Die JJ Potgieter Manuskrip
Schoemansdal
In die vroeër
jare van die negentiende eeu het Jacobus se ouers, Jacobus Johannes Potgieter
en Susanna Margritha Herbst saam met die voortrekkers op Schoemansdal gevestig.
Schoemansdal was vêr van die beskawing af gewees en as sodanig baie
kwesbaar teen die aanvalle van die swart bevolking. In 1866 het die konflik
situasie tussen wit en swart so warm geraak dat die Boere die regering
moes vra om troepe te stuur om hulle te beskerm. Paul Kruger, wat op daardie
stadium nog die Kommandant-generaal van die Transvaal was, het in 1867
daar aangekom met ‘n kommando van vier honderd man om die stad te beskerm.
Hy het ‘n onsuksesvolle aanval teen Magatoe se stam gely, en moes terug
na Schoemansdal vlug om skuiling te soek. Die dissipline van die kommando
was baie swak en die Boere het gedros toe hul ammunisie opraak. Op 17 Julie
1867 het Kruger die stad opgegee. Die dorp en omliggende plase is toe deur
Magatoe geplunder en verwoes. Sonder die beskerming van die regering het
die Boere toe sowat 50 myl na die suide gevlug, waar hulle op die plaas
Kreebos skanse van klei gebou het. Sommige Boere het verder suid getrek
om ‘n nuwe nedersetting te begin, wat hulle later Potgietersrus ter verering
van Generaal Hendrik Potgieter sou noem. Die kommando het gedurende die
Mapela opstande van 1868 daarin gefaal om hierdie nuwe stad te red en Potgietersrus
was toe ook afgebrand.
Na Magatoe se oorname van Schoemansdal het Jacobus se ouers in die Renosterpoort
distrik op die plaas Kreebos gevestig. Jacobus Johannes Potgieter was op
28 Augustus 1870 op Kreebos gebore.
(c) Eric Swardt (1998)
Terug na die inhoudsopgawe