ΨΩΡΑ
© Κωνσταντίνος Δ. Βέρρος, 1998
Εισαγωγή
Το παράσιτο Sarcoptes scabiei παρασιτεί στον άνθρωπο εδώ και τουλάχιστον 2,500 χρόνια. Είναι μικρότατο, συχνά δύσκολο να βρεθεί και προκαλεί μια νόσο με πολύ κνησμό, που λέγεται ψώρα.
Yπολογίζεται ότι πάνω από 300.000.000 περιπτώσεις ψώρας συμβαίνουν κάθε χρόνο παγκοσμίως. Προσβάλλεται οποιαδήποτε φυλή ή ηλικία ανεξαρτήτως από συνθήκες προσωπικής υγιεινής.
Πως εμφανίζεται η ψώρα;
Το μικροσκοπικό άκαρι που προκαλεί τη ψώρα έχει μήκος περίπου 0.4 χιλιοστά και δεν είναι ορατό με το μάτι. Έχει στρογγυλό σώμα και 8 πόδια και σκάβει το δέρμα δημιουργώντας μια αλλεργική αντίδραση. Η συνέπεια είναι έντονη φαγούρα, μερικές φορές τόσο δυνατή κατά τη νύκτα, που κρατάει άγρυπνο τον πάσχοντα. Συχνά το ξύσιμο οδηγεί δε δευτερογενή επιμόλυνση.
Η ψώρα μεταδίδεται σχεδόν πάντα από άνθρωπο σε άνθρωπο με στενή επαφή. Μπορεί να είναι ένα παιδί, ένας φίλος ή άλλο μέλος της οικογένειας. Οι δερματολόγοι που θεραπεύουν πολύ συχνά τέτοια περιστατικά θεωρούν ότι η ψώρα δεν είναι μια νόσος που προσβάλλει φτωχά οικονομικά στρώματα και δεν έχει σχέση με κακές συνθήκες υγιεινής: κανένας δεν είναι άτρωτος.
Το θηλυκό άκαρι ελκύεται από τη θερμότητα και την οσμή του δέρματος, σκάβει μια σήραγγα μέσα στην οποία εναποθέτει τα αυγά του και παράγει εκκρίσεις που προκαλούν αλλεργική αντίδραση. Οι νύμφες εκκολάπτονται από τα αυγά, προχωράνε στην επιφάνεια του δέρματος και ενηλικιώνονται μέσα σ' αυτό. Ο χρόνος επώασης είναι περίπου 20 ημέρες κι έτσι μπορεί να περάσει και ένας μήνα μέχρι ένα άτομο που έχει "κολλήσει" να αρχίσει να έχει κνησμό.
Τι να προσέχετε
Η πρώτη και η πιο συχνή ένδειξη της νόσου, είναι ο κνησμός, ιδίως τις νυκτερινές ώρες. Το εξάνθημα μπορεί να αποτελείται από μικρά σπυράκια στην αρχή ενώ αργότερα μπορεί εκζεματοποιηθεί να εμφανιστεί δηλαδή απολέπιση ή εφελκίδες.
Συνήθως αρχίζουν από τις πτυχές και ιδίως ανάμεσα στα δάκτυλα των χεριών, στους αγκώνες ή στη περιοχή των καρπών, στους γοφούς ή στην περιοχή της ζώνης, γύρω από τις θηλές στις γυναίκες ή στα γεννητικά όργανα στους άνδρες. Τα ακάρεα έχουν την τάση επίσης να κρύβονται μέσα ή και πάνω στο δέρμα που βρίσκεται κάτω από δακτυλίδια, βραχιόλια, ρολόγια ή και κάτω από τα νύχια. Στα παιδιά υπάρχει μια πιο γενικευμένη φαγούρα και η μόλυνση μπορεί να συμπεριλάβει όλο το σώμα συμπεριλαμβανομένων των παλαμών - πελμάτων και το τριχωτό της κεφαλής. Το παιδί μπορεί να είναι κουρασμένο και ευερέθιστο λόγω της αϋπνίας από την έντονη φαγούρα. .
Η δευτερογενής μικροβιακή επιμόλυνση συχνά αποτελεί ένα επιπρόσθετο πρόβλημα, ιδίως στα ζεστά κλίματα. Είναι πιο συχνή σε κοινότητες ή οικογένειες με φτωχές συνθήκες υγιεινής.
Εφελκιδοποιημένη ή "Νορβηγική Ψώρα"
Η Νορβηγική ψώρα είναι μια μορφή ψώρας στην οποία υπάρχουν πολύ πιο σοβαρά συμπτώματα. Μεγάλες εκτάσεις του δέρματος είναι γεμάτες εφελκίδες και είναι λεπιδώδεις. Αυτές οι εφελκίδες κρύβουν χιλιάδες ζωντανά ακάρεα και τα αυγά τους, κάνοντας τη θεραπεία δύσκολη με τα κοινά φαρμακευτικά υγρά που δύσκολα θα διαπεράσουν το πεπαχυμένο δέρμα. Αυτός ο τύπος της ψώρας εμφανίζεται κυρίως σε ηλικιωμένους και σε άτομα με αδύναμο ανοσολογικό σύστημα (π.χ. ασθενείς με AIDS).
Είναι εξαιρετικά μεταδοτικές περιπτώσεις.
Διάγνωση
Τη διάγνωση θα την θέσει σχετικά εύκολα με μια κλινική εξέταση ο δερματολόγος.
Μερικές φορές μπορεί να χρησιμοποιηθούν και ανώδυνες, απλές εξετάσεις.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;
Η ψώρα προσβάλλει πλούσιους και φτωχούς, νέους και γέρους. Παρ' όλα αυτά είναι συχνότερη σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Είναι πιο συχνή σε αυτούς που έχουν στενότερη φυσική επαφή με άλλους, ιδίως παιδιά, μητέρες βρεφών και ηλικιωμένοι σε διάφορα ιδρύματα.
Μέσα στην οικογένεια: τα παιδιά ηλικίας < 2 ετών έχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο, ακολουθούν οι μητέρες και τα μεγαλύτερα θήλεα αδέλφια και τέλος τα άλλα μέλη της οικογένειας. Η ψώρα είναι λιγότερο συχνή στους ενήλικες άρρενες, ίσως γιατί ξοδεύουν λιγότερη ώρα στην επαφή τους με τα προσβεβλημένα παιδιά.
Στρατιώτες και τρόφιμοι ιδρυμάτων (φυλακές κλπ), λόγω συνθηκών διαβίωσης (συγχρωτισμός) είναι ομάδες υψηλού κινδύνου.
Οι ηλικιωμένοι τρόφιμοι ιδρυμάτων είναι υψηλή ομάδα και για άλλους λόγους:
Χαμηλή ανοσολογική άμυνα
Συχνή, στενή φυσική επαφή μέσω των καθημερινών συνηθειών φροντίδας (πλύσιμο, ντύσιμο κ.ά.) που τους παρέχει το προσωπικό του ιδρύματος.
Καθυστερημένη διάγνωση, γιατί η ψώρα μοιάζει συχνότατα με άλλες δερματοπάθειες όπως η ξηροδερμία, το έκζεμα, η δερματίτις εξ' επαφής, το μολυσματικό κηρίο, το φαρμακευτικό εξάνθημα ή άλλες καταστάσεις συχνές σε ηλικιωμένους.
Σταθερή θεραπεία εδώ και χρόνια, είναι το βενζοϊκό βενζύλιο, ένα πολύ φτηνό γαλάκτωμα που τις οδηγίες χρήσεως θα σας τις πει ο δερματολόγος σας.
Άλλες θεραπείες είναι η κρέμα με crotamiton 10% και η αλοιφή με θείο, μοναδική θεραπεία που μπορούμε να εφαρμόσουμε σε εγκύους.
Εκείνο που έχει μεγάλη σημασία σε οικογένειες και κοινότητες, είναι η ταυτόχρονη θεραπεία όλων όσων συγχρωτίζονται στον ίδιο χώρο, ανεξαρτήτως αν έχουν φαγούρα ή όχι.