 |
|
Transcript
Ghi laïi baøi noùi chuyeän cuûa hoïa só Trònh Cung veà Trònh Coâng Sôn
Taïi phoøng sinh hoaït nhaät baùo Ngöôøi Vieät, Little Saigon, nam California,
ngaøy 4.4.2001.
(TCS, Dinh Cuong, Trinh Cung, vaø Vaên Cao. 1987)
Thöa taát caû caùc anh, caùc chò vaø caùc baïn,
 Toâi raát
laø haân haïnh ñöôïc ñöùng ñaây - laàn ñaàu tieân tröôùc moät cöû
toïa ñoâng ñaûo goàm nhöõng trí thöùc vaø vaên ngheä só cuûa ngöôøi
Vieät taïi quaän Cam, ñeán ñeå töôûng nieäm moät thieân taøi aâm nhaïc
cuûa Vieät Nam.
Söï hieän dieän hoâm nay coù anh Phaïm Duy - moät ñaøn anh cuõng laø baäc
thaày, cuõng laø moät thieân taøi aâm nhaïc cuûa Vieät Nam - ñaùng leõ caùi
phaàn naøy ñeå daønh cho anh Phaïm Duy. Nhöng ban toå chöùc ñaõ öu aùi ñeå
toâi ñöôïc noùi veà Trònh Coâng Sôn; bôûi vì moät vaøi ngaøy nöõa toâi
seõ taïm bieät [xuùc ñoäng ngheïn lôøi]. Toâi laø ngöôøi khoâng
may so vôùi Trònh Coâng Sôn - chæ moät vaøi thaùng ñaây, toâi töôûng toâi
seõ coøn laøm vieäc nhieàu, vaø coøn coù theå ñi laïi nhieàu, nhöng maø
moät caùi kòch baûn khaùc khoâng coù trong yù töôûng cuûa toâi ñaõ chieám
ñoaït caùi kòch baûn cuûa toâi laø sang ñaây ñeå laøm vieäc, ñeå saùng
taùc ... Caùi kòch baûn naøy khoâng ai muoán vaø caùi kòch baûn noù thuoäc
veà moät thaåm quyeàn cöïc kyø ñaëc bieät cuõng nhö kòch baûn naøy
ñaõ xaûy tôùi cho TCS vaø ñaõ töøng xaûy ñeán cho taát caû nhieàu
ngöôøi thaân cuûa chuùng ta - vaø roài cuõng seõ ñeán vôùi moãi con
ngöôøi cuûa chuùng ta.
Theá thì nhöõng caùi gì coøn laïi thì chuùng ta haõy soáng heát mình vôùi
caùi gì coøn laïi. Vaø toâi xin baét ñaàu veà TCS.
Trònh Coâng Sôn - toâi gaëp anh vaøo naêm 1958; luùc ñoù Trònh Coâng Sôn
khoaûng 17 tuoåi vaø toâi 18 tuoåi ôû taïi Hueá. Chuùng toâi chôi vôùi nhau
vì taâm hoàn thi ca, vaø bôûi vì luùc ñoù toâi chöa heà laø hoïa só. Sôn
thích thô cuûa toâi vaø ñaõ phoå baøi "Cuoái cuøng cho moät
tình yeâu" naêm ñoù . Tröôùc ñoù, Trònh Coâng Sôn ñaõ vieát
"Öôùt Mi", "Thöông moät ngöôøi" vaø "Nhìn
nhöõng muøa Thu ñi". Ngoân ngöõ cuûa "Öôùt Mi",
"Thöông moät ngöôøi" vaø "Nhìn nhöõng muøa Thu ñi"
coøn nheï nhaøng, vaø coøn coù gì ñoù aûnh höôûng cuûa nhöõng Ñaëng
Theá Phong trong "Gioït Möa Thu" hoaëc laø "Buoàn Taøn
Thu" cuûa Vaên Cao - nhöng maø khi ñeán baøi thô cuûa toâi, TCS baét
ñaàu moät chöông khaùc, bôûi vì lôøi leõ cuûa baøi thô ñoù - luùc ñoù
raát laø môùi. Toâi ñaõ duøng nhöõng chöõ "ñoùi" - nhöõng chöõ
"moûi" vaøo trong thi ca, maø luùc ñoù söï aûnh höôûng cuûa thi ca
tieàn chieán raát döõ doäi, thì Sôn laïi thích baøi thô ñoù. Vaø sau ñoù
böôùc ngoaëc cuûa ngoân ngöõ trong nhaïc TCS sau naøy moät caùch loäng laãy,
moät caùch kyø laï - Ñoù laø baøi Dieãm Xöa.
Toâi cho baøi Dieãm xöa laø moät môû ñaàu
cuûa moät TCS vaø hoaøn toaøn môùi laï vaø cöïc kyø haáp daãn trong neàn
aâm nhaïc treû, giôùi treû hoài ñoù - maø anh Vaên Cao luùc ñoù laø moät
baäc ñaøn anh raát laø lôùn. Cuoäc ñôøi cuûa Sôn raát laø bi kòch, bôûi
vì thieân taøi aâm nhaïc naøy ñöôïc hình thaønh moät caùch laï luøng;
bôûi vì neáu khoâng coù moät bieán coá gia ñình - ba cuûa Sôn maát trong
luùc Sôn ñang hoïc ôû Chasseloup Laubat moät tröôøng daïy chöông trình
Phaùp - vaø Sôn ñang chuaån bò ñeå thi [ .... ] vì Sôn môùi hoïc tôùi [
.... ] thì Sôn phaûi boû hoïc ñeå veà chòu tang ba - Roài sau ñoù trong moät
thôøi gian taäp voõ - Sôn raát gioûi theå thao. Sôn chaïy, taäp 10 moân phoái
hôïp raát ñöôïc chuù yù ôû tröôøng hoïc. Sôn gioûi veà Nhu Ñaïo vaø
Boxing. Trong moät buoåi dôït vôùi ngöôøi em laø Trònh Quang Haø - Sôn ñaõ
bò moät cuù choaøng vai, vaø bò toån thöông phoåi raát naëng, cho neân Sôn
phaûi boû cuoäc, vaø naèm bònh hai naêm. Neáu maø Sôn khoâng bò nhöõng söï
kieän ñoù, toâi nghó laø Sôn seõ ñi hoïc ôû Paris vaø seõ trôû thaønh
moät Ph.D, moät doctor, moät kyõ sö ... chôù khoâng phaûi laø moät nhaïc só
Trònh Coâng Sôn. Vaäy thì, trong tình baïn vaø trong söï nghieân cöùu cuûa
toâi, thì toâi cho caùi söï kieän, caùi bieán coá ñoù ñaõ ñaët Trònh
Coâng Sôn vaøo trong moät caùi söï thay ñoåi con-xen-tuya cuûa mình trong caùi
söï coâ ñôn, trong caùi söï tuyeät voïng, vaø trong caùi söï maát maùt
lôùn lao ñoù. Thì noãi ñau khoå ñaõ trôû neân laø nhaân toá cuûa moät
con ngöôøi vaên ngheä - vaø Sôn töï taäp ñaøn guitare, töï hoïc guitare
vôùi moät ngöôøi baïn, roài sau ñoù saùng taùc vaø vieát moät ca khuùc
nhö "Öôùt Mi", "Nhìn Nhöõng Muøa Thu Ñi" .
Khi toâi gaëp Sôn, thì Sôn ñaõ bình phuïc vaø ñaõ vui chôi trôû laïi -
Sôn khoâng coù ñieàu kieän ñeå trôû laïi Saøi Goøn ñeå hoïc tieáp ôû
Chasseloup Laubat vì gia ñình Sôn bò bankruptcy, khoâng coøn phöông tieän ñeå
Sôn ñöôïc hoïc haønh nhö moät coâng töû - bôûi vì Sôn luùc ñoù laø con
nhaø giaøu, raát coâng töû - nhöng maø gia ñình boãng döng suïp ñoå veà
kinh teá neân Sôn khoâng coøn ñieàu kieän ñeå ñi hoïc tieáp. Vaø caùi ñoù
cuõng laø moät lyù do ñeå Sôn ñeán vôùi vaên ngheä. Sau ñoù thì Sôn -
ñeå traùnh cho Sôn ñôõ phaûi ñi quaân dòch, cho neân moät soá baïn nhö
Hoaøng Phuû Ngoïc Töôøng, Ngoâ Kha ñaõ giuùp Sôn ñeå thi ñaäu vaøo
tröôøng Sö phaïm Quy Nhôn. Sôn hoïc ôû ñoù ñeå ra laøm tröôûng giaùo
cuûa moät caùi tröôøng Thöôïng ôû treân Laâm Ñoàng.
Theá thì baûn Bieån Nhôù - ca khuùc bieån nhôù ra ñôøi taïi
tröôøng sö phaïm Quy Nhôn - ñoù laø xuaát xöù cuûa baøi
Bieån Nhôù. Vaø nhaân vaät ñeå Sôn vieát baøi Bieån Nhôù
ñoù laø moät ngöôøi baïn gaùi coù teân laø Kheâ, neân coù caùi
caâu laø "Ngaøy mai noái böôùc Sôn Kheâ" Ñoù laø tình
söû cuûa baøi Bieån Nhôù. Sau ñoù thì Sôn leân B'Lao nhaän caùi
chöùc tröôûng giaùo cuûa moät caùi tröôøng Thöôïng coù hai lôùp, caùch
caùi nhaø troï khoaûng naêm baûy caây soá. Sôn phaûi ñaïp xe vaøo caùi
laøng thöôïng ñeå daïy nhöõng em beù ngöôøi thöôïng. Toâi leân thaêm
Sôn, vaø ñöa Sôn ra Ñaø Laït ñeå chôi cuoái tuaàn, thì caùi phoøng troï
vôùi boán böùc vaùch ñaày chim vaø bao thuoác laù Basto - ÔÛ ñoù Sôn ñaõ
khôûi söï moät söï nghieäp aâm nhaïc cuûa anh vôùi nhöõng baøi nhö Ñaøn
Boø Vaøo Thaønh Phoá, nhö Khi Maët Trôøi Nguû Yeân, nhö Tieáng
Haùt Daï Lan. Vaø môû ñaàu cuõng laø nôi ñeå anh vieát nhöõng ca
khuùc veà thaân phaän, thì ca khuùc thaân phaän vaø tình khuùc luoân luoân
song haønh trong anh ta. Thôøi
ñieåm ñoù chính laø thôøi ñieåm toâi vaø Sôn gaëp Khaùnh Ly ôû taïi
moät phoøng traø ca nhaïc nhoû ôû Ñaø Laït.
Ngöôøi haùt ñaàu tieân nhaïc Trònh Coâng Sôn vaøa laøm cho coâng chuùng
yeâu nhaïc Saøi Goøn bieát ñeán Sôn khoâng phaûi laø Khaùnh Ly maø laø Thanh
Thuùy - Thanh Thuùy ñaõ ñöa baøi Öôùt Mi vaøo traùi tim cuûa moïi
ngöôøi vaø sau ñoù Trònh Coâng Sôn vieát baøi Thöông Moät Ngöôøi
ñeå taëng cho Thanh Thuùy "thöông ai veà ngoõ toái, söông rôi öôùt
ñoâi vai ..." Thanh Thuùy ôû trong moät caùi heûm ôû treân
ñöôøng Cao Thaéng - Sôn veà thaáy Thanh Thuùy ñi veà trong caùi heûm ñoù,
cho neân "thöông ai veà ngoõ toái, söông rôi öôùt ñoâi vai ..."
Ñoù laø ngöôøi haùt nhaïc Sôn môû ñaàu söï nghieäp noåi tieáng cuûa
Sôn chính laø Thanh Thuùy - nhöng ngöôøi maø giöõ laùi luoân caùi con ñoø
aâm nhaïc cuûa TCS treân doøng soâng cuûa ñaát nöôùc chính laø Khaùnh Ly
keå töø khi Dieãm Xöa ra ñôøi . Cuoäc gaëp gôõ moät coâ ca só beù
nhoû troâng raát laø nheách nhaùc ôû Ñaø Laït laïi laø moät ñònh meänh-
Sôn ñi tìm moät ngöôøi ca só treû - hoaøn toaøn voâ danh vaø Sôn baét
ñaàu töø gioïng haùt cuûa ngöôøi aáy vôùi söï taäp luyeän cuûa Sôn cho
coâ ta - bôûi vì luùc ñoù nhöõng ca só noåi tieáng cuûa Saøi Goøn Sôn
chöa heà bieát tôùi, Sôn khoâng quen, Sôn coøn xa laï, vaø Sôn nghó caùi con
ñöôøng cuûa mình khieâm toán hôn, vaø coù leõ deã hôn laø ñi tìm moät ca
só voâ danh nhö Khaùnh Ly luùc ñoù. AÙnh saùng cuûa ñònh meänh ñaõ chæ cho
Sôn ñeán vôùi Khaùnh Ly - vaø töø ñoù Khaùnh Ly ñaõ tìm ñöôïc nôi
nöông töïa vaø nôi phaùt trieån tieáng haùt cuûa mình leân ñænh cao.
Theá thì, khi Sôn laøm nhaïc, chuùng toâi thaáy hay quaù - vaø chuùng toâi
khuyeán khích Sôn veà Saøi Goøn, boû daïy hoïc - moät caùi ngheà khoâng
thích hôïp vaø raát laø khoâng xöùng ñaùng vôùi Sôn. Toâi coù caên
phoøng raát beù ôû ñöôøng Tröông Minh Giaûng - laø caùi choã Sôn töø
Ñaø Laït veà ñoù ñeå ôû laïi vôùi toâi nhieàu naêm trong caùi caên
phoøng ñoù - ôû gaàn chôï Tröông Minh Giaûng, maø beân kia ñöôøng laø
nhaø cuûa Buøi Giaùng - cuõng trong moät caùi xoùm ngheøo. Nhaø toâi laø nôi
taïm truù ñaàu tieân cuûa TCS khi veà Saøi Goøn vaø Ñinh Cöôøng - hoïa só
Ñinh Cöôøng cuõng laø moät trong nhöõng ngöôøi baïn raát thaân vôùi Sôn
- cuõng thöôøng gheù ñeán ñoù. Ñoâi khi ba chuùng toâi nguû chung trong
moät chieác chieáu, vaø ñaõ soáng vôùi nhau baèng ñoàng tieàn daïy hoïc
cuûa toâi.
Töø ñoù Sôn gaëp anh em vaên ngheä só ôû Saøi Goøn - gaëp anh Phaïm Duy,
gaëp Nguyeãn Ñình Toaøn, gaëp Thanh Taâm Tuyeàn gaëp taát caû nhöõng con
ngöôøi vaên ngheä Saøi Goøn sau söï choïn löïa ñoù ...vaø Sôn xuaát
hieän taïi saân cuûa tröôøng Ñaïi Hoïc Vaên Khoa ôû ñöôøng Leâ Thaùnh
Toân nôi coù truï sôû cuûa Hoäi Hoïa Só Treû vaø beân sau löng ñoù laø
truï sôû cuûa CPS nôi maø Ñoã Ngoïc Yeán, Traàn Ñaïi Ngoïc, Hoaøng
Töôøng Caùt... ñaõ hoaït ñoäng chöông trình muøa heø ôû ñoù .
Sôn ñaõ ñöa Khaùnh Ly xuaát hieän taïi moät caùi saân coû, moät caùi saân
ñaát - vaø leõ dó nhieân ôû ñoù khoâng theå daønh cho nhöng boä trang
phuïc loäng laãy, nhöõng ñoâi giaøy cao goùt vaø Khaùnh Ly ñaõ ñi chaân
traàn vaø haùt cho Sinh Vieân nghe . Hoï ñaõ sôùm trôû thaønh thaàn töôïng
cuûa tuoåi treû SG- bôûi vì caùi tính chaát môùi meû vaø nhö ñaïi dieän
cuûa taâm hoàn treû thanh nieân SG luùc ñoù - vaø ñaõ trôû thaønh moät
movement - moät hieän töôïng aâm nhaïc ngay luùc ñoù.
Sau ñoù coù söï hoãtrôï cuûa moät phong traøo du ca, nhö anh Nguyeãn Ñöùc
Quang, Nguyeãn Nghóa ... ñaõ ra ñôøi cuøng caùi thôøi ñieåm ñoù. Toâi cho
thôøi ñieåm ñoù laø moät thôøi ñieåm lòch söû - thaät söï buøng noå
veà vaên ngheä cuûa giôùi treû trong ñoù coù chuùng toâi - hoäi hoïa só
treû Vieät Nam.
Thôøi ñaïi ñoù, noù saûn sinh ra nhöõng hieän töôïng nhö vaäy vaø TCS
ñaõ laø nhaân vaät thaät noåi baät nhaát trong giôùi treû thôøi ñoù
cuõng nhö Khaùnh Ly . Hoï choùng ñaït ñöôïc nhöõng thaønh coâng röïc
rôõ vaø trôû thaønh thaàn töôïng cuûa caû nöôùc nhaát laø trong giôùi
treû.
Trònh Coâng Sôn noái tieáp cao traøo ñoù ñaõ daán thaân theâm nhieàu
böôùc trong laõnh vöïc aâm nhaïc cuûa mình ñeå gaàn guõi vôùi xaõ hoäi,
ñeå gaàn guõi vôùi thôøi cuoäc hôn, ñeå chia seõ vôùi ñaát nöôùc hôn
- nhöõng Ca Khuùc Da Vaøng ra ñôøi, roài ñeán Kinh Vieät Nam .
Ngöôøi ta goïi nhaïc Trònh Coâng Sôn ôû moät soá ca khuùc laø nhaïc phaûn
chieán - Toâi ñoàng yù vôùi anh Phaïm Duy, chöõ "phaûn chieán"
khoâng ñaày ñuû yù nghóa cuûa noù - bôûi vì chöõ phaûn chieán nghe ra coù
veû keát aùn, coù veû phaûi gaùnh chòu caùi haäu quaû cuûa söï thaát baïi
cuûa Mieàn Nam - Toâi cho laø chöõ "thaân phaän" cuûa ngöôøi Vieät
thì khaùi quaùt hôn.
Moät thanh nieân Vieät Nam ôû baát kyø thôøi ñaïi naøo, thì vaãn ñaày
söï hoàn nhieân, vaø vaãn ñaày loøng löông thieän ñeå coù moät lyù
töôûng cho daân toäc, cho söï coâng baèng, cho söï khoâng ñoå maùu , cho
söï ñoaøn keát, cho söï thöông yeâu ... vaø caùi chaát ñoù coù haàu heát
ôû chuùng ta, vaø coù haàu heát ôû caùc löùa tuoåi ñang böôùc vaøo
Ñaïi Hoïc ... nhöng tuoåi treû khoâng bao giôø löôøng tröôùc ñöôïc
nhöõng aâm möu cuûa chính trò - cho neân
caùi söï hoàn nhieân ñoù phaûi traû giaù .
Trònh Coâng Sôn vieát nhöõng baøi Noái voøng tay lôùn, Hueá-Saøi
Goøn-Haø Noäi 20 naêm xa vaãn coøn xa ... Ñeå laøm gì ? Ñeå öôùc mô
ñaát nöôùc hoøa bình thoáng nhaát - ñeå öôùc mô anh em baét tay nhau khi
maø ngöôøi di cö ñaõ vieát veà "Haø Noäi ôi ta nhôù...",
thì roõ raøng khoâng ai laïi khoâng nhôù Haø Noäi neáu boû queâ höông ra
ñi, khoâng ai khoâng muoán gaëp laïi ngöôøi thaân ... thì Trònh Coâng Sôn
ñaõ ñöùng laøm keû chòu vaùc caùi thaùnh giaù ñoù vôùi bao nhieâu bi
kòch sau ñoù .
Toâi vaø Sôn laø hai ngöôøi baïn, khaùc nhau hai hoaøn caûnh - Toâi laø só
quan cuûa quaân löïc Vieät Nam Coäng Hoaø. Toâi chaáp nhaän ñi Thuû Ñöùc
bôûi vì toâi khoâng muoán söï baát hôïp phaùp . Toâi laø moät coâng daân
toâi phaûi laøm vieäc cuûa ngöôøi coâng daân, cho duø laø chính quyeàn ñoù
coù thoái naùt, coù laøm gì ñi nöõa - toâi khoâng chaáp nhaän caùi söï
baát hôïp phaùp cho neân toâi ñi lính. Toâi thi haønh caùi nghóa vuï cuûa
mình. Coøn Sôn thì khaùc, Sôn khoâng chaáp nhaän caùi chuyeän ñoù, Sôn ñi
vì caùi lyù töôûng cuûa mình, thì toâi toân troïng caùi ñieàu ñoù .
Bôûi vì chuùng laø nhöõng con ngöôøi choïn daân chuû - choïn töï do thì
phaûi toân troïng töï do cuûa keû khaùc; vì vaäy cho neân chuùng toâi vaãn
chôi vôùi nhau trong tình ngöôøi, coøn vieäc laøm cuûa ai thì ngöôøi ñoù
ñeo ñuoåi rieâng cuûa hoï.
Ñeán ngaøy 30 thaùng Tö thì Sôn ôû laïi. Toâi nhôù buoåi chieàu ñoù,
Ñoã Ngoïc Yeán ñeán ñoùn Sôn vôùi moät nhaø
baùo Myõ ñeà nghò Sôn ñaõ coù maùy bay ñöa gia ñình Sôn ñi Hoa Kyø .
Toâi raát muoán ñi Hoa Kyø nhöng maø Ñoã Ngoïc Yeán laïi khoâng hoûi toâi.
Sôn ôû laïi thì toâi cuõng ñaønh ôû laïi - toâi thì ñaønh thoâi vaø sau
ñoù thì toâi ñi hoïc taäp ba naêm.
Coøn Sôn cuõng khoâng hôn toâi ñaâu - Thöa caùc baïn! Khi caùc baïn ñaõ
rôøi khoûi ñaát nöôùc ngaøy 30 thaùng Tö, thì caùc baïn khoâng bieát
chuyeän gì ñaõ xaûy ra cho Sôn. Sôn phaûi troán ra Hueá sau khi ñöôïc
ñaùnh tieáng laø seõ bò thuû tieâu bôûi vì tính chaát hai maët cuûa Sôn
trong aâm nhaïc vaø tính chaát hai maët cuûa Sôn trong cuoäc ñôøi. Bôûi vì
Sôn laø baïn cuûa nhöõng nhaân vaät cao caáp cuûa chính quyeàn Saøi Goøn -
Sôn ñaõ töøng vieát cho caùi cheát cuûa Löu Kim Cöông vaø ñoàng thôøi
vôùi Hai Möôi Naêm Noäi Chieán töøng ngaøy, thì caùi ñieàu ñoù ngöôøi
coäng saûn khoâng chaáp nhaän. Toâi nghe keå laïi cuoäc hoïp ôû trong khu
ngöôøi ta leân aùn Trònh Coâng Sôn.
Chuùng ta khoâng bieát bi kòch ñoù cho neân chuùng ta coù nhöõng ngoä nhaän
ñaùng tieác. Sau ñoù Sôn phaûi veà Hueá ñeå tìm moät nôi nöông töïa
bôûi vì ôû ñoù Sôn coù nhieàu anh em - Sôn hy voïng laø hoï seõ giuùp
ñôõ cho Sôn; nhöng, traùnh voû döa gaëp voû döøa, Sôn coøn bò naëng hôn
nöõa laø bò toá caùo taïi caùc tröôøng hoïc, caùc bieåu ngöõ giaêng leân
- Sôn phaûi leân ñaøi truyeàn hình Hueá ñeå nhaän loãi cuûa mình - ngöôøi
ta goïi laø baøi thu hoaïch - baøi nhaän loãi cuûa mình. Sôn raát kheùo leùo
trong baøi nhaän loãi ñoù. Chính Sôn keå cho toâi nghe - Hoaøng Phuû Ngoïc
Töôøng khoâng ñoàng yù caùi baøi ñoù, noùi phaûi laøm laïi chöa coù
thaønh thaät. Baïn thaáy chöa?
Ngöôøi ta quyeát lieät gheâ gôùm laém trong söï kieåm soaùt. Sôn ñaõ
ñoùng cöûa nhaø mình, khoâng tieáp Hoaøng Phuû Ngoïc Töôøng trong nhieàu
naêm. Sau ñoù, Sôn ñi thöïc teá, töùc laø ñi ñeå bieát ngöôøi noâng
daân caøy böøa cöïc khoå nhö theá naøo. Sôn ñi treân nhöõng caùnh ñoàng
coøn raûi raùc nhöõng choâng mìn - Sôn ñaõ thoaùt cheát trong moät laàn;
moät con traâu ñaõ cöùu Sôn khi noù ñaïp quaû mìn maø ñaùng leõ Sôn seõ
ñaïp.
Bôûi vì taøi naêng aâm nhaïc cuûa Sôn quaù lôùn, cho neân trong soá nhöõng
ngöôøi laõnh ñaïo ñaát nöôùc ñoù, cuõng coù ngöôøi khoân ngoan hôn,
bieát caùch thöùc hôn ñeå giöõ Sôn laïi baèng caùch bao boïc cho Sôn khoûi
nhöõng tình huoáng hieåm ngheøo nhö vaäy. Hoï ñaõ tìm caùch ñöa Sôn veà
Saøi Goøn, traû laïi hoä khaåu cho Sôn, taïo ñieàu kieän ñeå cho Sôn yeân
taâm soáng ôû Saøi Goøn.
Raát nhieàu ngöôøi nghe nhaïc Sôn thaàm leùn nhaát laø töø mieàn Baéc,
trong ñoù coù nhieàu ñaûng vieân coäng saûn, nhöng khoâng ai daùm coâng khai
thöøa nhaän nhaïc cuûa Sôn laø taøi saûn cuûa ñaát nöôùc vaø Sôn khoâng
ñöôïc phoå bieán aâm nhaïc luùc ñoù - hieån nhieân aâm nhaïc haûi ngoaïi
laø phaûn ñoäng. Ngay caû Sôn coøn khoâng ñöôïc
phoå bieán, maø phaûi ñôïi moät thôøi gian ñoåi môùi vaø caûi toå. Vì
vaäy cho neân, Sôn laø moät bi kòch thu nhoû cuûa bi kòch ñaát nöôùc. Vaø
Sôn ñaõ nghe ñöôïc nhöõng luaän ñieäu choáng mình ôû taïi haûi ngoaïi,
neân Sôn raát
sôï maëc duø coù nhieàu lôøi môøi ôû caùc ñaïi hoïc - Sôn ñeàu khoâng
daùm ñi - Sôn töø choái, vì Sôn sôï coäng ñoàng
ôû ñaây seõ ñaû ñaûo seõ gaây ra nhöng nguy hieåm cho Sôn. Neân khoâng
daùm ñi, cho ñeán ngaøy Sôn maát. Coù ngöôøi ñaõveà ñeà nghò ñöa Sôn
sang ñaây ñeå thay gan cho Sôn mieãn phí nhöng Sôn cuõng töø choái.
Trong thôøi gian 25 naêm sau giaûi phoùng, toâi cuõng keït ôû laïi - toâi
ñaõ chôi vôùi Sôn, vaø toâi ñaõ khoâng laøm gì ñöôïc cho Sôn - ñeå
Sôn bò moät caên bònh ñaõ daãn tôùi caùi haäu quaû taøn khoác, töùc laø
nghieän röôïu - bôûi vì buoàn, bôûi vì coâ ñôn, bôûi vì khoâng bieát
xöû duïng thôøi gian ñeå laøm gì ... vì nhöõng ca khuùc vieát ra ñeàu bò
pheâ bình naëng neà - nhö baøi "Em ra ñi nôi naøy vaãn theá ..."
ÔÛ beân naøy cuõng keát aùn baøi ñoù - ôû beân kia laïi keát aùn laø -
"Taïi sao ñaát nöôùc ñaõ thay da ñoåi thòt maø anh laïi vieát laø em
ra ñi nôi naøy vaãn theá? Saøi Goøn vaãn coøn nguyeân aø?" Caùc baïn
thaáy chöa ! Nhöõng ngöôøi ngheä só luoân ñi giöõa hai laèn ñaïn ! Coù ai
hieåu ñöôïc raèng laø Sôn coâ ñôn nhö theá naøo!
Vaø trong nhöõng baøi, neáu chuùng ta tinh yù, thì chuùng ta seõ thaáy tö
töôûng cuûa TCS sau caùi ngaøy maát nöôùc - Sôn ñaõ vieát nhöõng baøi
nhö "Ñöôøng chuùng ta ñi, ñi khoâng bao giôø tôùi ..."
Nhöõng baøi maø noùi leân söï quaïnh queõ cuûa mình, noùi leân söï tuyeät
voïng cuûa mình, noùi leân söï baát an cuûa mình - Ñoù laø moät doøng
nhaïc ñaëc bieät maø chuùng ta thöôøng khoâng hieåu vaø cheâ - ñoù laø
thua nhaïc tröôùc 75 chuùng ta chæ chaáp nhaän tình khuùc cuûa TCS maø thoâi.
Chuùng ta khoâng bieát moät caùi doøng nhaïc ñaày trieát lyù vaø ñaày ñau
thöông ñaõ ra ñôøi moät caùch laëng leõ aâm thaàm.
Ngay caû baøi Nhôù muøa thu Haø Noäi cuõng ñaõ bò caám hai naêm -
chæ vì caâu - chæ vì caâu gì caùc baïn bieát khoâng ? Muøa Thu - chöõ Muøa
Thu Haø Noäi ñaõ trôû thaønh thuaät ngöõ Caùch Maïng Muøa Thu - thì TCS
ñaõ vieát Nhôù Muøa Thu Haø Noäi; coù nhöõng caâu maø ngöôøi ta
khoâng chaáp nhaän ñöôïc ñoù laø - "Töøng con ñöôøng nhoû seõ
traû lôøi cho ta ... ñi giöõa muøa Thu Haø Noäi ñeå nhôù moät ngöôøi vaø
nhôù moïi Ngöôøi ..."
Ngöôøi ta ñaët caâu hoûi laø: Nhôù moät ngöôøi laø nhôù ai? Va töøng
con ñöôøng nhoû taïi sao laïi phaûi traû lôøi ? Haø Noäi, nhöõng con
ñöôøng cuûa Haø Noäi taïi sao laïi phaûi traû lôøi ? Traû lôøi cho ai ?
Traû lôøi caùi gì ? Ñoù laø nhôù Khaùnh Ly vaø Khaùnh Ly seõ ñem phuïc
quoác veà ... Vôùi caùi söï suy dieãn nhö vaäy , meùo moù nhö vaäy - Baøi
ñoù ñaõ bò caám hai naêm. Caùc baïn coù bieát caùi noãi ñau cuûa ngöôøi
sinh ra ñöùa con tinh thaàn nhö theá naøo!
Vaø chuùng ta sai hay ñuùng, haõy töï soi laáy mình - khoan keát aùn ngöôøi
khaùc sai hay ñuùng - Bôûi vì trong chuùng ta cuõng ñeàu bò löøa doái !
Chuùng ta ñaõ tröôûng thaønh chöa sau nhieàu laàn bò löøa doái veà chính
trò - thì chuùng ta ñöøng traùch Trònh Coâng Sôn vaø ñöøng traùch nhöõng
ngöôøi ngheä só nhaïy caûm vaø chaân thaät vôùi cuoäc ñôøi vôùi con
ngöôøi.
 Toâi xin keát thuùc ôû ñaây - ñeå daønh thôøi gian cho caùc
baïn khaùc - toâi laø moät ngöôøi baïn - laø moät nhaân chöùng soáng trong
nhieâu naêm vôùi TCS. Nhöõng ngaøy thaùng cuoái cuøng cuûa anh ta, toâi ñaõ
ôû beân anh ta moãi laàn toâi coù maët ôû Vieät Nam. Buoåi saùng, toâi
ngoài vôùi anh döôùi boùng caây boùng maùt ñeå uoáng taùch traø, ñeå
nhìn nhau cho ñôõ nhôù, ñeå noùi vôùi nhau moät vaøi thoâng tin veà baïn
beø - roài ñi veà . Sôn ngoài ôû caùi vöôøn treân gaùc nhaø Sôn, coù
moät caây hoa söù giaø 28 naêm, moät giaøn hoa giaáy ... noù ñaõ trôû
thaønh moät caùnh röøng nhoû cuûa Sôn vaø toâi ñaõ nhìn Sôn taøn phai theo
naéng chieàu qua nhöõng tia naéng hoaëc cuoái muøa, cuoái ngaøy qua nhöõng
chieác laù cuûa caùnh röøng boâng giaáy. Vaø thænh thoaûng coù vaøi tieáng
chim hoùt nhö chia seû caùi noãi coâ ñôn cuûa Sôn. Buoåi chieàu, toâi vaø
Sôn ñi ra ngoaøi moät caùi nhaø haøng maø caùc baïn chaéc coøn nhôù, ñoù
laø Givral ñeå nhìn qua beân kia khaùch saïn Continental ñeå nhìn cuoäc ñôøi
ñi qua, ñeå nhìn nhöõng nguôøi Vieät Nam ñang haáp taáp voäi vaõ treân
ñöôøng phoá, ñeå nhìn moät chuùt trôøi xaùm , ñeå nhìn vaøi caùnh eùn
... ROÀI ÑI VEÀ .
Sôn theøm ñi ra phoá - Sôn theøm hôi cuûa thaønh phoá - Bôûi vì chuùng toâi
laø nhöõng con ngöôøi ñaõ gaén boù vôùi thaønh phoá SG töø luùc treû
ñeán nay vì vaäy cho neân .." Chieàu moät mình qua phoá ..."
hay "Chieàu chuû nhaät buoàn, naèm trong caên gaùc ñìu hiu ..."
Ñoù laø ñôøi soáng cuûa chuùng toâi, vaø noù theo chuùng toâi maõi maõi.
Vaø Trònh Coâng Sôn - hoâm nay toâi ñöôïc dòp ñeå noùi veà anh ta, ñeå
noùi veà caùi söï tuyeät vôøi chòu ñöïng moät bi kòch keùo daøi cho tôùi
ngaøy maø caên bònh quaùi aùc ñaõ ñuïc khoeùt tinh thaàn söùc khoûe cuûa
anh ta cho ñeán hôi thôû cuoái cuøng - bôûi vì söï coâ ñôn thaät khoâng
coù ñieåm töïa ñeå laøm vieäc - vaø anh ñaõ cheát vì côn bònh naøy. Xin
heát.
Trònh Cung
4.4.2001
Little Saigon, California.
_____
*AÛnh treân chuïp töø goùc cafeù Givral nhìn sang
khaùch saïn Continental, by IanBui, 1999.
Transcript vieát töø video buoåi sinh hoaït
töôûng nieäm Trònh Coâng Sôn, toå chöùc ngaøy 4 thaùng 4, 2001, taïi phoøng
sinh hoaït Ngöôøi Vieät, Little Saigon, nam California.
Courtesy of www.kicon.com:
http://trans.kicon.com/vietspace/music/TrinhCongSon/rmfiles/010404_trinhCongSon_nguoiViet.rm
|
