Tacita var romersk gudinne for stillheit, og i denne funksjon vart ho kalla MUTA og ”Den stille og tause muse”. Opphavleg var Tacita ei NAJADE som prata for mykje. Lala var hennar namn då, og det namnet tyder ”prat”. Ho sladra til HERA at ZEVS elska med JUTURNA. Som straff reiv Zevs tunga ut av ho, og bad HERMES bringe ho til HADES. Ho vart nymfe i Dødsriket. Ved dette vart namnet hennar endra frå Lala til LARA. Endå seinare vart Lara omdøypt til Tacita. Dette namnet skal tyde noko slikt som ”Den som er brakt til tausheit”.

I seinare, romersk tid vart Tacita hylla med ein fest kvar 23. desember, som heitte Larentalia. For nå vart ho assosiert med Mor Jord-gudinna LARENTA.

Som nymfe i Dødsriket vart Tacita (Dea Larenta) dyrka som dødsgudinne.

Tacita stogga baksnakk, vond sladder, vond tale, vonde tunger. Romarane trudde det låg magisk kraft i vonde tungers tale, og dei ofra til Tacita for at ho skulle verne dei mot slikt.

I ein romersk versjon av myten om Zevs og Lara, heiter det at JUPITER reiv tunga ut av Lara, og at MERKUR valdtok ho før han brakte ho til Dødsriket. Men så fødte Lara tvillingar av denne valdtekten – dei vart LARENE – Lares Compitales, som er vaktarar for alle krossvegar. Vi augnar ein gammal gresk symbol-myte som er blitt romifisert. Ein patriarkalsk gudekonge prøvde å stogge munnen på ei gudedronning tilhøyrande ein matriarkalsk kultur. Han sigra i første omgang, men greidde allikevel ikkje å utrydde den matriarkalske kulten.

Det var kvinner i Romarriket som dyrka Lara, Larissa, Muta, Tacita eller kva enn dei kalla ho. Truleg sette den romerske statsmakta liten pris på desse kultane, som altså levde i beste velgåande, sjølv om dei mannlege himmelgudane hadde rive tunga ut av Tacita. Det ser ut til at gudinna hadde ein heltinne-status hos kvinnene.

Vi kjenner ikkje kva kultur som først dyrka Tacita. Hennar mange namn gjer ho ekstra komplisert å finne ut av. Truleg er Tacita resultat av samansmelta minner etter fleire ulike kvinnekultar. Kanskje forstår du meir om du slår opp på LARA og LARENTA?

TALOS

sjå PERDIX

TANTALOS

Det er sagt at Tantalos var son av ZEVS. Ein kar som heitte Tmolos har også fått skulda for å vere faren. Han var guddom/prest ved ein eike-heilagdom ved Tmolos-fjellet, i Lydia, Lille-Asia; eit godt stykke frå kysten. Det var så mange som likte å kalle seg ”Son av Zevs”, så eg reknar det mest sannsynleg at Tmolos var den eigentlege faren til Tantalos.

Saman med dronninga si, OMPHALE, regjerte Tmolos over Lydia. Han var dommar i musikk-tevlinga mellom PAN og APOLLON, som Apollon vann. (Andre kjelder hevdar at kong MINOS var domar i denne tevlinga).

Mora til Tantalos heitte Pluto, og var datter av CHRONOS/RHEA; (OKEANOS/TETHYS seier somme). Namnet Tantalos tyder ”stakkar, øydelagt” eller noko slikt. Han budde ved Sipylos-fjellet i Lydia, på Lille-Asia-kysten.

Tantalos er blitt kalla ”Konge av Argos” og Konge av Korint”. Andre fortel at han drog nordover Liller-Asia-kysten til Frygia og prøvde seg som konge der, men vart fordømd av gudane fordi han hadde forført broren til kong GANYMEDES, og at Ganymedes landsforviste han derifrå.

Tantalos vart gift med Euryanassa – ho var datter av elveguden Paktolos. Tantalos hadde fleire elskarinner – mellom andre PLEIADA DIONE. Tantalos fekk barna PELOPS, NIOBE og Broteas. (Når det gjeld Pelops er farskapet noko usikkert).

Tantalos var godkompis med Zevs, og vart inviterte til olympiske festar der det vart servert nektar og ambrosia. Ein gang inviterte han gudane heim til seg på Sipylos-fjellet. Men like før gjestane kom, oppdaga han at han hadde for lite mat å servere. Han slakta då sonen sin, Pelops, og blanda han i gryteretten. (Under LYCAON kan du lese ei lik historie – det ser ut til at prestane til ein gammal kult likte å dupere prestane i den nye kult, ved å narre dei til å begå kannibalisme – ete menneskekjøtt).

Alle gudane oppdaga at dei vart servert menneskekjøtt, og viste maten frå seg, bortsett frå DEMETER. Ho var i djup sorg over tapet av PERSEPHONE, og vardest ikkje at ho åt Pelops venstre skulder.

Snart fann også gudane ut at Tantalos hadde knabba med seg ambrosia frå Olympen, og delt det ut til sine jordiske venner. Nå vart han straffa for desse to misgjerningane. Hans kongeriket vart lagt i ruinar, og Zevs tok livet av han. Så vart han dømt til evig liding i Dødsriket, saman med IXION, SISYFOS, TITYOS, DANAIDANE og andre. Nå heng han i tau frå ei frukt-tre-grein, som ragar over ein sumpsjø. Sjøens bølger skvalpar han til brystet. Han er tørst som faen, men kvar gang han prøver bøye hovdet for å drikke av sjøen, så fell vasstanden brått. Treet er fullt av pærer, eple, fiken, oliven og granateple, og han er mektig svolten, men kvar gang han prøver å gripe etter ei frukt, så kjem eit vindkast og bles ho unna. Dessutan heng ei diger steinblokk frå Sipylos-fjellet over Tantalos, og trugar med å knuse hovudet hans i kvart augeblikk. Denne straffa var for eit tredje brotsverk Tantalos hadde gjort – han hadde vore med på å stele ein gull-mastiff – ein diger vakthund av gull, som RHEA hadde bedt HEFAISTOS lage til Zevs, då Zevs var reivunge på Kreta og dia geita AMALTEA.

Etter at Tantalos hadde fått straffa si, bad Zevs HERMES samle saman bitane av Pelops, og koke dei i gryta ein gang til. Zevs tilsatte gryta trolldom, og lagnadsgudinna CLOTHO sette bitane av Pelops saman. Demeter gav han ei solid elfenbein-skulder, og Rhea pusta liv i han, medan Geite-PAN dansa i glede (heitte det).

Pelops steig ut av gryta i så fager klednad at POSEIDON straks vart forelska i han, og tok han til Olympen i ei vogn trekt av gylte hestar. Der fekk han jobben med å vere munn-skjenk og sengekamerat for Poseidon. Zevs gav GANYMEDES beskjed om at Pelops skulle få ambrosia. Det er mat for gudar, som gir evig liv.

Pelops visste ikkje at han hadde elfenbeins-skulder før hans søster Niobe gjorde han merksam på det. Alle ekte etterkomarar av Pelops har slik skulder. Då Pelops døde vart denne skuldra hans tatt vare på i byen Pisa.

Strabo fortel at Tantalos, Pelops og Niobe var frå Frygia, og at dei skaffa seg rikdom frå gruvedrift i Frygia og ved Sipylos-fjellet. Folket til Tantalos hadde eit Zevs-altar ved IDA-fjellet, som låg i same distrikt som Sipylos-fjellet. I Tantalos’ regjeringstid vart Lydia og Ionia råka av eit gruveleg jordskjelv. Mange landsbyar forsvann sporlaust. Sipylos-fjellet vart endevendt. Myrer vart til innsjøar, og Troja vart ståande under vatn. Byen Tantalis på Sipylos-fjellet forsvann i ei kløft, som sidan vart til Saloë-sjøen, som også vart kalla Tantalis. Ein kunne sjå ruinane av byen på sjøbotnen, men med tida vart dei dekt av mudder. (Men Plinius påstår at tre byar vart bygd oppå ruinane av byen Tantalis før den siste av dei sakk i sjøen).

Robert Graves er inne på at Tantalos kunne vere ein årleg heilag-konge, som vart ofra ved at han vart pakka inn i alle slags frukter og kasta i elva. Spor etter ein slik skikk er funne i Balkan. Men eg trur ikkje at Tantalos, med alle ugreiene han fekk stelt i stand, var konge i bare eitt år.

Ein trur Tantalos var knytt til ein eike-kult, og at han også vart dyrka som ein TITAN. Eike-kult-folka, som arkadiarane, var rituelle kannibalar. Dei tilbereidde rituelle gryterettar for Ulve-Zevs. Vi ser at gudenamnet Zevs ikkje er eintydig. Det var mange sortar Zevs. Kvar Zevs-dyrkande by dyrka sin eigen versjon av Zevs. Zevs-presten Tantalos vart dyrka på Pelopponnes. Pelopponnes har namn etter Pelops, men sjølv om Pelops vart partert og servert som gryterett av Tantalos, vart Tantalos likevel dyrka på Pelopponnes.

I Normandie vart ein fyr som vart kalla ”Den grøne ulv” kasta på det rituelle midtsommar-bålet. Det er hevda at PALLADIUM-statuen er laga av Pelops’ elfenbeins-skulder. Nei, det vert vanskeleg nå – Tantalos er ikkje lette å finne ut av!

TARAXIPPOS

Taraxippos tyder “heste-skremmar”. Taraxippos var ei konge-statue – eit altar, som skulle rundast under hestelaupa i Olympia. Debutant-hestar vart skremt av dette altaret, og kunne løpe løpsk og drepe vognmannen. Før laupa vart det difor ofra til Taraxippos. Altaret, eller haugen altaret stod på, var grava til ein særs dyktig hestevognmann, vart det sagt.

Sjå meir under GLAUKOS.

TARTAROS

Tartaros var ei egn som låg under Underverda. Det var langt nede i Jordas indre. Denne egna var personifisert ved guddommen Tartaros - avkom av mor-jord-gudinna GAIA.

Tartaros vart til under skapings-prossessen, og oppstod straks etter at urtilstanden CHAOS var oppheva. Tartaros var ein region - Tartaros var "kjellaren" i Underverda. Tartaros låg like langt under Underverda som Jorda låg under Himmelen. Ein ambolt vil falle så lenge som ni dagar før han når ned til Tartaros. Namnet Tartaros tyder også ”Landet lengst borte i vest”. Somme meinte at Tartaros var ei egn langt inne i Jordas indre, medan andre såg på Tartaros som ei egn langt ute i Atlanterhavet, der sola stod opp.

URANOS forviste sine vanskelege søner, CYKLOPANE, til Tartaros.

Tartaros var stengt med sterke jernportar. Etter striden mellom titanane, då ZEVS detroniserte CHRONOS, dømde Zevs Chronos og dei andre titanane som hjalp han, til å vere fangar i Tartaros.

Seinare vart namnet Tartaros brukt om Underverda som heile, som eit synonym til HADES; (sjå HADES). I andre tradisjonar var Tartaros staden der syndarar fekk si straff etter døden. Legendariske syndarar, som lapittane sin konge IXION, og korintarane sine kongar SISYFOS og TANTALOS, måtte lide i Tartaros. Endå seinare vart Tartaros staden der sjelene til vonde menneske måtte lide si straff.

Tartarane, som nå har tilhald mellom anna på Krim-halvøya, har kanskje fått namn etter Tartaros. For då dei krigerske tartarane ein gang gjekk til åtak på grekarane, gjorde dei så skræmeleg inntrykk at grekarane meinte dei måtte kome frå sjølvaste Tartaros. (Men tartarane kalla seg sjølv taurarar, og kanskje er det bare dette namnet grekarane har vridd på).

Mange ulike mytologiar fortel om heroar som har tatt seg ein tur til Tartaros, Underverda, Helheimen. Her listar eg opp nokre av desse heroane:

GRESK: THESEVS, PEIRISTHOOS, HERAKLES, ODYSSEVS, ORFEOS

BABYLONSK: Bel, Marduk

ITALISK: AENEAS

IRSK: Cuchulain

BRITISK: Arthur, Gwydion, Amathaon

BRETONSK: Holger danske

NORRØNT: Hermod

KRISTENDOM: Kristus

Opphavet til nokre av mytene om heroar som måtte ein tur innom Tartaros, kan skrive seg frå regelen som måtte overhaldast i ein periode av gresk oldtid; at ein heilag-konge ikkje kunne regjere lenger enn i eitt år. Nokre av heilagkongane fann opp smutthol i regelen – dei arrangerte ei symbolsk dagsreise til Tartaros, og når dei var tilbake, kunne dei regjere eit år til. I det døgeret då heilagkongen var fråverande, vart ein mellombels konge,”interrex”, sett på trona. Denne stakkars vikar-kongen vart vel oftast tatt av dage når heilagkongen vende tilbake.

NOKO Å GRUBLE PÅ: Den babylonske guden Marduk var også kjent av etruskarane. Dei kalla han JASON, og hans dødsreise gjekk ut på at han skulle ned i havet og kjempe mot sjøuhyre. Det ser ut til at han vart slukt av ein monster-kval, men overlevde. Myten minner om Bibelens ”Jonas i kvalfiskens buk”. Jason og Jonas er namn som liknar på kvarandre.

TAUROPOLOS

Tauropolos var son av DIONYSOS/ARIADNE, og vaks opp på Kreta. Namnet hans tyder ”oksedrepar” – noko som kan tyde på at han kom sigrande ut av ein rituell kamp mot ein okse. Oksen symboliserte maskulinitet – det sterkaste maskuline prinsipp. Kvinnene søkte kontakt med oksar når dei ville verte med barn. For mennene var det ei manndomsprøve å sigre over ein okse i tvekamp – ein slags tyrefekting, og den spanske tyrefektinga var nok opphavleg ei slik rituell manndomsprøve. I Knossos, kong Minos’ palass på Kreta, er freskomåleri som viser ein vågal leik, der unge menn triv tak i horna på ein framstormande okse og let seg kaste over oksens rygg.

Ariadne vart avvist av THESEVS, men Dionysos plukka opp den forsmådde Ariadne og gifta seg med ho. Ariadne vart dyrka på Kreta som månegudinne. Ho fekk mange søner med Dionysos, som alle var store vin-elskarar: OENOPION, THOAS, Tauropolos, EUANTES, og dessutan dattera LATROMIS. Desse fem søskena vart høvdingar over kvar si gresk stamme, og dei innførte vindyrkings-kulturen til Chios, Lemnos og Trakia. Tauropolos slo seg ned på Krim-halvøya på nordsida av Svartehavet, og vart stamfar til Taurarane. Det ser ut til at Taurarane seinare dyrka ARTHEMIS, (som også var Måne-gudinne), for mykje seinare hadde Alexander den store planar om å oppføre eit tempel for Arthemis Tauropolos i byen Amphipolis i Makedonia. (Sjå også under TARTAROS).

At Tauropolos og søskena hans var barn av Dionysos/Ariadne, må antakeleg ikkje takast bokstavleg. Det var vel heller slik at dei tilbad dette gudeparet, og såg på dei som sine guddommelege foreldre.

TAUROS

Den kvite oksen Tauros var ei gåve frå POSEIDON til den kretiske sagnkongen MINOS. Namn som MINOTAUROS og TAUROPOLOS tyder på at oksen Tauros var sentral i gammal-kretisk mytologi. Far til den kretiske sagnkongen MINOS var ZEVS, som hadde omskapt seg til okse, heitte det. Men dette er nok eitt av dei mange eksempla på patriarkalsk historieforfalsking. Oksen Tauros var av eldre årgang enn Zevs, men då dei patriarkalske Zevs-dyrkarane kom til makta, ville dei altså ha det til at den oksen som vart rekna for å vere far til kong Minos, eigentleg var Zevs.

Utallige historier fortel om Zevs i ulike forkledningar som set barn på kvinnelege guddommar. Desse historiene skulle legitimere Zevs’ innpass i dei gamle matriarkalske kultane, og dei opphøgde han endogtil til sjefen sjølv. Skulle ein sigre over kvinner, så måtte ein valdta dei - slik var den patriarkalske oppskrifta, og dette fenomenet er velkjent opp gjennom historien. Og patriarkatet sin gudekonge valdtok matriarkatet si gudedronning, eller inngjekk ekteskap med ho, for å uttrykke det på ein finare måte. Men patriarkane var ikkje nøgd med dette – dei måtte også valdta eller ha samleie med matriarkatet sine gamle gudinner, og derfor dikta dei opp alle desse mytane om Zevs’ kjærleiks-eventyr.

Tauros tyder ”okse”, og Minotauros tyder ”oksen til Minos”. Minos heldt Minotauros i fangenskap – det var eit problematisk tilhøve mellom dei to. Tauros/Minotauros var knytt til den gamle matriarkalske kulten. Minos var kanskje ein heilag-konge som skulle ofrast til Tauros når regjerings-året hans var ute. Han prøvde å unnsleppe denne lagnaden ved å ta kontroll over Minotauros, men han sat langt frå trygt på trona. Så då atenaren THESEVS kom og baud seg til å kjempe mot Minotauros, var det ikkje nei i Minos’ munn – han fatta von om å verte kvitt trugsmålet. Thesevs’ siger over Minotauros må forståast som ei symbolhistorie, som fortel at den patriarkalske kultur sigra over den matriarkalske.

Kreta eksporterte kopar-barrar. Desse hadde ei standard-vekt, og var prega med eit oksehovud.

Tauros-oksen var ein fræve-guddom – ingen kunne gjere kvinnene fruktbare som oksen. Når kvinner ville verte med barn, søkte dei til oksar. Mange gamle matriarkat-kulturar dyrka oksen som fræve-guddom. Andre dyrka hesten, men oksedyrkinga er nok eldst. Sjå TAUROPOLOS. Sjå APIS. Sjå MINOTAUROS.

Eg skal prøve å fortelje oksens historie, og om oksens tilknyting til religionane. Men vi må ikkje gløyme kua. Kua hadde også ei sentral rolle i mange gamle jordbrukskulturar. Kua var den fruktbare – ho var livgivar og jordgudinna som fødte og gav næring til nytt liv. Men oksen var den potente. Matriarkat-kulturane hadde observert at kua trengte okse for å få kalv, og kvinnene trudde at oksen også kunne gjere dei fruktbare.

Kreta hade nært samband med Egypt, så eg fortel mellom anna ein del om Apis-dyrkinga i Egypt:

UR-OKSEN

Farlegaste dyret ein kunne treffe på i dei veldige europeiske skogane i steinalder-tid, var den store villoksen som er kalla urokse (aurochs, urus), Bos primigenius. Han levde samtidig med sabeltann-tiger og mammut under istidene. Arten utvikla seg i India for 2 million år sidan, og invaderte Midt-Austen i tidleg kvartær. Til Europa nådde uroksen for 250 000 år sidan.

I varme-periodane mellom istidene var det særleg store bestandar av urokse i Europa. Også under istidene klarte oksen seg bra, i strøk der kystklima mildna kulden. Nærare to meter høg kunne han verte, og vog innpå tonnet. Han var langbeint og lettbygd, men med kraftige knoklar og ein fryktinngytande, muskulløs nakke. Av farge var han glinsande svart, med ei kvit rand langsetter ryggen og eit kvitt bles fremst på naseryggen ved mulen. Kyrne var mindre enn oksane, og meir brunlege av farge. Arten fans også på det afrikanske kontinent - der var både okse og ku raudbrune av farge. Horna var kraftige og lyreforma - opptil 3 fot lange - lyst gråbleike, med svarte, framoverretta oddar. Individa oppnådde jamnleg ein alder på 20 år. Føden var gras, knoppar, ungt lauvverk, greiner og somme slags bark. Brunsttida kunne variere. Svangerskapet varte 284 dagar, og oftast vart bare ein kalv født, som etter kort tid kunne følge flokken.

Dyra var svært raske og aggressive - dei heldt saman i mindre flokkar, og gjekk til åtak heller enn å vike unna om nokon kom dei for nær. Særleg farleg var leiaroksen. Han vakta flokken under beiting - han sneik omkring i dei tette skogsnar, på vakt mot rovdyr som truga. Luktesansen var god - han hadde peila deg inn før du vardes flokken. Han sneik seg tett innpå deg - så frøste han skræmeleg og kom som eit kanonskot brasande ut av krattet.

I SKOGAR OG OGSÅ PÅ STEPPER?

I si velmaktstid var uroksen vidt utbreidd i Europa, i sørlege Asia og i Nord-Afrika. Indisier tyder på at somme stammer hadde tilhald på stepper, medan andre hadde sitt habitat i skogen og skogkanten. Uroksen vart også kalla steppe-okse. Så var vel ikkje Europa bare tjukk skog, men også stepper? Kanskje var det i stor grad uroksen som sørgde for å halde steppene intakte, ved å beite ned busker og skogstre som elles ville stå tett som jungel?

Uroksane som beita på steppene gjekk kanskje i flokkar på tusener av individ, som den amerikanske bison, medan dei flokkane som hadde tilhald i skogen var meir på familie-storleik, som moskusokse-flokkar. Hadde somme flokkar tradisjon for å halde seg i skogsområde medan andre hadde steppene som habitat? Var det sesongmessige veksling mellom tilhald i skog og på steppe?

I SKANDINAVIA

På Jylland vart det for nokre tiår sidan funne ein gammal urokse-skalle i ei myr, og det er etablert eit heilt lite oldtids-museum omkring dette funnet. I Sverike fans uroksen truleg heilt fram til vikingtida, og kanskje vandra streifdyr inn på norsk område? Men arten hadde nok vore så utsett for jakt at det var eit sjeldsyn å treffe på ein urokse i Skandinavia så seint som i viking-tid.

ARTEN DØDE UT

Arten overlevde i England fram til bronsealderen, og verdas siste flokkar av urokse levde i dei tette, prøysiske skogane til ut på 1600-talet. (Ved Kaliningrad i Russland, og i tilgrensande polske område). Den siste lille flokk av arten Bos primigenius døde ut i eit jaktreservat ved Warszawa i mellom 1618 og 1627. Horna til desse siste uroksane hamna i Stockholm - dei kan skodast på museet "Livrustkammaren".

STAMFAR TIL TAMKVEG

Ein trur at alle europeiske storfe-rasar stammar frå uroksen. Rasar som særleg minner om han, er den spanske kampoksen, korsikansk landsbykveg, skotsk høglandskveg og engelsk park-kveg. Ein tysk zoolog har prøvd å gjenskape arten Bos primigenius ved å krysse kveg frå Camargue, Corsica, Spania og Storbritania.

ANDRE VILLE STORFEARTAR

Uroksen må ikkje forvekslast med visent (europeisk bison). I den geologiske tidsalderen vi kallar Pleistocen, (2,5 million år - 10.000 år sidan) fans det tre storkveg-artar i Eurasia:

Urokse (aurochs, urus, tury)	Bos primigenius
Visent (europeisk bison, zubr)	Bison bonasus (Bison priscus)
Vassbøffel	Bubalus murrensis (Bubalus bubalis)

Nå fins vassbøffel bare i varmare strøk i Asia. Visenten har så vidt overlevd i mindre reservat i Polen og Russland, medan uroksen er utdødd som art.

UROKSEN I PALEOLITTISK RELIGION

Medan istidas tyngjande, kalde bre ennå klemde Nord-Europa under seg, for 35 000 år sidan, laga steinalderfolk i noverande Frankrike og Spania holemåleri av uroksar og andre villdyr, i djupe grotter. I Lascaux-grotta i Midt-Frankrike, spring fire veldige oksar over taket i hovudkammeret. Den største av dei er meir enn fem meter lang frå hovud til hale. Nokre av oksane er teikna med kun omriss-strek, medan andre er farga og konturert. Omkring dei dansar kyr av mykje mindre storleik. I grotta finn vi også måleri av hjort, steinbukk, hestar og visent. I andre holer i Spania og Frankrike - det er funne omlag hundre av dei - finn vi teikningar av mammut, villsvin, nasehorn og fisk. Men mest halvparten av dei avbileta dyra er urokse og hest.

Det er laga mange teoriar om kvifor holemåleria vart laga. Helst vert holekunsten rekna å vere eit element i religions-utøvinga:

Bileta vart laga som takk-offergåve til guddomsmaktene, for å halde dei i godlune.

Bileta hadde magisk kraft til å fremje fræve hjå viltet - sikre rikeleg med vilt for framtida. (Mange av bileta viser drektige kyr).

Viltet var nesten utrydda, så ein tydde til magiske bilete for å mane det fram att.

Jaktscener vart teikna for på magisk vis å påverke at jakta vart vellukka. (Mange av teikningane viser dyr som er råka av/felt med spyd og piler).

Teikningane er lekk i ein fræve-kult. Somme dyr, mellom anna hingst og okse, symboliserte det mannlege prinsipp, medan merr og ku symboliserte det kvinnelege prinsipp. Grottene fungerte som tempelrom. Menn og kvinner samla seg ved kvar sine dyr i grottene, og etterpå vart rituelle sexualakter utførte.

Ikkje noko daglegdags gjekk føre seg i grottene. Grottene var ikkje buplassar. Dei førte skræmeleg djupt inne i berget - var stupandes mørke og svært vanskeleg tilgjengelege. Noko særskilt dreide måleria seg om. Holemålarane måtte samle stort mot for å ta seg inn i jordas innste rom, og vektige ærend måtte dei ha. Dei kraup gjennom trange passasjer og klatra over kløfter og juv, med primitive faklar som hjelperåd mot det totale mørkre. Og det gjalla kaldt og holt - kvar småsteinen som spratt mot avgrunnane. Djupt der inne i berget dreiv dei så på i timar og dagar med målarkunstane sine - laga kunstverk for åndene, gudane; og få modige, utvalde som våga seg inn hit - og for ettertida.

UROKSE-DYRKING I CATAL HUYUK

Vi går nokre tusen år fram gjennom historien – til Catal Huyuk, som låg midt i noverande Tyrkia for 8.500 år sidan. Dette er ein av dei eldste byar vi kjenner. Her hadde folk samla seg, etter å ha omstrukturert seg frå å vere jegarar/samlarar til å bli bønder. Byen hadde omlag 6000 innbuarar, som budde i hus som låg tett samanpakka innanfor eit område på 120 mål. Husa var bygde av murstein av leire, og hadde flate tak. Gater mellom husa var ikkje oppfunne, så samferdslen gjekk frå tak til tak, ved hjelp av trapper og stigar. Ein tredel av alle romma i byen hadde religiøs funksjon. Dette tyder på at kvar familie hadde sitt eige sakrale rom - heilag-rom. I desse heilag-romma var det bilete av uroksar. Oksebilete var malt på veggane, og oksehovud som var modellerte i leire raga ut frå andre veggar.

Dei fleste heilag-rom hadde eit altar, og altaret var dekorert med oksehovud i leire. Noke av oksehovuda var reparerte og nymåla opptil 100 gangar; truleg i samband med utøving av religiøse rituale. I somme av heilagromma var kranier av urokse mura inn i veggen, med horna intakte. I eitt rom var sju par svære horn mura inn i ein leire-benk - det eine paret framom det andre.

Somme av okse-bileta var knytt ihop med kvinne-figurar, som truleg skulle symbolisere ei mor-gudinne.

Også andre dyr var representerte i heilag-romma - gribb, rev, sobel, leopard og vær, men uroksen var det dominerande innslag.

Det er ikkje funne noko som kan tyde på at urokse vart slakt-ofra i desse heilagromma. Her fins ikkje spor etter blod, og ikkje kunne det ha vore lett å få brakt ein urokse inn, så kronglete og trange som tilkomstane var. Derimot var små offergåver gravd ned under golva - fugle-egg og verktøy av stein. Dette er tolka slik at uroksen ikkje var noko offerdyr som kunne ofrast til ein guddom, men at uroksen sjølv var ein guddom som det vart ofra til.

Vi veit ikkje om innbuararne i Catal Huyuk hadde temt uroksen. Tamkveg brukar vere mindre av storleik enn sine ville artsfrender. Urokse-krania i heilagromma i Catal Huyuk var store, men det går mange generasjonar før dvergvekst er framavla, så vi veit ikkje. Men 2000 år seinare - for 6.500 år sidan - då var uroksen temt. Det må ha vore litt av ein jobb! Og frå uroksen stammar truleg alt tamkveg vi har i Europa i dag.

UROKSEN I EGYPTISK RELIGION

Sjølv om uroksen vart husdyr, vart han framleis dyrka som guddom. Mellom anna i Egypt vart uroksen temt. Dei første jordbrukssamfunna her etablerte seg i små landsbyar. Kvar landsby valde seg eit totem-dyr, og vanlegast var det å vigsle landsbyen til oksen. Oksen symboliserte kraft og styrke. Det vart arrangert kampar mellom menn og okse - dette var ein manndomsprøve. Kunne ein mann overvinne/nedlegge ein okse, var han guddommeleg sterk. Oksekampane vart etter kvart kongelege, kalenderfesta og sterkt ritualiserte. Kongen nedla oksen - dei rituelle reglane favoriserte kongen framfor oksen, så dette gjekk som oftast bra.

Etter kvart vart kongen identifisert med oksen. Han tok namn som "Sterke Okse", og kunstnarar som portretterte kongen, skildra han som ein okse som kasta sine fiendar høgt til vers, og stanga ned festningsverka deira.

I fjerde årtusen før vår tidsrekning vart landsbyane i Øvre- og Nedre Egypt samla til to kongerike, og omlag år 3000 fvt. vart dei to kongerika samla til eitt. Ein ny hovudstad vart grunnlagt - Memfis, like sør for der Nil-deltaet byrjar. Her vart ein okse-gud dyrka - hans namn var APIS. Apis vart ein av dei viktigaste egyptiske guddommane. Apis vart reinkarnasjonen av guden PTAH. Ptah var ein gud med menneskeskapnad. Ptah var all verdas skapar - han hadde skapt både gudar og menneske, og deira livsrom. Som skapar var Ptah vernegud for alle handverkarar og kunstnarar. Og ein utvald okse, APIS, vart dyrka i eige tempel, som Ptah's jordiske framtoning.

Når Egypts guddommelege Apis-okse vart gammal og døde, leita prestane landet rundt etter kalven som skulle verte hans etterfølgar. Dei såg etter spesielle teikn. Han skulle vere svart, med ein kvit trekant ved augebryna. Over skuldrane hadde han eit lyst felt som likna ein gribb med utstrekte venger; på sidene eit halvmåneforma merke; og eit anna merke, som likna ein falk, på underlivet. Halen hadde dobbelt hårsett, og under tunga var eit merke som likna ei skarabé-bille.

I vill tilstand ville ein okse/ku med slike farge-avvik verte avvist av flokken, og ikkje greie å formeire seg. Dei egyptiske kveg-haldarane har favorisert og avla vidare på slike fargeavvik - (lette å kjenne att; magiske; kuriosa).

Når prestane kunne proklamere at ein ny Apis var funnen, vart det jubel over landet. Barn som vart født på denne dagen fekk namn som "Oksen er funnen". Den nye Apis vart ført i prosesjon til Memphis. På vegen vitja han templet til elvegudinna HAPI, og fekk gå på beite her medan dei i Memphis gjorde seg klare til å ta imot han. Bare kvinner kunne vitje han i Hapi-tempelet. Når dei stod framfor han, kledde dei seg nakne og utførte rituelle handlingar. Dette skulle gjere dei fruktbare. (I 1851 vart ein okse-figur gravd fram ved Saqqara, og då heiv egyptiske kvinner seg på han og reid - så minnet om dyrking av oksen som fræve-guddom eksisterte ennå så seint i Egypt).

Etter nokre dagar ferja prestane den nye Apis nedover Nilen til Memphis. Der fekk han tilhald i Ptah-templet, i eit særskilt område på sørsida. Der levde han resten av sitt jordiske liv. Prestane hans smurte han dagleg inn med parfymerte salvar, og han vart servert utsøkte rettar. På spesielle dagar vart kyr førte inn til han, slik at han kunne utføre heilagt parringsrituale. På årsdagen for kongens tilsetjing følgde han kongen i prosesjon langs landets grenser, for å fornye markenes fræve. På fest-dagar paraderte han framfor folket med blomsterkrans om halsen og ei solskive av gull mellom horna. Nå kunne tilbedarane rådspørje han. Dette gjorde dei ved å skrive råd på to leirtavler. Eine tavla rådde slik, og andre slik. Så la dei tavlene på kvar si side av vegen der oksen skulle gå, og såg kva tavle han gjekk nærast. Dette rådet følgde dei.

Når Apis utanda etter 20 år eller så, vart namnet hans endra til "OSIRIS-APIS", for å knyte han til Underverdas guddom, OSIRIS. Under den makedonske farao Ptolemaios I Soter vart hans nye namn SERAPIS. Han vart mumifisert så omstendeleg som ein farao, for at sjela hans skulle kjenne att kroppen i den neste verda. Mumifiseringa tok sju dagar, og i denne tida var prestane i sorg. Dei klaga og jamra seg og reiv sund kleda sine - kasta støv i håret og levde på ein diett av vatn, grønnsaker og brød.

Først vart hjerna trekt ut gjennom naseborane. Så vart innmaten tatt ut ved eit snitt i buken. Men alle organa vart tekne vare på - alt trengtes i Etter-livet. Organa vart nøye vaska, pakka og plasserte i fire krukker. Så vart resten av kroppen teken til balsameringsbordet, som var 6 meter langt og halvparten så breidt, og laga av finaste alabast, med to fint utgraverte løvefigurar på sidene. Løva var dei dødes vaktar. I bordplata var nedslipt ei renne som hadde fall mot eine enden av bordet, og utlaup til eit digert alabast-kar som stod under.

Kroppen til oksen Osiris-Apis låg på bordet i 40 dagar, pakka i natron på innsida og utsida. Natron er salter av natriumkarbonat, bikarbonat m.m., som fins utfelt som mineral ved saltsjøar i Nedre Egypt. Natron steriliserer kjøtet, og trekker væte ut av kroppen. Kroppen tørkar inn. Etter 35 dagar vart oksekroppen bada i balsameringsvæske. Dette er blanding av mjelk og vin som er tilsett eine-olje, bivoks og krydder. Væska rann ned i alabastkrukka under bordet, og hadde fått magisk kraft etter å ha vore i kontakt med okse-guddommens kropp. Prestane tok vare på denne veska, og selde ho for dyre pengar.

Vidare vart heile kroppen dekt med smelta kvae, og så kunne bandasjeringa byrje. Dette tok omlag 30 dagar. Magiske ord og rituale vart framsagt og utført til kvar operasjon. På den 67. dag vart okse-mumien, kransa og pynta, plassert på ein slede og trekt i prosesjon til ein seremoni-båt som låg og venta, følgd av prestar, militæreskorte og representantar frå farao. Båten skulle føre okse-mumien over sjøen som låg mellom Memphis - dei levande sin by, og Saqqara - dei døde sin by.

Komne til Saqqara, gjekk prosesjonen langs ei seremoni-gate med 134 stein-sfinxar på rekke, som førte til templet som var vigd Osiris-Apis. Denne bygningen er nå totalt borte, men hogd i stein under den var katakombane der alle Osiris-Apis-oksar var stett til kvile. Denne vart funnen i 1851, og er eitt av dei mest sensasjonelle arkeologiske funn i Egypt.

Gravkammeret for Osiris-Apis hadde i lang tid vore nøye førebudd. Ein kvelving var utgravd, og ein svær sarkofag stilt på plass der. I tidlege tider var sarkofagen laga av tre, men frå 7. århundre fvt. beordra farao at sarkofagen skulle hoggast i granitt ved steinbrot 75 mil lenger oppe i Nilen - ved første katarakt, og ferjast ned til Saqqara. Så måtte murarar trekke sarkofagen gjennom ørkenen og få den på plass i gravkammeret. Den vog opptil 65 tonn!

Golvet i gravromma låg 3 meter lavare enn golvet i korridorane. For å få sarkofagen på plass måtte først gravrommet fyllast med fin ørkensand. Så vart sarkofagen trekt inn på sanden, som etterpå vart fjerna spann for spann, til sarkofagen stod på plass.

Så ankom oksemumien, og vart lagt i sarkofagen. Alabastkrukkene som inneheldt innvollane vart plasserte omkring. Det vart også mange krukker som inneheldt offergåver til Osiris-Apis, og som han skulle ha nytte av i Etter-livet. Så vart eit digert granitt-lokk lagt på toppen av sarkofagen. Her skulle så okseguden ligge og vente på Etter-livet.

Men då Serapium vart oppdaga og utgravd i 1851, viste det seg at det hadde vore innbrot og røveri i alle sarkofagane bortsett frå ein. Hjørna på lokka var blitt knust slik at eit barn kunne krype inn og fjerne alt av verdi. Bare ein sarkofag var intakt. Her fann utgravarane - ved sidan av mumien, ein utsøkt statue av ein Apis-okse - 120 cm høg og av kompakt gull.

UROKSEN I NEOLITTISK RELIGION I ENGLAND

I februar 1999 vart det gjort arkeologiske utgravingar ved Fengate, Petersborough i England, og her vart funne delar av ein urokse-skalle. Skallen vart datert til 2500 år fvt. - den var frå neolittisk tid - frå yngre steinalder.

Skallen var gravlagd i ei stor og djup grop. Deler av skallen var fjerna, men horna sat på. Arkeologane trur uroksen har blitt utsett for eit religiøst rituale. Det er velkjent at ein i jegara/samlar-kulturane høgakta, og endåtil tilbad dyra dei felte. Fleire slike oksekranier med horn er funne gravlagde rundt om i Europa, med framparten av kraniet fjerna, men med horna intakt.

Ved eit utgravingsfelt i Uxbridge vart eit nærast komplett sjelett av ein urokse avdekt. I kraniet var det plassert pilspissar av flint. Stadnamnet Uxbridge har truleg med urokse å gjere.

Uroksen var truleg alt sjeldsynt på tida då gravlegginga i Fengate fann stad, så nedlegginga av eit så stort og sjeldant bytte måtte ha vore eit storhende for dei neolittiske bebuarane på staden.

OKSEN I SKANDINAVISK RELIGION

I svensk og dansk jernalder vart også oksen dyrka som fræve-guddom. I Danmark trekte ein heilag tamokse ei vogn med ei prestinne frå landsby til landsby, kvart fjerde år. Ein annan seremoni gjekk ut på at ein tamokse fekk rusle fritt om i landet, og kvar landsby og bondegard han kom innom, vart velsigna med lukke.

TAYGETE

Taygete var ei av dei sju nymfene PLEIADENE - døtre av ATLAS og PLEIONE. Namnet hennar kan tyde ”langhalsa” (tanygennetos).

ZEVS la seg etter Taygete, men ho ville ikkje vite av han, og prøvde å sleppe unna. ARTHEMIS kom ho til hjelp, og skapte ho om til ei hjorte-kolle. Men Zevs fann ho allikevel, og sette barn på ho – ho fødte sonen LACEDAEMON. Taygete hengte seg etter fødselen. (Endå ei symbolhistorie som viser til patriarkatet sin siger over matriarkatet).

Taygete hadde ei niese som var nymfe, og som også heitte Taygete. Denne Taygete vart gift med Lacedaemon. Denne Taygete var kanskje den same som dronning Sparta av byen Sparta, og truleg vart denne Taygete dyrka som vernegudinne av spartanarane.

TEIRESIAS

var ein blind sjåar, som mellom anna avslørte at ZEVS hadde lagt med ALKMENE og det var Teiresias som fortalde OEDIPOS at han hadde drept faren sin og gifta seg med mora si.

Teiresias var frå byen Thebe, heiter det i mytene. Faren var gjetaren Everes, og mora var nymfa Chariclo. Teiresias påstod han stamma frå folka som vaks fram av drake-tenner som KADMOS sådde.

Somme har påstått at Teiresias vart blinda fordi han avslørte gudanes løyndommar for menneska. (Var han slangen i Paradis?). Andre har hevda at Teiresias vart blind fordi ATENE heldt handa for augene hans, ein gang han kom over ho naken. Teiresias’ mor høyrde til Atenes følge. Ho bad Atene gi han synet tilbake, men dette var umogleg, for det stod i gamle CHRONOS’ lov at ingen døyelege måtte sjå ein guddom utan løyve. I staden fekk Atene slangen Erichtonis til å reinse øyrene til Teiresias med tunga si, slik at han kunne forstå fuglespråket. Så gav ho han ein stokk av kornell, som var så framifrå ein blindestokk at han kunne vandre omkring som folk flest.

Med si evne til å forstå fuglane sin tale kunne Teiresias etablere eit orakel. Han oppretta eit fugle-observatorium, og her gav han orakelsvar til folk som oppsøkte oraklet hans og betalte bra for seg. Teiresias orakel var i funksjon fleire generasjonar etter hans død.

Det fins ei tredje forklaring på kvifor Teiresias vart blind, som har ei noko underleg forhistorie. Ein dag han var på Cyllene-fjellet, fekk han auge på to slangar som parra seg. Begge slangane gjekk til angrep på han. Han skada ho-slangen, og av dette vart Teiresias forvandla til ei kvinne, og snart var han blitt ei vidgjeten skjøge (hore). Han var kvinne i sju år, men så fekk han sjå dei samme to slangane parre seg igjen, og denne gangen såra Teiresias han-slangen, og vart omskapt til mann att. Så ein gang krangla ZEVS og HERA om kven som hadde mest glede av elskov av menn eller kvinner, og dei bad Tiresias dømme, sidan han hadde vore begge deler. Teiresias uttalte då:

Om kjærleiks-gleda kan delast i ti partar, så fell tre ganger tre partar på kvinna, og ein part på mannen.

Zevs gliste, og Hera vart rasande og blinda Teiresias. Men Zevs løna han ved å gi han eit indre syn, og ei livslengde på sju generasjonar.

Teiresias fekk eit svært langt liv. Somme påstod at han levde i sju generasjonar – andre i ni. I alle høve levde han frå den tida då KADMOS grunnla Thebe, til EPIGONANE la Thebe i grus.

Thebe vart råka av to øydeleggande krigar. Den første er kalla ”Dei sju mot Thebe”. Thebe overlevde det angrepet. Så angreip etterkomarane av ”Dei sju” Thebe – dei vart kalla Epigonane. Thebe fall, men Teiresias og nokre utvalde familier fekk rømme, mot at Teiresias overgav si datter DAPHNE til angripararne. Daphne hatte fått ry for å ha mykje større spådoms-evner enn faren sin, og Epigonane (Argivane) brakte Daphne til oraklet i DELFI for at ho skulle vere orakel-medium der. Teiresias døde første kvelden etter flukten, etter at han hadde drukke av kjelda Tilphussa. I sitt avskjedsbrev til Daphne skreiv han at spådommane han vart så berømt for bare var oppdikta eventyr, men at Daphne hadde ekte og store spådomsevner.

Før Epigonane gjekk til krig mot Thebe, hadde dei vore ved oraklet i Delfi, og lova oraklet Daphne som offer-gåve om dei vann krigen. Nå var det ei anna Daphne – ei NYMFE, som hadde tenestegjort som medium i Delfi, og trueg heitte ikkje Teiresias’ datter Daphne, men Manto. Daphne var då ein tittel ho fekk då ho byrja si teneste som medium i Delfi.

Også etter sin død opptrådte Teiresias som sjåar, i Dødsriket HADES. Her oppsøkte mellom andre ODYSSEVS han, for å få hjelp med framtida. Det er sagt at Teiresias var den einaste i Dødsriket som fekk behalde sin normale forstand - det var PERSEPHONE som ordna det slik for han.

Teiresias vart brukt som eit felles namn på greske sjåarar som opptrådte i ulike myter på ulike stadar til ulike tider. I India vert det framleis sett på som eit ulukkes-varsel å sjå slangar som parrar seg - ein kan verte homosexuell av dette. Så det er mulig at Teiresias har sitt opphav i India.

Kornell er CHRONOS’ heilage busk, og symboliserer den fjerde månad og våren.

(Meir om Teiresias under OEDIPOS).

TELEFOS

Telefos var sonen som HERAKLES fekk med prinsesse AUGE frå Mysia. Han vart sett ut i skogen for å døy - vart funnen av ei geit - oppfostra hos ein gjetar - kom til Mysia som vaksen - hjalp sin morfar å drive bort ei overlegen fiendehær, og skulle få dattera hans (mora si) som belønning. Men Herakles sende ein veldig orm til bryllupet, som skilde dei, og Herakles fortalde så at dei var mor og son. Telefos vart så gift med datter til kong PRIAMOS av Troja, og kjempa i krigen mot Aten. Men hans uvenn, vinguden DIONYSOS, let vekse brått opp ein vinranke, som han snåva i, og ACHILLES stakk sverdet gjennom han. Men sidan lækte Achilles såret med spydspissen sin, og i takksemd over dette deltok Telefos sidan i krigen på grekarane si side.

TELESTO

Telesto var ei OKEANIDE, og ho var gudinne for suksess.

TELLUS

Tellus var romersk (eigentleg før-romersk) jord-gudinne. Ho vart kalla Tellus Mater og TERRA MATER – ”Mor Jord”. Tellus og Terra var samme guddom. Tellus hadde dattera FAMA.

Så var ho fræve-gudinne, og kunne liknast med den greske GAIA. Særleg var ho vernegudinne for drektige husdyr.

Tellus var som oftast å sjå saman med CERES. Det skumle med Tellus var at ho også var Mor for dei døde. Alle som døydde vart gravlagde i hennar liv (livmor).

Tellus var ei svært tidleg gudinne, frå langt tilbake i steinaldertid. Ho vart nok dyrka under mange namn og på mange vis. Dei mange små steinfigurane av feite kvinner som arkeologane har gravd fram rundt om i Europa, forestiller Tellus.

Tellus hadde eit tempel på Forum Pacis i Roma. Det vart bygd i år 268 fvt. Det vart feira religiøs fest for Tellus 15. april; denne festen vart kalla Fordicidia. Då vart 31 drektige kyr ofra, og dei ufødte kalvefostra vart brent. Meininga med denne seremonien var at dei drektige kyrne skulle overføre fræve til jorda. Aska etter kalvane vart teken vare på av vestalinnene (prestinnene til gudinna VESTA), og vart nytta under ein festival for forfedrene seinare i månaden; Paralia.

I dagane 24. – 26. januar var ein festival for Tellus og Ceres som heitte Sementivae. Då vart gudinnene påkalla for å velsigne det nye årets utsæd, og såmennene.

TEMPESTAS

Tempestas var romersk gudinne for vind og storm.

TERMINUS

Terminus var romersk vernegud for eigedoms-grenser. Hans statue var ein grensestein eller ein grensepåle. Han rapporterte til JUPITER om noko var gale.

Det vart sett opp bytesteinar som grensemerke mellom dei ulike jordeigedommane. Folketrua var at desse grensesteinane var heilage, og hadde guddommeleg kraft. Ei forbanning råka alle som prøvde å flytte ein grensestein. Dette var elles dødsstraff for eit slikt brotsverk.

Kvar 23. februar vart det arrangert ein festival som heitte Terminalia. Då vart heilagt blod helt på grense-steinane, og dei vart pynta med blomsterkransar. Med tida byrja folk å rekne bytesteinane som guddommar.

Namnet JUPITER, tyder eigentleg ”Guden i steinen”, (Deus Pieter). Jupiter vart dyrka som vernar av grenser under namnet Jupiter Terminus. Som vi forstår vart Jupiter og Terminus mykje samanblanda, men forståinga av tilhøvet mellom dei to guddommane varierte nok frå tid til tid og stad til stad. Ein trur Jupiter var eldre som grensevernar enn Terminus. Jupiter hadde mange oppgåver – ei av dei var å verne grensene. I dette aspekt vart han kalla ”grense-Jupiter” - Jupiter Terminus, og med tida vart første lekk i dette namnet gløymt, og grenseguden vart heitandes bare Terminus. Slik var det sikkert!

I ein legende heiter det at Terminus var den einaste guden som ikkje ville vike unna då Jupiter flytta inn i templet sitt på Capitol i Roma. I dette templet vart dyrka ein grensestein kalla ”Terminus’ stein”.

Det var romarane sin legendariske kong Numa som introduserte Terminalia-festen. Ein enkel grensestein var sentrum for festen. Seinare vart steinen tilhogd som eit menneskehovud. Han hadde ikkje bein og armar, og det skulle symbolisere at han stod fast, og ingen planar hadde om å flytte på seg. Under festen vart det ofra vin, blomster, olje og mjelk til Terminus.

TERRA

Terra betyr ”Jord”. Terra var den romerske Jord-gudinna. TELLUS heitte ho også. Ho likna på grekarane si GAIA. Og romarane kalla ho mellom anna BONA DEA – ”Gode Gudinne”. Så kalla dei ho Terra Mater, som betyr ”Mor Jord”. Sjå TELLUS.

TETHYS

Tethys må ikkje forvekslast med titaninna THETIS. Tethys var også titaninne – eitt av dei tolv barna til URANOS/GAIA. Namnet hennar tyder ”ordnar, tilretteleggar”. Tethys vart også kalla Thalassa (som tyder "Sjø"), eller Pelagos (som også tyder "Sjø"). Dessutan vart ho kalla Mare (Hav), og under dette namnet vart ho mor til all fisk, og det var havguden PONTOS som var faren. Men Tethys’ ektemann var havguden OKEANOS.

Tethys var sjølvaste havgudinna – Mor Hav. Ho var havets motstykke til landjordas GAIA. (Legg merke til at Gaia var mor til Tethys). Mange lokale havgudinner, som EURYBIA, vart ofte titulert ”Tethys”.

Tethys var datter av HEMERA (DAGEN) og ETHER (den klare luft i det øvre luftlag). I følge ein myte var Tethys mor til nymfene ELEKTRA og STYX, som ho fekk med OKEANOS. Ho var personifiseringa av det fruktbare havet, og ho fekk over 3000 barn med Okeanos - desse var alle verdas bekkar, elvar og innsjøar, m.a. elveguden CEPHISSOS.

Tethys var pleiemor for RHEA, som ho oppdrog under borgarkrigen mellom TITANANE og gudane på Olympen.

Tethys vart dyrka som gudinne for navigasjon og sjøfart - sjøfolk ofra til henne før dei drog ut på havet.

I Den pelasgiske skapingsmyten (sjå under EVRYNOME 2), vart Tethys, saman med OKEANOS, sett til å bestyre planeten Venus.

I det 14. århundre fvt. var Egypt i strid med ei gresk stamme av ”sjø-folk”. Bibelens Abraham hadde kontakt med dette sjøfolket. Somme trur dette sjøfolket dyrka Tethys, og at Tethys er kalla Het i Første Mosebok.

Ein av planeten Saturn sine månar har fått namn etter Tethys.

THALASSA

- sjå TETHYS

THALIA 1

Thalia 1 var ei av dei ni MUSENE. Ei av dei tre GRATIENE Sjå MUSENE.

THALIA 2

Thalia 2 var ei av dei tre CHARITENE. Sjå CHARITENE.

THANATOS

Thanatos var grekarane si personifisering av Dauden. Thanatos var son av NYX (natta) og EREBOS (mørkret). Han var den eldre tvillingbror av HYPNOS (søvnen). Romarane kalla han MORS.

Thanatos og Hypnos hadde nokre vonde søstre, KERES, som stod for død forårsaka av vald, ulukke og sjukdom. Thanatos’ død var av det slaget då ein bare sovnar inn, og aldri vaknar meir. Somme har kalla søvnen ”Den Lille Død”. Den vart altså representert ved Hypnos. Thanatos representerte ”Den Store Død”. Thanatos kom stilt og fredeleg.

Thanatos er skildra som ein streng prest i Dødsriket, HADES. Han hadde svart kappe, og bar eit heilagt sverd som han brukte til å klippe ein lokk av dei døyande sitt hår. Denne hårlokken ofra han til Hades og PERSEPHONE. Han vart avbileta som ein mann med venger.

Det er sagt at Hypnos prøvde å etterlikne storebroren sin, men han hadde ikkje same krafta, så dei han brakte i søvn vakna att etter kort tid. Annleis var det med Thanatos – av hans søvn vakna ingen.

Dei udøyelege gudane trong ikkje frykte Thanatos, men dei ville allikevel ha minst mulig med han å gjere.

Dei tre lagnadsgudinnene, MOIRENE, er knytt til Thanatos. Moira ATROPOS bestemmer lengda på kvar mann og kvinnes liv, og ho hentar Thanatos når dødstimen er inne.

Dei døyelege menneska hatar dauden. Dei kallar han svart, vond og grusom. For dei trur at mørkret vil falde seg om dei når dauden legg si tunge hand på dei. Sjølv om Thanatos først kjem når folk er utgamle, så seier folk at dauden kjem brått, uanmeldt og overraskande. Men ingen bør tvile på at dauden kjem, og ingen veit om han vil oppleve morgondagen.

THAUMAS

Thaumas var ein av dei greske havgudane. Han var mektig, og son av PONTOS og GAIA. Namnet hans tyder "Under". Det er mange underlege vesen i havet, og Thaumas fekk namnet sitt fordi han hadde frambrakt alle desse.

Med si kone ELEKTRA, som var rav-farga skyer, fekk Thaumas døtrene HARPIENE, som var kvervelvindar, og regnboge-nymfa IRIS. Harpiene var lyshåra, og flaug gjennom lufta på raske venger. Dei snappa opp brotsmenn, og avleverte dei til ERINYEN for avstraffing. Harpiene budde i ei hole på Kreta.

Thaumas var bror til NEREOS, PHORCYS, EURYBIA og KETO. Det betyr at PHORCIDENE og NEREIDENE var kusiner til harpiene.

THEIA

Theia var ei av dei 12 eldste TITANANE. Ho vart også kalla Thia og Euryphaessa. Ho var lysets gudinne. Ho har fått skulda for at gull-pengar vart oppfunne. Ho vart gift med titanen HYPERION, og dei fekk barna

HELIOS (Sola)

SELENE (Månen)

EOS (Morgonrauden)

I Den pelasgiske skapingsmyten (sjå under EVRYNOME 2), vart Theia, saman med Hyperion, sett til å bestyre Sola.

THEMIS

Themis var ei av dei 12 eldste TITANANE. Ho vart ZEVS’ andre elskarinne, etter METIS. Themis er av Homer skildra som ei olympisk hovmeisterinne. Themis gav den nyfødde APOLLON nektar og ambrosia (eleksir for evig liv).

Themis innstifta lovene og reglane som gudane måtte rette seg etter. Ho var gudinne for rettferd, lova og den evige jamvekta. Ho er biletgjort med sverd i eine handa og ei vekt i den andre. Vekta symboliserer rettferd, og sverdet symboliserer at dei som bryt lovene får si straff.

Med Zevs fekk Themis døtrene HORAENE, (årstidene). Namna til horaene var :

EVNOMIA (orden)

DIKE (rettferd)

EIRENE (freden)

Dei gamle grekarane hadde bare tre årstider – vår, år og vinter (forår, etterår, vinter). Horaene hjalp Themis med å oppretthalde den guddommelege orden ho hadde innstifta.

Med Zevs fekk Themis også dei tre døtrene MOIRENE; gudinner for lagnad. Desse tre heitte:

KLOTHO (teinen)

LAKHESIS (spinnerska)

ATROPOS (den som klipper av livstråden)

I Den pelasgiske skapingsmyten (sjå under EVRYNOME 2), vart Themis, saman med EVRYMEDON, sett til å bestyre planeten Jupiter.

Det heiter at GAIA var den første som residerte i DELFI og gav orakelsvar der. Gaia vart etterfølgd av Themis, men så kom APOLLON og tok over oraklet. Det er ei underleg sak, dette. Apollons mor, LETO, kunne ikkje die den nyfødte Apollon, men Themis kom til og fostra Apollon opp på gude-maten nektar og ambrosia. Då Apollon var vaksen, kom han til Delfi og drepte slangen PYTHON, som vakta oraklet der. Så sette Apollon seg på den krakken med tre bein, tripoden, som orakelprestinna PYTIA sat på når ho skulle få sine orakel-svar.

Men somme påstår at Apollon var bare reivungen då han drepte Python, og at GAIA då, for at menneska ikkje skulle verte heilt hjelpeslause, gav menneska evne til å sjå framtida i draumane sine om natta. Men Apollon drog til Olympen og klaga til ZEVS over dette, og Zevs tok frå menneska evna til å vere sanndrøymde, slik at Apollon fekk tilbake sitt monopol til å spå framtida.

Andre har hevda at etter Themis og før Apollon, så var det ei anna dame som bestyrte oraklet i Delfi – nemleg titaninna PHOEBE (Foibe). For når prestinna PYTIA skulle fortelje sine spådommar, innleia ho med denne tale:

Først i bøna mi, vil eg høg-ære mellom gudane den første profet, Gaia, og etter ho Themis, for ho var den andre profet, og ho overtok profet-setet etter mora si. Slik fortel soga. Og som tredje kom ei anna titaninne, også datter av Gaia, Phoebe her. Ho overtok Themis’ sete; ikkje mot Themis’ vilje, men med hennar velsigning. Phoebe gav profet-setet vidare til Phoebus (Apollon); han som heiter etter Phoebe.

Titanen PROMETEVS kalla Themis for ”mor”, men slik titulerte han også Gaia. Somme trur at Gaia og Themis var samme guddommelege person. Themis rådde Prometevs frå å delta i den store titan-striden mot OLYMPIARANE, for i denne striden ville dei gløgge vinne over dei sterke.

Themis var vernegudinne for alle avlagte eidar, og ho vart kalla ”eids-gudinna”. Ho budde på Olympen tett ved Zevs. Det er sagt at det var frå Zevs at alle spådommar kom, og at han kviskra dei i øyrene til Themis. Men andre har hevda at det var ved Themis’ hjelp at Zevs vart himmelgud.

Themis var av svært gammal dato, og det er sagt ho var den første gudom som det vart bygd tempel for.

Det oldtidas forfattarar lar oss få vite om Themis, Gaia, Apollon, Phoebe og Zevs, smakar mykje av politisk propaganda. Korleis sakene eigentleg hang ihop, kan vi bare lure på.

THERMIA

Thermia var romersk gudinne for varme vasskjelder. Desse kjeldene vart rekna å ha lækjande kraft, og i gresk-romersk tid var slike kjelder særs populære. Lokale gudinner vart oppfunne som verneguddommar for dei. Til dømes var det på den greske øya Lesbos ei helsebringande kjelde, og her vart gudinna Arthemis Thermia dyrka.

THERPSICHORE

Therpsichore var ei av musene. Sjå MUSENE.

THESEVS

(Theseus)

Thesevs vart av mange rekna for den største av dei atenske HEROANE. Det er to teoriar om foreldra:

1: AEGEOS - konge av Aten.

2: POSEIDON, havguden; og at mora var AETHRA - datter av kong Pittheos av byen Troezen.

TIL ATEN

I ein myte heiter det at Thesevs vart oppfostra i Troezen. (Sjå under AEGEOS). Seksten år gammal drog han til Aten, og sa seg vere son av Aegeos. Thesevs ankom Aten med eit sverd, og eit par sandalar som Aegeos hadde lete bli igjen i Troezen for sin son. MEDEA, Aegeos’ kone, prøvde å forgifte Thesevs, men straks Aegeos kjende att sandalane og sverdet, proklamerte han at Thesevs var hans son, og han let Medea lyse fredlaus.

MONSTER OG BANDITTAR

Snart etter dette drog Thesevs ut på eit farleg oppdrag – å reinske alle landevegar for bandittar og monster. Mellom dei bandittane som Thesevs drepte, var SKIRON, SINIS og PROCRUSTES. Kvar av dei vart drept på same vis som dei sjølv hadde drept sine offer.

MINOTAUROS OG ARIADNE

Ein av Thesevs tidlege heltedådar, var hans tvekamp med MINOTAUROS - eit uhyre - halvt menneske og halvt okse, som heldt til i LABYRINTEN under palasset til kong MINOS på Kreta. Atenarane hadde myrda ein av Minos’ søner, og som straff for dette forlangte Minos at atenarane kvart år skulle sende han sju unggutar og sju ungjenter som skulle ofrast til Minotauros.

Men eitt år vart Thesevs med som ein av dei sju unggutane. Med hjelp frå Minos’ datter ARIADNE, drepte Thesevs Minotauros, og Ariadne hadde gitt Thesevs eit nøste med raud tråd, som han nøsta ut etter som han vandra gjennom Labyrinten. Ved å følge tråden tilbake, fann han vegen ut av Labyrinten etter å ha drept monstret. Ariadne ville vere med Thesevs heim til Aten, men han etterlet ho på eit aude nes. Her fann DIONYSOS ho, og gifta seg med ho.

På heimveg til Aten ...- Thesevs hadde avtalt med faren sin at han skulle heise eit kvitt segl, dersom han hadde overlevd kampen mot Minotauros. Kong Aegeos såg skipet kome inn mot byen med svart segl. Thesevs hadde gløymt å heise det kvite. Aegeos trudde då at sonen hans var død, og kasta seg i fortviling i havet frå ei høg klippe. Dette havet har sidan blitt kalla Aegear-havet.

AMAZONENE OG ANTIOPE

Thesevs var tiltrekt av farar og eventyr, og det er sagt at han var med på Herakles’ felttog mot AMAZONENE. Thesevs fekk amazona ANTIOPE (Melanippe) i krigsbytte. Rykta seier elles at ho kom til han ganske godvillig og nyforelska. Med Antiope fekk Thesevs sonen HIPPOLYTOS, som vart konge i Troezen. Hippolytos var oppkalla etter mostra si, amazona HIPPOLYTA.

I ein annan myte heiter det at Thesevs, saman med PEIRITHOOS segla til Amazonenes land nokre år etter at krigføringa var over, og at dei vart vel mottekne. Antiope steig ombord i Thesevs skip med eit lass gåver, men då letta Thesevs straks anker og bortførte ho.

Amazonene reiste ein veldig hær, og drog mot Aten for å hente Antiope tilbake. Antiopes søster Oreithyia leia hæren. Ho inngjekk allianse med skytarane, og hæren gjekk på isen over stredet mellom Svartehavet og Asovhavet (Det Kimeriske Bosporos).

Så drog amazon-hæren vidare langs nord- og vest-kysten av Svartehavet, og kryssa elva Danube (Donau). Dei drog gjennom Trakia, Thessalia og Boötia. Oreithyeia slo leir med hæren utanfor Aten, og ofra til ARES. Ei avdeling av hæren invaderte Lakonia, slik at folket på Pelopponnes (spartanarane m.m.) ikkje kunne kome Thesevs til unnsetjing.

Thesevs hadde samla ein stor hær, og dei to hærene stod og truga kvarandre i fleire dagar. Så ofra Thesevs til PHOBOS, og kampane byrja. Ei kjelde hevdar at amazonene tilbaud fredsavtale etter fire månadar med harde kampar. Andre kjelder fortel at kampane pågjekk til Antiope, som kjempa på Thesevs side, vart drept av spydet til amazona Molpadia, og at Thesevs etterpå drepte Molpadia. Så byrja amazon-hæren vike, og rømde til slutt. Oreithyia kom seg med ein liten flokk til Megara, der ho døde av forbitring. Andre amazoner slo seg ned i Skytia. Dette var første gang atenarane slo tilbake ein invasjonshær.

I ein myte heiter det at Antiope vart drept av Thesevs. Sjå ANTIOPE.

ANDRE DRAMATISKE HENDINGAR

Thesevs var med i Den kaledonske villsvin-jakta (sjå MELEAGER), og han var med ARGONAUTANE då dei jakta på Det gylte skinn.

Thesevs var ein av dei greske hærførarane under Trojanarkrigane. Han hadde sonen Akamas, som også var med i kampane mot Troja.

Akamas har fått skulda for at mandeltreet blomstrar før lauvsprett, for den trakiske prinsessa Phyllis var kjær i han, og etter at grekarane hadde vunne over Troja, gjekk ho ni dagar på rad ned på stranda for å skode etter Akamas’ skip. Så trudde ho Akamas hadde omkome på heimvegen, og døde av sorg . ATENE skapte ho då om til eit mandeltre. Akamas nådde heim neste dag, og han omfamna mandeltreet så hardt at det kom i blomstring. Sidan har alltid mandeltreet sett blomster før det får blad.

Tekstboks: DET MESTE OM THESEVS Tekstboks: PLUTARCH om THESEVS Tekstboks: MEIR OM THEZEVS

I UNDERVERDA

Thesevs var godvenn med PEIRITHOOS, lapittane sin konge - han vart med han til Underverda for å berge gudinna PERSEPHONE. Dei vart begge fengsla av HADES, men HERAKLES fridde Thesevs.

THESEVS DØD

Tilbake i Aten fann Thesevs sitt rike i uorden, herja av opprør og korrupsjon. Han makta ikkje å skape ny orden, så han sendte borna sine bort, og sigla sjølv til øya Skyros. Her vart han myrda av kong LYCOMEDES, som heiv Thesevs utfor ei klippe og til havs.

Seinare befalte oraklet i Delfi atenarane å samle Thesevs bein ihop og føre dei tilbake til Aten. Og atenarane bygde eit gravmæle for Thesevs, dedikert til dei fattige og hjelpelause, som Thesevs hadde hatt omsut for.

- - -

Mangt tyder på at den historiske person Thesevs var ein gammal heilag-konge, som bar løvemaske – eit solkonge-symbol, og at han også hadde noko med bier å gjere. Truleg var Thesevs prestekonge for helladane, og dette var så tidleg i historien at byen Aten ennå ikkje var etablert. Thesevs var prestekonge for guden himmelguden ZEVS, og/eller APOLLON som var solgud. Seinare, i Aten si tidlege historie, vart mytene om Thesevs knytt til guddommane Poseidon og Atene.

THESEIA

Theseia var ein fest som grekarane arrangerte til minne om og til ære for Thesevs. Det var store prosesjonar, og ofringar og idrettskonkurranser. Eit heilagt måltid av kjøtt og graut vart udelt til folket, for Thesevs var folkets velgjerar.

Les om Thesevs og Peirithoos i Tartaros under PEIRITHOOS.

Thesevs overvann den visse død to gangar – då han var i labyrinten på Kreta, og då han saman med Peirithoos var i Tartaros. Sjølv om mytene fortel at Thesevs og Peirithoos var svorne venner, så var det nok i realiteten sterk rivalisering mellom dei. Thesevs var helladisk høvding, medan Peirithoos tilhøyrde steinalderfolka (ionarane?) som befolka Pelopponnes før helladane kom og byrja sin erobringspolitikk. Helladane ville gjerne at kongane deira skulle verte guddommeleggjorte og udøyelege slik som gudane til steinalderfolket, men steinalderfolket gjekk ikkje med på dette, så lenge dei hadde noko dei skulle ha sagt. Parallelt med den militære striden foregjekk ein religiøs strid - dei to partane slo kvarandre i hovudet med mytar; om det var Thesevs eller Peirithoos som slapp unna Tartaros – det var eit stort stridstema.

THESPIOS

(Thestios)

Thespios vart også kalla Thestios. Han var konge i Aitolia, og gift med Megamede. Han grunnla byen Thespiae ved foten av Helikon-fjellet. Her ved fjellet feira thespianarane ein årleg fest til ære for MUSENE, med mykje leik og moro. Som øvste guddom hadde dei kjærleiksguden EROS, og på den heilage seremoniplassen ved fjellet stod ei statue av han. Her arrangerte thespianarane elskovs-leikar til ære for han.

Thespios hadde femti lystige døtre med Megamede. Han ottest at dei skulle inngå uhøvelege ekteskap – dei var så kåte at dei kunne finne på å hoppe til sengs med kven det skulle vere. Nå var Thespios og hans nabokonge AMFITRYON, plaga av ei løve som herja kvegflokkande; Den Kitærske løve. Thespios hadde bodsendt HERAKLES for å hjelpe seg med løva, og han bodde hos Thespios, og var kvar dag ute på jakt. Thespios bestemte seg for at alle døtrene hans skulle få barn med Herakles.

Thespios tilbaud Herakles si eldste datter Procris, og ho kom til han første natta. Men kvar natt seinare kom ei ny av Thespios’ døtre til Herakles, til han hadde lagt med dei alle saman.

I ein annan myte heiter det at Herakles låg med alle døtrene i løpet av ei natt, bortsett frå ei. Denne stritta imot, og forblei jomfru alle sine dagar, og tente ved templet i Thespiae. Prestinnene ved dette templet har vore jomfruelege sidan.

Herakles fekk 51 søner med Thespios’ døtre. Til sist fekk han has på løva også.

Vi høyrer ofte om 50 døtre i mytane; mellom andre DANAÏDENE, Pallantidene og NEREIDENE. Thespios’ døtre vart kalla Thespiadene. Keltarane hadde tilsvarande mytar. Dette fenomenet er tolka slik, at det dreide seg om 50 måneprestinner som tente Månegudinna. Ein gang i året kunne den heilage Solkongen kome til Månegudinna. Han var kledd i løveham, og det vart arrangert erotiske leikar omkring ein stein-fallos som bar namnet EROS. Dei gamle månedyrkarane brukte ein kalender med stor-år – ein periode på 4 år (seinare kalla olympiade). I eit storår vandra MÅNEN 50 gangar omkring jorda, og derfor skulle tallet på måneprestinner vere 50.

I seinare erotiske månekultar vart tallet på prestinner 12. Slik var det med vestalinnene i VESTA-templa tidleg i den romerske konge-tida, der vestalinnene vakta over ein erotisk fallos-stein.

Namnet Thespios tyder ”guddommeleg lydande”, og kan ha samanheng med at eit orakel var knytt til templet i Thespiae. Når mediet mumla, messa, sang eller brølte fram sine orakelsvar, meinte folk det var ei gudommeleg røyst dei høyrde.

THETIS

Thetis må ikkje forvekslast med TETHYS. Thetis vart av grekarane rekna som ein av TITANANE - dvs. ein av dei eldste gudane. Men Thetis var eigentleg eldre enn gresk mytologi, og hadde sitt opphav i ein gammal matriarkalsk kultur. Ho var havgudinne, som hadde skapt Universet. Frå havet kom alt liv!

Thetis var født av GAIA/URANUS (påstod grekarane). Ho vart også rekna som ei av NEREIDENE. Nereidene var havnymfer - det var i alt 50 nereider, og dei 49 andre pla ledsage Thetis. (Meir om dette under THESPIOS).

Nereidne var vennlege og gåvmilde. Thetis skal ha fostra opp smedguden HEFAISTOS. Denne myten har nok si rot i at bruken av metall kom til Hellas frå øyane i havet. Herfrå importerte grekarane fine metallarbeid i bronse og gull. I myten heiter det at grekarane sin smedgud, Hefaistos, vart oppfostra i Thetis’ grotte (med undersjøisk inngang) på øya Lemnos, av Thetis og EVRYNOME 2. I ni år var Hefaistos i grotta, og vart undervist i smedkunst. (Sjå HEFAISTOS).

Det er sagt at HERA henta Hefaistos til Aten då ho skjøna kor dugeleg han var i smedkunst. Somme trur at Hafaistos eigentleg var ein heilag-konge på Lemnos, som skulle rituelt ofrast etter å ha vore konge i eitt år. Han vart berga ved at aeolane okkuperte Lemnos, og dei brakte han til fastlandet, for hans store smedkunsters skuld?

Havguden POSEIDON hadde sett seg ut Thetis som ektemake, men ein spådom sa at Thetis skulle føde ein son som skulle verte mektigare enn faren sin. Av denne spådommen fekk Poseidon kalde føtter, og prøvde i staden å få Thetis gift med ein av dei døyelege si ætt. Han (og ZEVS) oppmoda den myrmidonske kong PELEOS til å prøve seg, og han hadde lukka med seg.

Peleos feira bryllup med Thetis ved fullmåne, utanfor CHIRON’s grotte på Pelion-fjellet (i Thessalia på det greske fastland). Alle OLYMPIARANE var der – dei sat på tolv troner. HERA sjølv løfta brure-fakkelen, og Zevs var det som gav bort bruda. MOIRENE og MUSENE sang; GANYMEDES skjenka nektar, og dei 50 nereidene framførte ein spiraldans i den kvite sanden. Ein stor flokk med KENTAURAR deltok i bryllups-festen. Dei bar kapper av gras, svinga eldpiler og spådde god lykke. Chiron gav Peleos eit spyd – Atene hadde laga skaftet av asketre frå Pelion, og Hefaistos hadde smidd bladet. Gudanes fellesgåve til Peleos var ei gedigen gull-rustning, og av Poseidon fekk han i tillegg dei to udøyelege hestane Balios og Xanthos.

Men stridsgudinna ERIS var ikkje invitert til bryllupet, og ho hemna seg ved å skape ein vond strid. Medan Hera, Atene og AFRODITE sat arm i arm og tøyseprata, kasta ho inn eit gulleple. Peleos tok opp eplet, og det var skrive på eplet: ”Til den vakraste”. Stakkars Peleos visste ikkje kven av kvinnene han skulle gi eplet til, og dette fantestykket til Eris var det som eigentleg forårsaka trojanarkrigane.

Kort etter bryllupet nedkom Thetis med ein son som seinare vart til heroen ACHILLES. Ho dukka Achiles i elva STYX for at han skulle verte usårleg, men gløymde å dukke den hælen ho heldt han i.

I ein annan myte heiter det at Thetis prøvde å gjere Achilles usårleg ved å svi kroppen hans over eit bål og gni han inn med ambrosia, men Peleos fekk stoppa ho då bare eine ankelen gjenstod. Då fekk Thetis eit føre, og ville ikkje ha meir å gjere med korkje Peleos eller Achilles. Ho drog heim til havet. Men likevel hjalp og verna ho Achilles seinare i livet. Under Troja-krigane vart Achilles såra nettopp i denne Achilles-hælen som ikkje var usårleg, og dette vart hans bane.

Thetis tok affære då dei andre OLYMPIARANE, under leiing av HERA (alle bortsett frå HESTIA), surra fast ZEVS medan han låg og sov. Dei var lei av at han skulle vere sjefen i alle ting. Thetis ante uråd – ho såg for seg ein øydeleggande gudekrig. Ho henta den hundre-hendte BRIAREOS, og han knytte opp alle knutane så snøgt han greidde, med alle sine hender. Då Zevs kom fri, hengte han Hera etter anklane på himmelen som eit slakt, men tok ho til nåde seinare, etter at alle olympiarane hadde lova at dei aldri skulle gjere oppreist mot Zevs meir.

Thetis vart dyrka som Måne-gudinne frå gammalt av, i ein matriarkalsk kultur. (Sjå også under IXION og KENTAURANE).

Thetis vart dyrka som havgudinne og månegudinne. Ho var månegudinne for kulturar som var knytt til havet, særleg på mange av øyane aust i Middelhavet. Thetis vart dyrka som trippel-gudinne – det vil seie at ho var tre guddommelege personlegdommar i ein. Dei tre personlegdommane tilsvarte veksande, full og minkande måne. På somme øyar kunne trippel-gudinna verte kalla AMFITRITE eller NEREIS, men same kva namn dei bar – dei lokale trippel-gudinnene var alle NEREIDER.

Den greske folkestamma aeolane byrja å erobre øyane i havet. Dei undertvang dei gamle matriarkalske månedyrkar-kulturane der, og bryska seg med å påstå at havguden deira, POSEIDON, var ektemann til alle nereidene. Men då aeolane sin siger endeleg skulle stadfestast, miste aeolane mot. Dei vart redde for kva eit ekteskap mellom Poseidon og Thetis kunne føre til. Ville Poseidon verte den svake part i ekteskapet? Spådommen om sonen som skulle verte sterkare enn faren sin skremde. Ville aeolane snart verte kua av månedyrkarane? Aeolane våga ikkje gjere større av det enn at dei let Thetis gifte seg med ein døyeleg – deira høvding PELEOS. Slik var det på ei øy. På andre øyar var det kanskje andre aeolske høvdingar som inngjekk ekteskap med gudinna; eller kanskje la Peleos seg til fleirkoneri, og gifta seg med alle sammen. I bryllups-seremoniane måtte den lokale øvste-prestinne for månegudinna opptre som brud.

Grekarane hadde så stor respekt for den gamle, matriarkalske månegudinna Thetis, at dei kalla ho ein av TITANANE, og let ho få plass mellom Dei Olympiske Gudane.

THYONE

Thyone var namnet som SEMELE tok etter at sonen DIONYSOS hadde fridd henne frå TARTAROS.

TIBERINUS

Tiberinus var romersk elvegud for elva Tiber, som renn gjennom Roma. Han var til stades og tok gjestmildt imot kong AENEAS av Troja, då han kom rømande til Roma etter grekarane sin siger i Trojanar-krigane. Offer-festen for Tiberinus heitte Volturnia. Han vart avbileta som ein gammal, skjeggete mann. Ein nyare, gresk myte vil ha det til at JANUS var far til Tiberinus.

Tiberinus vart dyrka i Roma i dei eldste tider av byens historie, men dersom Tiberinus vart irritert kunne han finne på å lage skadeflaum, så romarane prøvde å unngå å uroe han. Tiberinus-kulten gjekk ”under jorda” – vart hemmeleg og obskur, og fekk låkt ry. Den moderne romar frykta den mystiske kulten og dei skumle rituala, og ville forby denne religionsutøvinga. (Sjå også ILIA).

TIBERTUS

Tibertus var ein romersk elvegus for elva Anio, som var ei sideelv til Tiber. Tibertus var grunnleggar av byen Tibur (Tivoli).

TISIPHONE

Namnet Tisiphone tyder "Mord-hemnerska". Ho var ei av dei tre ERINYENE - hemn-gudinnene frå Underverda. Deira oppgåve var å avverge eller straffe brotsverk og vondskap. Saman med MOIRENE er Erinyene styringskvinner for den store abstrakte gudinna ANANKE. Erinyene var strenge, men rettferdige. Tisiphone straffa syndarar, og særleg drapsmenn. Ho opptrådte som vitne for mordofferet.

Tisiphone sit med blodstenka kjole og vaktar inngangen til TARTAROS – staden i Dødsriket der syndarar får utmålt si straff.

Tisiphone slo mellom andre INO og Athamas med galskap, ved å forfølge dei for syndene deira.

TITANANE

Titanane var barna til URANOS og GAIA - Himmel og Jord - dessutan mange av barnebarna. Det er snakk om første og andre generasjon av titanar. Det er skilde meiningar om kor mange titanar det var – i første generasjon har ein prøvd å sette tallet til 12, som er eit rundt tall, og høver med tallet på månadar i året. Men opplysningane frå dei ulike kjeldene varierer.

Grekarane kalla gjerne første generasjon titanar for "Dei eldre gudane" I lange tider styrte desse einerådig i Universet. Dei var enormt store og uhyggeleg sterke. Titanen CHRONOS var høvding mellom titanane til han vart detronisert av sonen sin, ZEVS. Her legg eg først fram ein oversikt over titanane:

TITANAR

Første generasjon

CHRONOS

Titananes høvding. Gud for tida. Universets styrar. Ektemann til Rhea.

OKEANOS

Verdselva som flaut rundt alle land. Ektemann til Tethys.

HYPERION

”Han som går høgt oppe”. Far til sol, måne og dagrenning. Han vart gift med THEIA. Ingen myter er knytt til han, men med THEIA fekk han barna EOS, HELIOS, SELENE og TITAN.

KOIOS (COEUOS)

Med titaninna FOIBE (Phoebe) fekk han døtrene ASTERIA og LETO.

IAPETOS

Stam-far til menneska. Var med CLYMENE (eller ASIA) far til PROMETEVS, MENOITIOS, ATLAS og EPIMETHEVS.

KRIOS

Med havgudinna THETIS fekk han barna ASTRAEOS, PALLAS og PERSES.

RHEA

Gudanes mor. Kona til Chronos.

THETIS (EURYBIA)

Havgudinna, budde langt vest.

THEMIS

Styrar av guddommeleg lov og rett. Gudinne for verdsordninga.

TETHYS

Havnymfe og kona til OKEANOS.

MNEMOSYNE

Gudinne for minnet (hugs), og mor til MUSENE.

THEIA (THIA)

Lysets gudinne. Vart gift med HYPERION. Fekk barna EOS, HELIOS, SELENE og TITAN.

FOIBE (PHOEBE)

”Den skinande”. Med titanen KOIOS fekk ho døtrene ASTREIA og LETO.

TITANAR

Andre generasjon

PROMETEVS

Son av titanen IAPETOS, og CLYMENE, som skal ha vore datter av titanen OKEANOS. Bror til EPIMETHEVS og ATLAS. Skapte dei dødelege (menneska).

ZEVS

Son av CHRONOS/RHEA. Detroniserte faren og overtok rolla som gudanes høvding.

ASTRAEOS

Astraeos vart kalla “Stjernenes far”. Med morgonrauden, EOS, vart han far til dei fire vindane, titanen EOSPHOROS, og somme hevdar også DIKE.

ATLAS

Son av titanen IAPETOS, og CLYMENE, som skal ha vore datter av titanen OKEANOS. Bar Himmelen på sine skuldrar.

EOSPHOROS

(PHOSPHOROS, LUCIFER)

Son av titanane ASTRAEOS/EOS. Den personifiserte morgon- og kvelds-stjerna Venus.

TITAN

Son av HYPERION/THEIA. Somme påstår at han var far til ASTERIA. Byen Titane ved Korint er oppkalla etter Titan.

EPIMETHEVS

Deltok i skapingsakta. Med PANDORA fekk han dattera PYRRHA.

HELIOS

Den personifiserte Sola. Son av titanane HYPERION/THEIA.

MENOETIOS

Son av titanen IAPETOS, og CLYMENE, som skal ha vore datter av titanen OKEANOS.

PALLAS 3

Son av titanen KRIOS og havgudinna THETIS. Med STYX vart han far til sigersgudinna NIKE.

PERSES⁽¹⁾

Son av titanen KRIOS og havgudinna THETIS. Med titaninna ASTERIA fekk han dattera HECATE.

EOS

Den personifiserte morgonrauden. Med titanen ASTRAEOS vart ho mor til dei fire vindane, titanen EOSPHOROS, og somme hevdar også DIKE.

HESPEROS

Datter av titanen IAPETOS, og CLYMENE, som skal ha vore datter av titanen OKEANOS. Vart far til HESPERIS – ei av HORAENE.

LETO

Asiatisk gudinne; datter av titanane KOIOS/FOIBE.

DIKE (ASTRAEA)

Datter av titanane ZEVS/THEMIS. Gudinne for rettferd og justis.

SELENE

Månegudinna. Datter av titanane HYPERION/THEIA.

ASTERIA

Det er to teoriar om kven foreldra var: KOIOS/FOIBE, eller TITAN/ukjendt mor. Med Zevs fekk ho sonen Herakles, som ikkje er den berømte Herakles, men ein namnebror.Med titanen PERSES fekk ho dattera HECATE.

(1) PERSES vart til tider kalla titan. Han var son av heroen PERSEOS og dronning ANDROMEDA, og han var første konge over persarane, som har namn etter han. Han hadde kona ASTERIA, og dattera HECATE. Asteria vart ved same høve rekna å vere ein kvinneleg titan.

TITAN-TRUA KOM MED EIN INNVANDRANDE KULTUR, OG DETTE SKAPTE PROBLEM I GUDEVERDA

”Titan” og ”Titaninne” kan omsetjast med lord og lady – herre og frue. Vi finn deira motstykke i tidleg babylonsk og palestinsk astrologi. Her styrte sju guddommar over dei sju dagane i den heilage, planetariske veka. Var det kananittiske eller hittittiske kolonisatorar som brakte denne tradisjonen til Middelhavet ca. 2000 år fvt, eller kanskje var det Helladane, som innvandra frå Lille-Asia så tidleg som 3500 år fvt? Med innvandringa av titan-dyrkarar vart også sju-dagars-veka innført.

Kulten omkring titanane var ein religion som kom utanfrå, og den vart motarbeidd av dei gamle innbuarane. Innvandrarane sin titan-kult vart snart fordømt og avskaffa i Hellas. Sju-dagars-veka vart også avskaffa i offisielle kalendrar. Men titanane dukka etter kvart fram att. Nå hadde dei auka til 12 i tall – kanskje for å fylle opp tallet på stjerneteikn i zodiaken. Seinare igjen, tok grekarane sju-dagars-veka i bruk på ny – nå hadde dei parra ein titan og ei titaninne til kvar av dei sju dagane, for å prøve å ordne opp i det kaos som invasjonen av titan-dyrkarar hadde medført.

Neste storhende var at ZEVS slukte alle titanane og titaninnene – seg sjølv inkludert. Ein ny Zevs stod fram – han bestyrte heile veka. Som brystpynt bar han merka til alle han hadde slukt. Skulpturar av Zevs pynta på dette vis er funne både i Fønikia (Libanon), Egypt og Spania. Jødane sin sjuarma lysestake symboliserer dei sju gudar som er blitt til ein.

Den nordeuropeiske, germanske sju-dagars-veka er arva frå keltarane, og dei igjen har adoptert ho frå det austlege Middelhav. Søndag, tirsdag og fredag var styrt av titaninner – dei andre dagane av titanar.

Far til titanane, Uranos, var ein hard og vond far. Han sperra inne barna sine, (CYKLOPANE, dei hundre-hendte HEKATONKHEIRANE, GIGANTANE, THETIS, MNEMOSYNE, IAPETOS, CHRONOS), i dødsriket TARTAROS, der korkje sol eller måne lyste. GAIA likte dette ille, og egga sonen CHRONOS til opprør og hemn. Ho gav han ein skarp sigd til våpen. Med sigden hogg Chronos mannslemmet av faren sin. Dette fall i havet. Havets skum samla seg omkring, og i dette skummet vart AFRODITE, kjærleiksgudinna, født. Ho vassa i land på strand-engene på øya Cythere.

Straks etter at Uranos var fråtatt makta sette Chronos fri søskena sine, titanane og titaninnene, frå det mørke Tartaros. Og dei ville då alle at Chronos skulle bli ny øvstegud og verdsherre, og site på gudetrona etter Uranos. Med hjelp frå søskena greidde Chronos å få sendt Cyklopane og Hekatonkheirane tilbake til Tartaros, sjølv om mora hans, Gaia, var svært imot dette. Ho ville ha alle barna sine omkring seg.

Chronos gifta seg med si søster Rhea. Desse to vart det andre guddommelege ektepar, etter Uranos/Gaia. Chronos styrte tida, årstidene og alle tings rørsler. Han heldt orden på heile universet. Rhea fekk ting til å flyte. Ho regulerte rørsler og generasjonanes gang. Ho vart fræve-gudinne, og mor til dei eldste olympiske gudane.

Dei andre titanane og titaninnene sat på praktfulle troner ved sidan av Chronos og Rhea, og dei hjalp Chronos med styringa av verda, og hadde kvar sine ansvarsområde. Mange av dei vart gift med kvarandre, og vart foreldre til mange mindre guddommar. Okeanos, som var eldst, rådde over dei våte element. Han var ei svær elv som rann omkring jorda – han var det personifiserte vatn. Han gifta seg med Tethys, som vart vernar av det våte element, og frævegudinne for alt liv som har tilhald i vatn. Ho var svært vakker, med blå auge og bølga hår. Ho fekk mange barn med Okeanos – dei vart mellom anna foreldre til alle verdas elvar.

Koios var Uranos’ andre son. Han hadde enorme dimensjonar. Etter at Uranos hade sett Koios, byrja han kaste alle sine barn i Tartaros. Koios var strålande fager, livskraftig og mandig. Etter at han slapp laus frå Tartaros slo han seg ihop med den vakre titaninna Foibe. Dei fekk døtrene Leto og Asteria, og vart såleis besteforeldra til APOLLON, som var son av Leto.

Då Hyperion slapp laus frå Tartaros, fekk alle for første gang sjå kor strålande mektig og skinande han var. Det fløymde lys frå han i alle retningar. Namnet hans tyder ”han som går over”, og han var sjølvaste lysguden, som gjekk over himmelen kvar dag. Han var det himmelske lys.

Hyperion vart gift med titaninna Theia (namnet tyder ”guddommeleg”), og dei fekk tre ekstraordinære barn – HELIOS (Sola), SELENE (Månen) og EOS (Morgonrauden).

Titanen Iapetos gifte seg med ei datter av Okeanos – CLYMENE. Ho vart ikkje rekna som ei av titaninnene. Ho fødte ATLAS – den veldige giganten som ber himmelen på sine skuldrar, og hans tre brør – MENOITIOS, PROMETHEVS (føretanke) og EPIMETHEVS (ettertanke).

Somme har fundert på om Iapetos var den samme som Bibelens Jafet – ein av Noas tre søner. Hans son Promethevs var far til DEUKALION, som grunnla menneskeætta etter at Zevs hadde øydelagt heile jorda med ei stor flaum. Det er sett fram påstandar om at Iapetos var gift med ASIA; og med LIBYA.

Titanen Krios veit vi ikkje så mykje om. Han slo seg saman med nymfa EURYBIA, og dei fekk tre søner – ASTRAEOS, PALLAS 3 og PERSES. Astraeos vart gud for stjernene. Han gifta seg med Eos, og deira barn vart dei fire vindane, EUROS, NOTOS, ZEPHYROS og BOREAS.

Themis og Mnemosyne var to titaninner som skilde seg frå søskena sine. Dei deltok ikkje ved hoffet at guddommelege titanar, og dei deltok heller ikkje i den ti år lange striden mellom Titanane og Olympiarane. Themis var vernar av dei evige lover. Ho var mild og alvorsam. Både Iapetos og Krios vart hugtekne i ho, men ho brydde seg ikkje om dei. Ho vart hugteken i Zevs, og med han fekk ho fleire barn – HORAENE, MOIRENE¸ jomfrua Astarte og elvenymfa Eridanus. Ho hjalp Zevs i krigen mot GIGANTANE.

Themis var den einaste av den gamle titan-generasjonen som vart ønskt velkommen til Olympen. Ho vart ære av alle; for hennar forhold til Zevs, og fordi ho hadde funne opp orakla, seremoniane og lovene. Hennar favorittsøster var Mnemosyne. Ho var det personifiserte minne. Ho var klokast av alle titaninnene. Også Mnemosyne stod på god fot med dei olympiske gudane, og også ho vart kjær i Zevs. Han låg med ho i Pieria-skogane ni netter på rad, og eit år etter fødte ho ni døtre – MUSENE, som hadde sine troner på Helikon-fjellet.

Dei eldste titanane representerte naturkrefter og naturfenomen. Dei regjerte verda under den tidlege skapingsakta. Bare Themis og Mnemosyne representerte meir intellektuelle krefter – lov og minne. Derfor vart dei to akseptert av dei olympiske gudane.

Titanane styrte verda etter at Uranos var detronisert. Dei valde seg Chronos til høvding. Men Chronos hadde ikkje site lenge på gudetrona før han vart like ill og maktsjuk som faren. Han ville uskadeleggjere alle som var mektige nok til å truge makta hans, så både Hekatonkheirane og Cyklopane hamna i Tartaros att. Og Uranos og Gaia hadde fortalt Chronos at han ville bli detronisert av sin eigen son, så han bestemte seg for å svelge alle sine barn straks dei var født. Men hans kone, Rhea, greidde å lure unna den yngste, Zevs, og han gjekk til kamp mot Chronos og Titanane, saman med søskena sine. Zevs og hans søsken vart kalla OLYMPIARANE. Zevs fridde Cyklopane og Hekatonkheirane frå Tartaros, og dei kjempa på Olympiarane si side i krigen. Chronos vart då detronisert, og sett fast i Tartaros saman med dei andre titanane av første generasjon. Dei fekk seinare sleppe fri.

TITANKRIGEN

Så var det Zevs som sat på gudetrona, og han styrte verda saman med søskena sine. Dei kalla seg Olympiarane. Men etter som tida gjekk, byrja Titanane å forbitre seg over at slike ung-jyplingar skulle regjere over dei. Så erklærte Titanane krig mot Olympiarane. Titanane, under leiing av Chronos, bygde seg festning på Othre-fjellet. Olympiarane hadde festninga si på Olympos-fjellet. Gamle og unge gudar og gudinner deltok i denne store krigen. Ikkje alle Titanane stødde Chronos. Den nifse OKEANIDA Styga og hennar fira barn; Kratos, Bia, Zelos og NIKE, var dei første som kom Zevs til hjelp. Okeanos, som var eldsteson av Uranos, prøvde å halde seg nøytral. Promethevs, son av titanen Iapetos, tenestegjorde som Zevs’ fremste hærførar og strategisk rådgjevar under krigen. Men mest hjelp fekk Olympiarane frå Mor Jord – Gaia. Ho ville ikkje stø sine barn i denne krigen, men stødde barnebarna – Olympiarane. Gaia gav verdfulle råd kvar gang Olympiarane var hardt pressa. Vidare så valde titaninnene Themis og Mnemosyne å halde seg utanfor krigen. Dei var begge hugtekne i Zevs, og etter krigen gav Zevs dei plass på Olympen.

Det vart veldige kampar, som varte i ti år. Krigslukka tippa att og fram. Heile universet skalv, men kamphandlingane såg ut til å verte utan ende. Ein gang det såg ille ut for Zevs, sprang han til Gaia i fortviling. Han kyssa respektfullt hennar hender, og bad om råd. Gaia tykte Zevs var ein triveleg kar, så ho avslørte ein lagnads-løyndom for Zevs: Det låg nedfelt i Zevs’ lagnad at han bare kunne sigre over Titanane dersom han fekk fridd gudane som sat fanga i Tartaros, og fekk dei over på si side.

Zevs takka si guddommelege bestemor, og drog straks til Tartaros. I ni dagar reiste han innover i jordas mektige djup. På vegen måtte han forsvare seg mot kjempe-flaggermus og giftige edderkoppar. Men Gaia hadde sendt med han magiske urter, og han fekk berga seg ved hjelp av desse. Då han kom til cellene der Cyklopane sat fanga, måtte han først drepe den uhyggelege fangevakterska Campi. Ho hadde øglehale og huda var dekt med grønt fiskereist. Ho hadde utallige bein, og på alle føtene vaks det hoggormar. Zevs sloss med Campi i fleire timar, før han kom på dei magiske urtene som Gaia hadde sendt med han. Han fekk stappa noko av desse i gapet på monstret, og Campi fall i koma. Så fridde Zevs dei tre cyklopane BRONTES, Asteropes og ARGES, og bad dei hjelpe han i krigen. Han lova at dei skulle få nyte guddommeleg ære når krigen var vunnen, slik som hans andre allierte – Styga og hennar barn, Gaia, og hans søsken. Cyklopane var takksame for endeleg å vere fri Tartaros’ pinsler, og gjekk med Zevs. Dei hadde også god grunn til å hemne seg på Titanane, som hadde bura dei inne i Tartaros.

Då dei kom opp til jordoverflata, var kampane stadig i full gang. Cyklopane gav Zevs og hans brør verdfulle våpen å krige med. Zevs fekk lyneld og tordenkilar, og Poseidon fekk lystre-gaffelen som han alltid sidan bar med seg. Hades fekk ei lue av hundeskinn, kalla cynea, som gjorde han usynleg. Og cyklopane fekk henta nokre smedar som smidde ei gardin av jern, slik at Titanane ikkje kunne sjå lysglimta frå Zevs’ lyneld og tordenkile. Så bygde dei eit flott altar for mora si, Gaia.

Så gjekk alle hardt inn i kampane. Men Titanane hadde nytta den korte pausen til å ruste seg med fleire og betre våpen, og kamphandlingane var hardare enn nokon gang, og heile universet skalv.

Den gamle historikaren Hesiod kan fortelje at krigarane på begge sider reiv laus veldige klippeblokker frå fjella Othre og Olympos, og kasta mot motstandarane. Det vart store sår i jordas veldige lekam. Det hendte at to klipper råka kvarandre i lufta, og smella høyrdest over heile himmelen. Somme klipper råka feil, og fall i havet, PONTOS, som stønna i smerte. Så sank dei ned i havet og enda i palassa til NEREOS. Othre og Olympos svaia og skalv kvar gang gudane råka sitt mål. Bråket nådde heilt ned til Tartaros. Det vart skikkeleg kaos då krigarar på begge sider storma ut frå festningane sine og gjorde utfall mot fiendens posisjonar. Dei trødde djupe merke i landskapet.

Zevs hadde til nå halde seg i kommandosentret, planlagt strategien og sendt instruksar til sine allierte. Men nå vart Olympiarane hardt pressa, og han skjøna at det fekk briste eller bere, og kasta seg inn i kampen. Han nytta sine nye våpen, og jord og himmel skalv av tordenkilane. Rasande heiv han tordenkilar i alle retningar. Det lyna over alt, og ein veldig eldstorm fortærte dei veldige skogane. Heile jordoverflata var dekt av flammar, og dei blå hava til Okeanos og Pontos byrja koke, og det steig opp veldige dampskyer som blanda seg med den svarte røyken frå dei brennande skogane.

Eldstormen nådde CHAOS, det uendelege, som hadde lagt i dvale i uminnelege tider. Chaos vart sleikt av flammetunger, og byrja sprake og gløde. Det var slikt skrål og skrik og svartrøyk og tjukkskodde at det minte om skapingsakta, den gang då Uranos låg med Gaia, og universet vart til. Ei stund såg det ut som Uranos sjølv skulle falle ned frå sine høgder og at jorda skulle løsne frå sine mektige fundament. Alt vart endevendt. Den svarte røyken og den heite dampen omsirkla Titanane, så dei var nærast blinda og knapt kunne puste. Dei vart blenda av flammar og lyneld og tordenkilar. Dei var alt ganske utslitt, og nå var dei hardt pressa.

I dette avgjerande augeblikk, etter ti år med kampar der det aldri såg ut til at nokon av sidene kunne vinne, kom Zevs igjen til å tenke på lagnads-løyndommen som Gaia hadde fortalt han. Han kom på at det var tre andre troll-gigantar som Chronos og søskena hans hadde sett fast i Tartaros – dei fryktelege Hekatonkheirane; dei hundre-hendte. Zevs tok starks av stad til deira mørke fengsel. Campi hadde vakna og prøvde å stoppe han, men han nytta sine nye våpen, og knuste ho med ein tordenkile. Ho byrja å brenne og skrike, og snart var alt som var att av ho var eit svidd kadaver. Med dei magiske urtene fekk Zevs frigjort KOTTOS, Aegaeon og GYES. Dei tre hundrehendte lova entusiastisk Zevs si støtte, og så storma dei alle til overflata, der kampane rasa. Blinda av rasande hat greip dei hundrehendte tre hundre veldige steinblokker, og begrov Titanane under desse.

Etter denne utrulege utgangen på tiårs-krigen, slengte Hekatonkheirane Titanane ned i Tartaros. Det var der faren deira, Uranos, hadde fengsla dei straks dei var fødde. Og der hadde Titanane seinare halde Cyklopane og Hekatonkheirane i fangenskap, mot Gaias råd. Nå bygde Cyklopane kopar-gitter omkring Titananes celler, og dessutan ein tredobbel jernvegg. Poseidon låste dørene, og Zevs sette Hekatonkheirane til å vere fangevaktarar.

Slik enda Titanstriden, ei av dei viktigaste og lengstvarande prøver som Zevs måtte gjennom før han sat trygt på trona som universets herskar. Etter noko tid byrja universet å kjølne ned, og verdsbrannen døde hen. Gudane på Olympen feira sigeren, og takka Gaia for hennar uvurderlige hjelp.

Av titanane var det bare Promethevs og Okeanos som stod på Zevs si side i striden mot Chronos. Zevs løna dei for dette, medan han sendte dei andre titanane til TARTAROS. Dei fanga titanane gjorde sidan eit nytt, mislukka opprør mot ZEVS. GIGANTANE kom dei til hjelp, men Zevs sigra også denne gangen. (Sjå under GIGANTANE). Sidan slutta Zevs fred med dei forviste titanane.

TITHONOS

Tithonos var son av Troja-kongen LAMEDON, og bror av PRIAMOS, som vart konge etter Lamedon. Tithonos elska morgonraudens gudinne EOS, og ho fødte han ein son, heroen MEMNON, som vart konge i Etiopia. Eos bad gudane gjere Tithonos udøyeleg, men ho gløymde å be dei gjere han evig ung. Så Tithonos skrumpa på sine gamle dagar inn til ein krøklete og skjelven gammal gubbe. Somme seier at han til slutt vart til ei grashoppe.

AFRODITE var forbanna på Eos fordi ho fann ARES i senga hennar, og straffa Eos ved å gjere ho nymfoman, og gal etter unge, døyelege menn. Eos forførte mange heroar, men Tithonos var visst den ho sette mest pris på, og med han fekk ho altså sonen Memnon.

Tithonos emigrerte frå Troja til Assyria, og grunnla byen Susa der. Byen fekk seinare namnet Memnon, etter sonen hans. Memnon vart nok ein mektig konge. Han drog til Etiopia og residerte der, frå eit svært palass han fekk bygd for seg. Han vart kalla ”Memnon etioparen”. Frå Etiopia drog han med ein hærstyrke for å hjelpe trojanar-kongen PRIAM under trojanarkrigane. Priam var halvbror til Tithonos.

Tithonos styrte den persiske provins for assyrarkongen Teutamus. Teutamus var overkonge både for Priam og Tithonos. Teutamus sette Memnon til å leie ein hærstyrke på tusen etioparar og tusen soldatar frå Susa, samt to hundre stridsvogner. Det er sagt at Memnon fall i tvekamp med ACHILLES, og at hans etiopiske soldatar la han på likbål, og brakte aska til Tithonos i Susa.

Det skjedde noko underleg under likbrenninga av Memnon. Nokre fantom-hønsefuglar vaks ut av røyken, og flaug tre gangar omkring bålet. Under fjerde runden delte dei seg i to flokkar, som gjekk til åtak på kvarandre med nebb og klør. Dei fall døde ned i bålet, som ei offergåve. Desse fuglane vart kalla Memnoidene, og somme har påstått at dei var Memnons mange elskarinner, som kasta seg på bålet i kjærleikssorg. Kvart år sidan kom det ungkvinner og gret og reiv seg til blods ved Memnons grav i Susa, og somme av dei sørgde seg til døde.

Eos hadde eit anna namn; Titonë, som tyder ”Dagens Dronning”. Tithonos er ei maskulin form av Titonë, så i ein myte-tradisjon må Tithonos og Titonë ha opptrådt som eit guddommeleg par. Den grashoppa som Tithonos med åra vart forvandla til, er andre stader fortalt å vere ein sikade. Sikaden syng tidleg om morgonen, med det same sola byrjar verme. (Det gjer vel grashoppa også?). Den gylte sikade var symbol for APOLLON som solgud, hos dei greske kolonialistane i Lille-Asia. Tithonos var truleg heilag-konge (øvsteprest) i ein Apollon-kult, og han gjorde så mykje av seg at han vart heroisert etter sin død. Kven den nymfomane Titonë eigentleg var, skulle vore interessant å visst!

TITYOS

Tityos var ein GIGANT – son av URANOS/GAIA. Han ville ein gang valdta LETO, i DELFI. Då Leto høyrde at APOLLON hadde teke makta i Delfi, kom ho med ARTHEMIS dit. Leto gjekk for seg sjølv for å utføre eit privat rituale i ein heilag lund. Der vart ho angripen av TITYOS. Apollon og Arthemis høyrde hennar skrik, og kom og drepte Tityos med mange piler. ZEVS meinte denne hemnen var bra. Han let Tityos’ lekam boltast til bakken i TARTAROS for evig pinsle. Lekamen trong eir areal på ni mål. To gribbar åt på levra hans.

Tityos hadde ei datter som heitte Europa, som POSEIDON var hugteken i.

Somme trur myten om Tityos er ei symbolforteljing om eit mislukka opprør som eit fjellfolk gjorde, for å fordrive inntrengarane som hadde tatt makta i Delfi.

TREVIA

Trevia var romersk gudinne for spesielle vegkryss – vegkryss der tre vegar møtes. Somme meinte ho var DIANA, og andre meinte ho var den greske HECATE. Ho hadde tre andlet, og ville ha offergåver av kake, frukt og pengar. Ho var vernegudinne for kjelder og fontener, og småbutikkar. I Roma ligg ”Fontana di Trevi” – ein turist-magnet, og kjem du til Roma er du forplikta å kaste pengar i denne fontena.

TRIPTOLEMOS

Triptolemos var eitt av namna på den årlege heilagkongen. Triptolmaios tyder ”han som tre gonger vågar”. Kongen køyrde ei vogn som vart trekt av to slangar, og lasta med sekkar med såkorn. Med denne vogna pløgde han tre ganger ein rituell åker, for å sikre markas grøde det året. Jorda var det kvinnelege aspekt, og Triptolemos det mannlege. Etter pløginga (og såinga) hadde Triptolemos samleie i åkeren med fræve-prestinner – det var gjerne prestinner frå det lokale DEMETER-templet. Etter at kongen hadde utført denne oppgåva si, vart han drept på rituelt vis – det er sagt at han vart forvandla til ein slange. Så vart ein ny Triptolemos (heilagkonge) utvald for det komande året. Slik gjekk det for seg i somme byar i den matriakalske epoken – andre byar hadde liknande ordningar.

Det er sagt at Triptolemos var det første mennesket som vart invigd i Dei Eleusiske mysteria (sjå ELEUSIS). Demeter lærte Triptolemos korleis han skulle pløge, så og hauste kveite og bygg. Så gav Demeter han ei vogn trekt av drakar med venger, og Triptolemos drog så omkring til fleire land og underviste folk om korndyrking. For dette vart han dyrka som guddom etter sin død, og heilagkongar vart utvalde til å vere hans jordiske representant.

Slangen var totemdyr for Mor Jord (Demeter), for han held seg så nær jorda. Slangen var også mannleg fræve-symbol fordi han liknar på ein lang penis. Når slangen vart retteleg oppøst og kåt, vart han til ein rasande drake. KADMOS skapte menneska ved å så drake-tenner i jorda.

TRITON

Triton var POSEIDON sin trompetist. Han var son av Poseidon og havdronninga AMFITRITE. Triton budde med foreldra i eit gylt palass på havbotnen. Han reid på bølgene på hestar og sjøuhyre, og han spela på ein konkylie for å annonsere at Poseidon var på veg med storm - eller for, på befaling frå Poseidon, å stille bølgene. Den gang Poseidon ville få ende på Syndefloda, gav han Triton ordre om å blåse i konkylien, og då drog vatnet seg tilbake til havet, og det tørre land dukka fram att.

Det er sagt om Triton at han var eit sjø-vesen med hovud og overkropp som ein mann - med delfin-spord og to hestebein.

Men Triton var opphavleg eit feminint vesen. Poseidon og Amfitrite fekk tre døtre – Triton var den glade nymåne, Rhode var fullmåne og Benthesicyme var den skumle, minkande måne. Desse tre døtrene representerte Amfitrite som triade-måne-gudinne. Vi må tolke dette slik at havgudinna Amfitrite også vart dyrka som månegudinne.

På eitt eller anna vis vart altså måne-nymfa Triton til ein maskulin trompetblåsar.

TROS

Tros var tredje konge av byen Troja. Farfaren heitte Dardanos, og var byens grunnleggar. Faren heitte Erichthonios og var Trojas andre konge. Under Tros vart byen mektig, og både byen og omlandet Troad vart oppkalla etter han. Tros vart gift med CALLIRHOË. Han vart far til Cleopatra den yngre, Ilos, Assaracos og GANYMEDES, som var ein svært vakker gut. EOS stakk av med Ganymedes, men så kom ZEVS og ville overta han. Han ville ha han til munnskjenk på Olympen, sa han. (Vonde tunger vil også ha det til at Zevs ville ha Ganymedes som sengekamerat). Zevs sendte HERMES for å betale Tros for sonen. Hermes skjenka Tros gyllen vin som HEFAISTOS hadde produsert, og gav han også to vakre hestar. Då var Ganymedes kjøpt og betalt. "Han er blitt udøyeleg nå", sa Hermes, "og vil ikkje verte plaga med å eldast. Nå går han smilande omkring og skjenkar dei Himmelske Fedre klar nektar frå ein gullbolle”.

Det er mulig at myten om Ganymedes som munnskjenk på Olympen bygg på ei mistyding av eit veggrelieff, som eigentleg skildrar Ganymedes’ heilage bryllup med ei prestinne-prinsesse.

TYCHE

Tyche var gresk gudinne for hell og lukke. Ho skal ha vore ei av OKEANIDENE. Hennar romerske motstykke var FORTUNA.

Tyche var datter av ZEVS, heiter det i ein myte. Zevs gav ho makt til å bestemme livs-lagnaden til alle menneske. Til somme heller ho ut rike gåver frå eit overflødigheitshorn, medan ho ribbar andre for all deira eigedom. Tyche tar ikkje ansvar for sine avgjerder. Ho renn omkring og sjonglerer med ein ball, og ballen sprett heilt tilfeldig opp og ned.

Men dersom ein mann som har hatt lukka med seg skryt for mykje av sin rikdom, og ikkje gir offer til gudane, og ikkje gir allmisse til dei fattige, då blandar gudinna NEMESIS seg inn, og set han på plass.

Tyche er ei gudinne som vart oppkonstruert av tidlege filosofar. Filosofane gjorde den gamle hemn-gudinna Nemesis til Tyches moralske kontrollør.

TYFON

(Typhon)

(Pyton)

Tyfon var siste barnet GAIA fekk. Namnet hans tyder røyk eller storm. Det er sagt at faren var TARTAROS. Tyfon har nå tilhald under vulkanfjellet Etna, seier somme.

Dei olympiske gudane vann krigen mot GIGANTANE, men GAIA var så fortærande arg fordi hennar barn hadde lidd nederlag, at ho oppsøkte TARTAROS og hadde samleie med han. Etterpå fødte ho Tyfon. Han likna på ein mellomting mellom menneske og monster. Men han var mykje digrare og sterkare enn alle andre av Gaias barn; hovudet raga like opp i stjernene. Somme påstår han hadde hundre hovud.

Med armane famna Tyfon frå aust til vest. Frå midja og opp likna han eit menneske, men var digrare enn alle fjell, og hadde femti fingrar på kvar hand, og fingrane var drake-hovud. Frå midja og ned bestod Tyfon av kveilande hoggormar. Dei rakk han til hovudet når dei strekte seg ut. Ei skræmeleg kvæsing frå alle desse ormane kunne høyrast der Tyfon for; høglytt som brølet frå hundre løver. På overkroppen var Tyfon kledd med venger, og hans ville skjegg flagra i vindane. Det flamma drepande eldtunger frå hans munn og auger. Tyfon var enorm, og han han tok strake vegen mot himmelen, medan han kasta klippeblokker og heile fjell mot gudane, og kvæste og brølte, og spruta eld frå munnen.

Gudane vart vitskræmde då dei såg han kome, og dei skapte seg om til mange slags dyr og rømde mot Egypt. Men Zevs råka Tyfon med tordenkilar i langdistanse-kast, og kom sidan nær innpå han og såra han alvorleg med ein diamant-hard sigd. Tyfon måtte rømme, og Zevs forfølgde han til Kasios-fjellet som løfter seg over Syria. Der utkjempa Zevs og Tyfon brytekamp. Tyfon kveila seg omkring Zevs og fekk vridd sigden frå nevane hans. Tyfon skar av senene på Zevs’ hender og føter, og løfta han så på skuldrane og for gjennom havet med han til Cilicia. Der sperra Tyfon Zevs inne i Den Korykiske hola. Zevs sener gøymde han også der, innpakka i bjørneskinn. Han sette Delfyne til å vakte over senene; ho var halvt monster, halvt kvinne.

Etter noko tid kom HERMES og Aegipan Zevs til hjelp. Dei stal senene, og brakte dei usett til Zevs. Så braut Zevs seg fri, og køyrde over himmelen i ei vogn trekt av venge-hestar. Han kryna Tyfon med tordenkilar, og jaga han til Nysa-fjellet. Der vart han servert flyktige frukter av HYADENE, og trudde desse skulle gi han ny styrke. Men Zevs forfølgde han vidare til Trakia, og det vart kamp på Haemos-fjella. Tyfon løfta heile fjellkjeda i veret, men Zevs kasta tordenkilar slik at fjella rasa samaqn over Tyfon. Blodstraumar vella ut frå fjella, og det er denne hendinga som har gitt fjellkjeden namn; ”Blodfjella”.

Tyfon rømde så til Sicila-havet, og her kasta Zevs fjellet Etna på han. Etna er eit digert fjell, og det sprutar ennå eld etter kampen mellom Tyfon og Zevs. Tvekampen enda med at Zevs begrov Tyfon ved å kaste heile Sicilia over han.

Tyfon rakk å gifte seg med havuhyret ECHIDNA. Dei to fekk mange skumle barn, som monsterhunden KERBEROS, uhyret CHIMAERA, HYDRA, Den Nemeiske Løve, SFIX, Den kaukasiske Ørn, Den Krommyonske sugge, og mange gribbar.

Tyfon vart til tider assosiert med den destruktive nordavinden BOREAS, oftast avbileta med slangehale. Tyfon var dessutan knytt til DELFINOS.

Tyfon var kanskje ei gresk utgåve av den egyptiske guden Seth, som var knytt til storm, uver og mørkemakt.

TYNDAREOS

Tyndareos var konge av Sparta. Han etterfølgde sin far, Oebalos. Hans bror, Ikarios, var hans samregent. Mora var Gorgofone – ho var ”første enka som gifta seg på ny”. Tidlegare måtte koner kaste seg på ektemannens bål, dersom dei vart enke. Gorgofone var datter av PERSEOS, og hennar første ektemann var Perieres.

Eg trur det er tale om ein kultur som har sine røtter i Persia eller India, det her. Enkebrenning høyrde ikkje det greske matriarkatet til – heller ikkje patriarkat-kulturen som invaderte matriarkat-kulturen i gresk område.

Tyndareos og Ikarios vart kasta av Spartas trone av Hippokoön og hans tolv søner. (Her er det ein heste-kult som er ute og regjerer). Somme seier at Ikarios støtta Hippokoön. Tyndareos måtte rømme frå Sparta, og søkte tilflukt hos kong THESPIOS av Aitolia. Han vart gift med Thespios’ datter, LEDA. Dei fekk barna CASTOR og KLYTAIMNESTRA

Seinare vann Tyndareos tilbake Spartas trone.

ZEVS forførte Leda, heiter det. Ho prøvde å sleppe frå han ved å omskape seg til ei gås, men Zevs omskapte seg til ei svane, og fekk viljen sin. Leda nedkom med to egg. I kvart egg var eit dødeleg og eit udødeleg barn. Tyndareos var far til dei dødelege - CASTOR og KLYTAIMNESTRA., og Zevs var far til dei udøyelege (guddommelege), POLYDEUKES og HELENA. Castor hang heile livet ihop med sin udøyelege tvillingbror Polydeukes.

Klytaimnestra vart gift med kong AGAMEMNON.

Det er ulike utgreiingar om kven som var i dei to egga. Somme hevdar også at det var ikkje Leda som Zevs for etter, men månegudinna NEMESIS. Etter at Zevs hadde valdtatt Nemesis, drog Nemesis til Sparta, og la eit egg som vart funne av Leda i myrene. Egget var hyasint-farga. Leda gøymde egget innfor brystet og tok det med heim, og ut av egget kom den skjønne HELENA, som vart prinsesse av Troja.

Andre har hevda at egget kom ramlande ned frå Månen, slik som det egget som i gammal tid fall frå Månen og ned i elva Eufrat, og vart brakt til lands av fisk og ruga ut av duer. Den syriske kjærleiksgudinna vart så klekt av dette egget.

Atter andre seier at Zevs for etter Nemesis; han lot som han var ei svane som var forfølgd av ei ørn, og gøymde seg i Nemesis’ fang. Så valdtok han ho. Etterpå la Nemesis eit egg, som HERMES plasserte mellom låra på Leda; ho sat der på ein stol og skreva. Så fødte Leda Helena, og Zevs plasserte ørna og svana på stjernehimmelen til mine om denne hendinga.

Og somme påstår at Zevs låg med Leda ved elva Eufrat, og Leda la eit egg som Helena, Castor og Polydeukes vart klekt av. Så hadde også Tyndareos lagt med Leda same natt, og Klytaimnestra vart født av eit anna egg som Leda la.

Eg vel å tru at det er bare bløff at Zevs var far til nokon av dei fire barna. Meir truleg er det at Tyndareos var far til dei alle, men også andre fedre kan ha vore inne i biletet. Men påstandane om Zevs-farskap er typisk; lure-politikk og polemikk frå den innvandrande partriarkalske kulturen si side, for å vinne makt over den gamle matriarkalske kulturen.

Nemesis var Månegudinne, og ho forfølgde årets heilagkonge, som gjennom årstidene skapte seg om til hare, fisk, bie, korn. Til slutt fortærte Nemesis heilagkongen. Då patriarkane kom til makta måtte dette gjerast omvendt; Zevs skulle forfølge ei prestinne, som skapte seg om til mangt. Ho skapte seg om til ein bever – beveren heiter CASTOR. Og POLYDEUKES, som tyder ”masse søt vin”, var beteikning på festen då denne jakta foregjekk.

Helena hadde mange friarar. Tyndareos ville ikkje godta eller avvise nokon av dei, for han frykta at det kunne føre til blodige konflikter. ODYSSEVS rådde han til å forlange at alle friarane skulle sverge ein eid – at dei alle skulle ære og støtte opp om han som vart vald til Helenas brudgom. Denne eiden, som fekk namnet ”Tyndareos eid”, vart avlagt av alle friarane.

MENELAOS vart Helenas ektemann, og då PARIS bortførte Helena til Troja, var grekarane bundne av denne eiden til å hemne Minelaos konetap, og hente Helena tilbake.

ASKLEPIOS vekte Tyndareos opp frå døden, heiter det. Tyndareos var alvorleg sjuk og døyande, men Asklepios gav han eit lækjemiddel som gjorde han frisk og før att. Slik var det nok!

TYPHON

- sjå TYFON (PYTON)

Til framsida