ΕΡΠΗΣ ΖΩΣΤΗΡ: Οτι πρέπει να ξέρετε
© Κωνσταντίνος Δ. Βέρρος, 1998
Εισαγωγή
Ονομάζεται έτσι, γιατί η πιο συνηθισμένη του μορφή "ζώνει" τη μια πλευρά του κορμού. Οποιοσδήποτε έχει περάσει ανεμευλογιά, μπορεί να εμφανίσει έρπητα ζωστήρα. Ο λόγος είναι ότι, ο ίδιος ιός που προκαλεί ανεμευλογιά, προκαλεί και ζωστήρα. Ο ιός παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση σε ορισμένα νευρικά κύτταρα του σώματος και όταν βρει την ευκαιρία επανενεργοποιείται προκαλώντας τον ζωστήρα. Περίπου ένα 20% των ανθρώπων προσβάλλεται από τη νόσο σε κάποια στιγμή της ζωής του.
Το τι προκαλεί τον ιό να "ξυπνήσει" και να δημιουργήσει προβλήματα σε φυσιολογικά και υγιή άτομα, δεν είναι ξεκάθαρο. Πιθανώς υπάρχει μια προσωρινή αδυναμία του οργανισμού να καταπολεμήσει τη νόσο. Αυτό επιτρέπει στον ιό να αρχίσει να αναπαράγεται και να μετακινείται δια μέσου των νευρικών ινών προς το δέρμα. Το γεγονός ότι η νόσος εμφανίζεται συχνότερα σε ανθρώπους μεγαλύτερους των 50 ετών (αν και μπορεί να εμφανιστεί και σε παιδιά) υποστηρίζει αυτή την άποψη, διότι η ανοσολογική "άμυνα" πιστεύεται ότι είναι ασθενέστερη σε μεγάλες ηλικίες. Την προσβολή από ζωστήρα μπορεί επίσης να πυροδοτήσουν κάποιος τραυματισμός ή και πιθανό stress.
Μερικοί ασθενείς με χρόνια νοσήματα είναι επίσης πιθανό να παρουσιάσουν σοβαρές μορφές ζωστήρα. Σ' αυτούς περιλαμβάνονται μερικοί ασθενείς με καρκίνο, λευχαιμία ή λέμφωμα, άλλοι που κάνουν χημειοθεραπεία ή ακτινοβολίες, ασθενείς με AIDS, μεταμοσχευμένοι κ.ά.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Το πρώτο σύμπτωμα του ζωστήρα είναι ένας πόνος σαν κάψιμο ή τσίμπημα και εξαιρετική ευαισθησία σε μια περιοχή του δέρματος. Αυτό μπορεί να συμβεί και 2-3 ημέρες πριν εμφανιστεί το εξάνθημα. Πιθανόν να υπάρχει και πυρετός ή και πονοκέφαλος. Το εξάνθημα γρήγορα ομαδοποιείται σε φυσαλίδες που μοιάζουν με αυτές της ανεμευλογιάς. Οι φυσαλίδες διαρκούν γενικώς 2-3 εβδομάδες. Στην αρχή περιέχουν υγρό, μετά πύο και τελικά ξεραίνονται και σε ένα μήνα περίπου το εξάνθημα έχει εξαφανιστεί. Ο πόνος μπορεί να διαρκέσει πολύ περισσότερο. Σπανίως υπάρχει εξάνθημα χωρίς πόνο ή πόνος χωρίς εξάνθημα.
Πόσο σοβαρός είναι ο πόνος;
Πολλές φορές (ιδίως σε ηλικιωμένους) ο πόνος είναι σοβαρός και αρκετά βασανιστικός ώστε να απαιτηθεί ειδική αναλγητική θεραπεία.
Που εμφανίζεται συνήθως ο Ζωστήρας στο σώμα;
Το εξάνθημα είναι πιο συχνό στο κορμό και στους γοφούς. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί στο πρόσωπο και στα χέρια.
Μεγάλη προσοχή χρειάζεται εάν οι φυσαλίδες προσβάλλουν τη περιοχή του ματιού, διότι υπάρχει ο κίνδυνος μόνιμης βλάβης. Εάν εμφανιστούν φυσαλίδες στην άκρη της μύτης, αυτό σημαίνει πιθανή προσβολή του ματιού. Ο δερματολόγος θα παραπέμψει αμέσως τον ασθενή στον οφθαλμίατρο.
Ποιες είναι οι επιπλοκές του Ζωστήρα;
Η μεθερπητική νευραλγία είναι μια επιπλοκή που συνεχίζεται και μετά την εξαφάνιση του εξανθήματος. Μπορεί να ταλαιπωρεί τον ασθενή για πολύ καιρό, ακόμα και για χρόνια. Η επιπλοκή αυτή είναι συχνότερη στους ηλικιωμένους.
Μικροβιακή επιμόλυνση των φυσαλίδων μπορεί επίσης να συμβεί. Η επιμόλυνση αυτή μπορεί να επιβραδύνει την ίαση του εξανθήματος και να απαιτήσει τη χορήγηση αντιβίωσης.
Μια άλλη επιπλοκή, είναι η γενίκευση του εξανθήματος, η εξάπλωση δηλ. των φυσαλίδων σε όλο το σώμα με εικόνα σαν της ανεμευλογιάς. Είναι σπάνια και συμβαίνει στο 2-5% των προσβληθέντων. Συμβαίνει πιο συχνά σε ασθενείς με χρόνια νοσήματα και με εξασθενημένο ανοσολογικό σύστημα. Ακόμα και εσωτερικά όργανα μπορεί να προσβληθούν από τον ιό.
Πως διαγιγνώσκεται ο Ζωστήρας;
Συνήθως βασίζεται στη κλινική εικόνα (εξάνθημα και πόνος). Ενίοτε μπορεί να απαιτηθεί και εξέταση του υγρού των φυσαλίδων. Τα αποτελέσματα όμως από τέτοιες εξετάσεις είναι διαθέσιμα σε μερικές ημέρες.
Εάν κάποιος έχει ζωστήρα θα πρέπει να ανησυχεί για μια πιο σοβαρή νόσο ή για μια υπολειτουργία του ανοσολογικού του συστήματος;
Εάν έχετε άλλα προβλήματα υγείας ή έχετε υποψίες ότι μπορεί να έχετε μολυνθεί από τον ιό του AIDS, πείτε το στο δερματολόγο σας. Στην περίπτωση αυτή ο γιατρός θα σας δώσει να κλάνετε και κάποιες άλλες εξετάσεις, όπως αίματος, ακτινογραφία θώρακος κλπ. Η πλειοψηφία πάντως των ανθρώπων που εμφανίζουν ζωστήρα, είναι κατά τ' άλλα υγιείς.
Είναι μεταδοτικός ο Ζωστήρας;
Ο ιός του ζωστήρα μπορεί να μεταδοθεί σε άλλα άτομα, μόνο που αυτά θα εμφανίσουν ανεμευλογιά. Ο ζωστήρας είναι πολύ λιγότερο μεταδοτικός από την ανεμευλογιά. Οι ασθενείς μεταδίδουν τον ιό μόνο αν σπάσουν οι φυσαλίδες και ένα άτομο που δεν έχει περάσει ανεμευλογιά έρθει σε επαφή μαζί του. Τα νεογέννητα ή αυτοί που ήδη είναι ασθενείς ή ανοσοκατασταλμένοι - όπως οι καρκινοπαθείς - βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Για αποφυγή μετάδοσης σε τέτοιους ασθενείς, οι πάσχοντες από ζωστήρα, δεν εισάγονται στο νοσοκομείο, εκτός κι αν είναι απόλυτα απαραίτητο.
Αφήνει ουλές;
Είναι μια πιθανότητα, ιδιαίτερα στους ανοσοκατασταλμένους ή σε περίπτωση μικροβιακής επιμόλυνσης.
Ποια είναι η θεραπεία;
Στους περισσότερους ασθενείς, η νόσος ιάται σε λίγες εβδομάδες και σπάνια επανεμφανίζεται.
Υπάρχουν αντιϊκά φάρμα, όπως η acyclovir και η valacyclovir, που εάν δοθούν έγκαιρα (το πρώτο 48ωρο από την εμφάνιση των φυσαλίδων) βοηθούν αρκετά, μειώνοντας και τον πόνο. Η acyclovir θα προκαλέσει πονοκέφαλους σε περίπου 2% των ασθενών και ενίοτε γαστρεντερικές διαταραχές. Γενικά είναι ένα ασφαλέστατο φάρμακο, που έχει δοθεί χωρίς κανένα πρόβλημα και σε εγκύους ακόμα.
Σε συνδυασμό με τα φάρμακα αυτά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και κορτιζόνη για να ελαττωθεί ο σοβαρός πόνος.
Η μεθερπητική νευραλγία μπορεί να αντιμετωπιστεί με ένα αντικαταθλιπτικό φάρμακο τη νύκτα και συχνή χρήση αναλγητικών κατά τη διάρκεια της ημέρας.