Ο ΑΓΓΛΟΣ ΠΟΥ ΑΝΕΒΗΚΕ ΕΝΑ ΛΟΦΟ ΚΑΙ ΚΑΤΕΒΗΚΕ ΕΝΑ ΒΟΥΝΟ

Μια σατιρική προσέγγιση της γεωπολιτικής "γοήτρου" των επεμβάσεων στο χώρο

Το βιβλίο του Christopher Monger, που θυμίζει και την ομώνυμη ταινία γυρισμένη από τον ίδιο δημιουργό, σχολιάζει και σατιρίζει ένα πλήθος ιδεών που σχετίζονται με την ανθρωπογεωγραφία, την αντίληψη του ανθρώπου για το χώρο και την επέμβασή του σ'αυτόν.

Μια φράση του βιβλίου είναι αρκετή για να δούμε πώς ο συγγραφέας σχετικοποιεί και "αποδομεί" κάθε έννοια πολιτισμού: "Οι Αιγύπτιοι εχτισαν πυραμίδες, οι 'Ελληνες ναούς, αλλά εμείς οι Ουαλλοί δεν αισθανθήκαμε ανάγκη για τίποτα τέτοιο, αφού έχουμε ΒΟΥΝΑ". Με την άδεια του συγγραφέα, θα συμπληρώναμε τη φράση για να αναδείξουμε την υποκρυπτόμενη έννοια: "για να επαρθούμε και να διακριθούμε!"

Να όμως που η αυτοφυής Πυραμίδα, ο αυτογενής Παρθενώνας του ουαλλικού χωριού, το "πρώτο βουνό" της Ουαλλίας, το Ffynon Garw, κινδύνευε να "υποτιμηθεί" στις τοπογραφικές μετρήσεις και να παραλειφθεί από τις χαρτογραφήσεις, που άρχιζε το συνεργείο των άγγλων χαρτογράφων εκείνο τον καιρό.

"Πρώτο βουνό". Ο καθένας επιζητεί διακρίσεις και πρωτεία. Πραγματικά ή πλαστά, σημαντικά ή ασήμαντα. Αλλά το μικρό ουαλλικό χωριό τα είχε εξασφαλισμένα, αφού το Ffynon Garw, το βουνό του, ήταν το πρώτο βουνό! ‘Οχι δυστυχώς σε ύψος, αλλά αυτό που συναντούσε πρώτο στη σειρά ο εξ Ανατολών προσεγγίζων την περιοχή! Πρωτείο ήταν και αυτό. 'Οχι όμως ύψους. Που κινδύνευε δυστυχώς να χαθεί αν οι τοπογραφικές μετρήσεις αποδείκνυαν ότι το πρώτο βουνό είχε ύψος μικρότερο από 1000 πόδια, οπότε δεν επρόκειτο να συμπεριληφθεί στη χαρτογράφηση που είχε αναθέσει η Γεωγραφική Υπηρεσία της Αυτής Μεγαλειότητας, το περίφημο HMSO. 'Αρα, το χωριό που ήταν υπερήφανο για το βουνό του, θα έχανε την υπαρξιακή αναφορά του, την ταυτότητά του, το στοιχείο έπαρσης που του κληροδότησαν οι πρόγονοί του! Το ίδιο του το όνομα ακόμα. Ναι, αφού, ενώ το χωριουδάκι δεν εμφανιζόταν στους χάρτες, το βουνό απεικονιζόταν επωνύμως. Και καθώς το όνομα χωριού και βουνού συνέπιπταν, το χωριό είχε εξασφαλίσει αιώνια χαρτογραφική απεικόνιση.

Αιώνια, με την προϋπόθεση βέβαια ότι το βουνό ήταν βουνό και όχι λόφος. 'Οτι το ύψος του ήταν 1000 πόδια. Τουλάχιστον. Ακατέβατα. 'Η, έστω, στο κατέβασμα, στην κάθοδο αν όχι και στην άνοδο, όπως μας προειδοποιεί κατά περίεργο τρόπο ο τίτλος του βιβλίου και του φιλμ... Αν όμως το ύψος δεν ήταν 1000 πόδια; Αν το βουνό δεν ήταν χιλιόποδο; Αν οι μετρήσεις έδειχναν κάτι σαν, ας πούμε, εννιακόσια τόσα πόδια, χίλια παρά κάτι, τι θα γινόταν; Καταστροφή!

Εκτός εάν μια σωτήρια επέμβαση στο χώρο --στην κορυφή του βουνού δηλαδή-- το ψήλωνε κάπως και το μετέτρεπε σε πραγματικό αδιαμφισβήτητο βουνό. Και ταυτόχρονα σε αιώνιο σεβαστό μνημείο. Χιλιοπόδαρο...

Οι λεπτομέρειες περιγράφονται στο βιβλίο και μας θυμίζουν διδακτικότατα μέχρι που μπορεί να φτάσει η ανθρώπινη ματαιοδοξία. Και όχι μόνο. Πολύ περισσότερο ακόμα, φωτίζουν καθαρά -έστω και με σατιρικό αλλά αριστοτεχνικό τρόπο- κάποιες κρυμμένες πλευρές του γεωπολιτικού συμφέροντος. Πλευρές που συνδέονται με τις επεμβάσεις στο χώρο, με τα τοπωνύμια, με την ιδεολογική και ψυχολογική αντίληψη για το χώρο.

Πολλούς αιώνες μετά τον Sextus Julius Frontinus που «με όλη τη στενόμυαλη αυταρέσκεια ενός ρωμαίου διαχειριστή», όπως επισημαίνει G.E.M. de Ste Croix (σελ. 254), «υποτιμά, συγκρίνοντας με τα ρωμαϊκά υδραγωγεία, που τόσο θαυμάζει, όχι μόνο τις "άχρηστες πυραμίδες" αλλά και και τα ανενεργά [inertia] αν και πολυθρύλητα έργα των Ελλήνων --αναμφίβολα εννοούσε ναούς σαν τον Παρθενώνα» ο Christopher Monger, όπως το δηλώνει έμμεσα, κάνει την κριτική του για τις άχρηστες επεμβάσεις «βιτρίνας» στο χώρο που έχουν για κύριο στόχο τους να αυξήσουν το γόητρο κάποιων ηγεμονικών κοινωνικών ομάδων και να διευκολύνουν την πρόσβαση τους στην εξουσία ή τη διατήρησή της.

Με την ευκαιρία αυτή ας προσθέσουμε και τούτο: Μέσα στη λογική αυτή, ακριβώς, η παράδοση και η παιδαγωγική έχουν ευνοήσει, για παράδειγμα, την προβολή και την αναφορά των «επτά αρχιτεκτονικών θαυμάτων του Αρχαίου Κόσμου» αλλά έχουν παραλείψει τις πολυάριθμες λειτουργικές κατασκευές (κτήρια, φράγματα, δρόμους, διώρυγες) που θα έπρεπε να αποτελούν αντικείμενο εξέτασης στο μάθημα της γεωγραφίας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Christopher Monger, THE ENGLISHMAN WHO WENT UP A HILL AND CAME DOWN A MOUNTAIN, Corgi Books, 1995

G.E.M. de Ste Croix , Ο Ταξικός αγώνας στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, Εκδόσεις Ράππα, 1997

This page hosted by Get your own Free Home Page