Το κινηματογραφικό έργο του Τζον Φορντ αποτελεί οπωσδήποτε
μια αξεπέραστη μεταφορά του μυθιστορήματος

"ΤΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ ΤΗΣ ΟΡΓΗΣ":
ΜΙΑ ΟΠΤΙΚΟΓΡΑΦΟΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
ΤΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΤΖΟΝ ΣΤΑΪΝΜΠΕΚ

Τέσσερη Ασπασία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η μεταφορά του μυθιστορήματος "Τα σταφύλια της οργής" σε οπτικογραφοακουστική μορφή περιλαμβάνει :

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

Ο John Steinbeck (1902 - 1968) φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ της Καλιφόρνιας αλλά δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις σπουδές του. ‘Εγινε εργάτης, έτσι οι εμπειρίες που περιγράφει είναι αυθεντικές. Το 1935 έγινε γνωστός με το TORTILLA FLAT, μια ιστορία των μεξικάνων αμερικάνων. Στο DUBIOUS BATTLE, 1936, περιγράφει μια απεργία αγροτών που οργανώνεται από δύο μαρξιστές εργάτες, ενώ στο MICE AND ΜΕΝ αναφέρεται πάλι σε μετανάστες εργάτες. Το 1939 κερδίζει το βραβείο PULITZER για το έργο του Τα σταφύλια της οργής.

Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου γράφει προπαγανδιστικά έργα όπως το ΤΗΕ ΜΟΟΝ IS DOWN που αναφέρεται στους νορβηγούς κάτω από τη ναζιστική κυριαρχία ενώ εργάζεται και ως πολεμικός ανταποκριτής.

Αμέσως μετά τον Πόλεμο, τα έργα του είναι πιο ήπια και συναισθηματικά, ενώ λίγο αργότερα καταλήγουν σε αποδυναμωμένα έργα ψυχαγωγίας και δημοσιογραφίας με 35 συνειδητές προσπάθειες να ξαναεπιβάλει το ανάστημα του κορυφαίου συγγραφέα : 1950, BURNING BRIGHT, 1952, EASΤ OF EDEN, 1961, ΤΗΕ WINTER OF OUR DISCONTENT. Κανένα όμως δεν ήταν τόσο καλό όσο τα προπολεμικά του έργα. Το Ανατολικά της Εδέμ, ένα φιλόδοξο έπος για τις ηθικές σχέσεις ενός καλιφορνέζου γαιοκτήμονα με τους δύο γιους του, έγινε και ταινία το 1955.'Εγραψε και σενάρια από τα οποία ξεχωρίζουν το FORGOTTEN VILLAGE, 1941 και το VIVA ZAPATA, 1952.

Η φήμη του οφείλεται περισσότερο στα έργα της δεκαετίας του ’30. Τα έργα αυτά είναι νατουραλιστικά, δημιουργεί πλούσια συμβολικές δομές και αποδίδει στους χαρακτήρες του αρχετυπικές ιδιότητες. 'Εχουν ως θέμα τους τους αγρότες και την εργατική τάξη.

Τα πιο γνωστά έργα του είναι τα εξής :

Στο έργο του διακρίνονται δύο κατευθύνσεις : ιστορίες απλών υπάρξεων που τις κυβερνούν οι βιολογικοί νόμοι και ταξική πάλη.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Βρισκόμαστε στην πολιτεία της Οκλαχόμας. Η σοδειά δεν έχει πάει καλά. Οι αγρότες εκδιώκονται βίαια από τη γη τους. Το τρακτέρ έρχεται να αντικαταστήσει την ανθρώπινη εργασία, διαταράσσοντας ανεπανόρθωτα την ήδη ευαίσθητη ισορροπία στη σχέση του ανθρώπου με τη γη. Η γη ανήκει στην Τράπεζα, σ'αυτό το απρόσωπο τέρας που δεν έχει συναισθήματα, δεν έχει μνήμη για να θυμάται ποιος πολέμησε γι'αυτή τη γη. Η απόφαση είναι τελεσίδικη: πρέπει να φύγουν.

0 Τομ Τζόουτ αποφυλακίζεται έχοντας εκτίσει τέσσερα χρόνια ποινής. Επιστρέφει στη γη που μεγάλωσε και βρίσκει το σπίτι του κατεστραμμένο, την περιοχή έρημη, τον πάστορα χωρίς πίστη και χωρίς τίποτε άλλο άλλωστε και το μοναδικό εναπομείναντα κάτοικο να ζει σε ημιάγρια κατάσταση. Μαζί με τον πάστορα βρίσκει την οικογένειά του που είναι έτοιμη να ξεκινήσει με ένα παλιό καμιόνι για την Καλιφόρνια, γεμάτη όνειρα για μια εύφορη γη και μια καλύτερη ζωή. Πριν φύγουν, ξεπουλούν τα υπάρχοντά τους σε εξευτελιστικές τιμές, μαζί και το παρελθόν τους.

Προκηρύξεις που μοιράζονται σε διάφορες πόλεις υπόσχονται δουλειά και στο μυαλό των ανθρώπων η Καλιφόρνια μοιάζει με παράδεισος, όπου τα σπίτια είναι λευκά, οι πορτοκαλιές φορτωμένες και τα σταφύλια άφθονα.

Το σπίτι και η γη δεν έχουν πια νόημα για την οικογένεια. Το φορτηγό είναι τώρα η εστία της οικογένειας συμβολικά, στην ουσία το μέσο που θα τους βοηθήσει να βρουν μια νέα εστία.

Μαζί με την αισιοδοξία και τον ενθουσιασμό υπάρχει και κάποια υποψία για το τι τους επιφυλάσσει το μέλλον. Στο δρόμο αρχίζουv να επιβεβαιώνονται από διάφορες μαρτυρίες ανθρώπων που συναντούν. Μαζί με την οικογένεια Τζόουτ, 250 χιλιάδες άνθρωποι με 50 χιλιάδες αυτοκίνητα ακολουθούν την ίδια πορεία. Στο δρόμο πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης, ενώ οι υποψίες μεγαλώνουν καθώς ακούγονται από τους εμπόρους στην πορεία διάφορες φήμες για απαγόρευση της εισόδου στην Καλιφόρνια.

Ο θάνατος του παππού, φέρνει στην οικογένεια ένα μεγάλο δίλημμα: να τηρήσουν το νόμο και τα ήθη ,θυσιάζοντας το ταξίδι τους, ή να δώσουν μια πρακτική λύση στο πρόβλημα της ταφής; Η ανάγκη τους οδηγεί στην επιλογή της χειρότερης ηθικά και νομικά λύσης.

Οι δυσκολίες του ταξιδιού είναι πολλές και η μητέρα αρχίζει να παίζει ηγετικό ρόλο στην οικογένεια με κύριο μέλημά της να μην την αφήσει να διασπαστεί. 0 Τομ με τον αδερφό τον Αλ, διαπιστώνουν ότι εκτός απ'αυτούς, εκατοντάδες άλλα φορτηγά, σε παρόμοια με τη δική τους κατάσταση, κατευθύνονται προς τη δύση. Το ίδιο διαπιστώνουν και οι υπάλληλοι των μαγαζιών της λεωφόρου 66 που προσφέρουν καφέ και φαγητό στους οδηγούς. Οι καινούργιοι περαστικοί δε ζητούν φαγητό αλλά βενζίνη, νερό και λίγο ψωμί, και κουβαλούν μαζί τους οικογένεια και νοικοκυριό, όλα φορτωμένα σ'ένα φορτηγό.

Στην κατασκήνωση όπου μένουν για λίγο οι Τζόουτ, μια θλιβερή φιγούρα που έρχεται από την Καλιφόρνια, σε αντίθεση με τους άλλους, περιγράφει μια κατάσταση τελείως διαφορετική από αυτή που οραματίζονται. Τα παιδιά του πέθαναν από την πείνα και οι εργάτες που ζητούνται είναι λίγοι. Πρόκειται για ένα παιχνίδι κερδοσκοπίας των εργολάβων. Διαλέγουν τους εργάτες με τη μεγαλύτερη ανάγκη και προσφέρουν τα χαμηλότερα μεροκάματα. Υπάρχει πάντα μεγαλύτερη προσφορά εργασίας απ'όσο ζήτηση. Τα νέα αυτά θορυβούν τους κατασκηνωτές.

0 κόσμος των ανθρώπων αυτών αλλάζει. Από αγρότες γίνονται μετανάστες. Το να στήνουν και να μαζεύουν το τσαντίρι τους γίνεται πια συνήθεια. Νέες συλλογικότητες γεννιούνται μέσα απ'το νέο τρόπο ζωής. Η αλληλοβοήθεια και ο σεβασμός χαρακτηρίζει τις σχέσεις τους. 'Ολοι μοιράζονται αυτά που έχουν, ακόμα και τη φρόνηση. Οι πιο συνετοί παίζουν το ρόλο του κυβερνήτη. Οι δουλειές μοιράζονται και αυτές και οι γνωριμίες δίνουν και παίρνουν κυρίως ανάμεσα σε παλιούς συμπατριώτες. Μιλούν με νοσταλγία για το παρελθόν και με αμφιβολία και ανασφάλεια για το μέλλον.

Από τη στιγμή που φτάνουν στην Καλιφόρνια αρχίζουν να αντιμετωπίζουν την άσχημη συμπεριφορά των ντόπιων. Η αστυνομία τους διώχνει από το Νηντλς και κάποιος τους αποκαλεί "όκιους". 'Οκιος ήταν κάποτε αυτός που καταγόταν από την 0κλαχόμα, τώρα είναι ένας μάλλον αρνητικά φορτισμένος χαρακτηρισμός.

Οι Τζόουτ φτάνουν στον προορισμό τους όχι χωρίς απώλειες. Η γιαγιά πεθαίνει και ένας γιος αποφασίζει να ζήσει δίπλα στο ποτάμι. Λίγο αργότερα, η έγκυος κόρη θα εγκαταλειφθεί από τον άντρα της. Φτάνοντας, χωρίς καθόλου λεφτά αλλά γεμάτοι ελπίδες θαυμάζουν το πλούσιο τοπίο.

300.000 μετανάστες έχουν φτάσει στην Καλιφόρνια από τις πολιτείες Οκλαχόμα, Αρκάνσας, Κάνσας, Τέξας, και Νέο Μεξικό. Κατασκηνώνουν συνήθως κοντά στο ποτάμι όπου δημιουργούν ξεχωριστούς οικισμούς. Φτιάχνουν σπίτια από χαρτόνι και βλέπουν μεγάλες εκτάσεις εύφορης γης να μένουν ακαλλιέργητες. Αυτό τους βάζει σε σκέψεις. Η πείνα, η ανάγκη, η εικόνα των παιδιών τους και η αδικία δημιουργούν επαναστατικά αισθήματα στους φτωχούς όκιους που επιπλέον έχουν ν'αντιμετωπίσουν το ρατσισμό των ντόπιων που τους φοβούνται και τους διώχνουν βίαια από τις περιοχές όπου κατασκηνώνουν.


Ο χάρτης παρουσιάζει με προσέγγιση τη διαδρομή
που ακολούθησαν οι Τζόουτ από την Οκλαχόμα στην Καλιφόρνια

Η Καλιφόρνια ανήκε κάποτε στους Μεξικανούς. 0ι Αμερικάνοι τους διώχνουν βίαια διψασμένοι για γη, αλλά η σχέση τους με αυτή αλλάζει σιγά-σιγά. Η ιδιοκτησία αρχίζει να συγκεντρώνεται στα χέρια λίγων που δεν είναι αγρότες αλλά επιχειρηματίες. Δεν έχουν καμία επαφή με τη γη, την εκμεταλλεύονται με τον τρόπο που θα τους αποφέρει μεγαλύτερα κέρδη, προπωλώντας και προαγοράζοντας σοδειές, διατηρώντας μαγαζιά από τα οποία ψώνιζαν οι ίδιοι οι εργάτες (που στο τέλος έβγαιναν χρεωμένοι!) και με χρήση φτηνής εργασίας από την Kίνα, την Ιαπωνία, τις Φιλιππίνες και το Μεξικό.

Οι μετανάστες συνειδητοποιούν την ανάγκη οργάνωσης και συλλογικής δράσης. Σ' αυτά παίζουν ρόλο οι εργατικές νίκες της ίδιας εποχής. Οι αρχές όμως εξαρθρώνουν οποιαδήποτε οργάνωση πριν ακόμη πάρει κάποια μορφή. Οι ντόπιοι μαγαζάτορες, υπάλληλοι, φτιάχνουν οπλισμένες ομάδες γιατί φοβούνται ότι οι δουλειές τους κινδυνεύουν. Κάνουν επιθέσεις σε κατασκηνώσεις μεταναστών, ενώ οι μετανάστες σκοτώνονται μεταξύ τους για τις λίγες δουλειές που υπάρχουν.

Oι Τζόουτ φεύγουν από το Μπέικερσφηλντ για το Ουίτπατς όπου βρίσκουν θέση σε κρατική κατασκήνωση. Εκεί τα πράγματα είναι καλύτερα. Υπάρχει αυτοδιοίκηση και δε γίνονται επιθέσεις από την αστυνομία ή τους ντόπιους. 'Ομως δεν υπάρχει δουλειά. 0 προτελευταίος σταθμός των Τζόουτ είναι το αγρόκτημα Χούπερ όπου χωρίς να το καταλάβουν γίνονται απεργοσπάστες. Τα μεροκάματα πέφτουν απότομα και η οικογένεια ξαναφεύγει και καταλήγει σε κάτι παλιά βαγόνια, μαζί με άλλες οικογένειες μεταναστών.

0 Κέιζι, από φιλήσυχος πάστορας, γίνεται ηγέτης μιας απεργίας και σκοτώνεται από αστυνομικούς σε μια συμπλοκή στην οποία ο Τομ Τζόουτ συμμετέχει. Τα τελευταία λόγια τον Κέιζι τον επηρεάζουν αποφασιστικά. 'Ομως τα βάσανα της οικογένειας Τζόουτ συνεχίζονται. Και ενώ η κατάσταση επιδεινώνεται με τη συνεχή βροχή που γίνεται πλημμύρα, συνεχίζουν να προσφέρουν ότι έχουν ως την τελευταία στιγμή. Η Ρόζα που γέννησε ένα νεκρό μωρό προσφέρει το γάλα της για να σώσει έναν ετοιμοθάνατο και ο Τομ φεύγει για να συνεχίσει το έργο τον Κέιζι.

"Πώς θα μαθαίνω νέα σου" τον ρωτάει η μητέρα του στην τελευταία τους συνάντηση. "...Θα βρίσκομαι αόρατος παντού...όπου κι αν γυρίσεις να κοιτάξεις. 'Οπου αγωνίζονται οι πεινασμένοι για να βρουν να φαν, θα 'μαι κι εγώ εκεί. 'Οπου κανένας πολισμάνος χτυπάει κάποιον άνθρωπο, θα 'μαι κι εγώ εκεί, Θα 'μαι μες τη φωνή των οργισμένων ανθρώπων και μες στο γέλιο των παιδιών, σαν είναι πεινασμένα και ξέρουν πως το φαγητό ειν'έτοιμο. Και όταν πια οι δικοί μας θα τρων απ'όσα οι ίδιοι αναστήσανε, και όταν πια θα ζούνε μες στα σπίτια που χτίσανε οι ίδιοι έ, θα βρίσκομαι κι εγώ εκεί..."

Επιλογή θεμάτων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ξεχωριστό αντικείμενο διδασκαλίας

[Οι παραπομπές αναφέρονται στα σχετικά σημεία τον μυθιστορήματος από τις εκδόσεις Γράμματα, 1982].

ΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ WOODY GUTHRIE

0 WOODY GUTHRIE είναι κορυφαίος παραδοσιακός τραγουδιστής της Αμερικής, ίσως γιατί ήταν ο μόνος λευκός CΟUΝΤRΥ-ΒLUΕS τραγουδιστής πριν το Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του με τους αγρότες της Οκλαχόμας και αυτοί καθώς και ζητήματα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα ήταν τα βασικότερα θέματα των τραγουδιών του. Ταξίδεψε σε ολόκληρη την Αμερική μπαίνοντας κρυφά σε τρένα που μετέφεραν κάρβουνο, όπου συναντούσε τους ανθρώπους για τους οποίους έγραφε τα τραγούδια του.

Η κιθάρα του ήταν γνωστή για τη χαραγμένη επάνω της επιγραφή "αυτή η κιθάρα σκοτώνει φασίστες". Μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο, το τραγούδι του "THIS LAND IS YOUR LAND" κόντεψε να γίνει εθνικός ύμνος της Αμερικής. Τελικά απορρίφθηκε από το κογκρέσο γιατί οι στίχοι "δεν έδειχναν αρκετό σεβασμό στο θεσμό της ιδιοκτησίας". Θύμα των διώξεων τον μακαρθισμού, πέθανε πάμφτωχος σε κρατικό ψυχιατρείο στα τέλη της δεκαετίας τον'60. Πολλοί καλλιτέχνες μέχρι σήμερα αγωνίζονται για την αποκατάστασή του.

[Στην παρουσίαση της εργασίας παρουσιάστηκαν και ακούστηκαν και τα τραγούδια του για τα "Σταφύλια της οργής"]

[HOME PAGE] | [ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ] | [ΕΙΔΟΣ ΘΕΜΑΤΩΝ] | [ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ] | [ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ]

This page hosted by GeoCities Get your own Free Home Page



1