Πόλη του Μεξικού, Παρασκευή 12 Σεπτέμβρη 

   "Φτάσαμε; Εδώ είναι η πόλη του Μεξικού;" ρωτούσαν με αγωνία τα δύο μεγάλα χαρούμενα μάτια πίσω από τη μαύρη κουκούλα, όταν λίγο μετά τις δώδεκα το πρωί το καραβάνι των δεκαπέντε χιλιομέτρων - το καραβάνι των πεντακοσίων χρόνων εξεγέρσεων αγώνων, ελπίδων, με δυσκολία ανεβαίνει τις ελικοειδείς στροφές του δάσους του Nativitas, όπου πάνω από πέντε χιλιάδες κάτοικοι του Milpa Alta, Τlahuac και Xochimilco υποδέχονται με αποθεωτικές διαθέσεις την "πορεία των χιλίων 111", την πορεία των χωρίς φωνή, την πορεία των ξεχασμένων.  
   Μετά από ένα μαραθώνιο ταξίδι από την Τσιάπας στην "καρδιά του Μεξικού", μετά από αμέτρητες και απροσδόκητες στάσεις φιλοξενίας, στήριξης και αλληλεγγύης, φθάνουν στο ίδιο σημείο όπου το 1914 συναντήθηκε ο στρατός του Νότου του Εμιλιάνο Ζαπάτα με τη μεραρχία του Βορρά του Φρανσίσκο Βίγια και γίνονται δεκτοί ως θριαμβευτές, ως απελευθερωτές, ως σύμβολα-φορείς μιας μεγάλης νίκης. Ποιας νίκης; "Μα της νίκης του κινήματος", θα πει κάποιος.  
   Μετά από ώρες αναμονής κάτω και πάνω στις ιτιές και τους κέδρους η "κοινωνία των πολιτών" σε κατάσταση συναγερμού και πανζουρλισμού στροβιλίζεται με μουσικές και φωτοβολίδες, με ντάλιες και μαργαρίτες, με απίθανες ποσότητες φαγητού που κυριολεκτικά μπουκώνουν τα λεωφορεία των ζαπατίστας και των δεκάδων άλλων αντιπροσωπειών των ινδιάνικων λαών και οργανώσεων όπως το Λαϊκό Μέτωπο του Texcoco, η Ενωση των Λαών Ενάντια στην Καταπίεση της Loxicha, οι Επιτροπές Πολιτών για το Διάλογο του Jalisco, η Ένωση των Αγροτικών Oργανώσεων της Sierra del Sur, το Ενιαίο Κίνημα των Triqui, οι mazahuas, οι puperachas, οι mazatecos, η Λαϊκή και Ινδιάνικη Ένωση Αγροτών και Εργατών, το Λαϊκό Μέτωπο Francisco Villa.  
  
Στην τελετή κάθαρσης για "τον ερχομό καλύτερων ημερών" που πραγματοποιούν οι χορευτές Xolotl, o EZLN με τη φωνή του Isaac τονίζει με έμφαση πως "θα συνεχίσουμε τον αγώνα για την εκπλήρωση των συμφωνιών του San Andres, για τη δικαίωση των απαιτήσεών μας, ινδιάνικων και μη. Δεν παραδοθήκαμε και δεν πρόκειται να ξεπουληθούμε" και δεκάδες δημοσιογράφοι και ρεπόρτερ αναμεταδίδουν απευθείας το θερμό του λόγο μέσω ραδιοφώνων και κινητών. Είναι ο "άλλος" λόγος. O λόγος όπλο, ο λόγος πόνος, ο λόγος φωτιά, ο λόγος ανατροπή, ο λόγος μνήμη. O λόγος που μερικές ώρες αργότερα θα αντηχήσει σε ολόκληρη τη μεξικάνικη πρωτεύουσα, θα κατακτήσει το μυαλό και την καρδιά του μητροπολιτάνικου πληθυσμού, θα αφυπνίσει τις συνειδήσεις. 

Πάνω από τρεις ώρες θα βαδίσουν οι άντρες, οι γυναίκες και τα παιδιά από τις ζαπατιστικές κοινότητες -βάσεις στήριξης του EZLN - μαζί με τους χιλιάδες υποστηρικτές τους για να φθάσουν στην Πλατεία του Συντάγματος, το περίφημο Zocalo, το σημαιοστολισμένο και μεγαλόπρεπο εν όψει της μεγαλύτερης εθνικής γιορτής, της επετείου της ανεξαρτησίας του Μεξικού. Άφησαν πριν από τέσσερις μέρες τις πιο απομακρυσμένες και πιο ξεχασμένες γωνιές της εξεγερμένης γεωγραφίας της Τσιάπας, οι choles του βορρά, οι χωρικοί και οι χωρικές του πόνου και της πείνας, οι tzeltales και οι tzotziles των Oρεινών, των καταπράσινων και απότομων κρύων βουνών, των

   Είναι περίπου οκτώ το βράδυ. Oι κεντρικοί δρόμοι και τα πεζοδρόμια ξεχειλίζουν από χιλιάδες κόσμου που τους περικυκλώνει και τους ακολουθεί. Δεν κοιτάζουν ούτε με οίκτο, ούτε με περιέργεια, αλλά με ενθουσιασμό, με τρυφερότητα, με θαυμασμό. Είναι τμήμα της πορείας.  Χειροκροτούν, σφυρίζουν, ζητωκραυγάζουν, τρέχουν να τους αγκαλιάσουν, να τους φιλήσουν. "Mojbactik", τους απαντούν οι χίλιοι 111. "Είμαστε σύντροφοι". Δεκάδες μπλοκ οργανώσεων και ομάδων που είναι αδύνατον να απαριθμήσει κανείς, κάποιοι βετεράνοι του δρόμου λένε πως είναι η μεγαλύτερη διαδήλωση που έχουν δει. Κουκουλοφόροι και μη, tojolabales και triquis, "μητροπολιτάνοι" και φοιτητές, πιτσιρικαρία και νοικοκυρές, πανεπιστημιακοί και εργάτες, υπάλληλοι και δάσκαλοι με τα παιδιά τους, διανοούμενοι και mazahuas, και μαζί τους οι χαφιέδες- γύρω στους τέσσερις υπολογίζονται - για καθένα/μια από τους 1.111- απελπισμένοι από τη φοβερή κοσμοσυρροή. Τα ελικόπτερα δεν σταματούν να πετούν πάνω από τα κεφάλια μας, και να θυμίζουν στους ζαπατίστας τις κοινότητές τους. Σφυρίγματα αποδοκιμασίας και υψωμένες γροθιές. "Ζήτω ο EZLN", "η Τσιάπας δεν είναι καρτέλ, μακρυά ο στρατός", "δεν θα σταματήσουμε να χειροκροτούμε, η άτιμη κυβέρνηση πρέπει να πεθάνει", "χωρίς δικαιοσύνη, δεν υπάρχει ειρήνη" και ο ζαπατίστικος ύμνος συνοδεύουν ολόκληρη την πορεία των περίπου έξι χιλιομέτρων.        

   "Ήρθαμε μέχρι εδώ από τα βουνά του μεξικάνικου νότου. Είμαστε άντρες, γυναίκες και παιδιά. 
Εκπροσωπούμε τις χίλιες 111 ινδιάνικες κοινότητες που είναι στις γραμμές του EZLN (...) 
Περπατήσαμε ως εδώ με μία και μόνη σημαία. 
Τη σημαία που λέει "Φτάνει πια! Ποτέ πια ένα Μεξικό χωρίς εμάς" (...) 
   Αν ο Zedillo θέλει την ειρήνη, να τηρήσει το λόγο που έδωσε στους ινδιάνικους λαούς και να αποσύρει τους στρατιώτες του. Αν θέλει τον πόλεμο, εμπρός λοιπόν, οι ζαπατίστας ξέρουμε ν' αγωνιζόμαστε με τιμή και θάρρος, γιατί διαθέτουμε ένα όπλο πολύ ισχυρό, που η κυβέρνηση δεν έχει. 
Το όπλο αυτό το λένε αξιοπρέπεια. 
Με αυτό το όπλο κανείς και τίποτα δεν μπορεί να μας νικήσει(...)" 

   Η πλατεία σείεται για άλλη μια φορά: "Δεν είστε μόνοι". 
   Η διαδήλωση τελειώνει, όπως τελειώνουν όλες οι ζαπατιστικές πολιτικές εκδηλώσεις: με χορούς και με τραγούδια και με αδιαφιλονίκητο χιτ -μακράν όλων όπως λέει ο El Sup- το "La del mono colorado". 
Είναι το τέλος της πρώτης πράξης της εξαήμερης παραμονής των ζαπατίστας στην πόλη του Μεξικού, που κάποιες εφημερίδες χαρακτήρισαν ως "έπος των ζαπατίστας". Θα ακολουθήσουν μέρες πλούσιων κινητοποιήσεων και επικοινωνίας με ευρύτατες ομάδες της κοινωνίας των πολιτών και των ινδιάνικων λαών, απλή και δοκιμασμένη πρακτική του ζαπατισμού σε διαφορετικές στιγμές των "παρεμβάσεών" του στην πολιτική σκηνή.  

   O EZLN θα προσπαθήσει για άλλη μια φορά να κατασκευάσει έναν "καθρέφτη" όπου θα αντανακλώνται οι κοινωνικοί και πολιτικοί θιασώτες της χώρας, όπου θα μπορούν να "πουν το λόγο τους". Τόσο στο Ιδρυτικό Συνέδριο του ζαπατιστικού Μετώπου -όπου θα συμμετάσχουν ως παρατηρητές και μόνον- όσο και στη Δεύτερη Συνέλευση του Εθνικού Ινδιάνικου Συνεδρίου- στη πυραμίδα του Cuicuilco όπου "συναντιούνται το χρήμα και το δίκαιο" -όπως και στα πολυπληθέστατα πολιτικά και πολιτιστικά δρώμενα στην Πανεπιστημιούπολη και την Πλατεία των Τριών Πολιτισμών, οι ζαπατίστας, οι άνθρωποι που αρνούνται το πρόσωπό τους γιατί αρνούνται τη λήθη, θα "βγουν" από τη σιωπή, για να γνωρίσουν, για να δουν, για να συναντηθούν, για να προκαλέσουν με τον αγώνα τους, για να προβάλλουν -με ένα λόγο- μιαν "άλλη" κουλτούρα αντίστασης. 

   "Αυτή η πορεία έμοιαζε σαν κάθε βήμα της να ήταν ένα γράμμα για τον καθένα, ένα μήνυμα για τον καθένα. 
Πολλά βήματα είχε αυτή η πορεία και πολλά είναι τα μηνύματα για πολλούς. 
   O καθένας θα μπορέσει να διαβάσει το μήνυμα που του αντιστοιχεί και θα σκεφθεί πώς θα απαντήσει σ' αυτό. 
Εμείς οι ζαπατίστας πήραμε περισσότερα από ένα μηνύματα. 
   Oι ζαπατίστας πήραμε ένα μάθημα. 
   Oι δάσκαλοι αυτού του μαθήματος ιστορίας είναι οι εργάτες του κάμπου και της πόλης, οι ινδιάνοι, οι πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις, τα παιδιά, οι γυναίκες, οι νέοι, οι γέροι, οι ομοφυλόφιλοι και οι λεσβίες, όλοι και όλες οι μεξικάνοι και οι μεξικάνες. 
Oι μαθητές, για άλλη μια φορά -όπως το 1994-, είμαστε οι ζαπατίστας(...)", θα πουν - μεταξύ άλλων - στο αποχαιρετιστήριο μήνυμά τους οι ζαπατίστας, οι άντρες και οι γυναίκες που, όπως λέει ο Εδουάρδο Γκαλεάνο, σου μεγαλώνουν την καρδιά.