GRESKE OG ROMERSKE GUDAR

Gudar på   Z

Forfatta av Aslak Nedregård

Til Framsida

Gresk

Romersk

ZAGREOS

ZEPHYROS

ZEVS

ZANA

ZAGREOS

Zagreos (Zagrevs) vart kalla SABAZIUS av romarane. Det ser ut til at han først vart dyrka som vegetasjonsgud på Kreta og i Thrakia - det var nokre slektsband mellom kongehusa i desse to landa. På Kreta vart han seinare dyrka som vingud.

Zagreos var svært nærknytt til DIONYSOS  - Zagreos og Dionysos vart begge rivne i filler som barn, og har fått æren for oppfinninga av vin. Zagreos er blitt kalla ”Den første Dionysos”. (Sjå også under SABAZIUS.)

Dyrkinga av Zagreos var somme stadar nærknytt til dyrkinga av store mor CYBELE og hennar ektemake ATTIS. Så var han knytt til CHTONIA, som var eit aspekt av dødsgudinna HEKATE. Chtonia vart dyrka som jord-gudinne, liknande DEMETER. I Chtonia-kulten var  Zagreos´ symbol ein slange - symbolet på naturens årlege fornying.

Zagreos-dyrkinga var mysterie-kultar. I ein sentral rite vart ein gull-slange ført under kjolen på dei vigsla - ført inn under hals-linningen, så over magen, og henta ut nedst nede. Dette skal vere ein gammal adopsjons-rite. Vart barn adoptert ved eit slikt rituale? Og er det så her snakk om at dei vigsla adopterte slangen?

I somme kultar vart Zagreos dyrka med blodige riter. Desse var så skumle at dei vart utført på nattestid. Det heitte at menneska vart skapt av leivningane etter Zagreos og TITANANE. Så gjorde dei det kanskje slik at dei drepte og lemlesta ein prest eller prins, for symbolsk å repetere denne skapinga, og hadde tru på at dette ritualet skulle gynne fræve hjå menneska.

Det ser ut til at Zagreos-dyrkinga etter kvart fekk vid utbreiing i det gresk-romerske kulturområdet, og Zagreos vart sett på som eit aspekt av Dionysos, og til og med som eit aspekt av ZEVS.

Det er hevda at Zagreos (Sabazius) var same guddom som den jødiske Zebaoth, og at dette er prov på at jødane dyrka ein vingud. Var jødane sin heilagdag, sabbaten, opphavleg ein festdag for vinguden Sabazius? Sabazius´ bilete og namn er ofte funne på "votiv-hender" - talismanar som ein elles ikkje kjenner bakgrunnen til. Zagreos´ mysterie-kult var skipa i faste former i Roma frå 2. århundre evt., men alt i år 139 fvt. vart jødar utviste frå Roma ved ei lov som forbaud dyrkinga av Jupiter Sabazius. Romarane mislikte ville fyllefestar med blodige rituale.

Mytologien fortel at Zagreos var ein ung guddom som vart drept og partert av TITANANE, og sidan gjenfødt som den olympiske guden DIONYSOS. Hans første livslaup starta under titan-krigane. Då gøymde DEMETER si datter PERSEPHONE i ei hole på Kreta, ute av syne for dei nyfikne augene til dei kåte gudane. (Det var før Peresphone vart kona til HADES). Men ZEVS fekk likevel auge på ho, og i skap av ein slange kraup han på ho og gjorde ho med barn. Sonen som Persephone fekk med Zevs var Zagreos. Zevs sette han på si eiga trone, og gav han tordenkilar til våpen. Men Titanane sneik seg inn på Olympen, og med ein fæl kniv skar dei Zagreos i bitar. Men Zevs tok vare på Zagreos´ udøyelege hjerte, og han laga ein kjærleiksdrykk av det som han gav til si døyelege elskarinne SEMELE. Ved dette vart Semele gravid, og fødte DIONYSOS. (Nedkomsten var dramatisk - sjå under SEMELE). Men Zagreos/Dionysos kunne nå ta fatt på sitt liv nummer to - det er han som er kalla "Den to gangar fødte".

Då Zagreos (den eldre) vart drept, vart så Zevs rasande at han sette heile jorda i brann, for sidan å sløkke sola og drukne verda i ein "syndeflaum". Det var Zevs´plan å sette Zagreos til å styre over verda, og han gav han si trone og sitt septer. Men GAIA, med hjelp frå titanane, fekk altså sabotert dette, ved drapet på Zagreos.

I EIN ANNAN MYTE OM ZAGREOS HEITER DET: I løyndom sette Zevs barn på Persephone, før ho vart kona til sin onkel Hades i Underverda. Sonen som vart født, Zagreos, førte Zevs til si hole på Ida-fjellet på Kreta, og han let RHEAs demonar, KORYBANTANE, vakte han der. Korybantane hoppa og spratt omkring Zagreos-barnet og laga larm med sine våpen, så ingen skulle høyre barnet gråte. Det var slik dei også hadde vakta Zevs-barnet på Dicte-fjellet. Men Zevs´fiendar, titanane, malte seg i fjesa med gips så dei ikkje var attkjennande, og la seg på lur til Korybantane hadde somna. Ved midnatt lokka dei Zagreos-barnet ut av hola ved å tilby han gåver som eit sneglehus, ei hurre*, eit gulleple, eit speil, ein knokkel og ein bunt med ull. Men då titanane gjekk til angrep på Zagreos og ville drepe han, viste han seg modig og sterk. Han skapte seg om på mange vis for å stå seg mot dei. Han vart Zevs i geiteskinn, Chronos som regnmakar, ei løve, ein hest, ein hornslange, ein tiger og ein okse. Men så greip titanane han i horn og føter, og dei reiv han i stykker med tennene, og så åt dei han rå. Men under dette måltidet kom ATENE til, og ho fekk berga Zagreos´ hjerte. Ho pakka hjertet inn i ein gipsfigur, og pusta så liv i denne, slik at Zagreos vart udøyeleg. Men knoklane hans vart gravlagde ved Delfi, og Zevs drepte etterpå titanane med tordenkilane sine.

* Ei hurre er ei plate av tre eller keramikk, knytt fast til ei snor. Når ein svingar dette instrumentet fort rundt, frambringer det ein rautande lyd. Instrumentet vart kalla "okse-brølar", og vart brukt for å framkalle regn på magisk vis.

Denne myten fortel om eit rituale som vart utført på Kreta i gammal tid - ein unggut vart feira som konge for ein dag, for så å verte ofra på kannibalistisk vis. Denne guten fungerte som surrogat for okse-kongen MINOS, for Minos sjølv ville ikkje late seg ofre. Det var før, det - i matriarkalsk tid, at kvar konge bare fekk regjere i eitt år, for så å verte ofra for å gi jord og menneske ny fræve.

Under offer-ritualet vart det dansa fem dansar, som skulle illustrere fem årstider, før dei åt surrogat-kongen rå. Når det gjeld dei fem leikene som titanane lokka Zagreos med, så finn vi desse att i ritane i Den orfeiske mysteriereligionen. (Sjå under ORFEOS). Men orfistane ofra ein oksekalv i staden for eit menneske. Ein orfist som hadde teke del i eit slikt offer-måltid måtte sidan aldri smake kjøtt.

Kvar leike hadde ein symbol-funksjon. Formålet med rituala var at deltakarane skulle kome i einskap med guddommen. Knokkelbeinet symboliserer guddommeleg kraft, speilet symboliserte den udøyelege sjel, gullepla var inngangsbillett til ELYSIUM, sneglehuset var eit guddoms-symbol.

Det er fortalt at Dionysos vart ofra og fortært slik som sin forgjengar Zagreos, men i dionysisk tid vart kjøttet kokt først. Eit utslag av dekadanse?

I det episke diktet "Dionysiaca" kan vi lese at denne andre Zagreos/Dionysos hadde skap av ein okse. Her råkar vi nok borti den urgamle kretiske okse-guden TAUROS, som den inntrengjande, patriarkalske kulturen måtte dikte inn i ein Zevs-myte for å legalisere innføringa av den patriarkatiske Zevs-dyrkinga på Kreta.

Demostenes fortel at også atenarane adopterte Zagreos, og knytte han til dyrkinga av RHEA-CYBELE. I ritane her var ein Dionysos-marsj eitt av innslaga, og under marsjen vart det ropt "evoe saboe" og "hyes attes - attes hyes". Desse ropa høyrde til Zagreos-ritane. Atenarane feira tre utgåver av Dionysos - Zagreos (den eldre Dionysos), den andre Dionysos, og Iakkhos, den tredje Dionysos. Dei sang og dansa, først for den første, så for den andre, og så for den tredje.

Ein må forstå somme oldtids-skribentar slik at Dionysos og Zagreos var ein og samme person, og at denne guddom vart født to gangar, slik at vi då kan tale om ein eldre og ein yngre Dionysos/Zagreos. Samme skribentane fortel at den eldre Dionysos/Zagreos var den første som fann på å legge åk på oksen, slik at oksen kunne trekke plog. Dionysos/Zagreos vart avbileta med ei horn som eit symbol på at han introduserte denne nyvinninga.

I andre kjelder kan vi lese at den yngre Dionysos arva livsgjerninga til den eldre Zagreos. Dionysos vart kalla Dimetor, som tyder at han vart født av to mødre - den eldre vart født av Persephone, og den yngre av Semele. I begge tilfella var Zevs faren. Den gamle Dionysos/Zagreos hadde langt skjegg slik moten var i gamletida, medan den yngre barberte seg.

Zagreos vert også ofte omtala i nyare egyptisk mytologi. Han vert kalla OSIRIS, "vandraren". Og han vert kalla "Den egyptiske Dionysos". Han vart dyrka i mysterie-kultar om natta., og hans prestar sang magiske hymner på eit vilt, hemmeleg språk. Ordet alleluia vart ofte nytta i sangen, og framført med høg, skingrande stemme. Det er ordet vi kjenner som hallelujah, og som tyder "Heilag er Jahve". 

ZANA

Zana var ei illyrisk gudinne som romarane adopterte fordi ho var så vakker og tapper. Namnet hennatr tyder ”kvinne” eller ”ungjente”. Ho likna mykje på DIANA, og også på den greske ARTHEMIS.

ZEPHYROS

	Til TOPP

 

Zephyros var vestavinden - son av titanen ASTRAEOS og morgonraudens gudinne EOS. Det er sagt at Zephyros var gift med IRIS, regnbogens gudinne og gudanes sendebod. Hans brør var dei tre andre vindane: BOREAS, NOTOS og EUROS.

Zephyros tyder "han som kjem frå fjella". Han brakte mildver og vår.

Zephyros var forelska i APOLLON, men Apollon var fortapt i HYACINTHOS. Zephyros drepte då Hyacinthos i svartsjuke, ved å blåse ei klinkekule (liten, rund stein frå stranda) hardt i hovudet på han.

ZEVS

Til TOPP

Zevs (Zeus, Deus, Jahve) var sjefs-guden på OLYMPEN. Han var himmel-gud, og han var verdas styrar. JUPITER vart hans romerske motstykke. IXION var truleg ei tidleg utgåve av Zevs, og om ZAGREOS heiter det at han var eit aspekt av Zevs.

Zevs hadde ein finger med i spelet i det meste som gjekk føre seg i gudeverda, så eg skriv bare litt om han her. På oppslaga om dei fleste andre greske gudane finn du meir stoff om Zevs. Men truleg har Zevs fått dominere den greske mytologien meir enn han har fortent. Den Zevs vi mest får høyre om var "på mote" i den tida då den greske mytologi vart nedskriven, og i dei tider var han guddommen som vart dyrka av dei herskande klasser. På grasrotplan; i folkedjupet og ute i landsbyane var nok Zevs mykje mindre sentral, og går vi bakover i tid, så var det heilt andre gudar som vart dyrka som øvstegud. Det skilde seg frå stad til stad - frå kultur til kultur - frå århundre til århundre. Også ein tidleg Zevs finn vi mange spor etter - ein himmelgud/solgud som vart dyrka her og der under ulike namn - mellom anna så var den indiske INDRA ei utgåve av Zevs. Men Zevs raga i den tid ikkje over gudar som Dionysos, Helios eller Apollon, for ikkje å snakke om dei gamle gudinnene frå matrairkatet si tid, som Atene, Afrodite, Cybele, Hecate, Demeter, osv.

Zevs var son av CHRONOS og RHEA. Fordi Chronos slukte sine barn, lurte Rhea seg av til Kreta då ho skulle føde Zevs. Ho sette han så i oppfostring hos NYMFENE der, i ei hole på berget Ida, og geita AMALTHEA gav han mjelk, og biene gav han honning. Rhea sette KORYBANTANE til å vakte over han, og dei larma og ståka, så ikkje Chronos skulle høyre barnegråt.

Rhea kom med ein innpakka stein til Chronos, som han slukte i den tru at det var Zevs.

Då Zevs var eitt år gammal, var han fullvaksen, og sterk nok til å angripe sin vonde far. Han jaga faren av trona, og tvang han til å spy ut alle Zevs' søsken. Så kasta Zevs Chronos og dei andre TITANANE ned i TARTAROS, og sette dei i lenker der.

Etter romersk tradisjon - dei kalla Chronos for SATURNUS - så for Chronos til Italia, der han fekk dele makta med den derverande guden JANUS.  Chronos endra visst nå sinnelag, for han vart ein god og mild herskar, og hans regjeringstid vart rekna som den fortapte gullalder. Ingen veit kvar det vart av han då gullalderen tok slutt.

Zevs vart herre over himmel og jord - over gudar og menneske. Han slo seg til på OLYMPEN, og der sat han og dømde mellom godt og vondt, og laga lover for menneska på jorda. Zevs var herskar over bysamfunna, over lova, moralen; og han var sjølve verdsordninga sin vaktar og oppretthaldar. Ved hans høgre side sat rettferdsgudinna DIKE, og når folk skulle avlegge eid, påkalla dei gjerne Zevs. (Det vi eigentleg kan lese ut av dette, er at Zevs vart brukt politisk av bysamfunnet sin regjerande klasse av prestar og prestekongar, til å halde folk i age.)

Zevs vart halden for å vere vernegud for familie, vennskap og gjestfridom. Som himmelgud var han også vérgud, og det var han som sendte regn. Regn var svært viktig for vokster og velferd. Ved torevér viste Zevs si makt. Då buldra han tungt og kasta sine tordenkilar i hytt og vér. Han kunne råke menneske som hadde forsynda seg mot gudane med ein tordenkile.

Zevs hadde eit skjold - digert som ei uvers-sky, som heitte Aigis. Det var laga av skinnet til geita Amaltea, som Zevs flådde før han sette ho på stjernehimmelen. Eitt av horna hennar gav han til nymfene på Kreta. Dette hornet fyldes alltid med alt ein kunne ønske seg, og vart kalla "overflødigheits-hornet".  Så hadde Zevs som attributtar eit septer, og tordenkilar. Hans guddommelege fugl var ørna.

Ein eigenskap Zevs hadde var at han kunne omskape seg til alt mellom himmel og jord. Han nytta seg mykje av dette når han skulle forføre vanskelege kvinnfolk og gudinner, eller stod overfor andre problem.

Ofte kom gudane saman i palasset til Zevs på Olympen. Apollon spela på lyre, GRATIENE dansa, og gudane åt ambrosia (noko næring som gjorde at ein vart udøyeleg), og dei drakk nektar av gylte kar.

I ein myte heiter det at Zevs delte allmakta med brørne sine; POSEIDON fekk havet, og HADES vart herskar i Underverda.

Oraklet i DODONA

Zevs hadde eit orakel i DODONA, og der kviskra han råd til menneska ved hjelp av susinga frå lauvverket til ei veldig eik. Prestane der hadde hengt opp mange store bronsekjelar i eika, for å forsterke kviskringa.

Dette oraklet i Dodona  skal vere det eldste av alle orakel i Hellas. Det vaks ein stor eikelund ved Dodona. Emne til baugen på JASON's skip vart teke frå ei eik her. Derfor kunne skipet tale og spå om framtida.

Dodona ligg i ein vakker og fredfull fjelldal i Epirus i Nordvest-Hellas. Det ligg eit gammalt amfi-teater her, som ennå er i bruk. Staden der oraklet låg er no truga av eit motorveg-prosjekt - ein autostrada som vil passere nokre få hundre meter unna. Etter massive protestar er det vedteke at vegen skal gå i tunell forbi.

Zevs-statuen i Olympia

Zevs vart dyrka i mange tempel - det viktigaste var i byen Olympia, som låg 15 mil frå Aten. Her vart dei olympiske leikane  arrangert under påsyn av Zevs, og vart avhaldne til Zevs´ære. Heilt frå Egypt og Cicilia kom det utøvarar for å delta i leikane. Grekarane byrjar si tidsrekning i 776 fvt., for det året vart dei første olympiske leikane arrangert. I Olympia var eit Zevs-tempel som var konstruert av arkitekten Libon, og det vart bygd i år 450 fvt. Temlet var i dorisk stil, men seinare ville ein gjere det meir storslagent, og den atenske skulptøren Phidias (Pheidias) fekk då i oppgåve å utforme ei kolossal-statue av Zevs.

Phidias byrja arbeidet med statuen i år 440 fvt. Mange år før dette hadde han utvikla ein teknikk for å lage enorme statuer av gull og elfenbein. Teknikken bestod i å bygge store trerammer, der plater av metall og delar av elfenbein kunne festast og danne eit ytre dekke.

Då statuen var ferdig, var det bare så vidt den fekk plass i templet. Strabo skreiv: Sjølv om templet i seg sjølv er veldig stort, så vert skulptøren kritisert for ikkje å ha brydd seg om proporsjonane. Han har framstilt Zevs sitande, men med hovudet nesten opp i taket, slik at ein får inntrykk av at dersom Zevs reiser seg, så vil han løfte taket av templet.

I åra som følgde vart templet besøkt av turistar og pilgrimar frå heile den kjende verda. I det andre århundre fvt. vart det utført ein del restaurasjonsarbeid på statuen. I første århundre fvt. prøvde den romerske keisar Caligula å frakte statuen til Roma, men dette mislukkast, då stillaset kollapsa. Etter at dei olympiske leikane vart bannlyste som heidenskap av keisar Theodosius I, vart templet beordra stengt.

Så vart Olympia råka av jordskjelv, jordskred og flaumar, og templet vart skadd i ein brann i 5. århundre evt. Men før dette hadde Zevs-statuen blitt flytta av rike grekarar til eit palass i Konstantinopel. Her stod den, til den vart øydelagt i ein storbrann i år 462 evt. Og templet i Olympia er i dag bare ein ruin.

Strabo hadde rett i at statuen var diger i høve til templet, men skulptøren bør rosast for dette, i staden for å kritiserast. Det som gjer statuen så imponerande er mellom anna inntrykket ein får, av at gudekongen kan løfte taket av templet dersom han reiser seg. Poetar og historikarar har blitt fasinert av dette.

Statuens sokkel var 6,5 m breid og 1 m høg. Sjølve statuen var 13 m høg. På tronstolen var det utskore sfinxar og sigersgudinna NIKE med lyfte venger. Fleire andre greske gudar hadde fått plass mellom utskjeringane - mellom dei var APOLLON, ARTHEMIS, og NIOBEs 14 barn.

Grekaren Pausanias skreiv: På hovudet har Zevs ein skulpturert krans av oliven-kvistar. I si høgre hand held han ein figur av Nike, laga av elfenbein og gull. I si venstre hand held han eit septer innlagt med alle kjende metall, med ei ørn sitande på septret. Sandalane hans er laga av gull, og likeleis togaen. Hans kledebunad er utsmykka med dyr og liljer. Tronen er dekorert med gull, edelsteinar, ibenholt og elfenbein.

Kongar og andre herskarar som kom på besøk gav gåver til statuen. Den syriske kong Antiochus IV gav eit forheng i ull, farga av fønikiske fargarar, og med assyriske mønstre.

Zevs-statuen i Olympos vert halden for det sværaste som er laga av gresk skulptur, og vart rekna som eitt av verdas sju underverk.

Etymologi

Zevs´ namn er identisk med det indoeuropeiske ordet for himmel. Orda deus, theos (jfr. teologi), dia og det norrøne dis og det norrøne gudenamnet Tyr har samme rot - på sanskrit heiter himmel dyäus, som er nærskyld til det semittiske gudenamnet Jahve. Vi ser av dette at ordet for Gud og Himmel er det samme på mange språk.

Dia tyder også "dag", og det som her ligg bak, er nok at dagen var lyset, og lyset kom frå himmelen, og lyset vart frambrakt av gud - ein lysgud eller solgud. Lyset gav også varme som trengtes for at markens grøde skulle vekse, og vart derfor dyrka som den guddommelege, livgivande kraft.

OLYMPIARANE  var den andre gudeslekta som kom til makta; etter Titan-striden. ZEVS var øvste gud mellom dei. Dei var etterkomarar etter CHRONOS og barna hans. Det er litt usemje om kva gudar som fekk plass på Olympen – gudanes bustad på toppen av fjellet OLYMPOS. Ein har freista å få det til at dei var 12 i tal – 6 kvinnelege og 6 mannlege gudar, for 12 var eit harmonisk tal. Men her følger ei liste med 15 olympiske gudar:

Frå først av sat ikkje Zevs trygt på Olympen. GAIA ville hemne at Zevs hadde sett hennar barn, TITANANE, fast i Tartaros. Ho sende andre av sine barn til strid mot han - GIGANTANE, HEKATONKHEIRANE og TYPHON. Du kan lese om denne Gigant-striden under GIGANTANE. Gaias barn sette berg på berg, og klivra Olympen. TYPHON spruta eld og røyk, så Zevs vart skræmd og rømde til Egypt, der han forkledde seg i dyreham. Men snart kom han til krefter att - drog tilbake og nedkjempa gigantane. Til sist sat han igjen trygt på gudetrona, og tenkte ut harde straffer for opprørarane.

(Det er truleg ei historisk hending som er bakgrunn for myten om Gigant-striden, men eg har ikkje treft nokon som veit noko om dette.)

Pandoras øskje

Zevs hadde elden, men PROMETHEVS stal denne frå han, og brakte den ned til jorda til menneska. For å hemne dette skapte Zevs fagerjenta PANDORA av leire, og bles liv i ho. Han sende ho til jorda med ei øskje full av elende - han ville at ho skulle gifte seg med Promethevs og gi han øskja i bruregåve. Men Promethevs ana uråd, og Pandora vart gift med Promethevs' yngre bror EPIMETHEVS. Han opna øskja, og slapp derved alt elende laus over jorda. Då han fekk på loket att, var bare håpet att i øskja.

Zevs tok så Promethevs til fange, og lenka han fast til ei klippe i Kaukasus, der ein rovfugl vart sett til å hakke i innvolane hans og fråtse på levra hans. Kvar natt vaks Promethevs ihop att, for at pinslene skulle vare evig. Men til slutt kom HERAKLES og drepte fuglen og sette Promethevs fri.

Zevs rasa meir då HERAKLES fria Promethevs. Han drukne alle menneske i ein "syndeflaum", men menneske-paret DEUKALION og PYRRHA overlevde syndeflaumen i ei ark.

Bare gudane veit kva denne symbol-historia fortel om, men vi høyrer om eit steinalderfolk som lærer seg å ta i bruk elden, og at Zevs mislikar dette sterkt.Ei utgåve av Zevs vart altså dyrka som guddom alt i tidleg steinalder-tid, og når steinalderfolket laga seg eit bål til varme eller koking, så følte dei at dei var på farlege vegar - at dei røyvde ved og utfordra Zevs´ guddommelege magi. Dei ofra og blota nok fælt for å orsake seg for dette.

Atene

Zevs åt si gravide første-kone METIS (visdomsgudinna), for han var redd barnet dei venta, ATENE, skulle verte større og mektigare enn han sjølv. Dog, til sist sprang Atene fullt væpna ut av panna på Zevs, då HEFAISTOS kløyvde hovudet hans med ei øks.

(Dette er ei symbol-historie som skildrar ein veldig maktkamp mellom den matriarkalske Atene og den patriarkalske Zevs. Det er lagt opp til at resultatet skal verte uavgjort - både Zevs og Atene overlevde, og måtte så reknast som jambyrdige.)

Med rettferdsgudinna THEMIS fekk Zevs døtrene HORAENE. Somme seier dei var tre; andre seier dei var tolv. Den eine av dei, DIKE, sat ved Zevs´ høgre side når han sat på sin tronstol og laga lover og utferdiga dommar.

Zevs andre-kone var søstera HERA, men han sette barn på utallige gudinner og kvinner.

Til TOPP

Kjærleiks-eventyr, eskapader og intriger

For å vinne Hera skapte Zevs seg om til ein gauk, og fekk samstundes i stand ein fæl snøstorm. Så søkte han hutrande ly ved Heras barm, og ho tykte synd om den stakkars fuglen. Så omskapte han seg att, og vann lett fram. Dei feira høgtidsamt bryllup. Alle gudar, menneske og dyr var innbodne. Den einaste som ikkje ville kome, var ei jordisk jente kalla CHELONE. Ho vart til straff omvandla til skilpadde, og vart dessutan dømd til å teie.

Med Gudinna LETO fekk Zevs gudebarna Apollon og Arthemis. Hera var alltid svartsjuk på alle Zevs elskarinner, og ho forfølgde Leto. Zevs omvandla Leto til ein vaktel, som flaug til øya Delos og unnkom ved denne flukt ormen PYTHON, som Hera hadde sendt for å plage ho.

Hera vakta stadig på Zevs for å avbryte sidespranga hans. Ein gang lokka Zevs fjell-nymfa EKKO til å opphalde Hera med prat, slik at ho ikkje fekk spionert på han. Da Hera vart var samanhengen, vart ho rasande, og tok halve stemma frå Ekko, slik at bare siste lyden i orda ho sa kunne høyrast.

Zevs vart forelska i den gifte LEDA, og forkledd som svane forførte han ho. Leda fødte snart etter to egg. I kvart var eit udøyeleg og eit døyeleg barn. Zevs var far til dei udøyelege, POLYDEUKES og HELENA.

Zevs sette nymfene HESPERIDANE (PLEIADANE) på stjernehimmelen.

Zevs lurte seg innpå den vakre kongsdottera ALKMENE, og ho fødte etter dette HERAKLES.

Ein gang fekk Zevs auge på EUROPA medan ho plukka blomster på stranda. Han skapte seg då om til ein vakker, kastanjebrun okse, og fekk ho til å klive opp på ryggen sin. Så strauk han over havet med ho, til øya Kreta. Der fødte ho han sønene MINOS og RHADEMANTHOS.

Zevs fekk sonen ARCAS med den jordiske kvinna CALLISTO. Han gjorde mor og son til stjernebilete.

Forkledd som eldtunger kom Zevs til nymfa AIGINA. Ho fekk av dette sonen AIKOS (AECUS), som vart dommar i Underverda.

Utallige historier fortel om Zevs i ulike forkledningar som set barn på kvinnelege guddommar. Desse historiene skulle legitimere Zevs’ innpass i dei gamle matriarkalske kultane, og dei opphøgde han endogtil til sjefen sjølv. Skulle ein sigre over kvinner, så måtte ein valdta dei - slik var den patriarkalske oppskrifta, og dette fenomenet er velkjent oppgjennom historien. Og patriarkatet sin gudekonge valdtok matriarkatet si gudedronning, eller inngjekk ekteskap med ho, for å uttrykke det på ein finare måte. Men patriarkane var ikkje nøgd med dette – dei måtte også valdta eller ha samleie med matriarkatet sine gamle gudinner, og derfor dikta dei opp alle desse mytane om Zevs’ kjærleiks-eventyr.

Vi må også rekne med at mange av oldtidas fyrstefamiler hadde trong til å hevde at dei nedstamma frå Zevs, for å legimitere sine krav på styringsmakt, og at dei derfor konstruerte opp myter som forklarte korleis deira forfar/formor stamma frå Zevs.

Til TOPP

DEUKALIONS FLAUM

Jorda har opplevd mange "syndeflaumar", men Deukalions flaum var det Zevs som stod bak. Forlaupet til denne var at den første mann, PELASGOS, fekk sonen LYCAON, og Lycaon igjen fekk nokre ugudelege søner, som Zevs vart rasande på.

 Lycaon hadde sivilisert Arkadia og innstifta dyrking av Zevs-Lycaeos der. Men så ofra han ein gut til Zevs, og dette tok Zevs ille opp, for menneskeofring høyrde ikkje Zevs-kulten til. Lycaon vart omskapt til ein ulv, og huset hans vart øydelagt av lyn-nedslag.

Lycaon hadde 22 søner, og desse brydde seg ikkje med å dyrke Zevs - dei tedde seg ugudeleg. Då Zevs fekk greie på dette, kledde han seg ut som ein fattig reisande, og kom på vitjing. Brørne fann moro i å servere han ei simpel suppe. Dei hadde blanda innvolar av bror sin, Nyctimos, i suppa, saman med restar av sau og geit. Zevs forstod samanhengen, og han velta bordet og skapte alle brørne om til ulvar, med unntak av Nyctimos, som han gav livet tilbake.

Då Zevs var tilbake på Olympen, slapp han i raseri laus ein flaum over jorda. Han ville utrydde heile menneske-ætta. Men DEUKALION, som var konge av Pythia, var blitt advart av far sin, PROMETHEVS - som han hadde vore og vitja i Kaukasus. Deukalion bygde då ei ark, tok store forsyningar ombord, og sette til havs saman med kona si, PYRRHA, datter av EPIMETHEVS.

Og sønnavinden bles, og det regna i strie straumar. Alle elvar fossa flaumdigre i havet, som steig skræmande snøgt, og vaska bort alle byar på kysten og på slettene. Til sist var heile verda overfløymd, bortsett frå nokre få fjelltoppar, og alt liv drukna bortsett frå Pyrrha og Deukalion. I ni døgn varte flaumen, før vatnet byrja trekke seg tilbake. Deukalions skip stranda på Parnassos-fjellet. (Det er også hevda at skipet stranda på Etna, på Athos-fjellet eller på Othrys-fjellet i Tessalia.) Deukalion fekk ei due til å hjelpe seg med å finne tørt land.

Då dei hadde stranda trygt, takkofra dei til Far Zevs, og gjekk ned for å be i templet til THEMIS ved Cephissos-elva. Tempel-taket var dekt av sjøplanter, og altaret var kaldt. Dei bad om at menneske-ætta måtte få vekse opp på ny, og langt borte sat Zevs og høyrde bønene. Han sende HERMES med beskjed om at alle deira ønske skulle verte oppfylde. Themis dukka personleg opp, og sa at dei skulle svøype hovuda sine i klede, og kaste "si mors bein" bak seg. Dei skjøna at titaninna med mor meinte Mor Jord, og at beina måtte vere steinane som låg på elvebreidden. Framlutte, med tildekte hovud, plukka dei stein og heiv bakover skuldrane. Steinane vaks opp til kvinner og menn - Pyrrhas steinar vart til kvinner, og Deukalions steinar vart til menn. Slik oppstod menneskeætta på nytt. Etter den tid har ordet laos betydd "folk" - etter laas som tyder "stein", på mange språk.

Men Deukalion og Pyrrha var ikkje dei einaste som overlevde flaumen. Megaros, son av Zevs, hadde blitt vekt av traner, og dei lokka han til toppen av Gerania-fjellet. Også Kerambos av Pelion overlevde. Nymfene skapte han om til ein skarabé (bille), og han flaug til Parnassos. - Og i skråninga frå Parnassos-fjellet låg byen Parnassos, som var grunnlagt av POSEIDON sin son Parnassos. Han hadde funne opp spådomskunsten - han kunne tyde teikn i naturen og spå kva framtida ville bringe. Innbuarane i Parnassos vart vekte av hylande ulvar, og følgde desse til fjellets topp. Etter flaumen grunnla dei ein ny by, og kalla denne Lycorea etter ulvane.

Nokre av innbuarane i Lycorea emigrerte til Arkadia, og heldt fram med Lycaons gudspottelege gjerningar, så det vart snart like gale på jorda som før flaumen. Dei ofrar gutar til Zevs Lyceos. Ein bit av tarmen til gutane vart kokt saman med andre ting til ei fæl suppe som vart servert til ein gjetarar ved elvebreidden. Gjetaren som åt tarmen byrja hyle som ein ulv. Så hengde han av seg kleda i ei eik, symde over elva og vart til ein var-ulv. I åtte år måtte han gjete ein ulveflokk, men avheldt han seg frå å ete menneskekjøtt i denne tida, kunne han så symje over elva att, ta på seg kleda som ennå hang i eika, og verte til folk igjen.

Zevs og Zagreos

Ein gang hadde nok Zevs tenkt å pensjonere seg, for han innsette sin son med PERSEPHONE,  ZAGREOS, på trona, og gav han sitt septer og tordenkilar. Men TITANANE mislikte dette sterkt, og dei drepte Zagreos. Då gjekk Zevs til krig mot titanane og mora deira, GAIA. Han sette heile verda i brann, og etter ein lang krig fekk han sperra titanane inne i TARTAROS. Men OKEANOS vart så trist over katastrofen at det rann elver av tårer frå augene hans - eit drikkoffer av audmjuke bøner. Og Zevs mjukna då han skoda den maltrakterte jorda. Han tykte synd om ho, og ville vaske bort alle hennar sår og skadar med vatn. Han gjorde seg då til Regn-Zevs, og dekte heile himmelen med tunge skyer, og let sitt regn fløyme over jorda. Alle innsjøar fløymde over, og vasskjeldene spruta vatn høgt til vers.

Ein myte frå Kreta som hevdar at Dionysos var far til Zevs

På Kreta overlevde matriarkatet lengre enn dei fleste stadar. Øvste-gudinna her heitte Sumeli (Semele?) eller Ritomartus. Så dukka ein liten fyr opp, og vart hennar ektemann. Han heitte DIONYSOS. Dionysos vaks seg større og større, og han og Sumeli vart eit elskande par. Så fekk dei eit barn, som heitte ZEVS.

Etter fleire århundre vaks Dionysos og Zevs saman i mytologien, og vart til ein guddom, som bar namnet Zevs eller Yahwe. Dette var omlag år 1000 fvt.

Til framsida