ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑΣ

Κωνσταντίνος Καλλίγνωμος

1. ΣΤΟΧΟΙ

Στόχοι του μαθήματος «Κοινωνική Δημογραφία» είναι:

• 1.1 Να εφοδιάσει το μαθητή με γνώσεις σχετικές με την κατανομή τον πληθυσμού-στο χώρο και κατά κατηγορίες-καθώς και με την κίνηση-εξέλιξή του.
• 1.2 Να τον βοηθήσει ώστε να προσεγγίσει το «δημογραφικό πρόβλημα» της Ελλάδας, συνδυαζόμενο με κοινωνικές και κοινωνιολογικές ερμηνείες.
• 1.3 Να τον ενημερώσει για την έρευνα των αιτιών και των συνεπειών των πληθυσμιακών μεταβολών καθώς και των νόμων στους οποίους υπακούουν τα πληθυσμιακά φαινόμενα.
• 1.4 Να του επιτρέψει να κατανοήσει την ποικιλομορφία των "δημογραφικών καθεστώτων" μέσα απο μια εθνογραφική προσέγγιση, βοηθώντας έτσι σε μια ολιστική κατανόηση του πληθυσμού.
• 1.5 Να του επιτρέψει να κατανοήσει την κοινωνική διάσταση της μεταναστευτικής κίνησης ώστε ο μαθητής: α)να ευαισθητοποιηθεί απέναντι στο σημερινό προβληματισμό σχετικά με τους μετανάστες ή/και λαθρομετανάστες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό(Ευρώπη) και ιδιαίτερα απέναντι στη διαδικασία της οικονομικοκοινωνικής τους ένταξης. β)να αντιληφθεί τα αίτια και τις επιπτώσεις του εσωτερικού μεταναστευτικού ρεύματος που παρατηρήθηκε στη χώρα μας και που οδήγησε σε φαινόμενα όπως η "αστυφιλία" και η "ερήμωση της υπαίθρου".
• 1.6 Να τον μυήσει σε θέματα συλλογής δημογραφικών στοιχείων και των μεθόδων που χρησιμοποιεί η δημογραφική επιστήμη και να του δώσει πρακτικά εφόδια ώστε να μπορέσει να συμμετάσχει με επιτυχία σε μελλοντικές απογραφές πληθυσμού που οργανώνονται απ'την Ε.Σ.Υ.Ε.[¹]
• 1.7 Να τον εισαγάγει σ'ένα διακλαδικό πλαίσιο διδασκαλίας, μέσα απο ανωτέρου επιπέδου έννοιες, όπου η προσέγγιση των δημογραφικών φαινομένων γίνεται με τη βοήθεια γνωστικών εργαλείων και συμπερασμάτων που ανήκουν σε διαφορετικούς γνωστικούς κλάδους (π.χ. κοινωνιολογία, οικονομία, μαθηματικά κ.λ.π.).
• 1.8 Να τον βοηθήσει να βρει απαντήσεις στο ερώτημα «τι είναι κοινωνικές επιστήμες» αφού η δημογραφία είναι κατ'εξοχήν επιστήμη του ανθρώπου, με αντικείμενο και μεθόδους που αποτελούν σημεία συνάντησης των επιστημών του ανθρώπου (επιστήμη σταυροδρόμι).
• 1.9 Να συμβάλει γενικότερα στη «δημογραφική αγωγή» του μαθητή (που πλησιάζει την ενηλικίωση)
  [²] και που μπορεί να αποτελεί σημαντική πτυχή της πολιτικής αγωγής.

2. ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟ[³]

• 2.1 Η δημογραφία ως επιστήμη. Τομείς της δημογραφικής έρευνας. Η κοινωνική δημογραφία και η ιστορία της. Πηγές και μέθοδοι συλλογής δημογραφικού υλικού. Εφαρμογή των δημογραφικών συμπερασμάτων. Απογραφή πληθυσμού.
• 2.2 Ορολογία: πληθυσμός, κοινωνία, λαός. Ιστορία και εξέλιξη του γήινου πλη8υσμου.Βασικές δημογραφικές διαδικασίες και η μεταβολή του πληθυσμού: βιολογική-μηχανική ανανέωση. θεωρίες και ιδεολογίες γύρω απ'τον πληθυσμό.[⁴]
• 2.3 Υπολογισμός της μέσης ετήσιας αύξησης/μείωσης ενός πληθυσμού. Το μοντέλο αύξησης του πληθυσμού και η λογιστική καμπύλη. Η δομή του πληθυσμού: ο δείκτης αναλογίας φύλων και η επεξεργασία των πυραμίδων πληθυσμού. Παραδείγματα. Η έννοια του "δημογραφικού καθεστώτος" και της "δημογραφικής ανακατάταξης". Φτωχές και πλούσιες χώρες: παράδειγμα Ελβετία-Αιθιοπία (εθνογραφία του πληθυσμού).[⁵]
• 2.4 Αναπαραγωγή και φθορά του πληθυσμού: ’Εννοια και μέτρηση της γεννητικότητας. Γεννητικότητα, γονιμότητα, αντισύλληψη. Παράγοντες που διαμορφώνουν τη Γεννητικότητα. Έννοια και μέτρηση της θνησιμότητας. θνησιμότητα - μακροβιότητα -προσδοκία ζωής. Παράγοντες διαμόρφωσης της θνησιμότητας. Παράδειγμα: Ελλάδα και "δημογραφικό πρόβλημα". Η κοινωνιολογική του ερμηνεία.
• 2.5 Κινητικότητα τον πληθυσμού. Μορφές κινητικότητας: γεωγραφική, κοινωνική. Γεωγραφική κινητικότητα και τα είδη της. Μετανάστευση και κριτήρια διάκρισης της. Παράγοντες που προκαλούν τη μεταναστευτική κίνηση και τρόπος μέτρησής της. Παράδειγμα: Ελλάδα στον 20ο αιώνα.
• 2.6 Τα σύγχρονα διεθνή μεταναστευτικά ρεύματα. Ευρώπη: κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, δημογραφικές επιπτώσεις της εξωτερικής και εσωτερικής μεταναστευτικής κίνησης σήμερα. Κοινωνιολογική ερμηνεία φαινομένων που δημιουργεί η μεταναστευτική κίνηση: α)στις χώρες υποδοχής, β)στις χώρες προέλευσης. Ευρώπη και Τρίτος Κόσμος. Δημογραφικές προβλέψεις για τον πληθυσμό τον 21ο αιώνα.

3. ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

3.0 Η αξιολόγηση των μαθητών θα γίνει με βάση

• α)μια από τις παρακάτω εργασίες αξιολόγησης,
• β)τη συμμετοχή τους στο μάθημα (προφορική),
• γ)τη συμμετοχή τους στις γραπτές δοκιμασίες.

0ι εργασίες Θα είναι υποχρεωτικές και Θα παρουσιάζονται στο τέλος κάθε σχετικής διδακτικής ενοτητας.0ι εργασίες Θα παίζουν ρόλο συμπληρωματικό (εφαρμογή ή/και επέκταση) της διδασκαλίας γι'αυτό θα αναλαμβάνονται από ομάδες μαθητών (5-6 άτομα) και ύστερα απο συνεργασία με τον διδάσκοντα(ή/και με τους υπόλοιπους καθηγητές του σχολείου).

Προτεινόμενες εργασίες:

• 3.1 Απογραφή πληθυσμού και κατοικίας στην Ελλάδα. Ιστορική αναδρομή και παρουσίαση της δομής του απογραφικού δελτίου που χρησιμοποιήθηκε στην απογραφή του 1991. Πλεονεκτήματα-μειομεκτήματα της απογραφικής μεθόδου.
• 3.2 Πληθυσμιακές Θεωρίες (l9ος αιώνας):δημογραφική(Μάλθους)-οικονομική(Μαρξ) λύση στο πρόβλημα του πληθυσμιακού μεγέθους. Κριτική παρουσίαση των δύο Θεωριών(σημεία σύγκλισης, απόκλισης, μεταγενέστερη απήχηση κ.λ.π).
• 3.3 Κριτική παρουσίαση των πυραμίδων του πραγματικού πληθυσμού της Ελλάδας στις απογραφές του 1971 και του 1981.Σχεδιασμος και παρουσίαση της "λογιστικής" καμπύλης του πληθυσμού της Ελλάδας σύμφωνα με τις απογραφές απ'το 1971 μέχρι το 1991.
• 3.4 Κριτική παρουσίαση της δημογραφικής ανακατάταξης στις "φτωχές" και "πλούσιες" χώρες. Μελλοντικές δημογραφικές προβλέψεις. Προσπάθειες επίλυσης του υπερπληθυσμού στις ελάχιστα αναπτυγμένες χώρες και ο ρόλος του Ο.Η.Ε.
• 3.5 Κατάρτιση και παρουσίαση συλλογής ειδήσεων, άρθρων και επιστολών απ'τον τύπο για το "δημογραφικό πρόβλημα" της Ευρώπης. Εθνικές και πολιτικές προεκτάσεις του Θέματος.
• 3.6 Κατάρτιση και παρουσίαση αρθρογραφίας του Τύπου για τους πρόσφυγες/μετανάστες στην Ελλάδα την τριετία 1989-1991. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στους Αλβανούς/Βορειοηπειρώτες και στο φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης.
• 3.7 Η μετανάστευση των Ελλήνων προς τη Γερμανία (συγκεκριμένα στην πρώην Ο.Δ.Γ) και την Αυστραλία και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Ιστορική αναδρομή. ‘Εμφαση στα αίτια της μεταναστευτικής κίνησης, στις συνέπειες της μετανάστευσης στην εκπαίδευση, τη γλώσσα και γενικότερα στην πολιτισμική ταυτότητα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[¹] Η προσπάθεια αυτή θα συμβάλει ώστε να ξεπεραστεί ένα από τα βασικότερα μειονεκτήματα της απογραφικής μεθόδου που είναι η εσφαλμένη εικόνα του πληθυσμού, εξαιτίας των λαθών που αποδίδονται στο ανειδίκευτο προσωπικό που χρησιμοποιείται.

[²] Το συγκεκριμένο μάθημα υποστηρίζω ότι πρέπει να απευθύνεται σε μαθητές Β' ή Γ' λυκείου, δηλ. σε άτομα που είναι πιο κοντά στην "πλήρη" ένταξη τους στην κοινωνία.

[³] Για την εκπόνηση του Θεματολογίου χρησιμοποιήθηκε η εξής βιβλιογραφία:

Δ.Γ.ΤΣΑΟΥΣΗΣ, Κοινωνική Δημογραφία, εκδ.GUΤΕΝΒΕRG, Αθήνα 1986.

JACQUES VΑLLΙΝ, Ο πληθυσμός της γης, εκδ.GUΤΕΝΒΕRG, Αθήνα 1989.

Ι.ΡΕΝΤΖΟΣ, Σημειώσεις Κοινωνικής Δημογραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 1991.

[⁴] Γίνεται αναφορά στους: Γουίλιαμ, Τ.Ρ.Μάλθους, Κ. Μαρξ, νεομαλθουσιανούς.

[⁵] Η εθνογραφική προσέγγιση μπορεί να γίνει με την ταυτόχρονη παρουσίαση εποπτικού υλικού, όπου θα παρουσιάζονται δημογραφικά στοιχεία απο διαφορετικές -δημογραφικά- χώρες.

[HOME PAGE] | [ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ] | [ΕΙΔΟΣ ΘΕΜΑΤΩΝ] | [ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ] | [ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ]

---

This page hosted by Get your own Free Home Page