พระราชประวัติรัชกาลที่ 2

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พระนามเดิมว่า "ฉิม" เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระ พุทธยอดฟ้าจุฬาโลก และสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี ทรงพระราชสมภพเมื่อ วันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2310 ที่ ตำบลอัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม

เมื่อพระองค็ทรงมีพระชนมายุ 2 พรรษา สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติสถาปนากรุง ธนบุรีเป็นราชธานี พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ได้เสด็จเข้ารับราชการในพระเจ้ากรุงธนบุรี และนำ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเข้ามาด้วย หลังจากโสกัณฑ์ (พิธีโกนจุก) เมื่อพระชนมายุ 13 พรรษาแล้ว ได้ไปศึกษาเล่าเรียนกับสมเด็จพระวันรัต (ทองอยู่) ที่วัดระฆังโฆสิตาราม

ตลอดสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี พระองค์โดยเสด็จพระบรมชนกนาถไปราชการสงครามทุกครั้งตั้งแต่มีพระ ชนมายุเพียง 8 พรรษา ครั้นพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ และเสด็จ ขึ้นเสวยราชย์ จึงโปรดสถาปนาพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เป็นสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ ทรงพระนาม ว่า "เจ้ากรมหลวงอิศรสุนทร " ได้ทรงผนวช ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม แล้วเสด็จจำพรรษา ณ วัดสมอราย (วัดราชาธิราช) จนกระทั่งพระชนมายุได้ 43 พรรษา เสด็จขึ้นเสวยราชย์สืบต่อจากสมเด็จพระบรมชนกนาถ

ในรัชสมัยของพระองค์ ได้ช้างเผือกคู่บารมี 6 เชือก จนได้สมญาว่า "พระเจ้าช้างเผือก" พระองค์ทรงมีพระ ปรีชาสามารถด้านศิลปะ วรรณกรรม และอื่น ๆ ดังได้ทรงพระราชนิพนธ์กาพย์เห่ชมเครื่องคาวหวาน ในหนังสือ ประชุมกาพย์เห่เรือ ของสมเด็จพระบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้ประทานคำอธิบายเกี่ยวกับกาพย์ เห่เรือชมเครื่องคาวหวานไว้