Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΤΤΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΙΩΔΟΥΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΡΚΙΝΩΝ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ.
© Κωνσταντίνος Δ. Βέρρος, 1998
Τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον των περιβαλλοντολόγων αλλά και μεγάλης πλειοψηφίας του επιστημονικού κόσμου έχει επικεντρωθεί στο πρόβλημα της καταστροφής της στοιβάδας του όζοντος από ένα αριθμό χημικών ουσιών που βρίσκονται στο περιβάλλον. Μετρήσεις δείχνουν μια παγκόσμια ελάττωση στην περιεκτικότητα της στρατόσφαιρας σε όζον την τελευταία δεκαετία καθώς και μια "εποχιακή τρύπα" στη στοιβάδα πάνω από την Ανταρκτική.
Η στοιβάδα του όζοντος, δρα σαν ένας πολύ ισχυρός φραγμός ("φίλτρο") απορροφώντας ένα μεγάλο ποσόν της υπεριωδών ακτινών του ηλίου που διαφορετικά θα έφταναν στην επιφάνεια της γης. Τα χημικά που κυρίως είναι υπεύθυνα για την καταστροφή της στοιβάδας του όζοντος, είναι οι αλογονωμένοι υδρογονάνθρακες (chlorofluorocarbons, CFC's), που βρίσκονται στα αέρια των ψυγείων και τα διάφορα αεροζόλ-σπρέι που κυκλοφορούν στο εμπόριο. Έχουν αναπτυχθεί διάφορα μαθηματικά μοντέλα που αποδεικνύουν ότι η καταστροφή αυτή γίνεται με γρήγορους ρυθμούς. Από τα μέσα της δεκαετίας του '70, όταν η βλαπτική δράση των ουσιών αυτών έγινε φανερή, ορισμένες κυβερνήσεις - μεταξύ των οποίων οι Σκανδιναβικές και μερικές στις ΗΠΑ - άρχισαν να λαμβάνουν μέτρα για την ελάττωση της διαφυγής των CFC's στην ατμόσφαιρα.
Σύγχρονες μελέτες θεωρούν ότι θα χρειαστεί να περάσουν 50 περίπου χρόνια για να γίνει έκδηλο το πλήρες αποτέλεσμα της καταστροφής της στοιβάδας του όζοντος με την μορφή της αυξημένης συχνότητας εμφάνισης καρκίνων του δέρματος.
Οι συχνότερες μορφές καρκίνου του δέρματος είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα και το σπανιότερο μελάνωμα. Το μελάνωμα είναι κακοηθέστατος όγκος που δίνει γρήγορα μεταστάσεις σε άλλα όργανα, ενώ το βασικοκυτταρικό μεθίσταται σπάνια προκαλώντας μόνο τοπικές καταστροφές. Η συμβολή της υπεριώδους ακτινοβολίας στην καρκινογένεση (αλλά και στην γήρανση) του δέρματος είναι πολύ καλά τεκμηριωμένη εδώ και χρόνια. Μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, μπλε μάτια, ξανθά μαλλιά και τα οποία το καλοκαίρι μαυρίζουν δύσκολα και "καίγονται" εύκολα.
Μελέτες που έχουν γίνει μας λένε ότι: αν συνεχιστεί η χρήση των sprays που περιέχουν τους βλαπτικούς για το όζον της στρατόσφαιρας CFC's, μέχρι το 2075 η ζώνη του όζοντος θα έχει καταστραφεί κατά το 40%. Έχει δε υπολογιστεί ότι, ελάττωση του όζοντος κατά 1%, έχει σαν συνέπεια την αύξηση κατά 2% της υπεριώδους ακτινοβολίας Β που φτάνει στη γη με συνέπεια τελικά τα ακανθοκυτταρικά και βασικοκυτταρικά καρκινώματα του δέρματος να αυξάνουν κάθε χρόνο κατά 1-3%.
Ας δούμε όμως ποια είναι τα κυριότερα μέτρα προφυλάξεως από τις βλαπτικές επιδράσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου:
· Κατάλληλος ρουχισμός (π.χ καπέλο κατά την επιτέλεση εργασιών στην ύπαιθρο, κλπ)
· Χρησιμοποίηση αντηλιακών λοσιόν και κρεμών με υψηλό δείκτη προστασίας (SPF > 15)
· Ελάττωση της εκθέσεως στον ήλιο:
Το 50% του συνόλου της ακτινοβολίας που λαμβάνει ένα άτομο κατά την διάρκεια της ζωής του, το δέχεται κατά τα πρώτα 18 έτη. Χρειάζεται λοιπόν κατάλληλη εκπαίδευση των γονέων, ούτως ώστε να προφυλάσσουν τα παιδιά τους.
Η εποχή του χρόνου και η ώρα της ημέρας παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην έκταση της εκθέσεως στην υπεριώδη ακτινοβολία. Για παράδειγμα, μια ηλιόλουστη μέρα του Ιουνίου μεταξύ 10.00 π.μ και 15.00 μ.μ, φτάνει στην επιφάνεια της γης το 60% της ημερήσιας ποσότητος ακτινοβολίας. Εάν λοιπόν ελαττωθεί στο διάστημα αυτό η έκθεση στο ηλιακό φως, θα μειωθεί και ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος στο μέλλον.
· Με τη συμβουλή του γιατρού, να αποφεύγεται η χρήση φωτοευαισθητοποιών φαρμάκων και χημικών ουσιών.
· Πλήρης γνώση των ανεπιθύμητων ενεργειών από την σκόπιμη έκθεση στον ήλιο (οι γυναίκες θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι μπορεί το μαύρισμα να θεωρείται ..."in", αλλά εάν το συνηθίζουν είναι σίγουρο ότι το δέρμα τους θα γεράσει γρήγορα. Συγκρίνετε την επιδερμίδα μιας αγρότισσας με την επιδερμίδα μιας υπαλλήλου γραφείου...).
Τελειώνω την σύντομη αυτή αναφορά, με την ευχή να ληφθούν τα μηνύματα και να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας. Όχι μόνο για το δικό μας καλό, αλλά και για το καλό του πλανήτη μας...