| Articulo de Edgar de Wahl, in Cosmoglotta, 1930 |
Existe du principies: li un es li regulari grammatica e clar e precis derivation, e li altri li usation de paroles ja conosset, por ne cargar li memorie del usatores, e por max facilmen intercomprender-se.
Ma li fatal cose esset, que ti du principies presc strictmen contradictet li un al altri. Pro to Schleyer obsedet del idé que li grammatica es lu principal in su Volapük negliget li vocabularium international. Altris quam Lott, negliget li grammatica e precipue li derivation. Peano mem eat in su Latino sine Flexione till abolir li tot grammatica. Ma to arudimentat talmen su lingue que su adherentes esset fortiat introducter divers arbitrari grammatical formes, quam por ex. e quel significa li preterit.
Unésimli in li systema Occidental ti harmonisation esset attin'et in comparativmen alt gradu. Un absolut harmonisation, quam ja dit, ne es possibil. Pro to on anc ne posse haver un fix límite a quel li lingue va evoluer. In fact ti evolution posse marchar in li direction de sempre plu grand naturalitá e do anc ínregularitá, o in li opposit direction a plu grand regularitá con autonomi derivation de propri paroles, forsan divergent del existent international tales. Quel direction nu factli va secuer li evolution, es ancor ínpossibil predir ye li hodial momente. Chascun del du directiones depende del constellation del usatores. Li usatores apartenent al academic classe del population, o per su nascentie al romanic circul, va preferer li plu fluent natural formes, p.ex. irregulari vice inregulari, communism por comunism etc, e un tal tendentie sembla nu ja voler expander se in Occidental, e traer it plu e plu in li via del "Mundolingue" de J. Lott, quel támen, quam on save, ha fallit.
Li altri direction vell posser prender superioriaá si p.ex. li communistic internationale vell introducter Occidental in su organisation, o si li avigilant oriente vell opposir se al angles predomination e usar li plu facil Occidental.
Quam ja dit noi ancor ne posse dir quel direction li evolution va secuer in fact. Ma in omni casu it sembla me tre íncaut ja nu in li tendri-yun etá de Occ e su ancor ínsufficent expansion, voler preciser li direction.
Li natura con su evolution anc ci posse esser nos li max bon guide. Noi posse vider que li max alt evolution, til nu attin'et in li hom, somaticmen (quo concerne li córpore) ha monstrat un grand conservatism in li cardinal linea. Quam on ya save li hom es un del poc species, quel ha conservat li original 5 fingres, tam in manus quam in pedes. Presc omni species animalic ha specialisat su córpore in un sol direction: Li avios ha perdit lor manus e evoluet les ad alas, e acquisitente un nov capabilitá "volar", perdit li possibilitá del manu constructer e usar utensiles. Li cavall ha rudimentat li superflu fingres ye profit de un sol quel ha evoluet su ungue till un huf, quo es li max perfect adaption a rapid curse. Pos li cavall secue li boves, cerves, antilopes etc con du hufes. Ma anc li avios current, quam li nandu, casuar, e ante omnicos li struz ha reductet li númere de lor pedi-fingres till minimum. In sam témpore illi ha mem perdit li capabilitá volar. Lor alas es solmen rudimentes, e li australian emú e li fossil gigantic Moa de Nov-Zeland ha mem perdit les totalmen, durant que li antarctic pinguin ha evoluet su alas a svimuores con triangulari squamatri plumes, bonissim adaptat al vive in aqua. Ti avio mem ha perdit li mobilitá de su colle e have nu un presc rigid cap, quam un pisc.
Li enumerat exemples monstra nos que li natura in su divers aspectes posse attin'er li max possibil specialisationes por adaptar se al circumstantie.
Ma noi vide anc un altri cose. Che mutation del conditiones un retroadaption con regeneration del perdit membres nequande ha evenit, e li organismes tro specialisat, ne possent adaptar-se al nov situation devet perir, quam in chascun passu doce nos li paleontologie! Solmen li hom in su somatic conservatism till nu ha successat persister in omni climates e nu per su technica anc in omni elementos, per aeroplan e scafandre.
Si li avios e pisc ha posset rider pri li hom quel ne ha savet tam bon e rapidmen assimilar-se al altri elemente, nun qui ride li ultim ride max bon!
Un cose simil noi posse vider anc in li lingues, e specialmen li lingues artificial. Li machinal rigid Volapük, intut ne possent adaptar-se, perit in curtissim témpore che li postulation usar international paroles. Esperanto quel ja de comensa ha specialisat se in primitivism e quant possibil restriction de radicas in un crevesc pancere, malgré 40-annual exforties ne posse attin'er li grand trafic e communication international ni li scientie e technica. It ne posse retroevoluer-se a ver cultural internationalitá.