Ba`i vi‰t du+o+'id-a^y la` cu?a mo^.t ngu+o+`i tœ na.n o+? D-u+'c, sinh ra va`lo+'n le^n o+? huyŒn Quy`nh Phu., ti?nh Tha'i Bi`nh. O^ngvi‰t nhu+~ng ne't d-a(.c thu` vŠ que^ hu+o+ng o^ng va`nhu+~ng ca?m xu'c cu?a mi`nh tru+o+'c cuo^.c no^?i da^.y ta.i Tha'iBi`nh.
Tha'i Bi`nh la` mo^.t ti?nh duy nha^'ttrong ca? nu+o+'c kho^ng co' vu`ng trung du va` d-o^`i nu'i\. Toa`nti?nh la` mo^.t ca'nh d-o^`ng ba(`ng pha(?ng chung quanh d-u+o+.c baob†c bo+?i ca'c so^ng Ho^`ng, so^ng Luo^.c, so^ng Tha'i Bi`nhva` bi‹n D-o^ng. Tha'i Bi`nh thu+o+`ng d-u+o+.c nha('c to+'ivo+'i nhu+~ng tu+` nhu+ "vu+.a lu'a cu?a ca? nu+o+'c",no+i d-a^y la` xua^'t xu+' cu?a lo+`i ca "Chi. Hai Na(m Ta^'nque^ o+? Tha'i Bi`nh".
Quy`nh Phu. la` huyŒn na(`m vŠphi'a D-o^ng Ba('c cu?a ti?nh Tha'i Bi`nh, diŒn ti'ch khoa?ng15 km2, da^n cu+ khoa?ng 40.000 ngu+o+`i, phi'a d-o^ng gia'pbi‹n, phi'a ta^y gia'p Ha?i Hu+ng, phi'a nam gia'p D-o^ngHu+ng, phi'a ba('c gia'p Ha?i Pho`ng. Quy`nh Phu. tru+o+'c d-a^yla` hai huyŒn kha'c nhau : Quy`nh Co^i va` Phu. Du+.c. Quy`nhCo^i go^`m 22 xa~, te^n d-a^`u tie^n cu?a ca'c xa~ d-Šu ba('td-a^`u ba(`ng chu+~ Quy`nh (Quy`nh Hoa, Quy`nh Ho^.i, Quy`nhHo^`ng...); Phu. Du+.c co' 16 xa~, te^n ba('t d-a^`u la` chu+~ An (AnBa`i, An D-o^`ng, An Khe^\...). D-a^`u tha^.p nie^n 70, chi'nhquyŠn co' phong tra`o xa^y du+.ng ho+.p ta'c xa~ ca^'p cao ne^ngo^.p hai huyŒn la.i la`m mo^.t, la^'y hai chu+~ d-a^`u cu?a haihuyŒn la`m te^n g†i cho huyŒn mo+'i g†i la`Quy`nh Phu.\.
Ÿ Quy`nh Phu. co' d-‰n 95%la` no^ng da^n, co`n la.i la` tho+. thu? co^ng la`m chi‰uco'i\. Ngu+o+`i da^n chi? bi‰t tro^ng va`o 2 vu. lu'a la`chi'nh. Mang ti‰ng la` no+i sa?n xua^'t ra lu'a ga.o cho ga^`nnhu+ ca? miŠn Ba('c, va^.y ma` ha`ng nga`y da^n chu'ng pha?ia(n d-o^.n vo+'i ngo^, khoai, sa('n. Co+m kho^ng d-u? a(n, a'okho^ng d-u? ma(.c.
Tru+o+'c na(m 1945, tho+`i ky` Pha'p d-o^ho^. d-a~ ba('t ngu+o+`i da^n nho^? lu'a d-‹ tro^`ng d-ay, da^~nd-‰n na.n d-o'i na(m 1945 khi‰n hai triŒu ngu+o+`ibi. ch‰t. No+i d-a^y co`n lu+u truyŠn la.i ca^u ve`kha('c sa^u mo^'i ca(m thu` thu+.c da^n Pha'p :
Tha'i Bi`nh co' d-a^'t Quy`nh Lang,
Co' lo` ca('t ti‰t co' hang cho^n ngu+o+`i\.
Cuo^.c no^?i da^.y cho^'ng chi'nhquyŠn co^.ng sa?n cu?a no^ng da^n Quy`nh Phu. tha'ng 5/97 la`d-i?nh d-i‹m cu?a su+. ca(m ho+`n to^.t d-o^., cho^'ng la.inhu+~ng ngu+o+`i co^.ng sa?n lo+.i du.ng chu+'c quyŠn vo+ ve'tcu?a da^n la`m ta`i sa?n cho rie^ng mi`nh, cho^'ng su+u caothu‰ na(.ng, cho^'ng la.i d-u+o+`ng lo^'i chi'nh sa'ch cu?ad-a?ng CSVN d-o^'i vo+'i ngu+o+`i no^ng da^n, ngu+o+`i la`m ra lu'aga.o nuo^i ca? d-a^'t nu+o+'c. Ta^'t nhie^n "tu+'c nu+o+'c vo+~bo+`".
Ngu+o+`i no^ng da^n que^ mu`a suo^'tnga`y a'p ma(.t vo+'i d-a^'t, ba'n lu+ng cho tro+`i, cha^n la('m taybu`n, quanh na(m nghe`o d-o'i, h‰t su+'c tin tu+o+?ng va`od-a?ng. Nghe theo d-a?ng d-a'nh d-uo^?i Pha'p xong, cu?ng co^'chi'nh quyŠn vu+~ng cha('c thi` d-a?ng quay la.i tie^udiŒt nhu+~ng ngu+o+`i d-a~ h‰t su+'c, h‰t co^ng,h‰t cu?a giu'p d-a?ng gia`nh la.i chi'nh quyŠn.
Cuo^.c no^?i da^.y cu?a no^ng da^n Quy`nhPhu. vu+`a qua, theo to^i, no' d-u+o+.c ba('t nguo^`n tu+` nhu+~ng na(m1954, co' nghi~a la` tu+` khi d-a?ng Co^.ng Sa?n ViŒt Nam lu+`angu+o+`i da^n trong vu. ca?i ca'ch ruo^.ng d-a^'t. Cu+' ngu+o+`i na`oco' nhiŠu ruo^.ng d-a^'t, co' ngu+o+`i la`m thue^ thi` d-a?ngd-Šu qui cho la` d-i.a chu?, mang ra d-a^'u to^', da^~nd-‰n ti`nh tra.ng con to^' bo^', anh em to^' la^~n nhau, thu`ha(`n nho? cu~ng mang ra d-a^'u to^', ma` d-a~ to^' la` ma^'t d-a^`u\.Sau khi cuo^.c ca?i ca'ch cha^'m du+'t, ngu+o+`i da^n mo+'i hi‹ula` bi. co^.ng sa?n lu+`a\.
Ti‰p sau d-o', d-a?ng CSVN la.ilao va`o cuo^.c chi‰n tranh hynh d-Œ tu+o+ng ta`n,n‡i ba^'t co^ng la.i na?y sinh. Con em ca'n bo^. d-u+o+.c u+utie^n hoa(.c o+? la.i tuy‰n sau, co`n con em cu?a no^ng da^npha?i d-i li'nh tra^.n; con em cu?a nhu+~ng ngu+o+`i co' chu+'cquyŠn thi` d-u+o+.c d-i d-a^y d-i d-o', d-u+o+.c h†c la`mquan, co`n con da^n nghe`o thi` la.i tro+? vŠ vo+'i d-o^`ngruo^.ng. Tha^.t tro+' tre^u thay ca^u no'i cu?a ca'c cu. thuo+? na`oba^y gio+` va^~n co`n gia' tri. ma(.c da^`u chu? tru+o+ng cu?a d-a?ngva` nha` nu+o+'c la` tranh d-a^'u cho bi`nh d-a(?ng xa~ ho^.i :
Con vua thi` la.i la`m vua,
Con sa~i o+? chu`a la.i que't la' d-a
D-a^`u nhu+~ng na(m 70, d-a?ng la.i d-e?ra chi'nh sa'ch "la`m a(n lo+'n" ki‹u ho+.pta'c xa~ ca^'p cao, hai ba ho+.p ta'c xa~ co+~ nho? go^.p la.i tha`nhmo^.t, na?y sinh ra tranh gia`nh quyŠn lu+.c. Co^ng quy~, nha`kho, sa^n pho+i, no^ng tra.i, vu+o+`n ca^y ao ca', ca'c ra(.ng ca^yxanh mo+'i xo`e ta`ng la` chi'nh quyŠn cho pha' sa.ch. Saumo^.t tha'ng, ca?nh va^.t hoang ta`n nhu+ bi. bom ra?i tha?m. So^'co^ng quy~ d-o' ca'c o^ng ca'n bo^. xa`ng xe^, cuo^'i cu`ng va`oh‰t tu'i ca'c o^ng quan co^.ng sa?n. D-o' la` nhu+~ngd-iŠu ma` chi'nh to^i d-u+o+.c chu+'ng ki‰n.
Sau 30 na(m chi‰n tranh, o+? Quy`nhPhu. co' d-‰n 95% gia d-i`nh co' ngu+o+`i tha^n d-i li'nh,85% gia d-i`nh co' ngu+o+`i ch‰t o+? ma(.t tra^.n. Ngu+o+`i da^no+? d-a^y d-a~ do^`n h‰t su+'c ngu+o+`i su+'c cu?a cho chi'nhquyŠn co^.ng sa?n da`nh tha('ng lo+.i d-‹ ro^`i mo^.t la^`nnu+~a la.i bi. lu+`a\.
Tu+` ch‡ la.c quan t‰u, qua'say me^ vo+'i chi‰n tha('ng, qua' say me^ hu+o+?ng thu., co^.ngsa?n ViŒt Nam d-a~ d-u+a nu+o+'c ViŒt Nam d-‰nkhu?ng hoa?ng vŠ kinh t‰, vŠ chi'nh tri.\. Ca'co^ng quan co^.ng sa?n lo+.i du.ng chu+'c quyŠn a(n cho+i xahoa, a(n cho+i xa? la'ng, ta^'t nhie^n tiŠn d-o' la`tiŠn cu?a da^n cu?a nu+o+'c. La.m va`o co^ng quy~, muo^'n co'nguo^`n bo^? sung thi` chi? co' su+u cao thu‰ na(.ng. Nhu+ngsu+u cao thu‰ na(.ng d-a'nh va`o ai, co^ng nha^n kho^ngd-u+o+.c vi` h† co' a(n h†c, chi? co`n no^ng da^n ma`co^.ng sa?n ViŒt Nam cho la` i't h†c, tha^'p co^? be'h†ng, d-a`nh chi.u nha^~n nhu.c.
Nhu+ng chi'nh quyŠn co^.ng sa?nd-a~ la^`m. O^ng cha ta co' ca^u : "con giun xe'o la('mcu~ng pha?i qua(`n". D-o' la` quy lua^.t ta^'t y‰u,co' a'p bu+'c la` co' d-a^'u tranh. Cuo^.c no^?i da^.y cu?a no^ng da^nQuy`nh Phu. no^? ra d-‰n nay d-a~ d-u+o+.c ho+n ba tha'ng songva^~n la` tho+`i su+. no'ng ho^?i\. K‰t qua? la` chi'nh nghi~ad-a~ tha('ng hung ta`n.
Trong tha('ng lo+.i ve? vang kho^ngtra'nh kho?i su+. to^?n tha^'t. D-o' la` ho+n 100 ngu+o+`i trongcuo^.c bi‹u ti`nh bi. ba('t va` giam giu+~, mo^.t so^' ngu+o+`ipha?i le^n d-a`i pha't thanh d-†c lo+`i thu' to^.i\.
La` ngu+o+`i da^n cu?a que^ hu+o+ngQuy`nh Phu., to^i h‰t su+'c mong mo?i nhu+~ng ngu+o+`i que^hu+o+ng Quy`nh Phu. no'i rie^ng va` Tha'i Bi`nh no'i chung cu`ngtoa`n th‹ Co^.ng D-o^`ng Ngu+o+`i ViŒt tœ na.n tre^nkha('p th‰ gio+'i, ne^u cao tinh tha^`n d-oa`n k‰t, va^.nd-o^.ng ca'c to^? chu+'c, d-oa`n th‹, chi'nh kha'ch tre^nth‰ gio+'i u?ng ho^. d-‹ :
- d-o`i ho?i ca'c nha` la~nh d-a.oco^.ng sa?n ViŒt Nam pha?i tha? ngay ho+n 100 ngu+o+`i d-angbi. giam giu+~\.
- nha` nu+o+'c pha?i la^.p tu+'c d-a'pu+'ng ta^'t ca? ca'c ye^u ca^`u cu?a ngu+o+`i da^n ta.i Quy`nh Phu.cu~ng nhu+ ta.i nhu+~ng no+i ngu+o+`i da^n bi. a'p bu+'c.
- chi'nh phu? pha?i la^.p tu+'c banha`nh quy‰t d-i.nh gia?m thu‰ cho ngu+o+`i no^ng da^n.
- tu+` nay vŠ sau, chi'nhquyŠn co^.ng sa?n kho^ng d-u+o+.c phe'p d-u+a qua^n d-o^.i d-id-a`n a'p ca'c cuo^.c bi‹u ti`nh, vi` qua^n d-o^.i tu+` da^nma` ra, vi` da^n phu.c vu., la` co^ng cu. cho^'ng gia(.c ngoa.ixa^m chu+' kho^ng pha?i d-‹ quay la.i gi‰t da^n. D-a^yla` viŒc la`m co' to^.i vo+'i li.ch su+? va` co' to^.i vo+'inha^n da^n.
Rie^ng d-o^'i vo+'i nhu+~ng tha`nh pha^`nqua^n d-o^.i, chu'ng ta ha~y ke^u g†i ca'c si~ quan,chi‰n si~ co' lu+o+ng tri, tu+` nay tro+? d-i ha~y cho^'ng la.inhu+~ng mŒnh lŒnh cu?a nha` nu+o+'c co^.ng sa?n ViŒtNam d-u+a qua^n d-o^.i d-i de.p ca'c cuo^.c bi‹u ti`nh, vi`h† chi'nh la` bo^' me., vo+. con, gia d-i`nh cu?a mi`nh va`d-o^`ng d-o^.i mi`nh. D-a.o d-u+'c cu?a qua^n d-o^.i kho^ng cho phe'ppha?n bo^.i la.i d-o^`ng d-o^.i va` gia d-i`nh cu?a chu'ng ta\.
Pha.m Va(n D-u+o+'c,
Wiesbaden, D-u+'c Quo^'c