GRESKE OG ROMERSKE GUDAR

Gudar    Q

Forfatta av Aslak Nedregård

Til Framsida

 

 

 

 

 

Q’RE

sjå KER.

 

QUIRINUS

 

 

var ein gammal romersk krigsgud. Hans opphav er usikkert – truleg var han ein sentral guddom i før-romersk tid. Han vart dyrka av den folkestamma som vi kallar Sabinarane; eit gammalt italisk folk som hadde tilhald i nærleiken av den noverande byen Firenze. Sabinarane hadde ein befesta by ikkje langt frå Roma, som dei kalla Quirinal – oppkalla etter Quirinus. Då byen Roma oppstod, og etter kvart vaks i areal, vart Quirinal liggande innanfor Romas grenser. Quirinal låg på ei av Romas sju høgder, og romarane kalla høgda Quirinalis. Her vart i år 293 fvt. bygd eit tempel for Quirinus.

Det var fleire folkestammer som i før-romersk tid dyrka Quirinus – mellom andre Samnittane.

 

 
 

 

 


Romarane adopterte den gamle sabinar-guden, og gjorde han til verneguddom for staten – han var nummer tre i rang, etter JUPITER og MARS. Dei tre var ein triade av krigsgudar. Quirinus vart stundom samanblanda med Mars – han kunne verte påkalla under namnet Mars Quirinus. Ein trur det var ca. år 340 fvt. at Quirinus vart adoptert av Roma.

Det ser ut til at før-romarane og sabinarane var to jambyrdige og nærslekta folkegrupper. Før-romarane (latinarane) hadde Romulus som konge, og kongen til sabinarane heitte Titus Tatius.

Dei to folka var naboar, og dei greidde å forhandle seg fram til semje slik at dei kunne leve fredeleg saman. Latinarane dyrka Mars som krigsgud, og sabinarane dyrka Quirinus. Etter fredsavtalen vart begge folkestammene sine krigsgudar haldne høgt i ære av begge folkegruppene. Bra jobba!

 

 

Frå seintida til den romerske republikk kjenner vi to interessante nemningar: Den romerske soldat vart kalla milite, og Roma-borgarar som var opptekne med fredelege syslar vart kalla quirite. Dei gamle Quirinus-dyrkarane (sabinarane) vart altså i Romas  sjølv-forståing sett på som Roma-samfunnets fredselskande Alter Ego.

Ein gang Julius Cecar var forbanna på soldatane sin dårlege innsats, skjelte han dei ut ved å kalle dei quiritar.

Ein soldat på perm vart kalla quirit.

 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Quirinus kunne også opptre i ein annan triade: Jupiter-Juno-Quirinus. I denne triaden måtte han seinare vike plass for MINERVA.

Qurinus vart ansett å vere meir fredsam av seg enn Mars. Han foretrakk å forhandle fram ein god fredsavtale framfor å utgyte manneblod på slagmarkene. Mars var så krigersk av seg at templet hans for sikkerheits skuld vart bygd utanfor bymurane – det høvde ikkje inn i det siviliserte bylivet. Men Quirinus-templet låg innanfor murane. Keisar Augustus gav Quirinus-templet ei stasleg oppussing.

Då Roma byrja sine mange erobringskrigar, kom Quirinus i skuggen av Mars som krigsgud.

HORA heitte Quirinus’ kvinnelege guddoms-partnar. Ovid fortel at då ROMULUS,

Romas legendariske grunnleggar, og kona hans, Hersilie, døde, vart dei to guddommeleggjorde, og som udøyelege fekk dei nye namn – Quirinus og Hora. På festdagar vart Romulus påkalla som ”Romulus-Quirinus”, av mellom andre Julius Cecar.

Quirinus vart gjerne avbileta som ein skjeggete bestefartype – han kunne vere kledd delvis som ein byråkrat; delvis som ein krigar. Planten som var vigsla til han var myrt, ein buskforma, aromatisk medisinplante med sterk krydderlukt. Framfor templet hans stod to myrte-busker – dei vart kalla ”den plebeiiske” og ”den patrisiske”; altså ei for dei fattige, og ei for dei rike. (Mars’ heilage plante var laurbær).

I tillegg til å vere krigsgud, var Quirinus gud for bønder og brød. Festen for Quirinus heitte Quirinalia – den var 17. februar. På same dag vart også romarane si gudinne for brødbaking feira; ho heitte FORNAX. Mars var også bønders gud, men med tida vart hovudrollen hans å vere krigsgud, medan Quirinus meir og meir fekk ansvaret for bønders avling. Februar var for romarane årets siste månad. Mars var det nye årets første månad. Quirinus rydda opp etter det gamle året- Mars tok fatt på det nye. Jordbrukets ulike onner var det sentrale i årets gang.

Quirinalia vart skjemtsamt kalla ”festen for toskar”, for dei tullingane som om sommaren hadde gløymt å ofre til JUNO, fekk no ein sjans til å gjere det godt att ved å ofre til Quirinus.

I krigsår, då lov og rett ofte har dårlege kår, vart Quirinus dyrka som ein vernegud for rettferd.

Vi veit elles ikkje mykje om rituala som inngjekk i Quirinalia, men øvstepresten framførte visst ein dans; så var der kanskje også andre dansarar, og sikkert musikk og sang.

Quirinus’ øvsteprest i Roma vart kalla Flamen Quirinalis. Når han utførte tempelteneste for felles-krigsguden Mars-Quirinus, vart han kalla Flamen Dialis. (Di betyr ”to”).

 

Vi kjenner namnet til ein av Quirinus’ tidlege øvsteprestar – Flamen Quirinalis Fabius Pictor. (Pictor tyder ”skrivar”). Han vart avbileta på ein mynt, med hjelm, rustning, spyd og skjold, og dessutan med prestestav.

 

Ved byen Robigo låg ei heilag grotte. Her vart 25. april kvart år utført ein religiøs seremoni, kalla Robigalia. Flamen Quirinalis leiar ein prosesjon av kvitkledde til den heilage grotta. Dei går langs vegen Via Claudia.

Ved grotten ofrar Flamen Quirinalis innvolane til ein hund og ein sau. Desse dyra var først blitt ofra inne i Roma tidleg om morgonen, og så brakt til grotten. Flamen ber også ei boks med røykelse, og eit reinsa offer-kar med drikk-offer. Han har ein lin-serviett i høgre handa. Så seier han fram bøner til Robigo – at han ikkje skal skade CERES’ grøde.

 

På 21. august var ein annan seremoniell fest, kalla Consualia, der Flamen Quirinalis deltok saman med prestinnene til VESTAvestalinnene. Denne festen var instituert av Romulus. Det vart sagt fram bøner om at soldatane måtte rekke heim frå krigen tidsnok til å kunne delta i innhaustinga av avlingane.

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Då Julius Cecar æra seg sjølv med ein sigers-skulptur, plasserte han denne i Quirinus-templet. Hadde Mars-templet stått inne i byen hadde kanskje Cecar plassert statuen der, men Quirinus var altså krigsgud bra nok for Cecar.

 

Poetar og diktarar fekk dikta det til slik at Romulus-Quirinus var son av Mars, og soneson av Jupiter. Dette ny-påfunnet vart absorbert i folketrua til breide lag av folket. 

Med Romarrikets ekspansjon vart Quirinus vide kjent. Mykje av hans ånd lever ennå – det handlar om å vere den tapre soldat som skal verne sitt land og sitt lands lover – det handlar om ”fair play” – det handlar om å opptre som ”gentleman”.

 

 

Til Framsida

 

1