KÖY ENSTİTÜLERİNİN KURULUŞU
BERGAMA'DA UNUTULMADI

Köy Enstitülerinin kuruluşlunun 65. Kuruluş Yılı KESK lokalinde verilen kokteyle kutlandı.

Kokteyle CHP İlçe başkanı Dr. İdris Yavuzyılmaz, Köy Enstitüsü mezunları ve çok sayıda öğretmen katıldı. Köy Enstitülerinin kuruluşunun ve Köy Enstitülerinde verilen eğitimin anlatıldığı bir sinevizyon gösterisinin gerçekleştirildiği kokteylde ayrıca eğitim - öğretim ve sendikal yaşama verdikleri emeklerinden dolayı emekli olan eğitimcilere plaket verildi.
Köy Enstitülerinin kuruluş tarihi olarak kabul edilen 17 Nisan tarihi unutulmadı. 1940 yılında Hasan Ali Yücelin Maarif Vekilliği sırasında çıkan 3803 sayılı kanun hükümlerine uyularak yepyeni esaslarla köy enstitüleri kurulmaya başladı.
Köy Enstitüleri demokrasiyi tabandan kavratan eğitim kurumlarıdır. Cumhuriyet aydınlanmasının temelinde eğitimi halka yani kentten, kasabadan köye indirip geliştirmek, köylüyü uyandırıp bağımsız ve özgür bir kişiliğe ulaştırmak Atatürk'ün birincil özlemiydi. Bu amaçla Amerikalı eğitimci düşünür John Dewey i ulusumuza sağlam bir eğitim programı hazırlanmasında yardımcı olması için çağırtır. John Dewey bu işin köyden başlamasını memleket koşullarına uyan bir sistem yaratılmasını önerir.
Yıllar sonra eğitimci Hakki Tonguç tarafından bulunup, Hasan Ali Yucel'in Bakanlığında uygulanan bu sistem Koy Enstitüleridir (1942). Köy Enstitüsü düşüncesinin ve yapılaşmasının mimari ilköğretim Genel Müdürü Hakkı Tonguc'tur. İnönü, onun icin "ilköğretim tarihimiz, Koy Enstitülerini kurmasıyla ve köy eğitim gerçeklerini kavramasıyla seçkin bir insan olarak daima onu şükranla hatırlayacaktır." Çünkü; devrim Türkiye'sinin Atatürk'ten sonra, düşünce ve eylemi bir arada yürütmüş kişilerden biridir.
Anadolu çocuğunu aydınlatan Koy Enstitüleri demokrasiyi tabandan besleyip yaşatacak olan eğitim kurumlarıydı. Dünyanın hayranlıkla izlediği bu çalışma başlar başlamaz yüzyıllardır köylüyü köleleştirerek onu sömüren, sırtından geçinen kara aydın, egemen güçlerce değişik karalamalarla engellendi. Köy çocuklarının uyanması,köylerin kalkınmasını sağlayacak bu özgürlükçü, eşitlikçi, demokratik eğitim, fazla büyümeden ortadan kaldırıldı. Türkiye genelinde açılan köy enstitüsü şunlardı
1- Adana-Düziçi 2- Adapazarı-Arifiye 3- Ankara-Hasanoğlan 4- Antalya-Aksu 5- Balıkesir-Savaştepe
6- Diyarbakır-Dicle 7- Erzurum-Pulur 8- Eskişehir-Çifteler 9- Isparta-Gönen 10- İzmir-Kızılçullu
11- Kastamonu-Gölköy 12- Kars-Cılavuz 13- Kayseri-Pazarören 14- Kırklareli-Kepirtepe
15- Konya-İvriz 16- Malatya-Akçadağ 17- Samsun-Ladik-Akpınar 18- Trabzon-Beşikdüzü
Kuruluş Gerekçesi
Hazırlıkları 1935'te başlatılıp 1937'de denemesine girişilen ve 1940'ta yasallaşan Köy Enstitüsü sistemi; Cumhuriyet aydınlanmasının eğitim alanındaki en özgün ve en çok ses getiren bir uygulamasıdır. 17 nisan 1940'ta kabul edilen, 3803 sayılı Köy Enstitüleri Kanunu'na göre "Köy öğretmeni ve köye yarayan diğer meslek erbabını yetiştirmek üzere, ziraat işlerine elverişli arazisi bulunan yerlerde Maarif Vekilliğince köy enstitüleri açılır." Bu yasa hükmüne göre enstitülerin görevi sadece köy öğretmeni yetiştirmekle sınırlı olmayıp öğretmenle birlikte sağlık görevlileri, teknisyenler, meslek elemanları yetiştirmektir.
Yasanın yaptığı bu yalın tanımın gerisinde Köy Enstitülerinin kuruluşuna temel olan çok önemli gerekçeler bulunmaktadır. 1935 yılına gelindiğinde ülke nüfusunun yüzde 80'inin yaşadığı köylerde okul sayısı yok denilecek kadar azdır. Bu okullara kentlerden bulunup gönderilen az sayıda öğretmen de köylerde tutunamamakta ve başarılı olamamaktadır. Köy insanının eğitim gereksinmesi sadece okur yazarlıkla sınırlı değildir; bulaşıcı hastalıklarla savaşamamakta; üretimini ilkel yöntemlerle yapmaktadır. Kurtuluş Savaşı'nın ağır yükünü çeken köylüler henüz demokrasiyi yaşatacak cumhuriyet yurttaşı niteliğine kavuşamamıştır. Kısacası köylüler, uygar toplumun tüm nimetlerinden yoksundurlar.
Asıl önemlisi, 1930-40'larda köye hizmet götürmek çok zordur. Cumhuriyetle birlikte girişilen köye hizmet çabaları; ya köylünün beklentilerine uymadığı ya da becerilemediği için yarım kalmıştır. Başarı için köylünün dilinden anlayan yeni bir aydın tipine gereksinme vardır. Bu da köylünün kendi içinden çıkarılabilecektir. İşin bu "püf" noktasını ilk yakalayan ve kendisi de bir köylü çocuğu olan büyük eğitimcimiz İsmail Hakkı Tonguç'tur. Büyük güçlüklerle öğrenim olanağı bulan Tonguç, Köy Enstitüsü Sisteminin hem kuramcısı, hem de kurucusudur. Onu, Atatürk'ün eski kurmaylarından Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan göreve getirmiş, sonraki Bakan Hasan Âli Yücel de onun girişimlerine sahip çıkmıştır.
 

ismetbaytak@kuzeyege.net

bergamaturkey@yahoo.com

kuzeyege@yaoo.com