GRMYT M Til
framsida:
MARS |
MERKUR |
MOLOSSOS |
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
METOPE |
MYRMIDONANE |
|||
|
|
|
|
|
|
MAIA |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
MACRIS var
ei fjellnymfe - ei av HYADENE. Hyadene vart sett på stjernehimmelen av ZEVS
som takk for at dei tok vare på DIONYSOS-bukken då han
måtte ligge i dekning for HERA's vreide. Dette skjedde på NYSAFJELLET, og Hyadene vart også kalla Nyseïdene Dei var: Macris, Erato,
Bromie, Bacche og Nysa.
MAENADENE - sjå
link:
MAGNA MATER tyder
"Store Mor". Ho var romarane si store mor-gudinne og natur-gudinne
- "Mor Natur". GAIA og TERRA var gamle namn på Magna Mater. Mange av dei større gudinnene kunne få rolla
som Magna Mater. CYBELE var i lange periodar den mest nytta. Cybele var importert frå Frygia som Store Mor-gudinne.
Magna Mater-kultar
kjenner vi heilt frå steinalder-tid, mellom anna frå den tyrkiske oldtidsbyen Catal Huyuk. Her hadde dei også ein okse-kult.
Dyrka mennene oksen medan kvinnene dyrka Jord-gudinna? Jorda måtte gjerast
fruktbar, og oksen var eit fræve-symbol.
Malta var eit stort
kultsenter for Magna Mater - kanskje også Stonehenge i England. Nokre forskarar trur at det ligg ein gammal heilagdom for
Jord-gudinna under Peterskyrkja i Roma. Rituala trur vi vart utført i friluft
på heilage stader (som Stonehenge), eller i grotter, som vart rekna å ver
spesielt heilage sidan dei symboliserer jordas indre. Det vart utført
menneske-ofring. Les meir om dette under FORORD til greske gudar.
MAGNES (Fleirtallsord). Nemning som
romarane brukte på dei avdøde sine ånder.
MAIA var
ei av dei sju NYMFENE, kalla PLEIADENE - døtre av ATLAS og OKEANEIDA PLEIONE. Til tider vart dei
ihopblanda med ein annan flokk av nymfer: HESPERIDENE.
Her
er liste over Pleiadene, med sexual-partnarar og avkom:
|
PLEIADE: |
Partnar: |
Barn: |
|
|
|
|
1. Electra
|
Zevs |
Dardanos |
|
2.
Taÿete
(Taigete) |
|
|
3. Maia
|
Zevs |
Hermes |
|
|
Pontos |
Keto |
4. Calaeno (Kelaeno)
|
|
|
5. Alcyone
|
|
|
|
6.
Asterope (Sterope) |
|
|
7. Merope
|
Sisyphos |
Galucos |
Maia
fekk sonen HERMES med ZEVS. Med PONTOS fekk ho dattera KETO,
som vart eit hav-uhyre, og mor til ei rekke andre uhyre. Maia var den mest
populære av Pleiadene, sidan ho var mor til Hermes. Ho vart dyrka i Romarriket,
og fekk månaden mai oppkalla etter seg.
MAKARIA var datter av HERAKLES/MEGARA. Sjå HERAKLES.
MANES (Dette er eit fleirtallsord). Manes var dei
avdøde sine ånder, hevda romarane.
MANIA var ei romersk/etruskisk døds-gudinne. Ho var også vaktpost i Underverda,
saman med Mantus - ein etruskisk gud. Namnet Mania er gresk, og tyder galskap.
Mania var rekna å vere mor eller bestemor til attergangarar (spøkelse). Og
truleg var ho mor til hushalds-guddommane LARENE og NANENE.
MARPESSA var romersk gudinne- datter av Evenus,
og barnebarn av ARES. Ho fekk eit problem: APOLLON var forelska i
ho, men det var også Idas - ein av ARGONAUTANE. Så skjedde den
galskapen at Idas snappa Marpessa opp i vogna si, og Evenus tok
sjølvmord då ham innsåg at han ikkje kunne få dattera si tilbake. Så tok Apollon
Marpessa frå Idas, på same måte som Idas hadde stole jenta frå far sin. Då
Apollon og Idas møttes til kamp, blanda ZEVS
seg inn, og sa at Marpessa kunne velje mellom dei to friarane.
MARS var romersk motstykke til den
greske krigsguden ARES, men
opphavleg var Mars ei utgåve av DIONYSOS. Mars var romarane sin
krigsgud - ein av gudane dei sette høgst. I tidleg romersk historie var han gud
for vår, grøde, fræve, og han verna om krøttera. Mars var også jord-gud,
og han vart seinare gud for død og gud for krig. Hans heilage tre
var bergflette - bergflette-stammer vart brukt som stav og slagvåpen.
Mars var son av JUPITER og JUNO. Somme
kjelder hevdar at Mars var far til ROMULUS
og REMUS, med vestalinna RHEA SILVIA som mor. Desse to brørne
var Romas grunnleggarar, og romarane kalla seg av den grunn "Søner av Mars".
Templet på Capitol var største heilagdom
for Mars. Dette delte han med JUPITER
og QUIRINIUS. Eit anna viktig
Mars-tempel var templet til "Mars Gradivus" (han som går
fremst i striden) - i dette templet hadde romarane samling før dei gjekk i
krig.
På Forum Augustus låg templet
"Mars Ultor" - (hemnaren). Campus
Martius (Mars-markene låg utanfor murane, og var også dedikerte til Mars.
Her trente soldatane drill og krigskunst.
Mars sine lanser vart oppvara i Regia
på Forum Romanum. Dersom desse lansene rørte på seg, så var dette varsel om
krig. Ein hærførar som skulle leie armeen i krig, måtte flytte på lansene,
medan han uttalte: "Mars Vigila" (Mars er vaken).
Det var fleire fest-dagar til ære for
Mars. 1. mars..."Feriae Marti". 19. oktober var
"Armilustrium". På denne dagen vart soldatanes våpen rituelt reinsa,
og sette på lager for vinteren. Kvart femte år var ein Mars-fest som vart kalla
"Souvetaurilia". Ein gris, ein sau og ein okse vart ofra (sus, ovis,
taurus). "Equirria" var 27. februar og 14. mars. Då vart det
arrangert hesteløp. "Tubilustrium" var 23. mars. Då skulle
krigs-trompetane reinsast.
Mars' prestar, som også var prestar for
Quirinius, vart kalla Salii. Namnet
tyder "hopparar". Dette kjem av at dei hoppa i prosesjon
gjennom gatene, medan dei sang Carmen Saliare. Mars hadde også nokre
prestar for seg sjølv åleine, kalla "Dei flammande martialis".
Mars
vart avbileta som krigar i full rustning, med skjold og toppa hjelm. Hans
heilage dyr var ulven og hakkespetta, og han hadde to følgesveinar - Fuga
og Timor, som var personifiseringane av flukt og frykt. Mars månad er
oppkalla etter Mars. Krigar vart gjerne starta om våren.
MARSYAS var ein SATYR. Namnet hans tyder "kjempar".
Ein gang var han så dristig at han utfordra APOLLON til musikk-tevling.
Han hadde fått tak i ei fløyte som ATENE hadde laga, men så hivd frå
seg. Apollon satte som vilkår at den som vann konkurransene skulle få gjere med
taparen det han ville. Apollon vann, og flådde så Marsyas levande. Blodet vart
til ei elv som ennå heiter Marsyas.
MEDEA var datter av kong AEËTES - konge i
landet Colchis. Ho var prestinne for HECATE, og ho var kusina til
KIRKE og omgangen med desse gjorde henne etter kvart svært trollkunnig.
Ho brukte trollkunstene sine til å hjelpe JASON,
i byte for Jasons lovnad om evig truskap, og at han ville ta henne med til
Hellas. Jason var på jaskt etter å få tak i Det Gylte Skinn, og ho hjalp
han (ved å gjere han usynleg), til å få tak i det.
Medea sigla så frå Colchis
med Jason og ARGONAUTANE. Ho hadde med sin yngre bror APSYRTOS. For å sleppe unna farens
forfølging, drepte Medae broren, og strødde kroppsdelane hans på havet. Faren
vart då hefta med å samle desse opp.
(I ei anna myte heiter det at det var Jason
som drepte Apsyrtos, som Aeëtes hadde sendt for å stoppe rømlingane).
Heime i Hellas viste det seg
at Jasons vonde onkel, PELIAS, hadde
drept Jasons' foreldre. Medea hjalp til med hemnen. Ho slakta ein gammal sau og
kokte han i bitar. Med Pelias' døtre som tilskodarar, sa ho eit trylleformular
over gryta, og eit friskt saue-lam hoppa då ut av denne. Døtrene ville gjere
far sin ung på same vis. Medea gav han sovemedisin, og døtrene slakta og
kokte han. Men Medea var no forsvunnen, og det vart ikkje liv i Pelias meir.
Etter dette rømde Jason og
Medea til Korint, og fekk to søner og to døtre. Dei levde lukkelege der,
til Jason vart forelska i Glauce, dattera til kong CREON av Korint. Medea drepte prinsessa ved å gi ho ein forgifta
kjole. Ho drepte også dei to sønene sine, så ikkje Creon skulle få ta hemn på
dei.
For sønedrapa måtte Medea så
røme for Jason, og ho flaug til Aten i ei kjerre med venger. Her vart ho
sambuar med kong AEGEUS, og fekk
sonen MEDUS med han. Ved sine trolldomskunster vart ho klar over at
Aegeus, utan å vite det, var far til heroen THESEVS, som no ankom Aten.
For at ikkje han skulle stikke kjeppar i hjulet for planane hennar, inviterte
ho han til ein bankett, og gav han eit gift-beger å drikke. Aegeus var med på
komplottet - han frykta Thesevs som rival om makta. Men heldigvis gjorde
Thesevs kjent at han var Aegeus' son, før han drakk, og Aegeus slo då begeret
ut av hendene hans.
Medea måtte rømme til Asia. Ho hadde med sonen Medus, som vart
stamfar til medearane: Landet deira vart kalla Medea.
MEDUS var son av MEDEA og kong AEGEUS av Aten. Medus var med mora si då ho måtte rømme frå Aten. Dei slo seg
ned i Asia, og Medus vart stamfar til medearane, og grunnla nasjonen Medea.
MEDUSA ("den utspekulerte") var ein av dei tre GORGONENE - nokre fæle uhyre - døtre av
havguden PHORCYS og kona hans KETO. Medusa var mor til CHRYSAOR og
venge-hesten PEGASOS. Det var havguden
POSEIDON som var far til desse to. Chrysaor og Pegasos sprang ut av
halsen på Medusa då ho vart drept av heroen PERSEOS.
Den som fekk sjå Medusas fæle hovud vart
til stein. Med Medusas hovud greidde Perseos å forsteine kong Polydectes
og livgarden hans. Det er sagt at aegearane var skapt av huda til
Medusa, som ho vrengte av seg då Perseos fekk tak i ho.
Det
er sagt at Medusa var ei vakker kvinne før ATENE oppdaga at ho hadde
elska med Poseidon i Atenes tempel. Som straff forvandla Atene henne til eit
monster, med utståande auge, svulmande tunge og slangar til hår. Seinare fann
Atene på å kle seg ut som Medusa når ho ville avskrekke publikum. Prøv å lage
deg ei Medusa-maske, så skal du sjå det verkar!
(Sjå
meir under GORGONENE).
MEGAERA
tyder "Den
svartsjuke". Ho var ei av dei tre ERINYENE - hemngudinner frå Underverda.
MEGARA var datter av kong CREON av Thebe.
Ho vart HERAKLES' første hustru. I
vansinn som HERA kasta over han,
drepte han ho og borna han hadde med ho.
MELEAGER var son av dronning Althaia av Calydon.
Ved fødslen var dei tre MOIRERENE
der, og gav han kvar si gåve. CLOTHO
bestemte at han skulle bli tapper og modig, LACHESIS gav han overmenneskeleg styrke, og ATROPOS la eit vedtre på elden, og bestemte at han skulle leve til
dette var brent opp. Althaia drog då treet or elden, og vakta godt på det.
Då Meleager vart vaksen, forelska han seg
i ei arkadisk ungjente som heitte ATLANTA.
Atlanta var fager men mannhaftig, og hadde ikkje hug på å gifte seg. Ho ville
kappspringe med alle friarane sine, og gifte seg med den som slo ho i tevling.
Men dei som tapte drepte ho med dolk.
Mange friarar hadde omkome ved dette, men
Meleager var betre budd. Av AFRODITE
hadde han fått tre gylte eple frå HESPERIDENE sine hagar, og under kapplaupet heiv
han frå seg desse rett framfor Atlanta, og ho greidde ikkje late vere å plukke
dei med seg. Såleis vart ho hefta, og Meleager vann kapplaupet.
Atlanta
vart no viljug med Meleager heim til Calydon. Der herja då ein fæl villgalte av enorm storleik.
Meleager og Atlanta - samt ein stor skare vidgjetne jegarar drog ut for å ta
galten. Atlanta var den som først såra galten. Meleager drepte den til sist, og
skjenka hovudet til Atlanta. Dei andre jegarane mislikte dette - særleg
Meleagers to morbrør, og dei prøvde rykke hovudet frå Atlanta. Meleager kom til
hjelp, og drepte morbrørne sine. Då mor hans fekk vite dette, vart ho harm og
heiv vedtreet på elden.
MELIA`ENE var NYMFER som høyrde manna-ask-treet
til. Dei vart født av GAIA - ho vart gravid då ho vart råka
av URANOS' bloddråpar råka av bloddråpar. Dette skjedde då CHRONOS
kastrerte Uranos.
MELISSA vart også kalla (MELITTA). Ho var ei NYMFE - (datter ?? av kong MELISSEOS av Kreta). Det kan hende det var Melissa som oppfostra ZEVZ-barnet på geitemjølk frå geita AMALTHEA, då han var gøymt i ei hole på
berget IDA på Kreta, så ikkje faren,
CHRONOS skulle sluke han. Det er
sagt at bier kom med honning til Zevs. Namnet Melissa har med honning og
bier å gjere - melitta tyder
honning-bi.
Melissa vart personifisert
som bi-dronning, og det er sagt at det var ho som lærte menneska å bruke
honning.
Her
vert det vanskeleg: Det er sagt at Melissa og MELISSEOS var ein og same person, og at
Melisseos ikkje var far til nymfene IO
og ADRASTEIA, men tvertimot mor
deira, og då under namnet Melissa. Som bi-dronning slukte Melissa kvart år sin
mannlege sex-partnar.
Vi veit ikkje mykje konkret om Melissa.
Truleg er viktig kunnskap gått tapt. Slik vert Melissa eit mysterium. Eitt er
sikkert - ho hadde ei viktig rolle i opphavs-mytene - dei som handla om
detroniseringa av Chronos.
Melissa var også namnet
på prestinnene til DEMETER og ARTHEMIS, og
Melissa er det latinske namn på plante-slekta mynte. På norsk har vi ordet melis
av Melissa.
MELISSEOS var ein legendarisk, kretisk konge - far til nymfene IO og ADRASTEIA, som pleide ZEVS
då han som barn låg i dekning på Kreta. Det er også hevda at Melisseos var far
til MELISSA.
MELPOMENE var ei av musene. Sjå MUSENE.
MEMNON var ein etiopisk konge som
deltok i trojanar-krigane.
Memnon
var son av TITHONOS og EOS. Han kom med ein hær av etioparar
for å berge Troja, som var beleira av grekarane. Han utførte mange
heltebragder under striden - drap mellom anna ANTILOKOS - son av NESTOR.
Memnon vart drept av ACHILLES i
siste slaget. Eos gråt då sine modige tårer, og ZEVS vart rørt derved, og gjorde Memnon udøyeleg.
MENELAOS var bror av AGAMEMNON og konge av Sparta. Han vart gift med "Den
Skjønne HELENA" - vakrast av
alle kvinner. Ho vart røva av prins PARIS
av Troja. Då tok Agamemnon leiinga over den greske hæren, og drog mot
Troja for å hente ho tilbake. Menelaos var førar for ei avdeling av hæren.
Krigen vart langvarig, men til sist kunne Menelaos bringe Helena tilbake til
Sparta. Paret fekk dattera Hermione. Etter sin død kom dei til Dei
Elyseiske Markar, der dei levde vidare til evig tid.
MENOITIOS var son av IAPETOS/CLYMENE og bror av ATLAS, PROMETHEVS, EPIMETHEVS. Desse
fire brørne var mellomledd mellom gudar og menneske.
MERKUR var romersk motstykke til HERMES. Merkur var gudanes sendebod.
Han var son av JUPITER/MAIA. Maia var datter av titanen ATLAS.
Merkur var gud for handel og kjøpmannskap, og likna i mangt på den greske Hermes.
Romarane byrja dyrke Merkur i 495 fvt.- då eit tempel vart innvigd til han, nær
Circus Maximus. 15. mars var festdag for Merkur.
MEROPE var ei av dei sju nymfene HESPERIDENE (PLEIADENE) - døtre av ATLAS og PLEIONE. Ho gifte seg med SISYPHOS
(han var av døyeleg ætt), og med han fekk ho sonen BELLEROFON. Pleiadene hamna på stjernehimmelen (Sjustjerna),
men Merope skin ikkje like klart som sine søstre - det er sagt at det er avdi
ho gifte seg med ein døyeleg.
METIS var datter av OKEANOS og TETHYS.
Ho vart ZEVS' førstekone. Då
Zevs første gang la sin hug etter Metis, skapte ho seg om til mangt for å
sleppe unna Zevs, men til slutt fekk han tak i ho, og ho vart gravid med ei
datter - ATENE.
Eit orakel spådde at Metis skulle føde
eit jente-barn, og at om ho fekk eit barn til, skulle dette verte ein gut som
skulle detronisere Zevs. Zevs ana uråd. Han lokka til seg Metis, og brått opna
han munnen og slukte ho. Dette vart slutten for Metis, men Zevs hevda at ho
sidan hadde tilhald inni han, og fungerte som rådgjevar for han.
Etter
ei tid vart Zevs råka av fæl hovudverk, og måtte få hjelp av smedguden HEFAISTOS til å opne hovudet. Ut kom PALLAS ATENE, i full rustning med sverd
og lanse. Sidan Metis døde før Atene vart født, rekna grekarane henne ikkje som
mor til Atene.
Metis var ei av dei gamle TITANANE, gudinne for visdom....ho var jamvis med Zevs.
METOPE var ei elvenymfe - datter av elva LADON. Ho gifte
seg med elveguden ASOPOS, og fekk to søner og tjue døtre. Ei av dei var AEGINA,
som vart bortført av ZEVS.
MIDAS var ein konge av Frygia som var mykje
plaga. Han gjekk omkring og sa at PAN var vinnaren i ei musikk-tevling
mellom han og APOLLON, endå det var Apollon som hadde blitt utropt til
vinnar. Apollon vart irritert, og skapte Midas' øyrer om til esel-øyrer. Midas
gøymde øyrene sine under ein stor hatt, men barberaren hans fekk auge på dei.
Barberaren hadde vanskeleg for å halde på løyndommar, men han gjorde sitt
beste. Han grov ei hole i marka, og kviskra ned i hola: "Kong Midas har
esel-øyrer!" Så grov han att holet. Men over hola vaks det opp høge
grasstrå, og når vinden bles gjennom graset, kunne alle høyre, i susinga i
graset, dei nedgravde orda. Grasa kviskra: "Kong Midas har
esel-øyrer!"
Ein gang fekk kong Midas ei gåve av DIONYSOS,
fordi han hadde hadde skaffa tilbake Dionysos' lærar, SILENOS. Gåva var
den magi at alt Midas tok i skulle verte til gull. Magien verka, men Midas vart
ganske fortvila då både sild og poteter vart til gull så han ikkje fekk i seg
mat. Kona hans vart visst også til gull.
MINERVA var romersk motstykke til ATENE. Ho var gudinne for handverk, og oså skulebarna si
verne-gudinne. Dessutan var ho gudinne for kunst og torghandel. Ei ugle
var hennar heilage fugl, og ein ugle-art har namn etter ho - Minervas ugle.
Saman med JUPITER og JUNO vart Minerva dyrka i
det store templet på toppen av Capitol-høgda i Gamle Roma.
MINOS var son av ZEVS og EUROPA. Zevs bortførte Europa til Kreta, og der fødte ho dei to sønene Minos og RHADAMANTHOS.
Mange av kongane på Kreta er blitt
identifisert med Minos - fleire av dei bar namnet Minos. Frå sin hovudstad Knossos, erobra Minos mange av øyane i
Egearhavet, og mange hellenske byar vart provinsar under Kreta. Minos vart sett
på som ein rettferdig konge.
Ein gong nekta Minos å ofre
yndlings-oksen sin til havguden POSEIDON.
Som straff ordna Poseidon det slik at Minos' kone, PASIPHAË, vart forelska i oksen, og etter ei tid fødte ho monsteret
MINOTAUROS.
Kong Minos hadde ein son som heitte ANDROGEOS.
Han deltok ein gang i dei olympiske uidretts-leikane i Aten, og vann alle
øvingane. Nokre vart svært sjalu på han der, og drepte han.
Minos ville straffe atenarane for dette.
Han drog ut med flåten og gjekk til krig. Atenarane vart slått, og Minos herja
byen. Atenarane måtte gå med på ein ferdsavtale: Kvart år måtte Aten sende sju
unggutar og sju ungjenter til Minos - dei skulle ofrast til Minotauros, som
hadde fått tilhald i den berømte Labyrinten
i Knossos. Det var grekaren DAIDALOS som var arkitekt for labyrinten, og
også for andre byggverk som Minos let føre opp. På grunn av noko usemje sette
Minos Daidalos i fangenskap i labyrinten, men Daidalos greidde å rømme ved
hjelp av ein hang-glider han hadde funne opp. Minos forfølgde han til Sicilia.
Der vart han drept i badekaret, av døtrene til kong Kokalus av Kamikus.
Så fekk Minos i oppdrag å vere ein av dommarane i Underverda, saman med broren sin, Rhadamanthos.
MINOTAUROS var okse-uhyret i labyrinten
på Knossos - Kreta. Han var son av den kretiske okse, som POSEIDON hadde sendt på bølgene, og som HERAKLES temde. I ein annan myte heiter det at oksen var avkom til
ein av kong MINOS' sine oksar og
Minos si kone, PASIPHAË. Minotauros
vart til sist drept av heroen THESEVS.
MITRA var korkje gresk eller romersk,
men persisk. Likevel hadde denne guden til tider mange tilhengarar i
Romarriket. Mitra var krigsgud og vernegud for soldatane. Han
vart også kalla Lysets Herre.
MNEMOSYNE var gresk minne-gudinne
- født av GAIA/URANOS, og ho var ein
av TITANANE (dei eldste gudane). Om
du skal hugse mangt og mykje, så må du vende deg til Mnemosyne. Mnemosyne sov
med ZEVS i ni netter, og vart mor til dei ni MUSENE.
MOIRENE
, som også vart kalla PARCERENE, var greske lagnadsgudinner
(norner). Dei heitte CLOTHO, LACHESIS og ATROPOS. Dei hadde som oppgåve å spinne, tvinne og klippe av
menneskas livstråd. Clotho rådde over fødselstimen, Lachesis styrde livslaupet
og hendingar i livet, og Atropos fastsette dødstimen - ho klipte av livstråden
med saksa si.
Moirene gav kvar si fødselsgåve til prins
MELEAGER: Clotho bestemte at
han skulle bli tapper og modig, Lachesis
gav han overmenneskeleg styrke, og Atropos
la eit vedtre på elden, og bestemte at han skulle leve til dette var brent opp.
DET GRESKE
ALFABETET
Det var moirene som byrja nybrotsarbeidet med å
lage det greske alfabetet. Dei fann opp dei fem vokalane og konsonantane
B og T. Palamedes, son av Nauplius, fann opp 11 fleire
konsonantar, og HERMES forenkla desse - han såg på traner som flaug i
plog, og gav bokstavane v-former. Traner var HERMES
sine heilag-fuglar. Som alfabet-konstruktør var Hermes poetane sin vernegud
Den egyptiske
gud Thoth nytta ibis i staden for traner - han var Hermes'
egyptiske motstykke.. Hermes
introduserte dette systemet i Egypt, og KADMOS brakte det tilbake til
Hellas (Boötia). Snart kom det til Italia, og vart opphavet til det latinske
alfabet.
Andre konsonantar har sidan
blitt lagt til av Simonides av Samos og Epicharmus av Sicilia. Dei fann opp xi
og psi, og fjerna H og F. Apollon-prestar har lagt til to
vokalar: lang O og kort E. Slik fekk Apollons lyre ein vokal for kvar av sine
sju strenger. Prestane sang hymner til Apollon ved å nynne dei sju vokalane i
rekkefølge.
Først var alfabetet på 18
bokstavar. Alpha var den første, fordi alphe tyder ære.
Det greske alfabet var ei
forenkling av dei kretiske hieroglyfane. Måne-prestinnene til IO og MOIRENE
heldt alfabetet i løynd i lang tid -
det var graderte opplysingar som ikkje måtte kome ut mellom folk. Alfabetet var
tett knytt til kalenderen, og vart ikkje skrive, men utforma av kvister frå
ulike tre - kvar månad i året hadde sitt spesielle tre.
Det gamle keltiske alfabetet
(som galliske druidar nytta når dei skreiv brev til Cæcar), hadde alle
bokstavar med namn etter tre. Det var kalla Beth-luis-nion (bjørk-rogn-ask)
etter dei tre første konsonantane, og ser ut til å ha same rot som det
frygiske, pelaskiske og latinske alfabetet - 13 konsonantar og 5 vokalar.
Slik såg det først ut:
A B L N O F S
H U D T C E M G Ng R I
Dette
alfabetet var det Hermes brukte. Keltarane laga eit hemmeleg fingerspråk utav
det. Kvar konsonant representerte ein 28-dagars månad (det var 13 slike). Det
heile byrja 2 dagar etter vinter-solsnu. Slik var det:
1.
B bjørk (vill-oliven) 24. desember
2.
L rogn 21. januar
3.
N ask 18.
februar
4.
F or (kornell) 18. mars
5.
S pil
(slåpetorn) 15. april
6.
H hagtorn (vill-pære) 13. mai
7.
D eik (pistasj) 10. juni
8.
T kristtorn
8. juli
9.
C valnøtt (hassel, eple, rogn)5.
august
10.
M
vindrue 2. september
11.
G bergflette (eføy) 30. september
12.
Ng
(Gn) sivrør 28.
oktober
13.
R hyll (myrt) 25. november
Omlag 400 år
fvt. var ein religiøs revolusjon, og bokstav-rekkefølga vart endra i samband
med denne, for å tilpassast eit nytt kalender-system.: B L F S N H D T C Q M G
Ng Z R. Kvar vokal representerte nå eit
kvart-år.
|
O |
gulltorn |
vår |
|
U |
røsslyng |
sommar |
|
E |
poppel |
haust |
|
A |
furu
(palme) |
fødsels-tre
(vinter) |
|
I |
barlind |
døds-tre
(vinter) |
Denne tre-orden går igjen i greske og latinske myter, og i religiøs tradisjon over heile Europa, samt i Syria og Lille-Asia.
Vårt alfabet, som byrjar
med ABC, skriv seg frå fønikiske handelsmenn sitt forretningsspråk -dei hadde
laga seg eit hemmeleg alfabet, med bokstavar som symboliserte gudar. Men dei
var redde for å røpe rekkefølga dei hadde på gudane, (den var diskutabel), og
derfor snudde dei om på bokstav-rekkefølga.
MOLOSSOS var son av NEOPTOLEMOS og Andromache,
og han var morbror til Alexander den store. Farfaren var ACHILLES.
(Det er usikkert om desse opplysningane er rette).
Molossos
skal ha vore stamfar til Molossarane. Det var eit folk som levde i
fjellstrøka lengst nordvest i Hellas, og i sørlege Albania. Molossarane var den
leiande folkestamma ved opprettinga av Epirot-sambandet.
Det er uvisst om molossarane var av gresk eller illyrisk avstamming.
Kanskje var dei eit blandingsfolk. Kanskje albanarane stammar frå molossarane.
Grekarane i meir sentrale strok såg på dei som tilbakeståande og
halv-barbariske. I 4. århundre fvt. hadde det molossiske kongehus tileigna seg
gresk språk og kultur, og påstod seg å nedstamme frå Achilles. Molossarane
administrerte ORAKLET I DODONA.
Molossarane avla tidleg store krigar-kongar. Aka Alexander –
Molossaren førte krig i Italia, og døde i 330 fvt. Ein annan var PYRRHOS,
som gav opphav til uttrykket Pyrrhos-siger.
Han prøvde å erobre Makedonia, Roma, Italia, Sicilia og Hellas, og fall i år
272 fvt.
Molossarane skal ha
avla fram den skumle hunderasen
moloss-mastif, som vart nytta som krigshund – særleg av assyrarane. Det
vart oppretta eigne hunde-kompani – strids-hundane hadde halsband med
utstikkande knivblad, og var ikkje gode å kome ut for når dei slapp laus.
Stundom hadde også motstandarane hundekompani, og det gjekk blodig for seg på
slagmarka.
MUSENE var MNEMOSYNE
sine døtre med ZEVS. Dei var
greske vernegudinner for kunst og vitskap. Opphavleg kom musene
frå eit berg-strok som heitte Pieria. Så busette dei seg på berget Helikon
eller berget Pindus, men møtte Apollon på Parnassos.
Musene var søstre, og heitte:
|
CLIO |
historieforteljar |
|
EUTERPE |
fløytespel
og blåsemusikk |
|
THALIA |
komedie |
|
MELPOMENE |
tragedie |
|
THERPSICORE |
dans |
|
ERATO |
kjærleikslyrikk |
|
POLYHYMNIA |
religiøs
korsang |
|
CALLIOPE |
helte-dikting |
|
URANIA |
astronomi |
Kvar muse styrte med sin kunstart. Dei
inspirerte filosofar, musikarar, poetar og andre som dreiv med skapande arbeid.
På Olympen sat
musene tett attved ZEVS, og dei sang sangar om hans stordom og om
opphavet til verdas og verdas bebuarar. Og om stordådane til HEROANE.
Ord som musikk, museum og mosaikk
er kalla etter musene.
Stundom trona APOLLON på Parnassos - omgjeven av dei ni musene. Dei var hans
nære venner, og hjalp han å verne om skaldekunst og musikk.
Nordanom DELFI reiser fjellet Parnassos
seg 2 500 meter høgt. Ved fjellfoten renn ei kjelde, med vatn som er svalt og
nyttig å drikke for poetar.
På
berget Helikon var også ei kjelde. Denne heitte Hippokrene, og
sprang ut der vengehesten PEGASOS ein
gang rørte ved marka med ein fot. Pegasos var musene sin yndling, og diktarane
sin spesielle ridehest. BELLEROFON fekk
låne Pegasos av musene, og på denne hesten sigra han over uhyret CHIMAERA.
OM MUSENE
SI HISTORIE:
Opphavleg
var det bare ei muse, men sidan vart det tre av dei, kalla Melete, Mneme
of Aoede. Dei var NYMFER (truleg
tempel-prestinner som representerte ein Trippel-guddom), og det
bygde seg opp ein religiøs kult omkring dei. Denne kulten fekk ein avleggar på
fjellet Pindus (Helicon). Dei tidlege greske kultane var ofte knytt til
fjell og fjelltoppar. Etter kvart vart musene ni i tall, og dei vart dyrka over
heile Hellas - men mest i strøk det det var mange vasskjelder og brønnar, som i
landskapet Boøtia. Helicon-fjellet låg her, og ved fjellet var to
brønnar som vart vigde til musene. Brønnane heitte Aganippe og Hippocrene.
Også DELFI med fjellet Parnassos var favorittstad for musene, og
her vart APOLLON leiar for dei - han vart i den eigenskap kalla Musagetes.
PINDUS - C3 på kart:
PIERIA - B4 på kart:
|
|
|
|
MYRMIDONANE var innbuarane på øya Aegina, som
låg i Korint-bukta. Ein gong regjerte dronning Aegina på øya, og
øya er oppkalla etter henne. Dessverre var ZEVS igjen på farten. Han
forelska seg i dronning Aegina, og ho fødte han sonen AIAKOS. HERA vart som vanleg forbanna, og
sendte ein pest til øya, som utrydda dei fleste av øybuarane. Prins Aiakos arva
trona etter mora si, men han sat no med eit kongerike utan folk. Ein dag sat
han og stura over dette, og studerte eit tog av hærmaur som passerte. Då bad
han til far sin, Zevs - at han skulle skape maurane om til menneske - mange nok
til å fylle øya med nye invånarar. Og han bad om at det måtte vere mange gode stridsmenn mellom
dei.
Så gjekk Aiakos heim til palasset sitt,
men snart ropte sonen hans, TELAMON: "Far, far...det står ein bråte
med folk utanfor porten og spør etter deg!
Zevs hadde høyrt bøna, og ordna ut. Maurane vart til
menneske, og fordi innbuarane av Aegina kjem frå ei maurtue, vert dei kalla Myrmidonane.
Det greske ordet for maur er myrmêkes.
ACHILLES var soneson av Aiakos. I trojanarkrigen stilte
Achilles med ein flåte på 50 skip - kvart av dei bemanna med 50 myrmidonar.
AEGINA: E5 på kart:
MÅNEN - MÅNEGUDINNA
|
Gudinner
som har vore aktive som MÅNE-GUDINNE: |
|||
|
ALKYONE (2) |
DIANA
|
IO
|
NEREIS
|
ANNA PERENNA |
EVRYNOME
|
LETO
|
SELENE
|
ARTHEMIS
|
HECATE
|
LIBYA
|
THETIS
|
ATENE
|
HERA
|
LUNA
|
|
(Sjå også SELENE, LUNA og ALKYONE 2) I tidlege tider- før den olympiske
gudefamilien si tid, var SOLA og
Månen himmelske symbol for Den
guddommelege allmektige all-mor (sjå HESTIA). Månen var viktigare
enn sola - lyste like klart året igjennom. Månen høyrde natta til - mystikk og
mykje overtru og mørkeredsle var knytt til Månen. Månen var feminin, og Sola
var maskulin. Dette kjenner vi att frå m.a. fransk, der det heiter la lune og le soleil. I germansk (og nordisk) mytologi var dette omvendt - det
er rimeleg at sola vart opplevd som den mest feminine, moderlege,
fruktsommelege i det kalde nord, der det var solvarmen som gav von om vokster
og grøde. Ved Middelhavet vart gjerne grøden øydelagt, svidd, uttørka av
solvarmen, men ei gammal tru var at Månen sørgde for vatn til åkrane.
Månens tre fasar - ny, full og gammal -
samsvarte med tre fasar i kvinnas liv: jente, nymfe (gifteferdig) og kjerring.
Når det gjaldt sola sine fasar, så samsvarte våren med jenta, sommaren med
nymfa og vinteren med kjerringa. Om våren gav plantene blad og knoppar, om
sommaren blomster og frukt, og om vinteren ingenting. (Det ser ut til at dei
gamle folka ved Middelhavet greidde seg med tre årstider).
Sola
vart tre-einig, men vart overstråla av Månen som vart tre ganger tre-einig. Men
tilbedarane av Månen gløymde aldri at Månen var ein guddom - så seint som i klassisk tid fans det heilagdomar
(tempel) for Måne-gudinna, m.a. eitt i Stymphalos, der alle dei ni utgåvene av
Måne-gudinna bar namnet HERA.
