9-12 Ay Gelişim Özellikleri

9. aydan itibaren bebek, kendi adını bilmekte, bazı sözcüklerin ("hayır" gibi) anlamını ayırdetmektedir. Mizah duygusu gelişmiştir ve sizi güldürmekten hoşlanır. Sevgisini; yüzünü yüzünüze bastırarak, size sarılarak gösterir. Meşgul olduğu obje (örn. oyuncağı) elinden alındığında sinirlenir. Oyun ve şarkılardan, tanıdık olanları ayırdetmekte ve neşeyle bunlara katılmaktadır. Duruma uygun davranmaya başlamıştır; gülünecek yerde gülmesi, sinirlenmenin uygun olacağı yerde sinirlenmesi, zihinsel gelişiminde zeka ürünü davranışlar sergilediği yönünde bilgi vermektedir.

Beden Duruşu ve Motor Becerileri:

* Bedenini kullanabileceği oyunlar üretin.

* Oyuncağını onun erişebileceği yükseklikteki bir yere (örn. koltuğa) koyun ve ardından oyuncağı alabilmesi için onu yüreklendirin. Tutunarak ayağa kalkmasına, gerektiğinde destek olun. Bunu başardığında sesli olarak ödüllendirin (alkışlama ya da "bravo" gibi sözcükleri heyecanlı bir tonlamayla kullanabilirsiniz).

* Sırtüstü yatar konumdayken, ilgisini çekecek bir nesneyi (sevdiği bir oyuncak olabilir) göz hizasında sallayarak dikkatini çekin. Oyuncağı giderek uzaklaştırın. Bebeğin oyuncağa ulaşabilmek için oturur konuma geçmeye çalışmasını destekleyin. Gerekirse ellerinden tutarak, oturmasına destek olun. Başardığında sevincinizi ifade edip, oyuncağı verin.

Algısal Becerileri:
9-12 Aylar Arasında Bebeğin Gördükleri:
Çevresindeki insanlara, olaylara görsel açıdan büyük ilgi duyar.Yeni gördüğü bir nesneye, uzun uzun dikkatle bakar, inceler. Kendisine uzatılan nesneyi uzanarak alır ve bir elinden diğerine geçirir, altını üstüne çevirir, canlı bir dikkatle uğraşır. Küçük objeleri işaret parmağıyla iter ya da gösterir. Başparmağı ve işaret parmağını kullanarak küçük nesneleri eline alabilir. Oyuncağını elinden bırakmak istediğinde, yerine koymayı başaramasa da yere bırakabilir. İstemeden düşürdüğünde ise doğru yöne bakar ve arar. 3 m yakınındaki insanların, objelerin (küçük olanların bile) hareketlerini büyük bir ilgiyle dakikalarca izler.

* Oyuncaklarını görebileceği ama ulaşamayacağı bir yere koyup, istediğinde geri verin.

* Bebeğinizi kucağınıza alarak ayna karşısına oturup, bir kendinizin, bir onun ismini söyleyerek ve göstererek dikkatini çekin. Bebeğinizin adını kullanarak ("Irmak nerede?") kendini aynada göstermesini isteyin. Doğru gösterdiğinde onu ödüllendirin.

9-12 Aylar Arasında Bebeğin Duydukları ve Söyledikleri:
Alışık olduğu seslere, özellikle insan seslerine büyük bir keyif ve istekle ilgi gösterir. Çevresindekilerin ilgisini çekmek için yüksek sesle bağırır, susar, tepkileri dinler ve sonra yine bağırır. Çok sık duyduğu bazı sözcüklerin (“yoo”, “hayır”, “güle güle”, “gel” vb.) anlamını bilir. Cıvıltılı seslerle yetişkinleri taklit eder ,öksürük, hapşırık gibi dikkatini çeken davranışları tekrarlayıp tepkileri izler. Kulağına 1 m uzaklıkta uygulanan işitme testlerinde, ses kaynağının yerini hemen belirler. Ses kaynağı yanlarda değil de tam ortadaysa (örn. başının tam üstünde) başarılı olamayabilir. İşitme engelli çocukların, bu testlerde ses kaynağını belirleme performansı düşüktür. Çocuğun sesli ifadeleri ilkel düzeyde olabilir ve heceleme aşamasına ulaşamayabilir. 8 –9 aylıktan sonra yetersiz, tekdüze sesli ifadeler her zaman kuşku uyandırmalı ve mutlaka bir çocuk doktoruna danışılmalıdır!

* Gürültülü, ses çıkaran oyuncaklar alın ve zaman zaman bebeğinizin güvenli mutfak eşyaları ile oynamasına izin verin.

Sosyal Beceriler ve Oyun:

Bisküvi, ekmek kabuğu, kraker gibi yiyecekleri tutar, ısırır, çiğner. Biberon veya bardağı elleriyle sıkıca kavrar. Yemek yedirilirken kaşığı tutmaya çalışır. Herşeyi ağzına götürmeyi sürdürür.

Kızdığı ya da birşeyi istemediği zaman, bunu bağırarak kendini geriye iterek anlatır. Oyuncağını eliyle kavrayıp yetişkine uzatır ama henüz avucuna koyamaz. İlgisini çeken nesneleri, yastığın ya da örtünün altına gizlenirken izler ve bir bölümü görünüyorsa bulur. Kucakta taşınmaktan mutlu olur, annesinin kucağında güvenli şekilde çevreyi meraklı bakışlarla izler.

* Davranışlarını onayladığını göstermek için gülümseyin. Oynadığınız oyunları kahkalarla, şakalarla süsleyin, mizah duygusunu güçlendirin.

* Onu akranlarıyla tanıştırın ve zaman zaman tanıdığı diğer yetişkinlerle (bakıcısı, anneanne, babaanne, dede, teyze, amca, dayı gibi) kısa süreli yalnız bırakmaya çalışın. Annesinden başka kendiyle ilgilenen bir yetişkin olmadığı koşulda bebek, tek bir kişiye bağımlılık geliştirip bağımsızlaşmada zorlanacaktır.

* Sosyal davranış kalıplarını öğrenmesi için model olun. Örneğin yanından ayrılırken onu öpün ve “hoşçakal” deyin, eve girdiğinizde “merhaba” deyip kucaklayın, size oyuncağını verdiğinde “teşekkür ederim” deyin, vb.

* Su ile oynamaktan bebekler çok hoşlanırlar. Banyoda su ile oynayabileceği ortamlar yaratın, ona kendine zarar vermeyeceği küçük kaplar sunarak, suyla oynamasını daha zevkli hale getirin. Hatta oyununa siz de katılın.

* Birlikte yere oturup oyuncaklarını tek tek ona göstererek oyuncak sepetine toplayın. Sonra istediklerini kutudan çıkarmasına yardımcı olup, birlikte yeniden toplamaya yüreklendirin. Bu oyunu neşeli gülücüklerle sürdürdüğünüzde hem birlikte oyun oynamış hem de ona oyuncaklarını toplama konusunda ilk dersleri vermiş olabilirsiniz.

* Yemeğini yedirirken ona da bir kaşık vererek, kendi başına yemesi konusunda destekleyin. Bir kaşık siz verin, bir kaşık kendi yemesini bekleyin, yardıma ihtiyacı olduğunda ona yardımcı olun. Bu oyunla hem bir sosyal beceri geliştirme eğitimi yapmış olursunuz hem de çocuğunuzun bağımsızlaşmasına destek vermiş...

Dil Gelişimi:
9 aydan itibaren ikili hecelerin bir araya geldiği ve ritmik ses kombinasyonlarının taklit edildiği görülür. Bu dönemde bebek, amaçlı bir biçimde, anlam taşıyan sesler çıkararak kişilerarası iletişime girer. Sevincini, mutluluğunu, rahatsızlığını, öfkesini farklı sesler ve hecelerle iafade eder. Kendi kendine oyanlanmak için de çeşitli sesler çıkarır ve eğlenir. Sesini sizin dikkatinizi çekmek için kullanabilir durumdadır. 32. haftadan itibaren heceler anlamlı sözcükler oluşturabilecek şekilde birleşir (“baba”, “dede” gibi). 40. haftadan itibaren anlamlı sözcükler kullanmaya başlayabilir. Söyleneni anlama gelişir ve basit hayvan seslerini (“mö”, “miyav”, “hav” gibi) taklit edebilir. 48. haftada anlamlı sözcük kullanımı, gelişimi açısından doğaldır. Dil gelişimi sürekli olmayabilir, kesintiye uğrayarak devam edebilir. Hemen endişelenmeyin ve onun cesaretini kırmak yerine desteklemeye çalışın.

* Çocuğunuza iyi bir konuşma modeli oluşturabilmeniz için açık, yavaş, anlaşılır biçimde konuşun ve beden dilinizle söylediklerinizi destekleyin.

* Zaman zaman çıkardığı sesleri taklit edin. Bu hoşuna gidecek ve konuşma becerisine destek oluşunuz bir oyun haline gelecektir.

* Çocuğunuzla konuşurken normal, doğru sözcükler kullanmaya özen gösterin.

* Çocuğunuzla birlikteyken “burada”, “orada” gibi kelimeleri kullanıp, fiilleri hareketlerinizle destekleyerek anlatın.

* Yer belirten sözcükleri (“altında”, “üstünde”, “arkasında” gibi) sıklıkla kullanın.

Bilişsel Gelişim:

* Bebeğinizin yaşamı ve günlük kalıp davranışları anlaması için, yaptıklarınızı açıklayın; “meyve yiyeceğiz, şimdi önlüğümüzü takalım, sandalyene otur, meyveni getirdim, hıımm nefis görünüyor, ...” gibi.

* Mümkünse günlük alışkanlıkları aynı zaman dilimine denk getirmeye çalışın. Yemek yeme, yıkanma, uyuma sattlerinin düzenli olması zaman kavramının gelişimine katkıda bulunacaktır.

* Sevdiği bir oyuncağını vererek ilgisini oyuncağa çekin. Sonra bunu alarak ucu görünecek biçimde bir örtünün altına saklayın ve bulmasını bekleyin. İlk seferinde bulamazsa yerini gösterip tekrar deneyin. Oyuncağı bulduğunda ödüllendirin.

Önerilen kaynaklar:

Hall, E., Lamb, M. & Perlmutter, M. (1982). Child Psychology Today. Random House
Mussen, P.H., Canger, J.J & Kagan J. (1974). Child Development and Personality. Harper
International Edition.
Yavuzer, Haluk (1997). Bedensel, Zihinsel ve Sosyal Gelişimiyle Çocuğunuzun İlk 6 Yılı.
Remzi Kitabevi: İstanbul.

www.imyourchild.org