDA-fjellet. Men her kom ei bjørnebinne og gav Paris mjelk. Etter fem dagar gjekk gjetaren tilbake dit, for å gravlegge babyen, men då han såg at den lille guten ennå levde, tok han dette som eit guddommeleg varsel, og bar guten heim til seg i niste-pungen sin. Det er av dette Paris fekk sitt namn, for Paris tyder "pung" på gresk.

Gjetaren skar tunga av ein hund, og gav denne til kong Priamos, som prov på at Paris var død. (Men somme seier at Hekabe gav gjetaren ein stor sum pengar, for at han skulle spare sonen hennar og ta seg av han).

Paris vaks opp hos gjetaren, og ein gang  vann hann eit stort hestelaup. Hekabe framstilte han då for Priamos som sigershelt, og ho fortalde at Paris var Priamos' son. Priamos gleddest storleg ved dette, og tok Paris til seg, trass alle åtvaringar frå sannseiarane.

Hekabe hadde mellom alle sine andre barn, tvillingane Helenos og CASSANDRA. Eitt år, då det vart arrangert bursdagsfest for tvillingane i templet til Den Thymbreiske Apollon, vart dei to trøtte av alle leikane, og sovna i eit hjørne. Foreldra drakk seg fulle på vin, og då dei drog heim, gløymde dei å ta tvillingane med. Då Hekabe seinare vende tilbake til templet, fekk ho sjå at dei heilage slangane dreiv og slikka barna i øyrene, og ho skreik i angst. Slangane rømde då straks inn i eit laurbær-kratt, men sidan hadde tvillingane profetiske evner.

Hekabe fekk oppleve Trojas fall. Ho hadde forkjærlegheit for Trojas farlege fiende, ODYSSEVS, og ein gang hadde ho berga Odyssevs frå den visse død. Ho fekk så Odyssevs til å love at alle trojanarar som overgav seg skulle verte spart.

Diktaren Homer skreiv vondt om Hekabe. Han kunne ikkje godta ei herskarinne av det "barbariske" Troja som eit godt menneske, så han kalla ho ved fleire monster-namn, som SKYLLA, HECATE og Maera.

Vi forstår  av dette at Homer og den greske kulturen han tilhøyrde, la vinn på å sverte Hekabes namn. Ho var fiendens dronning og gudinne, så det var god politikk å tale nedlatande om ho. Hekabe tilhøyrde byen Troja, som grekarane kjempa mot. Paris' bortføringa av Den skjønne HELENA av Sparta var stridens eple. Dei patriarkalske grekarane køyrde propagandakrig ved sidan av krigen på slagmarka. Slik tilstanden var den gangen, er det vanskeleg utifrå overlevert litteratur å seie om Hekabe var ei utgåve av den gamle Hecate, eller om dette var gresk svertings-propaganda.

Maera var Hekabes himmelske symbol - det var Den Vesle Hundestjerna. Når denne stjerna første gang på året viste seg på himmelen, så vart det utført menneskeofring i byen Marathon. Av dei menneska som vart ofra her, er IKARIOS den som er mest kjent.

Hekabes namn tyder "Den som drog langt bort", og då var det nok Dødsriket ein tenkte på, som låg langt borte frå dei levande si verd.

Nå er det mykje som tyder på at Hekabe var ei utgåve av dødsgudinna HECATE. Dorarane assosierte den egyptiske dødsguden Anubis (med hundehovud), med den doriske Dødsrike-herskaren - hunden KERBEROS, som i seinare tid vart omtalt som "Dødsrikets vaktar". I det gamle Grekarland fans ville og forvilla hunder. Dei brukte å ete lik dei kom over, og dette gjorde hunden til dødssymbol.

Somme har hevda at dødsgudinna Hecate var hund før ho blei gudinne med menneskeskap. Andre har motsatt hevda at den antropomorfe (menneske-forma) Hecate vart forvandla til ein hund eller hundetispe. Hecate vart stundom avbileta som ei hundetispe.

HEKATON-

KHEIRANE

Hekatonkheirane var tre avkom av URANOS og GAIA. Dei var digre uhyre med 100 hender kvar, (og femti hovud, seier somme). Dei var søsken av CYKLOPANE og TITANANE.

CHRONOS var den yngste at titanane. Han gjelda faren sin, Uranos, med ein sigd, og blodspruten stod i havet. Av dette blod vart ERINYENE, GIGANTANE og skognymfene DRYADENE født. Desse vert då på ein måte halvsøsken til hekatonkheirane. Så fødte Gaia for seg sjølv monstret TYPHON, som hadde hundre hovud og tok tilhald i vulkanen Etna, der han ligg og spyr ut lava når han finn det for godt. Typhon vert vel halvbror til hekatonkheirane? Det var litt av ein bande å invitere til familietreff!

Dei tre hekatonkheirane hadde namn: BRIAREOS, Kottos og GYES. Dei var dei mest skræmelege av alle Uranos’ barn.

Fordi dei var farleg sterke, sperra Uranos hekatonkheirane inne under jorda; i TARTAROS. Cyklopane hamna også der. Men seinare sette CHRONOS dei alle fri, etter at han og dei andre titanane hadde gjort opprør mot Uranos. Men straks etter vart Chronos krona til titananes høvding, og då sendte han dei stakkars hekatonkheirane tilbake til Tartaros. Det er sagt han var sjalu på dei fordi dei var så karslege og velstelte. I Tartaros vart dei vakta av eit kvinnevesen som heitte Campe. Ho var ganske svær; var delvis dekt med fiskereist, og til hår hadde ho giftslangar.

Men ZEVS trengte hjelp av hekatonkheirane og cyclopane i hans opprøret mot Chronos, så han drog til Tartaos og slo i hjel Campe. Han gav cyclopane og hekatonkheirane nektar og ambrosia for å vekke dei til liv, og dei vart med på Zevs’ side i den store striden mellom Zevs og TITANANE/GIGANTANE. Dette var i stridens tiande år, og den lange striden enda nå med siger for Zevs. Hekatonkheirane var særleg dugelege til å hive stein.

Atter seinare gjorde titanane nytt opprør mot Zevs, men titaninna THETIS henta hekatonkheiren Briareos til hjelp, og han kom og skræmde dei angripande titanane på flukt ved å vise musklar.

Etter sigeren sette Zevs hekatonkheirane til å vakte dei fengsla titanane i TARTAROS (Underverda). Zevs tok seinare titanane til nåde, og hekatonkheirane vart permitterte. Kottos og Gyes drog då til havets kjelder, og slo seg til der. Briareos vart gift med POSEIDONs datter Cymopolea, men ingen veit kvar dei to budde. Då AENEAS lenge etter steig ned i Dødsriket, fekk han auge på Briareos der - han sat attmed Falske draumars alm.

(Sjå også TITANANE og GAIA).

HEKTOR

Hektor var trojansk prins - son av kong PRIAMOS og dronning HEKABE, og han deltok i trojanar-krigane og var trojanarane sin største HERO. Han var gift med  Andromache. Hektor drepte ACHILLES' venn PATROKLOS, og vart sjølv drept av Achilles, som drog hans daude lekam etter vogna si i triumf - rundt heile byen Troja; tolv dagar på rad.  Liket vart frikjøpt av Hektor’s far, kong Priamos. Andromache vart gitt som krigsbytte til NEOPTOLEMOS, etter at grekarane hadde herja Troja.

HELENA

(Helen)

Helena var uekte datter av ZEVS, og datter av LEDA. Namnet hennar tyder "lys". Ho var ein lokal variant av månegudinna SELENE. Hennar jordiske stefar var TYNDAREOS, og ho vaks opp hjå han i Sparta.

Zevs kom til Leda i svane-ham, og forførte ho. Etterpå la Leda to egg. I begge var eit døyeleg og eit udøyeleg barn - DIOSKURANE i det eine egget, og Helena og KLYTAIMNESTRA i det andre.

Helena var altså udøyeleg, og så vakker at ingen hadde sett maken. Ho hadde utallige beilarar – DIOMEDES, AJAX og mange andre. Men ved Tyndareos vilje vart ho gift med MENELAOS, som vart konge av Sparta etter Tyndareos. Det var mykje politikk inne i biletet. Vart Helena gift med den eine greske prinsen, så kunne andre greske prinsar utfordre til krig. På råd frå ODYSSEVS fekk Tyndareos dei andre beilarane til å avlegge eid på at dei aldri skulle skade ekteparet Menelaos/Helena. Tyndareos slakta ein hest, og alle friarane stod på skinnet som var flådd av hesten og svor.

Men AFRODITE var forbanna på Tyndareos, og straffa han ved å la alle hans tre døtre – CLYTEMNESTRA, Timandra og Helena begå ekteskapsbrot. Afrodite bortførte Helena for å gi ho som mutingsgåve til prins PARIS av Troja, som hadde kåra Afrodite til ”verdas vakraste”. Slik byrja Trojanarkrigane - grekarane skulle skaffe Helena tilbake.

(Sjå også under LETO).

HELIADENE

Heliadene var søstre av APOLLONs son PHAËTON. Phaëton køyrde ein gang villmann i Apollons solvogn, og ZEVS måtte til sist skyte han ned. Heliadene gret ukontrollert i fire månadar over Phaëtons død. Gudane forbarma seg til sist over dei, og omskapte dei til poppel-tre som veks ved elvebrieddene, og let sitt lauvverk sørgmodig lute over vatn. Heliadenes tårer vart forvandla til rav.

Heliadene er oppkalla etter solguden HELIOS. I denne myten er altså Apollon og Helios to namn på samme guddom.

HELIOS

Helios var Solguden - han var Sola. Helios var son av TITANANE HYPERION og THEIA.

Helios var alltid  hardt arbeidande. Han stod opp i aust kvar morgon, og køyrde solvogna si over heile himmelen, før han gjekk ned i OKEANOS (havet) i vest. Om natta flaug han tilbake til aust i eit gylt beger.

Helios såg alt som skjedde om dagen. Frå solvogna si hadde han utsyn over heile verda. Det var Helios som hadde gitt menneska synet i gåve, og han heldt orden med døgnets timar.

Helios var av dei tidlege gudane. APOLLON, lysets gud, vart hans arvtakar på OLYMPOS. Apollon var meir åndfull enn sin forgjengar Helios.

Helios var gift med Okeanos'  datter PERSE, og hadde to døtre med ho - KIRKE og PASIFAE. Så hadde han to søstre som hjalp han i arbeide med å overvake verda. Det var EOS - Morgonrauden, og SELENE - Månegudinna.

Helios var avbileta som ein vakker, skjegglaus mann. Han hadde purpur-fagra kappe, og hans krone var solas aura. Han køyrde ei gullvogn som vart trekt av fire eldsprutande hingstar med venger.

Helios opptrer i svært mange av dei greske mytane. (Sjå under linken "HELIOS").

Helios barn har glitrande, skinande auge, som gjer at dei er lett attkjennandes.

Vi ser at Helios vart dyrka både i Egypt, Rhodos, Kreta, på mange greske øyar, og i Korint. I India og Persia hadde dei eit fiendtleg tilhøve til han.

Etter at kristendommen vart stats-religion i Romarriket, var det i periodar streng straff (dødsstraff) for å studere soloppgangen eller solnedgangen. Dei geistlege (prestar og kardinalar) såg på dette som hylling til den gamle Solguden, som nå var forboden og tabu. Sjøfolk fekk ikkje lov å ta merke etter solhøgda, og bønder fekk ikkje bruke kalenderen for å avgjere når det var tid for å så, hauste, etc. Og det var forbode å nemne stjernebileta med namn, for desse bar gudenamn frå den gamle mytologien.

Sjå også PHANES, PHAETON og APOLLON

HELLE

Helle var søster av FRIXOS. Ho drukna i Hellesponten. Helle var ein variant av månegudina SELENE. Hennar namn tyder "lysande". Sjå under KRYSOMALLOS.

HELLEN 

Grekarane (hellenarane) rekna kong Hellen som sin stamfar. Hellen var son av DEUKALION og PYRRHA. Dette ekteparet vart spart i ein "syndeflaum" som utrydda alt anna liv på jorda, fordi dei hadde så sterk gudstru. (Sjå DEUKALION).

Hellen slo seg ned i Thessalia, og med NYMFA Orseis fekk han tre søner - AIOLOS, DOROS og Xuthos. Aiolos etterfølgde Hellen på trona i Thessalia. Doros emigrerte til Parnassos-fjellet. Aiolos og Doros vart stamfedre til dei to greske folkestammene aiolane og dorarane.  Xuthos vart stamfar til akaiarane i Mykene, og til ionarane. Men Xuthos overgav trona til svigerbroren sin, KEKROPS. Xuthos vart så upopulær for dette at han vart landsforvist.

Somme reknar med, utifrå namnet, at den historiske Hellen gjorde teneste som øvsteprest (heilagkonge) i eit tempel for månegudinna SELENE, som i Thessalia vart dyrka under namnet HELLE, Helene eller Helena. Det heiter at første folkestamma som kalla seg hellenarar kom frå Thessalia.

Forteljingar om syndeflaumar kjenner vi frå mange gamle religionar, og det er sterke likskapstrekk mellom dei. Jorda har truleg blitt råka av fleire katastrofe-flaumar, men det er kanskje ein og same flaum det vert fortalt om i religionane kring Middelhavet, i Sentral-Asia og i Arabarlanda. Gudane ville hemne seg på/straffe menneska, men eitt menneske-par overlevde alltid utreinskinga, og  førte menneskeslekta vidare.

Ein teori er at det var ein stor meteor som kolliderte med Jorda og skapte ein verdsomfattande katastrofe. Ein annan teori går ut på at Gibraltar-stredet har klappa saman fleire ganger opp gjennom historien. Når Middelhavet vart avskore for tilgang på vatn frå Atlantarhavet, tørka det etter kvart inn, og folk kunne busetje seg der det før hadde vore hav. Når så Gibraltar-stredet åpna seg att, fløymde vatn inn frå Atlanteren og laga flaum-katastrofe.

HEMERA

Hemera representerte Dagen i oldtids-historikaren Hesiods kosmologi. Hemera gav lys til dei dødelege - menneska. (Gudane trengte altså ikkje lys for å sjå).

Hemera oppstod (vart født) då NYX (Natta) steig opp frå den mørke Underverda - TARTAROS. ETHER (det klare luftlag) vart også født ved dette. Hemera og Ether fekk saman dattera TETHYS, som også vart kalla Pelagos, og Thalassa. Tethys var sjølvaste Havet - Mor Hav.

HEOSPHOROS

Heosphoros var son av EOS og ASTREAOS. Hans namn tyder "lys-berar", og Heosphoros var morgonstjerna. Med morgonstjerna meinte grekarane planeten Venus, når den stod opp før sola om morgonen. Heosphoros var ganske perifer i gresk mytologi.

Heosphoros vart på latin kalla LUCIFER, som også tyder "lys-berar". (lux = lys; ferre = frakte). Dei tidlege kristne rekna Lucifer som ein av dei mektigaste av alle Jahves englar. Så vart han engelen som gjorde opprør mot Jahve (sikkert med god grunn), og han vart kalla "den falne engel", og Satan.

På hebraisk vart Heosphoros kalla Helel, som tyder "den lysande gud".

HERA

Hera var datter av CHRONOS og RHEA, og søster til  ZEVS, HESTIA, DEMETER, POSEIDON, HADES. Hennar romerske motstykke var JUNO.

Faren, Chronos, slukte Hera straks ho var fødd. (Les om dette under CHRONOS).

Då Zevs hadde fridd Hera og hennar søsken frå Chronos' mage, vart ho oppfostra i Arkadia av Temenos, som var son av den første mann – PELASGOS. Dei fire HORAENE (årstidene) fekk oppdraget med å vere barnepiker.

Det er sagt at Hera var tvillingsøster av Zevs. Zevs var ein fæl kåting, og han oppsøkte ho i Knossos på Kreta (andre seier på Thornax-fjellet i Argolis, som sidan er blitt heitande Gaukefjellet). I byrjinga hadde Zevs liten framgang med sin kurtise. Han fann då på å skape seg om til ein forpjuska gauk, og Hera tykte synd på denne stakkars gauken, og ville verme den i fanget sitt. Men då vart gauken til Zevs att, og valdtok ho. Hera valde å gå med på giftemål for å unngå skamma.

Alle gudane vart inviterte til Zevs og Heras bryllup, og dessutan alle menneske og dyr. Gudane gav svære gåver. Av Rhea fekk Hera eit tre med gullepler. Bryllupsnatta vart tilbrakt på øya Samos, og varte i 300 år. Hera bada jamnleg i ei kjelde nær Argos, og kvar gang ho bada, vart ho til jomfru att.

Offisielt fekk Hera og Zevs barna ARES, HEFAISTOS og HEBE. Men somme har påstått at Ares, og hans søster ERIS, vart til då Hera rørte ved ein spesiell blomst, og at Hebe vart til då Hera ein gang rørte ved eit salatblad. Hera påstod at Hefaistos hadde komt til ved jomfrufødsel. Hefaistos nekta først å tru dette. Han sette mora si fast i ein mekanisk stol, og tvang ho til å sverje ved elva STYX at det var sant. (Den før-helladiske kulturen kjente ikkje til at menn hadde noko med barnefødslar å gjere - dei trudde at kvinnene vart gravide på grunn av vindane, eller liknande).

Hera var stolt og majestetisk - og herskelysten. Vogna hennar vart trekt av fargestrålande påfuglar. Ho var verne-gudinne for heim og ekteskap, og ho var dronning på OLYMPOS - gudanes palass.

I mange distrikt opptok Hera arven etter den eldre månegudinna SELENE, som saman med SOLA vart dyrka i tida før Den olympiske gudefamilie dukka fram på den mytologiske scene i Hellas. Kulten til den gamle Hera hadde sine hovudsete på øya Samos, og i Argos.

Hera var ofte usamd med Zevs om korleis verda burde styrast. Ein gang fekk ho i raseri i stand eit opprør. Zevs fekk greie på dette, og henta til Olympos ei fæl kjempe med hundre hovud - HEKATONKHEIREN BRIAREOS. Denne glodde ilsk på dei opprørske gudane, og dei skræmdes til tukt.

Hera var svartsjuk på Zevs' mange elskarinner og barna desse fekk med han. Ho sendte ormen PYTHON for å plage LETO, som fekk tvillingane APOLLON og ARTHEMIS med Zevs.

Ein gang lokka Zevs fjell-nymfa EKKO til å opphalde Hera med prat, så ho ikkje skulle få tid til å utspionere sidespranga hans. Då Hera skjøna samanhengen, vart ho så rasande på Ekko at ho tok halve stemma frå henne, slik at bare siste lyd i kvart ord Ekko sa kunne høyrast.

Zevs måtte skape IO om til ei kvige, for å verne ho mot Hera. Hera tok då kviga, og sette ARGOS til å vakte på ho. Men Zevs og HERMES fridde Io og drepte Argos. Hera sette Argos’ hundre auge på påfugl-halen - påfuglen var favoritt-dyret hennar.

I steinaldertid vart Hera hylla under tittelen ”himmelsk ku”. Io var kviga (ungkua), som truga med å tilrive seg makta frå Hera. (Den unge tar over og den gamle må vike).

Hera la Zevs' son HERAKLES for hat, og gjorde seg flid med å gi han vanlagnad. Ho sendte slangar som skulle ta livet av han alt då han var reivunge, og seinare fekk ho dei fæle AMAZONENE til å gå til krig mot han. Men då Herakles omsider døde og vart teken opp til gudane, gjorde ho seg til venns med han, og gav han dattera si, HEBE, til hustru.

JASON fekk hjelp av Hera då han skulle hente Det gylte skinn i landet Kolchis. Hera ordna det så prinsessa der, MEDEA, vart forelska i Jason. Medea var trollkunnig, og dette kom godt med.

Ein gang krangla Hera, ATENE og AFRODITE om kven av dei som var penast. Den stakkars prins PARIS av Troja måtte vere dommar. Alle tre lova muter (bestikkingar) - Hera lova at Paris skulle verte herskar over Europa og Asia. Men han kåra likevel AFRODITE - ho hadde lova å gi han den skjønne HELENA til hustru. Hera og Atene vart då rasande, både på Paris og Troja.

I den oldgreske byen Mykene var Hera løve-gudinne. Det fans løver i Søraust-Europa på den tida. Eg har skrive meir om løve-gudinna under oppslagsordet CYRENE.

Så langt gresk mytologi. I gresk gudetru var Hera herskarinne på Olympos, i kraft av at ho var Zevs’ hustru. Men faktisk er Hera-dyrkinga mykje eldre enn Zevs-dyrkinga. Den går tilbake til ei tid då den skapande kraft - den store guddomsmakt, vart halden for å vere av ho-kjønn - den mektigaste guddom var Mor-gudinna.

Og mor-gudinna Hera hadde mange utsjånadar. Stundom vart ho avbileta som ein fugl. Ho vart dyrka over store område, og dei eldste og viktigaste templa var vigsla til ho.

At Hera seinare vart underkasta Zevs og framstilt som hans sjalu hustru, er eit resultat av den største av alle revolusjonar; samfunna gjekk over frå å vere kvinne-styrte til å verte manns-styrte.  Mytologien måtte tilpasse seg denne radikale, sosiale endringa.

For ti-tusener av år sidan fokuserte menneska på kvinnekroppen i gudsdyrkinga si. Det kan vi lese av holemaleri, og av det hopetall små steinskulpturar av gravide kvinner som er gravde fram frå europeisk steinalder - super-fruktbare kvinne-skulpturar med digre bryst og rumper.

Barnefødslar vart sett på som det viktigaste av alt. Barna skulle oppretthalde stammen - dei var forsikring mot at stammen døydde ut. Barnefødslar gjorde stammen mektig som sjølvaste våren - våren som gav nytt liv til all grøde etter vinter-døden. Og vårens kraft vart sett på som ei kvinneleg kraft, og kvinna vart dyrka som livgjevar.

Mange tusen år seinare, for omlag 6-7000 år sidan, budde dei europeiske etterkomarane av desse steinalderfolka i  landsbyar. Dei tilbad fuglar, slangar, og Jorda.  Dei mektigaste gudane var feminine, for det var kvinna som kunne frambere nytt liv.

Ein trur at maskuline guddommar ikkje hadde stort å seie før det vart oppdaga at det var mannen som gjorde kvinna gravid. Tidlegare trudde ein at kvinna vart gravid av vind eller havbølger, eller andre naturlege og overnatulege fenomen. Men sjølv etter at det var oppdaga at mannen hadde del i framveksten av nytt liv, så vart kvinne-guddommen - ”Store Mor” halden høgst i ære, i alle dei gamle kulturane i Europa. Det var fred mellom dei ulike menneske-samfunna i den tida, og det var rikeleg med mat til alle. Det var Gullalder og Sølvalder....det hevda i alle fall seinare tiders fortids-romantikarar.

Men så skjedde det endringar, og ein langvarig periode med vald og krig byrja. Det kom ein Jernalder.  Europa vart invadert av folkeslag frå dei veldige sentral-asiatiske steppene. Dei hadde med seg språk som var i slekt med dagens fransk, italiensk, tysk og engelsk. Og dei hadde med ein Himmelgud - den øvste maskuline guddom, som i seinare gresk mytologi vart kalla Zevs.

Dei gamle, fredsame folkesamfunna i Europa var lette bytte for dei våpenføre, innvandrande indo-europeiske folkestammene.  Somme stadar tok indoeuropearane heilt over - andre stadar blanda dei seg med dei fastbuande, og kulturane vart også blanda.

Men somme kom seg unna indo-europearane. Hardføre fjellfolk gjekk til kamp - stundom måtte dei oppgi sine landsbyar, men dei fann seg nye stadar å slå seg ned - dei fordreiv andre folk føre seg - det vart ein ”domino-effekt” - ein kjede-reaksjon ...mellom anna vart Mykene invadert av  den gamle helladiske stamma vi kjenner som dorarane.

Den gamle orden ser ut til å ha halde ut lengst på Kreta, som var verna mot invasjon frå land av det store Egear-havet. På Kreta overlevde Den minoiske kultur heilt fram til ca. år 1000 fvt..

Men etter kvart måtte feminine guddommar vike plassen for maskuline. Dette er den mest omseg-gripande revolt i europeisk kulturutvikling. Frå denne overgangstida har vi mange av dei viktigaste greske gude-sogene - det ser ut til at dei vart forfatta for å skildre og forklare denne brytningstida - den store kamp om makta mellom ”Mor Jord” og ”Far Himmel”.

Zevs’ mange kjærleiks-affærar kan ha utgangspunkt i dei mange seremoniane som vart arrangerte for å foreine ”Himmelguden” i ekteskap med fleirfaldige lokale mor-gudinner - for å få i stand fred og sam-eksistens mellom dei gamle innvånarane og erobrar-folket. Mykje kiv, konkurranse og makt-kamp var det nok. Zevs byrja føde barn - ATENE sprang ut av panna hans. Så var han ikkje dårlegare enn Hera/Mor Jord. (Også Atene var av før-gresk opphav). 

Likevel vart det langtfra slutt på den gamle Hera/Mor Jord-dyrkinga. Den heldt fram i det skjulte, og i forkledning, som fræve-kultarr, og patriarkane måtte også akseptere at dei gamle kvinne-guddommane vart dyrka åpenlyst. Atene vart som ein arvtagar etter Hera. Sidan det var ”jerntid” vart ho også krigs-gudinne. Ho var fugle-gudinne som Hera, og hennar heilage fugl var ugla - ”MINERVAs ugle”. Og denne heilage ugla er gammal...gammal.

HERAKLES

Romarane kalla Herakles for HERCULES.

Herakles vart mykje dyrka i antikken, og det fans tempel for han overalt. Romarane nytta namnet hans i understrekande bannord (mehercule!, merde!). Kvinner, hundar, grisar og fluger fekk ikkje kome inn i templa hans. Bier og hestar var bra. Han var ein gammal heilag-konge. Skulle han ofrast, eller ikkje? Hans eigenskapar var dødsforakt og mannsmot. Han bar alltid med seg ei treklubbe til våpen. Sogene om han er mange, og heng ikkje alltid bra ihop. Herakles var ein HERO. Hero-tida (heltetida) opphøyrde då Herakles' ættlingar - Heraklidane, vende tilbake til Pelopponnes. (Sjå HYLLOS).

FORHISTORIEN TIL HERAKLES FØDSEL: ALKMENE var datter av kong ELEKTRYON av Mykene. Alle hennar brør hadde falle i strid mot eit nabofolk. Kongen lova Alkmene til den som kunne ta hemn på sønenes banemenn. Prins AMFITRYON frå Thebe meldte seg. Først vart det giftarmål, og så for prinsen ut for å ordne opp. Men i himmelen sat ZEVS, og han fekk auge på Alkmene, og vart straks hugteken. Han forkledde seg som Amfitryon, og lest som han var Amfitryon som kom heim som sigerherre. Han skjenka også Alkmene eit gullbeger. Alkmene skjenka då Zevs sin kjærleik. For å seinke Amfitryon frå å kome heim, fekk Zevs HERMES til å stoppe solas gang, slik at elskovsnatta fekk vare i tre døgn. Og knapt var Zevs dradd sin veg, så kom Amfitryon heim etter vel utretta ærend. Men han skjøna etter kvart at nokon hadde vore der med svik, og han såg at gullbegeret var nett eitt han sakna frå sigersbyttet sitt. Sint og lei gjekk Amfitryon med begeret til den blinde sjåaren TEIRESIAS, som straks avslørte Zevs. Amfitryon vart då smigra over å ha hatt ein så fornem rival.

På OLYMPOS skrytte Zevs av barnet HERAKLES, som snart skulle fødast av Alkmene i Mykenes kongeborg, og han lova at barnet skulle få makt både over menneske og gudar. Men HERA vart avundsjuk, og laga intrigar og trollkunstar slik at lovnaden kom til å gjelde ein samtidig født fetter av Herakles' mor - EURYSTHEVS.

HERAKLES OPPVEKST: På sin første dag - straks han var født, måtte Herakles kvele to digre slangar som Hera hadde sendt for å ta livet av han. Sidan fekk Herakles lenge fred for Hera, og hadde i ungdomsåra dei beste lærarar. Men stundom var han ulydig. Då musikklæraren, LINOS 1, kjefta på han, slo han denne ihjel med lyren.

Herakles hadde valet mellom å leve i lyst eller å leve med ansvar, og han valde det siste. Han drog til byen Thebe og fridde byen frå undertrykkande nabofolk. I takksemd gav kongen av Thebe han si datter MEGARA til ekte. Herakles levde nokre år i lukkeleg familieliv der i byen, men så kom Hera på banen att. Ho gjorde han besatt av vansinn, og han drepte kone og barn. Då han kom til seg sjølv, drog han i fortviling til oraklet i DELFI for å høyre korleis han kunne sone for denne synda. Oraklet befalte han i 12 år å tene hos sin mors fetter, kong Eurysthevs, som herska i byen Tiryns på Pelopponnes.

ÅR I TENESTE: Eurysthevs var livredd Herakles, og sendte han på mange livsfarlege oppdrag for å skaffe han av vegen. Men desse oppdraga meistra Herakles med glans - dei vart sidan heitande Herakles' 12 storverk:

1: JAKTA PÅ DEN NEMEISKE LØVA:  Dette usårbare udyret terroriserte traktene omkring Nemea. Herakles klemde løva ihjel, og flådde ho med hennar eigne klør, som var det einaste som beit på ho. Dette løveskinnet likte Herakles sidan å gå kledd i.

2: KAMPEN MOT HYDRA: Dette var ein frykta, mangehovuda giftorm, med hovud som vaks fram att ettersom dei vart avhogd. Hydra hadde dessutan ein diger kreps til hjelpar - CANCER. Herakles' unge slektning, Iolaos, hjalp til med å brenne halsane med glødande jern, ettersom Herakles hogg. Herakles trampa krepsen under foten, og det eine av Hydras hovud, som var udøyeleg, grov han ned under eit fjell. Etter kampen dyppa han alle sine piler i Hydras blod, så dei vart til ufeilbarlege døds-piler.

3: DEN ERYMANTHISKE GALTEN: Denne villgrisen herja på den skogkledde åsen Erymanthis. Herakles jaga han fram og attende over ein snøbre, til galten var utmatta og let seg fange i nett. Då Herakles kom heim til Eurysthevs med galten, vart denne så redd at han sprang og gøymde seg i ei stor krukke.

4: ARTEMIS' LYNRASKE HIND: Denne hjorten ville Eurysthevs ha fanga. Herakles brukte eit heilt år på dette oppdraget.

5: DEI STYMFALISKE FUGLANE: Dette var menneskeetande monster-fuglar som i tusental hadde tilhald ved sjøen Stymfalos i Arkadia. Herakles skulle jage dei vekk. Sjøen låg djupt inne i ein tjukk skog. Fuglane hadde søkt tilflukt der, i redsle for å verte etne av monster-ulvar. Herakles fekk då av ATENE ein diger bronsekjele, som han slo mot eit berg som raga over sjøen. Fuglane vart oppskræmde av denne larmen, og tok til vengene. Nokre skaut han, og jaga resten.

6: REINGJERE AUGIAS FJØS: Kong Augias i landet Elis åtte enorme hjordar med oksar og geiter, men fjøset hadde ikkje vore reingjort i manns minne. Herakles fekk oppdraget, og han grov nytt leie for elva Alfeos, så ho rann tvers gjennom fjøset.

7: TEMJE DEN KRETISKE OKSEN: Denne hadde POSEIDON sendt opp frå havet, og oksen vart far til MINOTAUROS. Herakles fanga oksen, og tok han med til Mykene. Der sette oksen på sprang til Marathon.

8: DRAPET PÅ KONG DIOMEDES: Denne kongen i Trakia fora hestane sine med menneskekjøt, til ære for POSEIDON. Nå vart Diomedes sjølv mat for hestane.

9: HENTE AMAZONDRONNINGAS GYLTE BELTE: Amazon-dronninga heitte HIPPOLYTA, og beltet skulle Herakles bringe til kongsdattera i Mykene. Amazonene levde mannlause, og røva menn når dei trengte fedre til sine barn. Alle gutebarn drepte dei. Dei skar av seg høgre brystet for betre å kunne kaste med spyd og skyte med boge. Hippolyta hadde fått beltet av krigsguden ARES, som æresmerke for utvist mot. Hippolyta vart forelska i Herakles, og ville gi han beltet i elskovspant. Nå blanda Hera seg inn. Forkledd som amazone hissa ho alle mot Herakles, som ho sa ville bortrøve Hippolyta. Amazonene angreip til hest, men Herakles slo Hippolyta ihjel med beltet, og kom seg unna med beltet.

10: HENTE GERYONS OKSAR: Herakles måtte vestover mot storhavet (Atlantarhavet), der GERYONs oksar beita på saftige enger på ei stor øy langt vest i havet. Geryon var ei kjempe med tre kroppar og tre hovud, seks armar og seks bein. Herakles kom til Atlasfjella, som den gang stod som ein mur mellom Afrika og Spania. Men Herakles braut ein passasje - det nåverande Gibraltar-stredet. To søyler sette han til støtte - "Herakles' søyler".

Vi veit at Gibraltar-stredet i tidlegare tider fleire gangar har vore stengt. Når ikkje vatn frå Atlantaren fekk renne inn i Middelhavet, så tørka dette meir eller mindre ut, på grunn av den sterke fordampinga. Når så Gibraltar-stredet åpna seg att, rann ein gigantisk foss av atlantarhavs-vatn inn i Middelhavet, som på få år fyltes att. Det er merkeleg at myte-forfattarane hadde kunnskap om dette, for forskarane meiner at det er  omlag 5 million år sidan sist gang det skjedde at Gibraltar-stredet klappa saman.

Herakles truga så til seg solgudens gylte beger (sjå HELIOS), og med dette segla han vestover - lenger vest enn nokon hadde løyve til. OKEANOS prøvde med veldige bølger å få skipet hans til å synke, men Herakles skræmde han, og kom velberga fram til Geryons øy. Han drepte dei tre kroppane til Geryon og hunden ORTHROS, og stal kveget.

Dei to siste storverka var dei største:

11:  HENTE HESPERIDENES GYLTE EPLE: HESPERIDENE heldt til lengst i vest. På vegen møtte Herakles GIGANTEN ANTAIOS, som var son av GAIA og POSEIDON. Det vart brytekamp, og kvar gang Herakles slengte Antaios i bakken, fekk denne fornya styrke, som han henta frå si mor Gaia - "Mor Jord". Då fann Herakles på å løfte Antaios til vers, og han heldt han i lufta til han døde.

Då Herakles la seg til kvile etter kampen, vart han overfalt av PYGMEANE - eit dvergfolk som kraup på Herakles som maur - hogg og stakk til han fekk kosta dei av seg. Under eple-oppdraget måtte Herakles også drepe slangen LADON, som var sett til å vakte epla for Hesperidene.

Omsider kom Herakles til ATLAS, Hesperidenes far, som bar Himmelkvelven på skuldrene sine. Herakles overtalte Atlas til å hente seg epla - han skulle halde Himmelen for han så lenge. Då Atlas kom tilbake, ville han heller sjølv bringe epla til Eurysthevs, men Herakles fekk lurt seg fri. Han bad Atlas hjelpe seg med å halde Himmelen eit lite bel, slik at han fekk lagt seg ei pute på skuldrene. Men då Atlas greip fatt i himmelkvelven, strauk Herakles sin kos.

12: HENTE HUNDEN KERBEROS FRÅ UNDERVERDA: Den trehovuda helveteshunden Kerberos skulle hentast frå Underverda. Der nede traff Herakles THESEVS og PEIRITHOOS, som sat fastlåst på kvar sin stein. Herakles fekk fridd Thesevs, men ikkje Peirithoos, som hadde vore så frekk å legge seg ut med sjølvaste PERSEPHONE. Så møtte Herakles hunden Kerberos, som hadde slangar rundt alle hovuda og nedover rygg og hale. Hunden for laus på Herakles, og gøydde så heile Underverda rista. Herakles tok kvelartak, la lenke om halsane, og førte Kerberos til Eurysthevs. Denne vart så skremt, at Herakles straks måtte sende hunden tilbake.

Med desse 12 storverka hadde Herakles gjort plikttenesta si for Eurysthevs.

ANDRE STORVERK (Kanskje oppdikta).

·      Befrukte alle kong THESPIOS' 50 døtre på ei natt. Dette skulle vere det travlaste av alle Herakles' storverk.

·      Drepe den egyptiske kong Busiris, som ville ofre alle utlendingar til høgare makter. (Var det OSIRIS?).

·      Hente ALKESTIS tilbake frå Dødsriket.

Seinare historier om Herakles fortel om moralsk forfall:

OMGANG MED KENTAURAR: På ei vandring traff Herakles ein hyggeleg KENTAUR ved namn FOLOS, som trakterte han med god mat. Men vin var det ikkje snakk om, for den hadde alle kentaurane i felles-eige. Herakles tok seg likevel til rettes med vinen. Frå alle kantar kom nå kentaurar som hadde kjent lukta av vin, og dei ville gå til åtak på Folos fordi han hadde skjenka Herakles av vinen. Herakles gjekk på dei, og skaut nokre av dei med sine gift-piler. Folos døydde også, då han rykte ut ei pil for å berge ein av sine. Nå vart Herakles rasande. Han jaga alle kentaurane, og dei søkte tilflukt hos den vise og udøyelege kentauren CHIRON. Chiron hadde ein gang vore Herakles' lærar, og han prøvde å tale Herakles til rettes. Herakles skaut ei pil i kneet hans. På grunn av smertene oppgav Chiron si udøyelegheit, og gjekk i døden. Då vart Herakles så rasande at han drepte resten av kentaurane.

SLAVE HJÅ DRONNING OMPHALE: Herakles forelska seg i IOLE - datter av bogeskytaren Eurytos i Oikalia. Den som kunne overgå Eurytos og hans fire søner i bogeskyting, skulle få Iole. Herakles prøvde seg, og sigra. Men Eurytos var redd for at Herakles skulle drepe barn og hustru som han før hadde gjort, og vegra seg. Ein av Ioles brør stødde Herakles, men Herakles drepte han i vansinn. På nytt måtte han til oraklet i DELPHI, men APOLLON vegra seg for å hjelpe. I sinne greip Herakles PYTIAS tripod (krakk med 3 bein), og ville fare sin veg med den. Zevs kom til og fekk roa partane, og oraklet dømde Herakles til i tre år å vere slave for dronninga OMPHALE i Lydia. Omphale kledde Herakles i kvinneklede og sette han til kvinnfolkarbeid, medan ho sjølv tok hand om løveskinnet og treklubba hans. (Hendingar frå denne perioden av Herakles' liv har vore mykje brukt i halvpornografisk, komisk teater).

Då dei tre åra var omme, drog Herakles til Kalydon i Aitolia, og gifta seg med den vakre kongsdattera DEIANEIRA. Men først måtte han kjempe mot elveguden ACHELOOS - ein annan beilar. Acheloos kjempa i okseham, men fekk eine hornet avbrote, og tapte kampen. Under bryllupet drepte Herakles munnskjenken sin i galskap, og i sorg ville han gå i eksil med si nye kone. Ved ei elv tilbaud kentauren NESSOS seg å frakte jenta over. Herakles symde etter. Vel over sette kentauren på sprang med jenta, og ville valdta ho. Herakles drepte han med pil. Døyande fann kentauren på hemn. Han bad jenta ta vare på noko av blodet hans, og sa det var kjærleiksmiddel. Det var det ikkje!

HERAKLES-BARN: Med MEGARA hadde Herakles sonen HYLLOS og dattera MAKARIA. Kong EURYSTHEVS prøvde å forgjere desse søskena, men dei tok rotta på han med hjelp av ein hær frå Aten.

Herakles fekk med prinsesse AUGE av Mysia sonen TELEFOS.

Herakles elska ein ungdom som heitte HYLAS. Denne dukka opp i soga om Det gylte skinn. (Sjå JASON). Hylas skulle hente vatn i ei kjelde ved Mysias kyst, men nymfene som budde i kjelda vart forelska og drog han i vatnet. Herakles oppgav ekspedisjonen han var på med ARGONAUTANE, og leita etter Hylas i sorg og fortviling. (Dette temaet vart mykje dramatisert og omdrøfta i antikken).

Ein gang drog Herakles tilbake til Oikalia - herja byen, og tok til fange bogeskyttarens vakre datter, IOLE, som han framleis var forelska i. Deianeira kjende seg forsmådd, så ho sendte Herakles ei ny, fin drakt, med blod frå kentauren NESSOS smurd på innsida - ho trudde ho smurde elskovsmiddel på drakta. Herakles kledde seg i denne drakta til sigers-ofringa, men Nessos' blod var døyeleg gift - drakta hang fast til kroppen, og hud og kjøtstykke følgde med då Herakles prøvde å rive ho av. Han forstod at dauden venta, og gjekk opp på fjellet Oite - bygde eit bål og steig opp på det. Men ingen ville tenne bålet, før gjetaren FILOKTETES kom forbi. Han tende bålet, og Herakles gav han bogen og pilene. Heroen vart løfta til himmels i ei tordensky. Han vart helsa velkomen av Zevs, og teken opp i gudanes krets på OLYMPOS. Sjølv Hera let seg nå forsone - ho gav han si datter HEBE, ungdommens gudinne, til hustru.

Den greske historikaren Diodoros fortel av Zevs' son, Herakles, anla ei demning i Nilen. Folka som budde der bygde eit tempel for han, og kalla byen sin Herakleion etter Herakles.

Oldtids-historikaren Herodotos påstår at Herakles var heimehøyrande i landet Fønikia. Her var eit mektig tempel for han, og framfor templet stod to mektige "Herakles-søyler" - den eine av reint gull - den andre av smaragd.

Våre dagars psykologar vil ikkje ha problem med å diagnostisere Herakles som hyperaktiv.

HERCULES

Hercules var romarane sitt namn på HERAKLES. Hecules var den første figur som romarane adopterte frå gresk mytologi. Det var ROMULUS som ordna dette, då han grunnla Roma, for Herakles hadde drept det eldsprutande monstret CACUS, som hadde hatt tilhald i ei grotte på Aventin-høgda.

Hercules fekk si statue og sitt altar på okse-marknaden i Roma – Forum Boarum, for striden med Cacus hadde handla om oksar. Altaret vart kalla Ara Maxima, og forretningsmenn ofra til Hercules. Dei gav han gjerne ein tidel (tiend) av profitten sin. Skal tru kven som nytte godt av desse pengane?

HERMAFRODITOS

Hermafroditos var ein vakker unggut; son av HERMES og AFRODITE. Han vart oppfostra av NAJADER på fjellet IDA – det er nok Ida-fjellet austanfor Troja det er snakk om her. Då Hermafroditos var 15 år, fekk han stor reiselyst, og for vidt omkring. Særleg var han glad i å oppsøke elvar. Han kom så langt som til Lycia – det var vest i Lille-Asia, og til dei kariske byane nær ved. Her fann han ein dam med så reint vatn at han såg botnen klart, og omkring var siv-enger og mjukt, grønt gras. Her heldt vass-nymfa SALMAKIS til. Salmakis likte ikkje å springe på jakt i skogane saman med ARTHEMIS og dei andre nymfene. Dei hadde bedt ho lage seg eit spyd og bli med, men ho ville heller tilbringe dagane med å bade i dammen, stelle med sin vakre kropp og kjemme håret med buksbom-kammen sin, og finne på nye frisyrar. Så studerte ho spegelbiletet sitt i dammen, og når ho vart søvnig utpå dagen, så tok ho på sin gjennomsiktige kjole, og la seg til å sove i graset. Vi kjenner typen!

Ein dag ho plukka blomster ved dammen, såg ho Hermafroditos kome. Ho vart straks brennande hugteken, men ho tok seg tid til å stelle og pynte på seg, før ho viste seg for han. Ho spurde kven han var, og sa at om han var forlova, så ville ho vere elskarinna hans, men var han ikkje, så ville ho gifte seg med han. Hermafroditos var sjenert og uvan med kvinnfolk, så han raudna og vart ståande mållaus. Så ville ho kysse, og la armane om han. Men Hermafroditos fausa ho vekk, og skreik at han sprang sin veg om ho ikkje heldt opp. Salmakis vart redd då, og sa ho ville gå, så han kunne få vere ved dammen i fred. Ho stakk inn i buskene, men la seg på lur og spionerte.

Hermafroditos trudde seg nå åleine, og fann ut han ville ta eit bad i det klare vatnet. Han kledde seg naken, og stupte uti. Nå vart Salmakis fylt av brennande attrå, og ho reiv av seg kleda, storma fram frå buskene og heiv seg i dammen. Hermafroditos kjempa imot, men ho klamra seg til han med bein og armar, og kyssa og kyssa. ”Du kan kjempe det du orkar, din skurk”, ropte ho, ”men du vert aldri kvitt meg!” Og ho påkalla gudane, og bad om å få vere eitt med Hermafroditos til evig tid. Og gudane stødde oppunder, og då dei to låg saman i graset, så grodde kroppane deira saman til ein lekam. Dei to vart blitt til ein person, som korkje var mann eller kvinne, men litt av begge deler.

Hermafroditos klaga sin naud til Hermes og Afrodite. Han bad dei gjere dammen magisk, slik at alle menn som sidan bada i den ville bli til hermafrodittar (tvekjønna). Foreldra bønhøyrde han, og få turde sidan bade i Salmakis’ dam.

HERMES

Hermes vart kalla MERKUR av romarane. Etruskarane dyrka også ein gud ved namn Hermes - dette betyr at Hermes ikkje var særgresk, men vart dyrka av fleire folkestammer. Hermes var i følge den greske mytologien son av ZEVS og MAIA. Maia var datter av TITANEN ATLAS. Hermes vart født i ei fjellhole på  Cyllene-fjellet i Arkadia. Eitt av namna han vart kalla ved, var Hermes Cyllenios. Hans heilage fugl var hanen, og hans heilage dyr var væren og skilpadda.Når han vart avbileta, var han gjerne kledd som gjetar eller omvandrande handelsmann, og i tillegg til den berømte staven sin, bar han gjerne på ein pengepung.

Hermes tilhøyrde dei 12 Olympiske gudane, og han var dei olympiske gudane sin bodberar - i hovudsak var han bodberar for ZEVS. I somme mytar får vi høyre at Zevs også hadde ein annan bodberar - IRIS. Då er Zevs solguden som skal til å stå opp om morgonen, men først kjem morgonrauden - Iris, og ber bod om at Zevs snart kjem.

Hermes vart avbileta som ein ungdom med gylt stav i handa - Mercurius-staven, og han hadde sandalar med venger, og hjelm. På somme avbiletingar hadde også hjelmen venger. Ved hjelp av vengene kunne Hermes reise med stor fart; ingen bodberar var snøggare enn han.

Ein bør gi seg tid til å grunde over Hermes' rolle som gudanes bodberar/gudanes sendebod.  Hermes kom til menneska med bod frå gudane om kva gudane ville at menneska skulle gjere, eller korleis dei skulle forhalde seg i åndelege spørsmål ... kva gudane krevde av menneska, og kva menneska kunne forvente av gudane.  I Det Gamle Testamentet hadde Enok ei liknande rolle.

Hermes verna om handel og samferdsel, og derfor fekk han statuer av seg oppsett i handelsgatene.

Hermes hadde også jobben med å føre dei avdødes sjeler til Underverda; (sjå HADES). I denne rolla vart han kalla Psychopompos (sjele-førar).Vidare var han guddom for søvn og draumar. Han var atletane sin vernegud, og vart dyrka i folkebad (gymnasia) og på idrettsplassar. Han var også poetane sin verne-gud, og gud for makt og rikdom. Makt og rikdom vart i dei gamle bondesamfunna målt etter storleiken på kvegflokkane, og ei av Hermes sine tidlege roller var å vere verneguddom for buskap.

Det er sagt at Hermes fann opp alfabetet. Sjå om dette under MOIRENE.

Hermes tedde seg ofte som ein lurendreiar og tjuv. På sitt livs første dag drepte Hermes ei skilpadde; sette strengar på skalet, og laga verdas første lyre, (streng-instrument). Så kraup han tilbake til vogga, og spela på lyren så det skikkeleg svinga. Same dag stal han kveget til broren sin, APOLLON, og let kvegflokken gå baklengs, så broren ikkje skulle finne ut av spora. Han måtte gi Apollon lyren sin for å blidgjere han etter dette spikket. Apollon var ein stor musikk-elskar, og vart meister på lyre. Apollon gav Hermes Mercurius-staven i motgåve, og den bar Hermes sidan alltid med seg. Hermes fann opp eit musikk-instrument til - fløyta syrinx.

Mercurius-staven var omslynga av to ormar, og vi kjenner ikkje meininga med desse ormane. Men særleg brukte Hermes staven når han førte avdødes sjeler til Dødsriket. Det er sagt at Hermes kunne gi døde livet tilbake med staven, om Hades gav løyve til det. Det var fleire guddommar i antikken som nytta ein slik eller liknande stav - også dei egyptiske faraoane. Romarane kalla staven caduceus, og fredsgudinna PAX vart stundom avbileta med ein slik stav. Caduceus vart også kalla "herold-stav", og det var vel slik at når Herakles lyfte staven, så var alle forplikta til å lye etter kva han hadde å seie. Staven var eit merke som viste at Herakles hadde autoritet frå Zevs.

Hermes fann opp mange nye idretts-greiner innanfor kapplaup og hestesport, og han var oppfinnar av bokse-sporten. 

Då Zevs skulle lure seg til samleie med ALKMENE, fekk han Hermes til å stogge sola i tre døgn, for at dei skulle få ei skikkeleg lang natt.

Hermes var truleg far til skog-guden PAN. Om kven som var mora, er så ulikt sagt, men somme har påstått det var PENELOPE. Hermes overlet etter kvart til Pan å vere verne-guddom for buskapane til bøndene.

Her er ei liste over nokre av Hermes' elskarinner og avkom:

Den romerske historikaren Cicero meinte Hermes måtte ha vore fem ulike personar. I Romarriket var han (Mercurius) gud for gjetarar, reisande, talarar, kjøpmenn, deklamatørar, lommetjuvar og landevegsrøvarar. Han var også vernegud for mål og vekt.

Alt som barn utmerka Hermes seg som tjuv - han stal gudanes dyraste eignelutar ved kløktige kupp. Zevs vart så imponert over hans løynderåder at han tok han i personleg teneste, og gav han hjelm og sandalar med venger.

I Roma feira kjøpmenn Mercurius-fest 15. mai.

Ein gang fekk Hermes attrå til HERSE, då han såg ho gå i prosesjon mot Akropolis med ei heilag korg med fallos-symbol på hovudet. ATENE nekta han å gjere valdtekt på ho, men på noko vis fekk han ordna seg allikevel.

Hermes spela truleg ei sentral rolle under ein stor, årleg fræve-festival i Aten. Under rituala kom Herse berande på ei korg med fallos-symbol (buktande slangar, som symboliserte lange penisar). Herse tilhøyrde ein prestinne-triade, som tenestegjorde under ATENE. Dei to andre prestinnene heitte Aglaulos og Pandrosos. (Sjå AGRAULOS). Hermes ville elske med Herse, men Aglaulos vart sjalu og stilte seg mellom dei. Hermes forvandla ho like godt til ein stein, heiter det, men i røynda vart nok konflikten løyst på anna vis, utan at vi veit korleis.

Hermes fekk sonen KEPHALOS med Herse. Hans namn tyder hovud, heiter det, men eg trur at hans namn tyder penis-hovud, og at denne sonen ikkje var nokon son, men eit symbol for Hermes' erigerte penis.

Hermes fekk også søner med dei to andre trippel-prestinnene. Med Aglaulos fekk han sonen Eumolpos, og med  Pandrosos fekk han Ceryx. Namnet Ceryx tyder herald (utropar), og Ceryx vart stamfar til eit preste-kollegium i Aten, som vart kalla Kerukes. Om Eumolpos er det også sagt at han var son av POSEIDON og Chione. Her må vi grunde på tilhøvet mellom Hermes og Poseidon. Poseidon var Atene sin maskuline gude-partnar i Aten. Korleis kom så Hermes inn i biletet?

Eumolpos hadde eit dramatisk liv - han var skiftevis rømling og konge. Av dette kan vi forstå at det var religions-kampar på gang på denne tida. Til sist kom Eumolpos til byen ELEUSIS, der han deltok i etableringa av Dei Eleusiske Mysteria. Mange gåter er det i dette!

Hermes hjalp HEROEN PERSEOS då denne skulle drepe GORGONA MEDUSA. Hermes viste Perseos vegen til GRAIARENE, og dei forklarte han vegen til  Nymfene i Nord, som gav han magiske våpen. (Sjå PERSEOS).

Hermes bønhøyrde dronning NEFELE, og sendte geitebukken KRYSOMALLOS med gullskinn og venger, for å berga Nefeles barn, FRIXOS og HELLE frå stemora INO. (Sjå KRYSOMALLOS).

Det vart oppført tempel for Hermes over heile det greske område, men særleg i Arkadia vart han mykje dyrka. På idrettsplassar og i gymnasia (bade- og trenings-senter) stod statuer av han.

Om vi skodar langt bakover i tida, finn vi ein eldre Hermes, med ei anna guderolle. Han var ein fallos-guddom - ein stein-penis som raga opp frå bakken som ein bautastein. Han representerte den maskuline fræve. Desse heilage steinane var firkanta i tverrsnitt, og heitte herma; herav har Hermes fått namnet sitt. På toppen av ein herma var gjerne plassert ei byste av Hermes' hovud - som oftast med kraftig skjegg, og rundt sokkelen var herma pynta med skulpturerte, mannlege kjønnsorgan.

I fleirtall heitte herma hermai. Desse "utropsteikn" for manndomskraft vart ofte oppført som grense-steinar. Vi veit at hannane av mange dyreartar markerer sitt revir (omåde) ved legge att luktspor, klore bark av trestammer og liknande. Mennene i desse tidlege menneske-samfunna markerte sitt revir på liknande vis, ved å oppføre hermai - kom ikkje her!

Hermai vart også brukt som vegmerke - dette er nok knytt til Hermes' rolle som vernegud for vegfarande og handelsmenn. At også landevegsrøvarar dyrka Hermes som sin vernegud, gjer saka noko komplisert.

I Aten vart hermai oppsett framfor bustadhus, for å bringe god lukke til familien. God lukke handla nok om å få mange barn, så i denne samanheng var Hermes fallos-guddom.

Ei natt, i 415 fvt., vart dei fleste heramai i Aten vandalisert og knust. Det var akkurat då den atenske krigsflåte førebudde seg til angrep på Syracus; under Pelopponnes-krigen. Ein fann ikkje ut kven dei skuldige var, men somme trudde det var atenske freds-aktivistar, og andre trudde det var sabotørar frå Syracus.

For Babylonarane var Hermes guden som brakte rikdom.

Renessanse-menneska i Italia såg på Hermes som ein ulukkes-bringar.

Germanarane assosierte Hermes med Odin (Wodan).

Etruskarane kalla han Turms - han var gudanes sendebod, og leia dei dødes sjeler til Dødsriket.

Egyptarane assosierte han med Thoth - gud for magi, alkymi og astrologi, og som også vart rekna som oppfinnar av hieroglyfane og kalenderen, og som brakte  dei avdøde til Dødsriket.

Sumerarane kalla Hermes Gud, og rekna han som ein regngud og fræve-gud.

Assyrarane kalla han Nabu, og rekna han som ein herold, og som ein himmelsk sekretær som førte reknskap over menneskas gjerningar. Han var visdoms-gud, og ansvarleg for korleis det komande året skulle bli.

HERMES

TRISMEGISTOS

I hellenistisk tid slo mange grekarar seg ned i Egypt, og grunnla heile greske samfunn der. Der dreiv hovudsakleg med handel. Dei fann på å slå saman Hermes med den egyptiske dødsguden Anubis. Dette vart ein ny kombinasjonsguddom som fekk namnet Hermanubis.

Ein av sein-antikkens Egypt-farga mysterie-religionar dyrka Hermes med alvor og andakt, under namnet Hermes Trismegistos - den tredobbelt store Hermes. Denne dyrkinga hadde sitt senter i den mektige egyptiske byen Shmun. Mange greske immigrantar slo seg ned i Shmun, og som følge av dette, vart i Shmun den gamle, egyptiske gud Thoth bytta ut med Hermes. Byen Shmun fekk også nytt namn - Hermopolis, oppkalla etter Hermes. Den eldgamle Thoth var sendebod for den egyptiske sol- og himmel-guden Ra, og hjalp også til med å bringe avdødes sjeler til Dødsriket. Grekarane fann ein klar samanheng mellom Hermes og Thoth.

For egyptarane var det viktig å begrave den avdødes kropp slik at den ikkje råtna eller vart skadd på andre måtar. Mumiene vart preparerte og godt innpakka, og lagt i digre steikister (sarkofagar), som var plassert i gravkammer djupt nede i ørkensanden eller i pyramidar. Korkje vatn, luft, lys eller småkryp skulle ha muligheiter til å trenge inn. Gravene var "hermetisk lukka", og ordet hermetikk har si rot frå namet Hermes.

Det heiter at Hermes Trismegistos var forfattar av Dei Hermetiske Bøker - 36 535 bøker om visdom, magi og egyptisk historie. Eigentleg var det nok Egypt.guden Thoth som hadde forfatta desse bøkene. Dei var gøymt under Himmelen, og bare ein verdig - ein som ville bruke bøkenes magiske visdom til menneskeheitas beste, kunne finne dei. Ingen har ennå funne dei hermetiske bøkene, så om du treng ei utfordring og oppgåve i livet....

Den egyptiske historikaren Manetho henta sin kunnskap om Egypt i gammal tid frå nokre søyler han fann, med inskripsjonar som den gamle guden Thoth hadde gjort. Det er kanskje av dette at Thoth har fått æren for å ha oppfunne alfabetet (hieroglyfane), og kanskje av dette har Hermes fått æren for alfabetets oppfinning.

Hermes Trismegistos vart dyrka for sin store visdom - "han som var allvitande". Han var ein himmelsk guddom, og tok bu i hjarta til dei som trudde på han. Hermes var både i himmelen og hos menneska - han var både guddommeleg og menneskeleg - slik Kristus påstod om seg sjølv. Så var Hermes Trismegistos guden som magikarar og medisinmenn påkalla når dei ville påverke naturens gang. Krist-kyrkja påkallar ennå sin guddom på samme vis - med bøner og forbøner.

Kulten omkring Hermes Trismegistos hadde stor påverknad på utviklinga av Kristendommen og Islam. Kulten var nærknytt til Stoismen og Ny-Platonismen. Kristkyrkja agiterte seinare sterkt mot Hermes Trismegistos, og såg på hans kult som ein farleg motstandar.

Den seinare filosofien som oppstod omkring Hermes Trismegistos, var noko av grunnlaget for at den europeiske renessansen kunne vekse fram - ein freistnad på frigjering frå Kyrkjas bandlegging på tanke og fornuft. Det var arabarane som først greidde å frigjere tanken frå presteskapets undertrykking, og i det 13. århundre evt. blomstra renessansen fram i Italia, med radikal nytenking på alle plan. Men snart slo kyrkja tilbake, og all nytenking vart fordømt som kjetteri og spotting av Gud. Jorda skulle vere flat! Ennå i dag har vi ikkje greidd å frigjere oss frå Kyrkjas bandlegging av tanken, i samme grad som renessanse-menneska i Italia greidde det for 500 år sidan.

Hermes Trismegistos gjorde mange nyttige og store oppdagingar og oppfinningar. Han lærte folk korleis dei kunne skrive ned sine tankar og formulere sine talar. Han koreograferte seremoniane for dyrkinga av kvar einskild gud, han nedteikna stjernenes vandringsbaner, han fann opp musikk, kroppsøving, aritmetikk, medisin, metallurgi, lyren med tre strengar. Han oppdaga stemmas tre tonar - den skarpe frå etteråret, den grove frå vinteren, og den jamne frå foråret. Han lærte grekarane å tolke sine observasjonar.

Den mest vidkjende av Dei Hermetiske Bøker heitte "Visjonen". Den forklarte korleis Kosmos har utvikla seg og skal utvikle seg, og også korleis menneske-sjela har utvikla seg og skal utvikle seg vidare. I ein periode vart denne boka kalla "Enoks Bok", men så fann ein ut at dette var feilaktig namngjeving.

Det er usikkert kva det greske namnet (eller tittelen) trismegistos tyder. Tre forslag er: "tre gangar stor", "den tredje største", "tre gangar velsigna". Det heitte at Hermes Trismegistos sat inne med all verdas kunnskap, så namnet har kanskje noko med dette å gjere.

I Første Mosebok heiter det at i tida like etter skapinga, så fans det ennå kjemper på jorda - dei gjekk omkring mellom menneska. Thoth var ei slik kjempe. Dei Hermetiske Bøker var eigentleg Thots Bok. Denne boka var skriven med underlege, magiske hieroglyfar og andre symbol, som gav åndeleg makt til dei som visste korleis dei skulle lesast.  Ein kunne utvide medvetet, slik at ein oppnådde direkte kontakt med det guddommelege. Thots bok inneheldt "mysterier"! Thots bok inneheldt nøkkelen til udøyelegheit!

Legendene hevdar at Thots Bok vart oppvara i eit gullskrin i templets innste heilagrom. Det fans bare ein nøkkel til skrinet, og den vart vakta av ein prest som vart titulert "Mysterienes Meister".  Bare han kjente innhaldet i boka. Då landet vart hærtatt av framande styrkar, greidde presteskapet å flykte med boka til eit anna land  - dei transporterte ho i forsegla innpakking i ei heilag boks.  Det går rykter om at sigøynarane har boka i eige nå. Sigøynarar vert kalla gipsies på engelsk. Dette namnet tyder "egyptarar". Sigøynarane var SERAPIS­ - dyrkarar. Då dei måtte rømme frå Egypt, brakte dei Thots Bok med seg. Boka skal vere på 78 blad, og vert også kalla "Den Bohemiske TAROT", og "Boka om Chaos".

Det oppstod ei eigen religiøs filosofi omkring Hermes Trismegistos, kalle Hermetismen. Denne filosofien hadde sitt hovudsete i Alexandria. Den likna i mangt på Buddhismen. Ei samtidig og nærknytt filosofi-retning var Gnostisismen.

HEROANE

Dei fleste av dei greske heroane var kongar eller kongssøner som utførte heltegjerningar som gav dei legendarisk ettermæle. Ordet Hero kjem av HERA, for mange av heroane hadde vigsla seg til denne gudinna. Deira lekamar låg i tryggleik i Mor Jord (Hera), medan deira sjeler reid til Heras’ Paradis på BOREAS (Nordavinden) sin rygg. Dette hevda ein gammal historieforteljar.

I ettertid har tittelen Hero fått tydinga "helt". Heroane utøvde veldige heltedådar på krigens slagmark, eller dei kjempa og overvann drakar og andre uhyre. Heroane var super-elite-soldatar. I tillegg til sitt veldige mot; sine kjempekrefter og makelause våpenførleik, fekk dei hjelp av gudar og gudinner, som utstyrte dei med magiske våpen av mange slag. Det var vanleg at heroane (som kongane) påstod seg å ha ein gud til far eller ei gudinne til mor.

Det låg mykje politisk psykologi bak hero-dyrkinga. I krigstider var kongen og sønene hans hærførarar - for ulike hæravdelingar. Når eit slag var vunne, så fekk hærføraren æren, og det vart ofte smurt tjukt på, så han vart skrytt opp i skyene. Seinare generasjonar la til endå mykje meir, så heroanes krigar-evner vart ganske overjordiske. Heilag-Olav var ein slik hero for det norske folk.

Mange av hero-legendene er symbol-historier, som eigentleg fortel om religionskamp mellom den gamle matriarkalske kulturen og den innvandrande patriarkalske kulturen. Det er patriarkatet som har komponert mange av desse legendene, og dei fortel om heroar som overvinn dei gamle gudinnene og deira prestinneskap, representert ved uhyre og monster av mange slag.

Mange av heroane utførte sine heltedådar under Trojanar-krigane.

Det fans også kvinnelege heroar - Heroiner. Desse utmerka seg sjeldan i krig og kamp. Heller var dei objekt for heroanes attrå. Dei hadde rolle som kjærast, elskarinne, kone, mor, forførarinne, intrigemakerske, profetinne, magisk hjelperske, "stridens eple".

HEROPHILE

- sjå SIBYLE.

HERSE

Herse var datter av kong KEKROPS; hennar søstre var AGLAUROS og Pandrosos. Herse var ei av tre gudinner i ein gudinne-triade som hadde sitt tempel på Akropolis i Aten. Herse bar ei heilag korg med fallos-symbol i prosesjon til Akropolis, då ho vart valdteken av HERMES, med ATENES velsigning. Herse var fræve-gudinne, skapingsgudinne som den gamle Hera, og ho var EVRYNOME sin forgjengar. (Les meir under HERA og AGLAUROS).

HESPERIDENE

Hesperidene var dei sju fagre døtrene til ATLAS. (Sjå også PLEIADENE, som var eit anna namn på dei). Det er sagt at PLEIONE var mora deira, men det er mange motseiingar om dette i mytologien. Somme meinte at Pleiadene og Hesperidene var dei samme, medan andre hevda at dei var to ulike NYMFE-flokkar.

Hesperidene budde med sin far, Atlas, i vakre hagar i solnedgangens land. Her vakta dei over nokre gylte eple, som HERAKLES til sist greidde å røve frå dei. Hesperidenes hagar var ei gåve frå GAIA til HERA, og låg i nærleiken av Atlas-fjella - langt i vest, der sola går ned om kvelden. Hesperidene hadde med kveld å gjere - deira namn kan omsetjast med "kvelds-nymfene". Dei var ikkje udøyelege.

Det går mange teoriar om kven som var foreldra til Hesperidene. Her er fem av teoriane:

Det er også emne til diskusjon om talet på hesperider var 3, 4 eller 7, og kva kvar av dei heitte. Her er tre teoriar om dette:

Hesperidene var jomfruelege, og heldt seg ofte i lag med jaktgudinna ARTHEMIS. Då ORION ein gang forfølgde dei, bad dei gudane om hjelp, og ZEVS forvandla dei til duer som flaug opp på stjernehimmelen, og så vart dei til ”Sjustjerna” - Pleiades - ein stjernekonstellasjon i stjernebiletet Taurus.

I ein annan myte heiter det at Hesperidene tok sjølvmord då dei fekk høyre at deira åndelege søstre, regnmakar-prestinnene HYADENE hadde omkome.

Hesperidene var tempel-prestinner ved ein kultstad lengst vest i Middelhavet. Hyadene hadde ein tilsvarande posisjon, men lengst i aust - ved Bosporos eller Svartehavet. Begge desse prestinne-skapa måtte gi tapt for ein innvandrande, patriarkalsk kultur.

Plinius meinte hesperidene heitte Hespere, Aegle og  Erytheis, og at dei heldt til i ein frukthage som GAIA (Mor Jord) gav til HERA, og som låg nær megalitt-byen Lixus i nåverande Marokko, og at det hadde vore eit tempel for Herakles her. Somme kalla Hesperidene " Nattas (NYX') døtre", men andre sa dei var døtre av ATLAS, og at dei sang så vakkert.

Hesperidenes sang var ein kvelds-sang - vesper, som det heiter i latinsk kyrkje-liturgi. Dei sang når Sola gjekk ned.... dei sang for ein avdød konge - Solas representant på Jorda....dei sang for Sol-kongen og Sol-guden.

Ved solnedgang deler horisonten Sola i to, samstundes med at Sola får farge som eit eple. Kuttar du eit eple på tvers, ser du at kjernehuset formar ei femtakka stjerne. Denne stjerna skal vere eit kjærleiks-symbol. I kjernehuset er også eple-kjerner. Horisonten sår desse når han kløyver sol-eplet i to, og neste morgon spirer ei ny sol fram på himmelen.

Herakles drepte slangen LADON, som i utgangspunktet skulle hjelpe Hesperidene med å vakte epla deira, men som for med svik.

Det heiter at dei gylte epla som Hesperidene vakta i sine hagar, var ei bryllupsgåve frå HERA til ZEVS. Epla var ei gåve frå Mor Jord til Far Himmel, då desse to elementa inngjekk ekteskap. Desse epla gav evig liv, liksom Iduns epler i den norrøne mytologien. Zevs bad sin bror ATLAS passe på epla, og Atlas sette draken LADON med hundre hovud, og sine døtre Hesperidene til vaktarar. Men i eldre myter heiter det at Hesperidene prøvde å stele epla frå Atlas. Om vi kjente til endå eldre myter, ville vi kanskje få høyre at Atlas hadde stole epla frå Hesperidene, og at Hesperidene prøvde å stele dei tilbake.

Vi må rekne med at Hesperidene var prestinner i ein matriarkalsk kult, og at denne kulten vart undertrykt av dyrkarane av dei patriarkalske gudane Zevs og Atlas. Zevs hadde tiltvunge seg ekteskap med den matriarkalske Jord-gudinna Hera, og som Heras ektemake krevde så Zevs retten til epla. Hera var alt gjort makteslaus, men Hesperidene fortsatte kampen mot patriarkatet. Men til sist måtte også Hesperidene gi tapt. Herakles stal epla, og Hesperidene hamna på stjernehimmelen. Frå ein så fjern posisjon kunne dei ikkje lenger stikke kjeppar i hjula for Zevs og flokken hans. 

HESTIA

Hestia hadde sitt romerske motstykke i VESTA. Hestia var datter av CHRONOS og RHEA og ho var  søster til HERA, DEMETER, POSEIDON, HADES. Namnet hennar tyder hjerte, og namnet hennar tyder også ovn, eldstad, for eldstaden var "heimens hjerte". Du har høyrt uttryket "brennande hjerte"? Faren slukte Hestia og hennar søsken straks etter fødselen, men ZEVS tvang sidan Chronos til å spy ut att alle barna han hadde slukt.

Det er sagt at ei av HESPERIDENE også heitte Hestia. Det må vere ein eller annan samanheng her, men den kjenner vi ikkje.

Hestia var mellom anna gudinne for heimen, og eldstaden i alle heimar var hennar heilage altar og trone. Ho var gudinne for den heilage elden. Hestia vart gjerne trudd å ha bu i oskehaugen. Her låg trekol og glødde over natta, slik at ein kunne blåse fram ny eld neste dag.

Hestia tilhøyrde dei tidlege gudane, som har røter tilbake til Den allmektige mor-gudinna frå steinalderen. Under ofrings-seremoniar vart det første offerdyret vigsla til Hestia.

I steinalderen hadde ein ikkje kunnskap om at det trengtes ein mann for å fræve ei kvinne. Barn kom kun av kvinna, meinte dei  - ho var den fruktbare. Jordas grøde var det også kvinna som stod bak, meinte dei vidare, og ”Mor Jord” måtte velsignast av kvinnene for å gi god grøde. I mange av dei gamle europeiske kulturar fekk kvinnene stor makt ved å ha posisjon som fræve-givar (fruktbarheits-givar). Dei gamle kulturane var meir eller mindre matriarkalske. Mannen si rolle var å verne kvinner og barn mot fiendar, uvér, ville dyr og andre farar. Denne mannsrolla er godt rotfesta også i vår tid.

Eitt av Hestias symbol er Den Evige Flamme. I hennar tempel brann elden natt og dag, og vart nøye vakta av prestinner. Om elden døydde ut, så slokna livet! I gamle tider var ein avhengig av brannar etter lynnedslag eller likande, for å skaffe seg eld. Ein tidleg Zevs (eller Tor) brakte elden til menneska. Så vart elden nørt natt og dag på eit heilagt altar, og familiene kunne kome til altaret og hente eld til heimane sine. Kanskje måtte dei betale ei avgift? Kanskje vart det påbod om at alle heime-eldar skulle sløkkast til visse tider, og at ny eld måtte hentast ved altaret? Når ein ny by vart grunnlagt, så vart det bygd eit Hestia-altar på ein sentral plass i den nye byen, og eld til altaret vart henta frå ein naboby. Omkring by-altara for Hestia vart det bygd tempel med sirkelforma grunnflate.

Sidan eldstaden i heimen var sentral i familiens daglege rytme når det gjaldt måltida, så vart Hestia vernegudinne for dei daglege gjeremål - ho vart vernegudinne for skikk og bruk, for gjestekjærleik og for heimens tradisjonar. Hestia vart dyrka kvar dag, når det vart fyrt opp i ovnen. Alle nyfødte vart haldne opp framfor ovnen, for at Hestia skulle velsigne dei og anerkjenne dei som familiemedlemmar. Elden i ovnen skulle vaktast av ei kvinne i familien som var jomfru. Før alle måltid byrja, vart det sagt fram ei bordbøn retta til Hestia, og kasta ein matbit i ovnen, som ei offergåve til ho. Også ved måltidas slutt vart det bedt og ofra til Hestia.

Hestia vart ein av dei 12 medlemmane av Den Olympiske Gudefamilie - ho var den førstefødte av barna til CHRONOS og RHEA, hevda grekarane. Men seinare måtte ho avstå sin plass på OLYMPOS til DIONYSOS.

Hestia vart oftast avbileta fullstendig tildekt i ei sid kappe. Også håret hennar var tildekt - ho var jomfrueleg. Eselet var det dyret som oftast vart ofra til ho.

I dei gamle greske heimane var nesten alltid ei søyle plassert framfor utgangsdøra. Denne søyla vart kalla herm, og var dedikert til guden HERMES. Og midt i huset stod ovnen, som altså var dedikert til Hestia. Symboliserte desse to gjenstandane det mannlege og det kvinnelege aspekt? Hermes måtte alltid ut og fare - vidt omkring; erobre og oppdage. Hestia var den heimlege tryggleik, som alltid tok vel imot den som kom heim.

Sjå også VESTA.

HIPPONA

Hippona var opphavleg ei gallisk vernegudinne for hestar, som vart kalla Epona. Romarane adopterte ho, og ho vart særleg dyrka av ryttarsoldatar.

HIPPOLYTA

Hippolyta var datter av krigsguden ARES. Mora til Hippolyta heitte Otrera, og var dronning over AMAZONENE. Hippolyta vart AMAZONENE-dronning etter ho. Alle amazonene rekna seg som døtre av Ares.

Kult-dyret til amazonene var hesten. Hippolytas namn tyder "Den skræmelege hest".

Hippolyta vart den mektigaste av amazone-dronningane, og var den vakraste og sterkaste kvinna i si tid. Gullbeltet ho bar var eit amazonsk dronning-regalia. Hippolyta vart forelska i Herakles, og var villig til å gi han beltet i gåve, men Hera, som hata Herakles som pesten, blanda seg inn. Ho utkledde seg som amazone, og sette ut rykte mellom dei andre amazonene at Herakles hadde komt for å bortføre Hippolyta. Så gjekk alle amazonene til kamp mot Herakles, og han trudde Hippolyta hadde forrådt han - drepte ho og stakk av med beltet. (Herakles niande storverk).

Hippolyta er blitt samanblanda med amazone-dronningane ANTIOPE og MELANIPPE. Det er dårleg samsvar mellom dei ulike mytane om Hippolyta, så eitt eller anna må vere feil. I ein myte heiter det at Hippolyta, som også vart kalla Antiope, drog friviljug med Herakles til Aten og gifta seg med THESEVS. I ein annan myte heiter det at Hippolyta, saman med si søster Pentesilia og ein hær av skytarar, beleira Aten for frigjere Antiope, som Herakles og Thesevs hadde bortført. Dei slutta fred og trekte seg tilbake då Antiope stod fram og sa at ho friviljug ville gifte seg med Thesevs. Eg reknar med at denne myten er komponert for å pynte på dei historiske hendingane - truleg vart amamazonehæren krigens taparar. Dei måtte be om nåde for ikkje å verte slakta ned, og atenarane sette då som krav i fredsavtalen, at Antigone skulle inngå ekteskap med Thesevs - atenaranes konge.

Thesevs og Antigone fekk sonen HIPPOLYTOS - oppkalla etter dronning-tante Hippolyta. Dette var nok eit politisk smart trekk. Hippolyta vart blidgjort, og mindre ihuga på å hemne nederlaget. Når atenarane hadde underkua eit nabofolk, pla dei arbeide for å oppnå fredeleg sameksistens; gjerne ved å ære dei underkua.

Hippolyta vart til sist drept av si søster Pentesilia - det var ei jaktulykke, heiter det. Pentesilia vart nå ny amazone-dronning, sjølv om mange av amazonene sette seg imot dette. Og dei tre hemngudinnene - FURIENE, plaga sidan Pentesilia.

HIPPOLYTOS

Hippolytos var son av AMAZONA ANTIOPE og Atens konge, heroen THESEVS. Han var oppkalla etter Antiopes søster HIPPOLYTA. Stemora Phaedra vart forelska i han, men han avviste ho, så ho skulda han for å ha ærekrenkt ho, og så tok ho livet av seg. Thesevs trudde på Phaedras skuldingar, og bad POSEIDON straffe Hippolytos. Poseidon sendte ein okse frå havet, som skræmde Hippolytos' hestar så dei velta vogna hans. Hippolytos semdes med faren sin før han døde av skadane etter veltet. (Sjå også under VIRBIUS).

Dersom dette er ei symbol-historie, så kan det dreie seg om at mange atenarar, deriblant Phaedra, mislikte at Atens arveprins var av  amazonsk avstamming. Så vart Hippolytos myrda eller snikmyrda, og myten om Poseidon vart konstruert for å pynte på denne politiske skandalen.

HIPPOMENES

Hippomenes har også blitt kalla Melanion. Han vann over ATALANTA i kapplaup, og ved dette fekk han Atalanta til kone. Han fekk hjelp frå AFRODITE med kapplaupet. Ekteparet vart seinare forvandla til løver, avdi dei hadde fornærma gudane. Dei fekk sonen PARTHENOPHAEOS. (Sjå også ATALANTA).

HONOS

Honos var ein mindre romersk guddom, som hadde med soldat-ære å gjere. Når krigsguden Mars gjekk i krig, var Honos ved hans side, saman med ein annan gudefigur – VIRTUS. Honos tyder ”ære” – Virtus tyder ”mot, tapperheit”. Det engelske ordet honor (ære) skriv seg frå Honos, og også militær-uttrykket ”å gjere honnør”.

HORA

Hora var kona til den romerske guden QUIRINUS. Ho var gudinne for tida, og for venleik. Oldtids-historikaren Ovid påstod at ROMULUS og kona hans, Hersilie, vart gjort udøyelege, og levde i Himmelen som gudeparet Quirinus/Hora. Det ser ikkje ut til at Hora vart dyrka i særleg grad.

HORAENE

Horaene var gudinner for årstidene. Det er sagt at dei var døtre som ZEVS fekk med rettferdsgudinna THEMIS. Andre kjelder hevdar at faren var CHRONOS eller HELIOS.

Somme tekstar hevdar at det var tre horaer: EVNOMIA, DIKE og EIRENE, medan andre tekstar nemner ti eller tolv horaer. Dei vart dyrka som årstids-gudinner. Horaene var vaktarar i Himmelen og på OLYMPOS. Dei stengte og åpna Himmelens portar ved å trekke skyer framfor, eller fjerne skydekket. Dei sytte også for gudanes hestar; fora dei med ambrosia og spente dei for vogn når ein av gudane skulle ut på køyretur. Det var HELIOS som sette dei i arbeid.

Horaene heldt orden på liva til folk. Dei gav glans og høgtid til viktige hendingar i livet, som fødslar og bryllup. Då gudane skapte PANDORA av leire, var Horaene til stades. Dei gav Pandora ei krone av vårblomster. Og då AFRODITE vart født, var det Horaene som ønskte ho velkommen til verda, og kledde ho i himmelsk klednad. Dei pynta ho med krone og øyrepynt av gull, og gylte halsband og slike juvelar som horaene sjølv pynta seg med når dei dansa for gudane.

Her følger ei liste over horaer - til saman 20 namn. Kven som er dei 3, 10, eller 12 rette får du finne ut sjølv.

Vi forstår at mange av horaene som er nemnt i tabellen ikkje hadde med årstider å gjere, men med ulike tidspunkt i døgnets rytme.

HYACINTHOS

Hyacinthos var son av kong Pieros av Pella i Makedonia, og musa CLIO. Han var ein svært vakker mann. Ei trakisk konge - Thamyris var den første vi kjenner til som vart forelska i han, og han adopterte Hyacinthos som elskar. Det er sagt at Thamyris var verdas første homse. Ein gang utfordra Thamyris MUSENE i ei musikk-tevling, for å imponere faren sin. Musene sa at om han vann, så skulle han få elske med dei alle, men tapte han, så skulle dei gjere med han kva dei ville. Thamyris tapte, og Musene blinda han og tok frå han hans musikalske gåver. Han vert ennå straffa i Underverda for å ha utfordra Musene.

Så var Hyacinthos elskaren til APOLLON, men her hadde han Vestavinden, ZEPHYROS, som rival. Zephyros drepte i svartsjuke Hyacinthos ein dag han spela med klinkekuler saman med Apollon - han bles ei klinkekule hardt i hovudet på han.

I ein annan versjon heiter det at dei tre øvde diskoskast, og at då Apollon kasta diskosen, så bles Zephyros diskosen tilbake så han råka Hyacinthos i hovudet. Apollon prøvde å berga han med lækjande urter, men Hyacinthos utanda. Det einaste Apollon kunne gjere, var å lage ein blome av Hyacinthos’ blod - hyasinten. På hyasinten kan vi sjå merke etter salvane som Apollon smurde på Hyacinthos.

Hyacinthos vart gravlagt ved Apollon-templet i byen Amyclae, og lakedemoniarane feira ein årleg festival for han, kalla Hyacinthia. Somme har hevda at ATENE, AFRODITE og ARTHEMIS brakte Hyacinthos til Himmelen og gjorde han udøyeleg.

HYADENE

Hyadene var dei fem døtrene til ATLAS og AETRA. Dei var søstre av HESPERIDENE (PLEIADENE).  Det er også skrive at dei var NYMFER som var knytt til DODONA  - byen med det vidgjetne oraklet.

Sterkast er Hyadene knytt til NYSA-fjellet - eit fjell vi ikkje veit kvar låg, men Trakia, Tyrkia og India er nemnt. Det er mykje mulig at mange fjell vart kalla Nysa, og at kvart av dei hadde sine regn-nymfer - Hyader. Hyadene fekk i oppdrag av HERMES å fostre opp DIONYSOS-barnet, som seinare vart vinguden Dionysos, og Dionysos-kultar var knytt til desse fjella, og truleg tyder namnet Dionysos Deus Nysos - "Guden frå Nysa". Det er hevda at Dionysos kom frå India eller Asia.

Ordet hyade har med regn å gjere. Hyadene var regn-makarar. Når det var fare for at tørken skulle øydelegge avlingane, så hjalp Hyadene til med å skaffe regn. Hyadene var prestinner som hadde tilhald i eit primitivt natur-tempel ved toppen av eit høgt fjell. Folk dyrka dei, og kom med offergåver til dei for at dei skulle sørge for rikeleg med nedbør. Hyadene arrangerte spektakulære seremoniar for å ordne med dette. Truleg var det musikk og regndans, og kanskje deltok heile folket i dansen? Når Dionysos med tida vart innblanda i seremoniane, vart det nok eit skikkeleg spetakkel.

Hyadene vart nemnt med nokre spesielle tituleringar - dei vart kalla "dei høge, dei lamme, dei hugheite, dei brølande, dei rasande". Før Dionysos kom på banen, vart det drukke eit slags øl under hyade-festivalane. Når Hyadene vart kalla "dei lamme", så var det visst fordi dei drakk seg døddrukne. I somme antikke tekstar heiter det at Nysa var namn på ei av Hyadene, men eg trur heller at Nysa var eit fellesnamn for Hyadene, eller kanskje var Nysa tittelen på øvsteprestinna under forretting av regnmakar-ritene, for ordet nysos tyder "lam". Eg vonar dei hadde noko slags dispril!

Som lønn for oppfostringa av Dionysos, sette ZEVS Hyadene på stjernehimmelen. Stjernehopen Hyades er Oksens Hovud i stjernebiletet Taurus. Hyades kjem til syne og vert borte frå stjernehimmelen i april og november. Det var i desse månadane regn brukte komme. Namnet hyades tyder "dei som gjer våt" eller "dei som skaffar regn". Hydro tyder "vatn".

I andre mytar heiter det at Hyadene var søstre eller døtre av Hyas, og at dei døde av sorg då Hyas ein gang vart drept i ei jaktulykke. Kven var Hyas? Han var son av ATLAS, og knytt til landet Libya. Elles veit vi lite om han.

Det er uklart om Hyadene var 3, 5, 6 eller 7. Namna på Hyadene varierer mykje i dei ulike antikke tekstane. Dette kan rime med at dei vart dyrka på ulike fjell - då er det rimeleg at kvar kultstad hadde sine eigne namn på dei. Her følger ein tabell over namn på Hyadene slik ulike forfattarar la dei ut, samt namna på stjernene i stjernehopen Hyades:

HYDRA

Hydra var eit uhyre - ein giftig vass-slange med mange hovud. Ho var avkom av ECHIDNA og TYPHON. HERA fostra opp Hydra - ho ville bruke uhyret for å få tatt rotta på HERAKLES. Som utvaksen tok Hydra tilhald i eit sump-område ved byen Lerna, og vart kalla Den Lerniske Hydra. Hydra angreip buskap og bønder i området, og åt dei med sine mange hovud. Ho terroriserte distriktet i mange år.

Elva Lerna renn gjennom dette sump-området. Det er ei elv som aldri tørkar ut. Ho spring fram frå tre kjelder - det var POSEIDON som hogg treforken sin fast i bakken her, då han drepte ein SATYR som ville valdta kong DANAÜS' datter Amymone. Amymone var på vandring for å finne hjelp med å skaffe vatn, for det var tørkekatastrofe. Poseidon elska nå med Amymone, og så sa han at om ho drog treforken hans laus frå bakken, så skulle vatn kome. Amymone gjorde så, og tre vasskjelder taut fram der gaffel-tindane hadde stukke bakken. Dei vart til elva Lerna.

Eitt av HERAKLES' storverk var å drepe Hydra. Han dyppa så pilene sine i Hydras blod, så dei vart dødeleg giftige.

Hydra har fått plass på stjernehimmelen som eige stjernebilete.

HYGIEIA

(Hygea)

Hygieia var datter av lækjekunstens gud, ASKLEPIOS, og barnebarn av APOLLON. Ho var vernegudinne for helse. Ho hadde sentral rolle i dei mange Asklepios-kultane som etter kvart oppstod. Ho vart identifisert med helse, og stundom vart ho kalla "Helsa". Saman med faren sin vart ho i ein periode vidt dyrka i den greske og romerske verda.

I sjette århundre fvt. var Asklepios/Hygeia-dyrkinga av lokal art. Men så fekk kulten positiv omtale av Apollon-oraklet i DELFI. Og i åra 429 og 427 fvt. vart Aten råka av harde pest-epidemiar. Det samme skjedde i Roma i 293 fvt. Desse epidemiane førte til at dyrkinga av Asklepios og Hygieia skikkeleg tok laus.

Heilagdommane (templa) for Asklepios og Hygieia vart kalla Asklepion. Dei eldste spor vi har funne etter Asklepios/Hygieia-kulten leier til ein landsby som heitte Titane, i nærleiken av byen Sicion - ikkje langt frå Mykene. Her grunnla Asklepios' soneson, Alexanor, eit Asklepion. I seremoniane her vart Hygieia-statuer dekt med kvinnehår i store mengder, og innsvøypt i finaste babylonske kapper. Samme seremoni vart utført ved eit Asklepion på øya Pharos.

Vi kjenner også til eit gammalt Asklepion ved byen Trikke (nåverande Trikala i Thessalia). Store Asklepia vart seinare oppført i Epidauros, Korint, Kos og Pergamon.

Det vart komponert mange sangar og skrive mange teaterstykke for Hygieia. Dei største skulptørar laga statuer av ho. Ho vart gjerne avbileta saman med Asklepios, som ei fager, ung kvinne i ein enkel kjole, som fora heilage slangar som bukta seg rundt ho, frå eit fat. Heilage slangar inngjekk i rituala ved Asklepios-templa. Stundom opptrer Hygieia saman med Telesforos - ein dverg med hette på hovudet. Han er symbol på rehabilitering (friskne til att etter sjukdom). I somme myter heiter det at han var bror av Hygieia. Hygieias namn har vi i ennå i ordet hygiene.

I Romarriket fekk Asklepios/Hygieia-kulten så høg vyrd at Asklepios vart assosiert med SOLA og Hygieia med MÅNEN. I Roma vart Hygieia først kalla Valetudo, men etter kvart vart ho assosiert med den gamle italiske gudinna SALUS, som alt i år 302 fvt. hadde fått sitt tempel i Roma. Hygieias rolle vart gjennom tid noko endra i Roma.

Det er mulig at den eldste Hygieia var ein historisk person, men truleg heitte ho ikkje Hygieia. Asklepios har fått æres-tittelen "Lækjekunstens far". Han forska i naturmedisin, og mellom anna laga han mange medisinar av slangegift og andre slange-ekstraktar. Det er kjent at slangar inneheld proteiner som har antibiotisk verknad (som penicillin). Har du eit sår som ikkje vil gro, så skal du la ein slange slikke det. Asklepios' hospital var eit tempel der heilage slangar kveila seg i mange heilag-rom. Han gav si datter ansvaret med å stelle slangane. Lækjekunst var guddommeleg, som alt anna i oldtida, og Asklepios' datter vart slange-prestinne. Alle seinare Asklepios-hospital som vart oppretta, måtte ha ei slange-prestinne - ei Hygieia.

Då Asklepios/Hygieia-kulten vart innført i Aten, eksisterte det alt ein kult for ei helse-gudinne der, som vart dyrka under namnet Atene-Hygieia. Om Asklepios hadde ei datter, så heitte ho truleg ikkje Hygieia, men Hygieia vart nå ein tittel for alle prestinner som tente som slange-ansvarlege ved Asklepios-templa.

HYLAS

Hylas var ein yngling som HERAKLES forelska seg i. Namnet tyder "frå skogane". Saman med Herakles reiste Hylas ut som ein av ARGONAUTANE. Då Argonautane la til land på øya Kios for at Herakles skulle få lage seg ei ny åre, bøyde Hylas seg ned for å drikke av ei kjelde. Men ei nymfe hadde tilhald i kjelda, og ho greip han om halsen og drog han under. Herakles vart fortvila, og vart verande ved kjelda for å prøve å berge Hylas, så argonautane måtte segle vidare utan han.

HYLLOS

Hyllos var son av HERAKLES og MEGARA. Hans namn tyder "skogsmann". Han vart ein stor hærførar, og var lenge Herakles’ våpenberar. Han gifta med stemora si; den oikhaliske prinsessa IOLE - dette for å oppfylle farens ønske. Ioles far var dorisk høvding, og ved dette ekteskapet fekk Hyllos støtte av dorarane.

Kong EURYSTHEVS i Mykene ville utrydde alle Herakles' søner, før dei vart vaksne og kunne trå han etter makta på Pelopponnes. Herakles barn vart kalla Heraklidane. Dei søkte nå hjelp frå byen Aten, og det kom til eit stort slag som Eurysthevs tapte. Han rømde då unna i vogna si, men Hyllos innhenta han og hogg hovudet av han.

Hyllos og Heraklidane hadde hatt sin base ved Elektra-porten i byen Thebes. Nå invaderte dei Pelopponnes, og la under seg alle byane der. Men året etter vart Pelopponnes ramma av pest, og eit orakel påstod at grunnen var at Heraklidane hadde komt for tidleg tilbake. Hyllos trekte seg då tilbake til den doriske byen Maraton. Så rådspurde han APOLLON-oraklet i DELFI om når det var rett tid å innta Pelopponnes. Oraklet rådde han til å vente til tredje avling. Hyllos tolka svaret slik at han skulle vente i tre år, og tredje året gjekk han igjen mot Pelopponnes. Ved det smale eidet Isthmos vart hæren hans møtt av kong ATREOS, som hadde overtatt den mykenske trone. Han reid i spissen for ein arkaisk hær.

For å unngå unaudleg mannefall, utfordra Hyllos kven som helst av Atreos' høvdingar til tvekamp. Han sa at dersom han vann, så ville han overta den mykenske trona, men om han tapte, så skulle ikkje han og dei andre Herakles-sønene vere til plage dei neste femti åra. Kong Echemos av Tegea tok mot utfordringa, og duellen vart halden på grensa mellom Korint og Megara. Her fall Hyllos, og han vart gravlagd i Megara. Dei fleste av dei andre Heraklidane trakk seg så tilbake til dorisk område, men nokre av dei fekk slå seg ned på Pelopponnes.

Oraklet i Delfi forklarte seinare at svaret dei gav Hyllos skulle tydast slik at han skulle vente i tre generasjonar - ikkje i tre år.

HYMEN

Hymen var romersk for HYMENAIOS. Han var romersk bryllups-guddom, og det er hevda at han var son av VENUS. (Sjå HYMENAIOS).

HYMENAIOS

Hymenaios var gresk (og romersk) guddom for bryllup. Han vart også kalla  HYMEN. Det var tradisjon at det vart sunge spesielle sangar for brudeparet på bryllupsnatta. Ein såg det slik at Hymenaios var i sangen - at desse sangane var den personifiserte Hymenaios - at sangane hadde Hymenaios ibuande i seg. Sangane var helst unisone (einstemte), og vart akkompagnert av lyre, fløyte, basun og andre instrument. Planten myrt var vigsla til Hymenaios, og ein batt bryllups-kransar av myrt.

Også ved andre festar og høgtider var det vanleg å påkalle Hymenaios.

Hymenaios vart avbileta som ein bevenga kjærleiksgud i safran-gul klednad. Han hadde skap som ein ung mann, og heldt ein bryllups-fakkel i eine handa. Gjerne bar han også ein blomsterkrans, av majoram og roser eller myrt. Det var ikkje uvanleg at han vart avbileta saman med kjærleiksguden EROS. Han vart ofte nemnt i kjærleiksdikt og sangtekstar. HERA og GRATIENE tok også ofte del i bryllups-seremoniane. Også når gudane feira bryllup pla Hymenaios ha eit ord med i laget.

Det er sagt at Hymenaios var son av DIONYSOS og AFRODITE, men eit rykte går; at mora til Hymenaios var musa CLIO (KLEIO),og at faren var av menneskeætt. I ein annan tradisjon er han son av APOLLON og musa CALLIOPE.

Ein brennande fakkel symboliserer kjærleik. Orda elske/elskov kjem av eld /eldhug. Det engelske ordet love har same opphav - lue/loge (flamme).

Hymenaios har gitt namn til kvinnas jomfruhinne, hymen. Hymen tyder også hinne, og eg veit ikkje om guden heiter etter hinna eller om hinna heiter etter guden.

For inngåing av ekteskap har vi uttrykket "Å bli smidd i Hymens lenker".

            Frå Evripedes: Trojanske kvinner:

Då den trojanske prinsesse CASSANDRA skulle gifte seg med kong AGAMEMNON, kom ho feiande inn i seremoni-salen med ein fakkel i kvar hand. Eine fakkelen sette ho i eit fakkel-stativ på veggen, og så vende ho seg til denne fakkelen medan ho skreid omkring og tala:

                Lyft fakkelen og kast fram flammen!

                Lat veggane fløyme i heilagt ljos!

Tilbed den allmektige Hymen, brudlaupets gud!

Agamemnon, herre over min ungjente-lekam, konge av Argos... ta meg!

Himmelens velsigning fell på meg og på deg.

Høyr våre tilbedingsrop, Hymen, brudlaupets gud!

Så vende Cassandra seg til mora si, Hekuba:

Mor, sidan du hulkar og græt deg veik med tårer, og er høgt i sorg over min kjære døde by og  min myrda far,

så har eg brakt dei (sjølv) - faklar for mi brudlaupsnatt - blafrande ljos og dansande loge; til din ære, Hymen, gud for det heite begjær!

Mørkets dronning, send gløden du elskar å låne ut til den rituelle velsigninga av den

         nygifte jomfru!

Dansarar, kom! Løys dykkar trippande føter, ville av ekstasens vin! Forgyll min faders

         glade lagnad!

Gud Apollon, lei denne heilage rituelle dans! I din tempel-gard, under ditt udøyelege

         laurbærtre.....eg, di prestinne kallar på deg!

Hymen, mektige gud, Hymen, Høyr!

Kom og dans, mor, dans med meg; fortroll maktene med lystige ord, syng høgt di datters

          brudlaups-song!

Snurr vilt og fall i reinaste ekstase!

Trojas jenter, ikle dykk dykkar ljosaste klednad; kom og syng min brudlaups-song! Hyll

             elskaren!      

Kjærleik og lagnad ventar meg!

Frå Ovid: Metamorphoses: Bryllupet mellom PERSEOS og ANDROMEDA:

Med veivande faklar leia Eros og Hymen vigsla. Dei parfymerte røykelses-eldane brann fulle og feite, og strålane var dekt av blomsterkransar. Lyre, fløyte og basun lydde på båe sider - glade prov på lukke.

Når Hymenaios var med på festen, gjekk det gjerne så vilt for seg at lokalet styrta saman. Det er sagt at Hymenaios omkom under kvart bryllup, avdi festsalen rasa saman over han.

I ein myte heiter det at den opphavlege Hymenaios ein gang sang saman med ARIADNE under ein Dionysos-fest, og at han sang til han mista stemma. Til minne om denne hendinga vart høgtidssangar sidan kalla hymenaios (hymen O Hymenenaios).

I ei historie heiter det at Hymenaios var ein ung mann av lav byrd, som var forelska i ei fornem kvinne. Det var smått med von om at det kunne verte til noko, men ein gang deltok dama i ein fest for DEMETER i Eleusis, og Hymenaios hadde forkledd seg som kvinne for å få vere med på leiken. Men så vart heile selskapet røva av piratar - bortført og ilandsett på ei aud øy. Her drakk piratane seg fulle, og Hymenaios greidde å overmanne dei. Så drog han til Aten, og lova at han skulle berge dei bortførte kvinnene, om han fekk gifte seg med ei av dei. Alt enda godt - det vart eit lukkeleg ekteskap, og sidan vart Hymenaios påkalla under alle høgtider i Aten.

I ein myte heiter det at Magnes, gjetaren til Apollon, hadde ein son med namn Hymenaios, som Apollon var forelska i.

HYPER-

BOREANE

Hyperboreane var eit mystisk sagnfolk. Namnet tyder Dei som bor bortanfor Nordavinden (BOREAS). APOLLON skal ha hatt mykje med Hyperboreane å gjere, og han sette stor pris på denne kontakten. Det heiter ein stad at han reid til Hyperboreanes land på ryggen av ein GRIFF.

Somme trudde at Hypeerboreane dyrka Boreas som hovudgud. I ein legende heiter det at Hyperboreane hadde bare eitt bein, med ein fot så diger at dei brukte den som parasoll under middagssøvnen.

Hyperboreanes land var eit lukkeland der innbuarane alltid var nøgde og levde godt.

Omkring år 500 fvt. oppstod det kultstadar i gresk område der Hyperboreane vart dyrka som guddommar. Desse kultane var sentrert om døden og Dødsriket. Ein trudde at dei avdødes sjeler kom til eit land langt borte i vest eller nord - til eit Paradis, og at dette var landet til Hyperboreane.

Øya Delos var eit viktig senter for denne kulten., og kulten ser ut til å ha hatt forgreiningar til Nabatea, Palestina, Bretagne og Dei Britiske Øyane. Også i Aten oppstod ein Hyperborear-kult. Dei ulike Hyperborear-kultane heldt jamnleg kontakt med kvarandre. Utsendingar vart sendt omkring.

Hyperborear-dyrkarar som heldt til ein stad nord for elva Po, sendte gåver til Delos, innpakka i halm. (Antakeleg kom desse gåvene frå distrikt som låg svært langt nord for Po. Po vart rekna som grense-elva mellom verda til dei levande og verda til dei døde). I eldre tid var det to unge jomfruer som brakte desse gåvene, som ein trur for ein stor del bestod av rav. Dei to jomfruene heitte Hyperoche og Laodice. Fem menn følgde dei, og desse mennene vart kalla Perpherees. Dette namnet viser truleg til at dei kom frå periferien - altså frå område nær verdas ende, der dei sjeldnaste skattar er å finne.

Då det hendte ein gang at desse gåvebringarane forsvann på vegen heim, så vart gåvetransporten lagt om til eit stafett-system, der gåvene vart brakt frå land til land i etapper, før dei på siste etappe nådde fram til Delos. Men i lange tider vart det halde ein årleg sørgefest i Delos, over dei to jomfruene som forsvann. Alle barn på Delos klipte då av seg håret. Det vart også ofra til forfedrene til dei to jentene - desse forfedrene heitte Arge og Opis. Dei var dei første Hyperboreane som kom til Delos, og dei kom for å ære APOLLON og ARTHEMIS. Etterfølgarane deira kom for å ære EILEITHYIA.

Underlige hendingar må ligge bak her. Eileithyia kom til Delos for å hjelpe LETO då ho skulle føde Apollon og Arthemis. Ho var altså jordmora til dei to mektige gude-tvillingane. ZEVS hadde skapt seg om til svane, då han forførte Leto. Svaner var knytt til Hyperboreane sitt land. Var Eileithyia også ei svane?

Somme har hevda at Hyperboreane heldt til i Libya; andre at dei var britonar; andre igjen meinte dei hadde tilhald i Kaukasus. Eit Paradis i det fjerne vest er også foreslått, eller at landet deira låg i det fjerne nord – dit villgåsa flyg om sommaren. I ein tradisjon heiter det at Hyperborear-landet var eit nordleg Paradis eller Dødsrike, dit dei avdøde drog - i skap av svaner. Svaner vart rekna som dødsfuglar. Sjelene reiste til Paradis som svaner. Før dei drog, helsa dei med to trompet-støt.

HERAKLES skal ha gått over elva Po, og der-nordanifrå-einstad ha henta vill oliven frå Hyperboreane, og brakt til byen Olympia. (Og i same rennet innstifta han Dei Olympiske Leikane.) (Det er nok noko som er blitt feil her, for vill oliven høyrer ikkje heime i nord).

PERSEOS drog langt mot vest for å kome til Hyperboreanes land. Somme har sett fram ein teori om at sivilisasjonen som stod bak Stonehenge i England høyrde til Hyperborear-kulten.

Satyren SILENOS fortalde ein gang til kong MIDAS: "Bortanfor havet ligg eit enormt kontinent, utan noko landbru som bind det til kontinenta Europa, Afrika eller Asia. Der er mange vakre byar, befolka med lukkelege kjemper som lever lange liv. Dei lever etter eit svært spesielt lovsystem. Ein gang sette ein enorm flåte ut på havet frå dette landet (ATLANTIS) - det skal ha vore ti million mann - for å oppsøke Hyperboreane sitt land. Men dei returnerte etter å ha funne ut at landet til Hyperboreane ikkje var så bra som deira eigne heimland."

Med utgangspunkt i skriftene til oldtids-geografar, har ein berekna at Hyperboreanes land låg ein stad mellom Nord-Møre og Lofoten. Her skulle vere midnattsol - i alle fall var det dagslys heile døgnet. Folket her sov vintersøvn i seks månadar, heitte det, og dei hadde geiteføter. (Geitebønder som heldt dyra i hus om vinteren). Her fans også GRIFFAR, som vakta gullskattar. (Skattane var truleg rav). Skytarane påstod det var umulig å kome til Hyperboreanes land, for det låg bak høge fjell som var dekt med veldige dungar med fjør. (Herodotos meinte at all denne fjøra måtte vere snø).

Hyperboreane sendte offergåver til Delos, innpakka i halm. Desse gåvene vart sendt via dei vanlegaste handelsruter.

Diktaren Pindar skreiv i 498 fvt. eit dikt til ære for Hippocleas frå Thessalia, som hadde vunne "Gutanes dobbel-fot-laup" ved Dei Pythiske leikane i DELFI. I diktet fortel han om heroen PERSEOS, som ein gang var på fest hos Hyperboreane:

                Ikkje med skip og ikkje til fots kunne du finne den fantastiske vegen til Hyperboreanes

                              møteplass.

                Men ein gang vitja folkehøvdingen Perseos heimane deira, og festa saman med dei.

                Han såg dei ofre herlege masse-slakt av esel til guden.

                Under festivalane til dette folket, og i deira bøner, vert Apollon hylla aller mest, og guden

                          ler når han ser dei erigerte esel-pikkane.

                Musene er ikkje fråverande i Hyperboreanes skikkar ....

                overalt ser du jenter i feiande dans, og du høyrer lyrenes sterke akkordar og fløytenes

                          kvin.

                Jentene pyntar håret med gylte laurbær-greiner, og frydar seg lysteleg.

                Ingen sjuke, og ingen krøkt gamling er å finne i denne heilage menneskerasen.

                Frie for strev eller strid lever dei utan frykt for den strenge NEMESIS.

                Dei har pusta tapperheitas ande, sidan den gang då DANAËs son kom til denne

                         forsamlinga  av velsigna menn... og det var ATENE som førte han dit.

Esel og laurbær høyrer ikkje heime i nord - Pindar var truleg unøyaktig her. Danaë var mora til Perseos. Somt tyder på at danskanes stamfar, Wodan (Odin, Gamle kong Dan) dyrka Danaë som si stammors-gudinne. Perseos var kanskje ein nær slektning av Odin, som kom på besøk for å sjå korleis det stod til? Perseos kom seg truleg til festen ved hjelp av venge-sandalane sine, som han hadde fått av Nymfene i Nord. Men kven var desse nymfene?

Medan Odin hadde trekt med folkflokken sin mot nord, så invaderte Perseos Grekarland, og han måtte overvinne dei matriarkalske trippelgudinnene GORGONENE for å få siger her.

Sjå Også DANAË og PERSEOS

HYPERION

Hyperion var ein av dei mannlege TITANANE (av dei eldste gudane), son av GAIA og URANOS. Han var ein Sol-gud. Hyperion tyder "Han som går høgt oppe". Det er sagt at han førte overoppsyn med alt som gjekk for seg på Jorda. Han gifta seg med titan-søstera si, THEIA, og fekk tre barn med ho:

·        HELIOS  - (Sola) (son)

·        SELENE - (Månen) (datter)

·        EOS - (Morgonrauden) (datter)

I Den pelasgiske skapingsmyten (sjå under EVRYNOME 2), vart Hyperion, saman med Theia, sett til å bestyre Sola.

Etter Titan-krigen lenka ZEVS Hyperion fast i TARTAROS saman med brørne hans. Men seinare sette Zevs dei alle fri, og det er sagt at dei då slo seg ned i ELYSIUM.

HYPERMNESTRA

Hypermnestra var prinsesse i Libya - datter av kong DANAÜS. Danaüs hadde broren AIGYPTOS, som hadde underlagt seg Egypt, og gitt landet namn etter seg. Aigyptos hadde femti søner, og Aigyptos forlangte at desse skulle gifte seg med Danaüs' femti døtre, som vart kalla DANAIDENE.  (Ved dette ville Aigyptos slekt få kontroll over både Egypt og Libya).

Med hjelp frå ATENE bygde Danaüs eit skip - det første skip med to skrog, og rømde så med sine femti døtre til Rhodos. Her kosta Danaidene oppføringa av eit tempel for Atene, og Danaüs gav ei Atene-statue. Templet var også eit minnetempel for tre av Danaidene, som døde her på Rhodos. Tre byar er oppkalla etter desse: Lindos, Ialysos og Cameiros.

Dei segla vidare frå Rhodos til Pelopponnes, og steig i land nær byen Lerna, der Danaüs proklamerte at han var guddommlege utvald (av Atene) til å verte konge over Argos. Kong Gelanor av Argos lo av dette, men kalla likevel saman rådet sitt for å drøfte saka. I grålysninga kom ein gal ulv ned frå fjella, og angreip bølingen som gjekk på beite. Leiaroksen vart drept, og Gelanors rådsmenn vart skræmde, og meinte denne hendinga varsla at Danaüs ville erobre trona med makt, om ikkje Gelanor gav ho frå seg godviljug. Så vart det slik.

Danaüs var overtydd om at denne ulven var APOLLON i forkledning, og til Apollons ære let han oppføre det vidgjetne templet for Ulve-Apollon i Argos. Danaüs vart så mektig ein konge, at alle pelasgarane kalla seg Danaer etter han. Danaüs bygde også ei stor festning i Argos, og hans døtre innførte DEMETERS mystrerie-kult frå Egypt, og let dei pelasgiske kvinnene få innføring i denne. Mysterie-kulten vart kalla Thesmophoria. Seinare invaderte dorarane Pelopponnes, og Thesmophoria-kulten vart då nærast utrydda, men fekk vid utbreiing elles i Hellas - mellom anna i Aten.

Men nå kom Aigyptos' femti søner frå Egypt, og forlangte å få gifte seg med Danaidene. Dei omringa festninga, og då festninga mangla vatn, måtte Danaüs gi seg på det, og eit massebryllup vart planlagt. Danaüs skulle bestemme para. Somme par vart utvalde etter deira mødres rang - andre fordi brudgom og brud hadde namn som likna på kvarandre, men dei fleste para vart til ved loddtrekning.

Under bryllupet delte Danaüs i løynd ut skarpe stilettar til sine døtre, som dei gøymde i håret. Ved midnatt, i ektesengene, stakk alle brudene sine ektemenn i hjertet, og drepte dei. Alle, bortsett frå Hypermnestra, for ho var blitt kjær i sin ektemann, LYNCEOS. Danaüs ville gi Hypermnestra dødsstraff for dette, men dei argivske dommarane frikjente ho. Som takk for dette oppførte ho ei statue av Den sigersrike AFRODITE i templet til Ulve-APOLLON, og ho oppførte også eit tempel for Den overtydande ARTHEMIS.

Hypermnestra og Lynceos fekk sonen Abas, og Abas fekk tvillingsønene AKRISIOS og Proëtos, som var dødsfiendar omtrent frå fødslen av.

Lynceos gjorde Hypermnestra til stammor for alle argivske kongar, og ho fekk løyve til å fare strake vegen til ELYSIUM då ho døde.

HYPNOS

Hypnos vart kalla SOMNUS av romarane. Hypnos var den personifiserte søvn i gresk mytologi. I norsk utgåve var han Ole Lukkøye eller Jon Blund. Hypnos var son av NYX (Natta) og EREBOS (Mørkret), og han var tvillingbror til THANATOS (Døden). Hypnos var "Den lille Død", og Thanatos var "Den store Død". Både Hypnos og Thanatos har tilhald i Underverda.

Hypnos gav ENDYMION evne til å sove med opne auge, slik at han kunne sjå jenta han var forelska i - månegudinna SELENE.

Med Pasithea fekk Hypnos tre søner. Ofte var han i hop med tvillingbroren sin, Thanatos, og dei likte å halde til i ei hole ved gløymsle-elva LETHE. Hypnos sende både gudar og menneske inn i søvn - han rista ei våt grein over dei - ei grein som var dyppa i Lethes vatn. Eller han kunne helle saft frå eit horn i augene deira.

Hypnos er avbileta som ein naken, ung mann, med venger fest til tinningane, eller som ein skjeggete mann med venger fest på skuldrane. Det oppstod i periodar mindre Hypnos-kultar rundt om i Hellas.

Til framsida