HUMAN AND CULTURAL GEOGRAPHY

Fred M. Shelley και Audrey E. Clarke

Με τις περισσότερες από 400 σελίδες, τις περίπου διακόσιες εικόνες και τους περίπου 200 χάρτες ποικίλων μορφών, το βιβλίο "Ανθρωπογεωγραφία και Γεωγραφία του Πολιτισμού" (ή -γιατί όχι;- "Ανθρωπική και Πολιτιστική Γεωγραφία") αποτελεί μια εντυπωσιακή έκδοση. Πέρα από τον όγκο, η πολυσχιδής μορφοποίηση της ύλης με πίνακες περιεχομένων, εισαγωγές κεφαλαίων και ανακεφαλαιώσεις, ερωτήσεις ελέγχου κατανόησης της ύλης και πολλά άλλα ένθετα κείμενα καθιστούν αυτή τη "σύνολη απεικόνιση" (global perspective) του κόσμου ένα σημαντικό εργαλείο γεωγραφικής διδασκαλίας και μαθητείας.

Χωρίς αμφιβολία, ο βιβλιόφιλος αναγνώστης της Human and Cultural Geography των Fred M. Shelley και Audrey E. Clarke αισθάνεται πολύ ικανοποιημένος με το ξεφύλλισμα και την "διαγώνια" ανάγνωση του βιβλίου: Η ζωντανή κεφαλαιοποίηση και υποκεφαλαιοποίηση, οι εύστοχες επεξηγήσεις στο πρωτότυπο εικονογραφικό και χαρτογραφικό υλικό και η πλούσια βιβλιογραφία κατά κεφάλαιο κάνουν το βιβλίο ένα χρηστικότατο βοήθημα.

Ωστόσο το ζητούμενο είναι πάντοτε η λειτουργία του διδακτικού υλικού στη συγκεκριμένη τάξη και στο σπίτι του συγκεκριμένου μαθητή, που τίποτα δεν μπορεί να την προεξοφλήσει. Παρόλα αυτά η προσπάθεια εκ μέρους των συγγραφέων να οπτικοποιήσουν όσο γίνεται περισσότερο την πληροφορία και να αυξήσουν την "ενεργό" επιφάνεια των κειμένων μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο μαθητής ή ο φοιτητής που θα έχουν αυτό βιβλίο θα αποκομίσουν και θα συγκρατήσουν ένα μέγιστο πληροφοριών.

Η οπτικοποίηση των πληροφοριών γίνεται, όπως είπαμε, χάρη στην πυκνή εικονογράφηση και χαρτογράφηση. Για παράδειγμα, στη θεωρία βιομηχανικής χωροθέτησης κατά Weber, με δυο πρώτες ύλες, δίδεται ένα ωραίο σχήμα. Σ'αυτό ισορροπούν σταθμά που αντιπροσωπεύουν τις πρώτες ύλες (χημικά και ξυλεία) και την αγορά, οπότε από την αντιστάθμιση προκύπτει (όπως στα πειράματα σύνθεσης δυνάμεων στη Φυσική) η θέση του εργοστασίου. Εξάλλου με παραστατικούς θεματικούς χάρτες αποδίδεται η διάδοση της μουσικής τύπου counrty και ροκ-εντ-ρολ με βάση τα ποσοστά ραδιοσταθμών ανά πολιτεία των ΗΠΑ, που εκπέμπουν τα δυο αυτά είδη αμερικάνικης μουσικής.

Η ενεργός επιφάνεια των κειμένων, για την οποία κάνουμε λόγο στην προηγούμενη παράγραφο, αυξάνεται με πολυάριθμα εργαλειακά ένθετα και πίνακες. Αυτά είναι η προκαταρκτική θεώρηση του κεφαλαίου σε αριθμημένες παραγράφους , το εναρκτήριο κείμενο, τα ένθετα ειδικών θεμάτων (μισή σελίδα), οι ερωτήσεις κρίσης σε εικόνες και χαρτογραφημένα φαινόμενα, η περίληψη, η ορολογία και η βιβλιογραφία. Είναι φανερό ότι η αναδόμηση του υλικού που προκύπτει από τις προσεγγίσεις αυτές αυξάνει την πληροφοριακότητα και τις δυνατότητες απομνημόνευσης και εμβάθυνσης.

Αν και το βιβλίο απευθύνεται σε αμερικανικό σπουδαστικό πληθυσμό ή, γενικά, αγγλόφωνο, κρατάει σε σωστές αναλογίες τις αμερικανικές ως προς τις παγκόσμιες πληροφορίες. Στις σελίδες 129-172, που πήραμε στην τύχη, υπάρχουν 8 αμερικανικοί χάρτες σε σύνολο 21. Ας σημειώσουμε ότι για τον μέσο ανά τον κόσμο σπουδαστή γεωγραφίας οι αμερικανικές γεωγραφικές πληροφορίες δεν έχουν απολύτως εθνικό ή εσωτερικό χαρακτήρα για τις ΗΠΑ. Πραγματικά, η διάδοση που βρίσκει η αμερικανική κουλτούρα (και η εμπορική επιβολή της βέβαια) καθιστούν το αμερικανικό δεδομένο παγκόσμιο, ή και εθνικό για οποιαδήποτε άλλη χώρα. Για δύο λόγους: είτε επειδή το σχετικό ζήτημα αφορά με ανάλογα μεγέθη και την επιμέρους χώρα (π.χ. η διάδοση του αυτοκινήτου) είτε επειδή οι ΗΠΑ αποτελούν μια κεντρική γεωγραφική και γεωπολιτική πραγματικότητα. Πέραν αυτών, η επιμελημένη συλλογή και μελέτη στατιστικών και γεωγραφικών δεδομένων στις ΗΠΑ αποτελούν μια καλή ευκαιρία αξιοποίησης διδακτικού υλικού. Συνεπώς το βιβλίο Human and Cultural Geography των Fred M. Shelley και Audrey E. Clarke μπορεί να θεωρηθεί μια παγκόσμια γεωγραφία όπως άλλωστε το εννοεί και ο υπότιτλος A Global Perspective. Με άλλα λόγια, το βιβλίο αυτό θα μπορούσε άνετα να μεταφραστεί και να διαδοθεί σε μια άλλη χώρα. Σ’αυτό μπορεί να συντελέσει και το γεγονός ότι η παγκόσμιος χάρτης «ορθοφαν(τ)ικής προβολής-Robinson» που χρησιμοποιείται παντού στο βιβλίο αποτελεί μια συμβιβαστική προσέγγιση απεικόνισης της υδρογείου.

Οι ελάχιστες παρατηρήσεις μας, που εκ των πραγμάτων γίνονται ανεξάρτητα από διδακτική εμπειρία που να απορρέει από τη χρήση του συγκεκριμένου βιβλίου μέσα σε αίθουσα, θα μπορούσαν να είναι οι εξής: ‘Ενα γενικό ζήτημα: Ενώ το βιβλίο περιέχει αρκετά υπολογιστικά θέματα (κλίμακες, πληθυσμός, χωροθέτηση, συσχέτιση κ.α.) δεν προτείνονται καθόλου υπολογιστικές εφαρμογές και αριθμητικές ή αλγεβρικές ασκήσεις. Η «μαλακή» προσέγγιση της γεωγραφικής ύλης αποτελεί μια παράδοση στη διδακτική γεωγραφική βιβλιογραφία. Πιστεύουμε όμως ότι κάποια μαθηματικοποίησή της θα μπορούσε να προσφέρει πολλά παιδαγωγικά πλεονεκτήματα. Τα μαθηματικά είναι μια γλώσσα με ιδιαίτερη εκφραστικότητα. ‘Οπως ενισχύουν τη διδακτική συγκρότηση της Φυσικής (αποξενώνοντας, όμως, είναι αλήθεια, πολλά άτομα από την πολιτιστική προσφορά της) μπορούν εξίσου καλά να προσφέρουν πολλά στοιχεία κωδικοποίησης της ύλης της σύγχρονης γεωγραφίας.

Δυο άλλες παρατηρήσεις μας συνδέονται με την τόσο πλούσια και άκρως επιμελημένη εικονογράφηση. Η πρώτη: Στη σελίδα 261, όπου συνεχίζεται το κεφάλαιο για τον τουρισμό, η φωτογραφία των τουριστών με την επεξηγηματική λεζάντα για τουρίστες που επισκέπτονται τη βρετανική πρωθυπουργική κατοικία (10 Downing Street) στο Λονδίνο, δείχνει στην πραγματικότητα το κτίριο της ανακτορικής φρουράς. Το επισήμανση γίνεται μόνο κατά την έννοια ότι το ασήμαντο αυτό λάθος μπορεί να αποτελεί δείγμα και άλλων παρόμοιων λαθών που παρεισέφρησαν κατά τη διαδικασία της έκδοσης, οπότε ο ανυποψίαστος διδάσκων θα ήταν εκτεθειμένος σε μια φωτογραφική σημειολογική ανάλυση σε εσφαλμένο υλικό.

Η δεύτερη αφορά τη σχεδιογραφική απεικόνιση του κατά ομόκεντρες ζώνες μοντέλου των πόλεων (σελ. 287). Το επάνω στρώμα δείχνει γεωμετρικά το μοντέλο ενώ το κάτω στρώμα αποτελεί μια κυκλική απεικόνιση της πόλης. Ο σχεδιαστής -όπως εξάλλου πολλοί μαθητές και φοιτητές, όταν μελετούν το ζήτημα αυτό- έχει αντιληφθεί την πόλη σαν μια κυκλική διάταξη «γύρω από το μαγκάλι». Η πραγματικότητα όμως είναι άλλη. Η πόλη μένει τετραγωνισμένη ή, ενπάση περιπτώσει, διατηρεί την υλική μορφή της και εκείνο που έχει θεωρητική κυκλική κατανομή είναι το εισόδημα των κατοίκων και όχι το οικιστικό απόθεμα.

Ανεξάρτητα από τέτοιες μικρές παρατηρήσεις επαναλαμβάνουμε τη θέση μας ότι το βιβλίο αποτελεί μια σημαντική προσπάθεια και ένα αξιόλογο αποτέλεσμα στο χώρο της γεωγραφικής διδακτικής βιβλιογραφίας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Fred M. Shelley, Audrey E. Clarke,
Human and Cultural Geography,
Wm. C. Brown Publishers, 1994

This page hosted by Get your own Free Home Page