|
TRÒNH COÂNG SÔN NHÖ CAÙNH VAÏC BAY
1_
9.45 ngaøy 31-03-2001
Ñeán Hieån, vieát cho Sôn treân trang ñaàu cuoán saùch môùi in * ...keùo thôøi gian veà phía mình +. Linh tính suïc daäy. Vieát theâm *
...keùo thôøi gian veà phía ñôøi soáng +. Ngaàn ngöø, taùi buùt * ...ñôïi mình sang naêm veà... +. Toái hoâm 30, caœ boán coâ em Sôn voäi vaõ bay veà. Maùy bay
ngöøng laïi Alaska ñeå söœa. Quaùi ! Haõng naøo. Air Canada. Chôït nhôù caùch ñaây treân möôøi laêm naêm, Sôn vieát * Veà vôùi nhau ñi. Mình heát thôøi
gian roài ! +. Töï nhuœ cho vöõng buïng * ...coù sao ñaâu. Muï giaø ñònh meänh chöa goïi ñaâu +. Nhôù Traàn Daàn, anh baœo khoâng coù gì choáng noåi caùi kim ñoàng
hoà. Roài lôõ heïn vôùi Daàn, oâng * coïp + ngaøy, gaàm göø suoát nöœa theá kyœ nhöõng laïc quan ñen, nhöõng haït buïi xoå ra trong möa phuøn.
Baáy giôø, toâi ôœ goùc Mentana vaø Duluth thaønh phoá Montreal. Ñeâm qua trôøi laïi ñoå tuyeát, thöù tuyeát traéng ñeán ñaàu Xuaân khoâng ai mong
ñôïi. Noù thöøa thaõi. Nhöng vaãn trinh baïch. Nhö moät taø aùo traéng. Nhö moät caùnh vaïc bay.
2_
9.30 ngaøy 01-04-2001.
Anh ñaáy aø ? Anh Sôn ñi roài. Hoài 1.30 saùng. Haœ ? Boán coâ em coøn keït ôœ Hoàng Koâng chöa veà kòp. Tim Sôn ngöøng ba
laàn. Roài laïi ñaäp. Laàn thöù tö thì thoâi. Noù meät. Yeâu quaù cuõng meät. Thöông quaù cuõng meät. Yeâu thöông quaœ laø meät. Yeâu thöông
roài haùt, dó nhieân meät. Trong coâ ñôn, haùt roài uoáng. Laïi caøng meät. Meät ñeán ñoä khoâng coøn co thaét theo nhòp vuõ truï. Thoâi nheù, bung ra. The
big bang. Cho toang. Cho tan vaøo chaát hö voâ, thaønh toá caáu taïo yeâu thöông. OÂi cuoäc ñôøi ôi !
11.30h.
Goïi Vuõ. Vuõ ôi, anh Sôn ñi roài. Baây giôø em qua ñöôøng nhìn xe caån thaän. Trôøi ñaát hôõi ! Hieån cöù mang saùch anh
taëng Sôn, vieáng moä roài ñoát. Ñoù cuõng laø moät caùch hoùa vaøng. Goïi Trònh Cung : mình bieát roài ! Thoâi, Cung veà. Nhôù nheù, sang naêm moi seõ gaëp.
ÔØ, ôø... bieát theá naøo ñöôïc. Thì ñôïi. Ñöøng ai voäi hoùa vaøng cho ai.
3-
13h.
Hoâm nay sinh nhaät con toâi. Baïn beø chaùu ñeán möøng. Tieáng ñaøn treœ thô. Baøi folklore cuœa ngöôøi Phaùp * döôùi aùnh traêng +,goïi
baïn Perrault. Hôõi Sôn ! Cho toâi möôïn caây buùt. Toâi xin vieát theâm moät chöõ. Ngoïn neán toâi caàm ñaõ taét. Löœa nhoùm cuõng taøn. Haõy môœ cöœa, baèng tình
nhaân aùi cuœa moïi ñaáng thaàn linh. Haõy môœ cöœa, haõy môœ cöœa. Coù phaœi cöœa thieân ñöôøng ? Laïi vaêng vaúng lôøi Cung : Sôn noù soáng coù nhieàu noãi
khoå. Thoâi, mong noù ñi an nhieân. ÖØ thì theá vaäy. Goïi Ñinh Cöôøng. Vaãn khoâng coù ai ñaàu daây noùi. A, nhöõng luùc caàn an uœi laãn nhau !
4_
13h30.
Ñoùng cöœa phoøng. Tieáng ñoäng ñôøi soáng xa daàn, maát huùt. Boãng theøm nghe Khaùnh Ly haùt Ngöôøi con gaùi da vaøng. Baêng nhaïc
cuõ reø reø tieáng xöa veà moät thôøi xa xöa, thôøi haùt yeâu queâ höông neân yeâu ñoàng luùa chín. Nhôù veà moät ñeâm möa, truù vôùi Sôn, nhìn con ñöôøng Phaïm
Nguõ Laõo goùc chôï Thaùi Bình ( xöa ). Döôùi haøng hieân ñoä löôïng, möa treân truùt raøo raøo. Con ñöôøng suœi taêm döôùi taàm maét. Nöôùc daâng leân, roài
traøn öù, xuoâi vaøo ñuïc ngaàu nhöõng loã coáng khoâng ñuœ löu löôïng ruùt nöôùc ñi. Sôn hoàn nhieân * ...ñaáy, phoá boãng thaønh doøng soâng uoán quanh +.
Anh hoàn nhieân nhö theá. Phaœi noùi ñöôïc nhö theá vì söï hoàn nhieân ñoù ñoàng thôøi toàn taïi vôùi ñoä saâu nhöõng noãi nghó suy laéng
ñoïng veà kieáp ngöôøi vaø cuoäc soáng. Nhöng luoân thaáp thoaùng trong hoâm nay laø boùng ngaøy mai. Vaø anh nhaéc * em hoàn nhieân, roài em seõ bình minh +. Vì
theá, khoâng phaœi chæ coù Sôn - haùt rong. Sôn - thi só, Sôn - caàm coï. Coøn moät Sôn khaùc, Sôn - hieàn giaœ. Nhöng chaúng bao giôø coù moät hieàn trieát naøo
nguyeân veïn. Hoï ñaày thöông tích, treân thaân theå, trong hoàn. Sôn vieát * ... Nhöõng veát thöông khi ñaõ ñöôïc ñaùnh thöùc... laø moät veát thöông tænh
thöùc. Veát thöông tænh thöùc laø moät con maét saùng ngôøi. Noù nhìn ngöôïc veà quaù khöù vaø ngoù thaúng töông lai. Noù maùch baœo cho chuœ nhaân cuœa noù laø
khoâng coù moät veát thöông naøo voâ tö maø ñöôïc sinh thaønh caœ. Noù laø moät noãi ñôùn ñau nhö khi trôøi ñaát trôœ daï laøm thaønh moät côn gioâng baõo +.
Sôn ôi, coøn veát thöông cuoái cuøng. Noù ra sao, hôœ ?
5_
15h45.
Caùch ñaây ñaâu treân hai möôi naêm, toâi gaëp nhöng traùnh, cöù coù Sôn laø toâi laœng, vì loaùng thoaùng nghe kieåu tin * ñoàn + khoâng röôïu môøi
thì khoœi coù * dính + ñöôïc vaøo caùi tieáng taêm moät taøi danh thöù * xòn +. Moät böõa, Sôn vaøo nhaø Nguyeãn Duy vaø toâi ñöùng daäy. Sôn noùi thaúng * moi laøm gì
maø toa khoâng thích moi ? Thoâi, ñeå moa haùt taëng, roàâi toa haõy ñi ! +. Ñoù laø baøi ÔŒœ troï, thuù nhaát laø hai caâu * traêm naêm ôœ ñaäu nghìn naêm, ñeâm
toái ôœ troï chung quanh noãi buoàn +. Hai hoâm sau laø giao thöøa naêm Nhaâm Tuaát, Sôn röôïu vaøo, nöœa ñeâm ñeán reùo toâi nhaøø Duy, leo coång saét ngaõ traëc
chaân. Toâi nghe chuyeän, ñeán thaêm Sôn laàn ñaàu. Teát naêm ñoù, mang cho Sôn quaø cuœa cuï Nguyeãn Tuaân, ñaâu hai traêm gam ñöôøng traéng vöøa nhôø ngöôøi chuyeån
ñeán tay. Sôn caœm ñoäng, noùi * laøm sao noùi oâng aáy, moa ñaâu coù thieáu ñöôøng. Chæ Haø Noäi thieáu môùi quí, giöõ laïi maø duøng... +.
Theá roài chuùng toâi coù daêm baœy dòp laõng ñaõng vôùi nhau. Saøi Goøn, Paris. Roài Montreùal, Queùbec.
Saøi Goøn - Studio cuœa Ñinh Cöôøng, gaàn chôï Taân Ñònh : 30 ñoä C, noùng vaø naéng. Coù caùi gì uoáng khoâng ? Môœ cöœa cho
ñôõ ngoäp. Vaùch vaø baøi thô cuœa Toâ Thuøy Yeân vieát chöõ ñaïi töï. Ñoïc thô toi cho anh em nghe.
«Toâi chòu !
Toâi khoâng theå an taâm phaát côø hoâ khaåu hieäu
Khi aùo côm khoâng ñuœ, ai ñaønh ? +
Khoâng, Sôn noùi. Toäi chòu chöù khoâng toâi chòu. Baøi thô Ung thö Meï cuœa toâi nôï Sôn moät daáu naëng. Raát naëng.
Paris - Lang thang. Cöù thaáy hieäu giaøy laø Sôn ñöùng laïi. Thoâi, meâ giaøy nhö meâ gaùi, ñi ñi. Cöôøi, xuaát khaåu thaønh * giang hoà
phoá ñaõ nghìn chaân +, laïi nhaéc Buøi Giaùng, vaø... Marilyn Monroe.
Montreùal - Traàm troà khoe ( khoâng coù maët Khaùnh Ly ), naøng laø Edith Piaf cuœa moa. Vaøo coâng vieân. Naøy, töôïng laø töôïng ai ? Moät
vaên só. Thaønh phoá naøy khoâng coâng vieân ñöôøng phoá mang teân anh huøng, may thaät. Nöôùc mình coù nhieàu anh huøng quaù, theá môùi meät... Cöôøi buoàn.
Queùbec - Troàng caùi caây tröôùc nhaø toa, khi thaáy caây laø phaœi nhôù tôùi moa. Ngaãm nghó, Sôn baœo tìm caùi loaøi choáng ñöôïc muøa
ñoâng. Sôn aï, caây vaãn ñaáy. Cöù thaùng naêm noù laïi ra laù. Loaïi taùo Nhaät laù ñoœ, xuaân veà laø hoa taùo maøu hoàng röøng röïc moät goùc vöôøn...
Baây giôø, tôùi muøa hoa ta seõ nhaéc ai ?
6-
20h15.
Ñoäc aåm. Naøo môøi. Baïn cöù naâng ly, baây giôø kieâng khem chi nöõa. Röôïu ngon khoâng coù baïn hieàn. Theá thì ñôïi gì.
Baïn ñaây. Ta ñaây. Uoáng ñeán xô gan ra vôùi tueá nguyeät. Chaúng phaœi ñeå queân maø ñeå nhôù. Nhôù heát. Töø ngöôøi yeâu thuôœ hoïc troø toùc
xanh, roài ngöôøi boœ ta ñi thuôœ tröôøng ñôøi maét traéng. Cho ñeán khi chaäp chôøn lau traéng trong tay, laïi töï mình thuœ thæ cho mình nghe * toâi ôi, ñöøng tuyeät voïng
! +.
Ñöøng tuyeät voïng, toâi ôi !
Naøy, bieån soùng ñöøng xoâ ta. *Ta xoâ bieån laïi soùng veà ñaâu +. Coù phaœi veà hö voâ. Khoâng chaéc. Nhöng maø ñau, bôœi caùi
baùm víu vaøo nhö maœnh vaùn moœng baäp beành giöõa voâ bôø söông khoùi.
Toâi ôi hôõi, toâi ôi ! Baïn ñaâu roài ?
Coù phaœi baïn vaãn ñaáy, nhìn vaøo vaït naéng maùi töôøng beân, ngaäm nguøi * ...baây giôø mình chæ vieát veà naéng...+. Nghe taâm söï, khung reâu
töôi leân vaøng oùng moät nuï cöôøi thô. Coù phaœi baïn nheï nhaøng * ... haïnh phuùc laø luùc chôø, eâm aéng nhö buoåi tröa, laëng ñi röœa mình ñeå röôùc vaøo phaàn
hoàn nhöõng nuï hoân cuœa cuoäc ñôøi söœa soaïn böôùc chaân vaøo leã hoäi +. Nghe taâm söï, vaêng vaúng ñaâu ñaây tieáng chuoâng nhaø thôø bay töø ñaàu doác Phuù Cam
xuoáng beán Ngöï, mang theo tieáng thì thaàm cuœa nhöõng thieân thaàn cöù coøn quyeán luyeán choán traàn ai.
Ñöøng, ñöøng tuyeät voïng ! Vaït naéng vaãn ñoù. Khung reâu vaãn oùng aœ. Vaø tieáng chuoâng nhaø thôø seõ coøn ngaân nga ít ra laø
vaøi traêm naêm nöõa.
7_
22h55. Thænh quaân thí vaán ñoâng löu thuœy
Bieät yù döõ chi thuøy ñoaïn tröôøng
...
Naøy, theâm moät boâi. Hoœi baïn veà ñaâu doøng nöôùc chaœy. Xöù cuœa Thaùi Baïch ? Lyù quaân ñang kheà khaø, quay nhaén, ngaén daøi
naøy noãi bieät ly ôi !
8-
8h40 ngaøy 02-04-2001
Chòu. Giaác nguœ ñeâm qua chaäp chôø. Thöùc daäy, thaáy höõng ñi. Töï nhuœ, mô, phaœi mô. Nhöõng giaác mô maét môœ khoù daàn
vôùi thaùng naêm. Thoâi thì nhaém laïi.
16h40
Nhôù nhöõng buoåi * ngoài ñoàng + vôùi Sôn. Moãi ngöôøi moät goùc, loay hoay vôùi mình. Höùng thì ngöng, ñoïc cho nhau moät ñoâi caâu :
Nhan saéùc = veõ vôøi
Lyù töôœng = vieån voâng
Chôït ruïng rôøi giöõa coù vaø khoâng
Maøy xanh
Mi bieác
Moâi hoàng
Tænh ra soùng ñaõ beành boàng cuoän troâi
Toâi ôi hôõi,
toâi ôi !
Sôn keâu, toâi ôi laø * tôùi +. Ta thì muoân ñôøi * ñaùng gheùt +. Roài thì coù * toâi ôi ñöøng tuyeät voïng ! +. Sôn laïi duï, moi daäy toa
vieát nhaïc, ñaùnh ñaøn. Coù theá môùi chôœ thô ñi ñöôïc. Toâi chòu (laàn naøy khoâng phaœi toäi chòu).
Dòch xong hai traêm baøi thô Ñöôøng, toâi coù dòp baœo * thô Sôn coù nhöõng hình aœnh Ñöôøng thi khoâng coù... +. Baïn vui moàm hoœi, thí duï
ñi. Naøy nheù * Toùc em, töøng sôïi nhoœ. Rôùt xuoáng ñôøi laøm soùng leânh ñeânh+. Roài, *OÂi aùo xöa loàng loäng, ñaõ xoâ daït trôøi chieàu+. Coøn nöõa,
muoán bieáât khoâng ? Thoâi. Uoáng. Chuyeän xong roài, uoáng ñaõ. Con chöõ ñaõ ôœ ñaáy. Noù laø coœ mong manh, laù mong manh, soáng mong manh, tay goái
mong manh, cheát mong manh, tình mong manh. Noù laø ñôøi beành boàng, moâi roà daïi, laø moät voøng tieàu tuïy, laø phoá xaù theânh thang, laø haï traéng, naéng thuœy tinh. Laø
nhieàu ñeâm thaáy ta laø thaùc ñoå . Laø phoâi pha.
Sôn ngaäm nguøi, moa qua Canada kieám moät choã vaéng ngöôøi, ngoài vieát veà cuoäc ñôøi chính mình, ngheä thuaät cuœa mình. Seõ coù nhöõng chöông
saùch chæ moät doøng chöõ. Thaäm chí, nhöõng chöông saùch boœ cho giaáy traéng tinh thì môùi truyeàn ñaït ñöôïc yù thaät cuœa mình... Laàn cuoái gaëp nhau, toâi hoœi,
vieát chöa ? Anh laéc ñaàu. Toâi gaëng, bao giôø ? Sôn mím moâi khoâng ñaùp. Toâi nghó anh chöa vieát. Bôœi vì , oâi heä luïy cuœa taøi danh, noù cöôùp cuœa anh
nhöõng phuùt anh caàn chæ coù moät mình anh. Ñeâm taân nieân 1999, khi nhöõng ngöôøi kieàu nöõ moâi hoàng maù ñoœ ñaõ thoâi í a haùt ca khuùc Trònh Coâng Sôn, khi
nhöõng nhaø tö saœn môùi vöøa kieám ra tieàn ñang co tay queät mieäng sau luùc caïn ly XO vaø chuùc anh vaïn söï nhö yù, anh ngoài vôùi toâi, cau coù * ... moa khoå quaù ! Thoâi,
thaây keä... +.
Thaây keä, thaây keä.
Phaœi chaêng baïn toâi ñang kieät söùc trong voøng vaây buœa phuø hoa. Anh bieát noù quaù roõ, ñaõ töøng vieát *Töø buoåi con ngöôøi soáng quaù
reœ ruùng toâi bieát raèng vinh quang chæ laø ñieàu doái traù+.
9-
18h10
Bôø coœ xuyeân tuyeát nhuù ra maàm xanh baùo Xuaân ñang veà, chaäm nhöng chaéc, vaø khoâng theå khaùc ñi ñöôïc. Môœ ñieän thö, töø khaép nôi
baïn beø anh baùo caùi tin anh ñaõ kheùp laïi nhöõng heïn hoø. Mai moát, anh seõ leân Goø Döøa naèm caïnh maï anh, nhö ñöùa con ngoan quay veà nguœ yeân trong voøng tay meï.
Sôn ôi, haõy yeân nghæ Thöïc söï yeân nghæ. Soáng theá laø troïn veïn vôùi mình vôùi ngöôøi laém roài. Thaây keä, nhöõng keœ coøn laïi neáu
chæ thaáy coù thieáu vaéng khi baïn ra ñi thì thaây keä. Hoï chaúng muoán hieåu vì....* khoâng ai muoán laøm moät teân tuyeät voïng. Nhöng toâi (Sôn) nguyeän laøm teân tuyeät voïng.
Bôœi nhieàu sôùm mai khi toâi thöùc daäy khoâng thaáy ñöôïc hoa quaœ khai sinh trong traùi tim ngöôøi...Noãi vinh nhuïc ñaõ mang ta ra khoœi ñôøi soáng ñeå ñöa ñeán nhöõng ñaáu
tröôøng. Toâi ñang baét ñaàu nhöõng ngaøy hoïc taäp môùi. Toâi laø ñöùa beù. Toâi laø ngöôøi baïn. Ñoâi khi toâi laø ngöôøi tình. Chuùng toâi cuøng veõ laïi chaân dung cuœa
nhaân loaïi. Veõ laïi con tim khoái oùc. Treân nhöõng trang giaáy tinh khoâi chuùng toâi khoâng bao giôø thaáy boùng daùng nhöõng ñöôøng kieám möu ñoà, nhöõng veát dao khaéc
nghieät. Chuùng toâi veõ laïi nhöõng ñaát ñai, treân moät ñôøi soáng khoâng coøn baïo löïc...+
Sôn vieát theâm...* Tin vaøo nieàm tuyeät voïng coù nghóa laø tin vaøo chính mình. Tin vaøo cuoäc ñôøi voán khoâng theå khaùc. Vaø nhö theá,
toâi ñang yeâu thöông cuoäc ñôøi baèng noãi loøng cuœa teân tuyeät voïng. +.
Toâi ñaõ ñeán vôi Sôn laàn cuoái nhö moät teân noøi tình tuyeät voïng ñi tìm moät keœ tuyeät voïng khaùc. Thôøi gian ñoù, toâi ñang thai ngheùn vôœ
kòch Treo ñaàu daây Quan Hoï, lôøi haï maøn vieát daønh cho Sôn. Cuoái cuøng, roài moät luùc cuõng seõ phaœi haï maøn, cho raèng haøi hay bi kòch.
Anh ghi daêm chöõ, coù leõ chaúng phaœi cho rieâng toâi maø laø cho taát caœ nhöõng ngöôøi baïn anh. Toâi xin pheùp cheùp laïi, lôøi cuoái göœi ñeán
nhöõng teân tuyeät voïng nhöng cöù coøn yeâu thöông cuoäc soáng :
...* May thay trong ñôøi ngöôøi vöøa coù tình yeâu vöøa coù tình baïn. Tình baïn thöôøng coù khuoân maët thaät hôn tình yeâu. Söï boäi baïc trong
tình baïn cuõng coù, nhöng khoâng nhieàu.
Toâi thaáy tình baïn quí hôn tình yeâu vì tình baïn coù khaœ naêng laøm hoài sinh moät côn hoân meâ vaø laøm phuïc sinh moät cuoäc ñôøi töôœng raèng
khoâng coøn taùi taïo ñöôïc nöõa.
Cuoái cuøng, khoâng coù gì khaùc hôn laø soáng vaø cheát. Soáng laøm theá naøo cho traøn ñaày söï coù maët vaø cheát cho ngaäp traøn coõi hö khoâng.
Phaœi ñi ñeán taän cuøng hai coõi soáng cheát ñeå laøm tan bieán taát caœ nhöõng giaác moäng ñôøi khoâng thöïc +.
Caùm ôn Sôn, baïn quí. Ngaøy mai naøy baïn leân ñöôøng vaøo coõi theânh thang khoâng heïn hoø troùi buoäc. Ô kìa, coœ saùng môùi nhuù ra khoœi tuyeát
ñaõ xanh môn môœn. Coøn caây taùo baïn troàng caùch daây möôøi naêm, chæ ba tuaàn nöõa seõ cuõng ñaâm hoa. Baïn ôi, may thay, nhö voán khoâng theå khaùc ñöôïc.
NAM DAO
2-04-2001
HUYEÀN THOAïI CAÙT BUÏïI
Haït buïi naøo hoaù kieáp thaân toâi
ñeå moät mai toâi trôû veà caùt buïi...
Caâu haùt ñònh meänh aáy trang nghieâm moät trieát lyù soáng, moät ñònh lyù kieáp ngöôøi, maø taùc giaû cuûa noù vöøa hoaøn taát moät chu kyø
huyeàn thoaïi caùt buïi.
Toâi laëng nghe... aâm nhaïc Trònh Coâng Sôn linh thieâng nhö tieáng goïi hoàn, nhö soùng aâm. nhö ñòa chaán, laøm loïan nhòp tim toâi vaø laøm loaïn
nhòp tim bieát bao nhieâu trieäu ngöôøi haâm moä.
Tieáng vang cuûa moät traùi tim vöøa ngöøng ñaäp ñang coäng höôûng vôùi aâm nhaïc aáy oá caùi aâm nhaïc doài daøo ma löïc töøng lay ñoäng taâm
hoàn nhieàu theá heä baát keå quoác gia vaø chuûng toäc. AÂm nhaïc Trònh Coâng Sôn ñaõ naâng cao noái daøi vaø voâ haïn hoaù cuoäc ñôøi höõu haïn cuûa taùc giaû.
Bao nhieâu laø ngöôøi seõ coøn nuoâi anh trong hoàn. Bao nhieâu laø ngöoøi seõ coøn haùt vôùi anh vaø khoùc vì anh. Tình ngöôøi khoâng heà
vôi treân coõi ñôøi nhöng noù coù luaät ño löôøng cuûa noù. Anh cho bao nhieâu thì seõ ñöôïc taëng laïi baáy nhieâu, aáy laø leõ coâng baèng cuûa caùt buïi.
Taàm voùc moät con ngöôøi ñöôïc xaùc ñònh baèng taàm vang cuûa traùi tim ngöôøi aáy.
ñaõ tôùi phuùt thieâng lieâng “khai quan ñònh luaän” roài. Anh Sôn ôi, toâi xin noùi lôøi tieãn bieät , khoâng ngoa ngoân chuùt naøo ñaâu: anh laø
ngöoøi coù tieáng vang voâ taän tieáng vang cuûa traùi tim thieân taøi. Moät thieân taøi khoâng coù tuoåi.
OÂÕi, caùt buïi tuyeät vôøi...
Ñeâm 01.4.2001
Nguye
n Duy
NGAøY SAU SOÛûI ÑAÙ
NGUYeãN DUY
Moät ñeâm tình côø( Maët traän ñöôøng Chín - Nam Laøo (1971)( trong caên haàm keøo beân doøng soâng
Seâbaênghieâng( toâi - phoùng vieân chieán tröôøng, ñang baùm theo tieåu ñoaøn thoâng tin cuûa sö ñoaøn 308 do anh huøng quaân ñoäi Chu Vaên Muøi laøm tieåu ñoaøn tröôûng ( Nghe,
nghe troäm - vaâng, luùc ñoù goïi laø nghe troäm - ñaøi Saøi Goøn, tình côø “gaëp” Trònh Coâng Sôn qua gioïng haùt Khaùnh Ly ( Dieãm xöa( möa vaãn rôi möa treân taàng thaùp ñoå -
laøm sao em bieát bia ñaù khoâng ñau( ngaøy sau soûi ñaù cuõng caàn coù nhau( Quæ thaät ! Giai ñieäu aáy vaø lôøi ca aáy töï nhieân “ghim” laïi trong taâm töôûng toâi ngay töø
phuùt baát chôït aáy( Roài, Nhö caùnh vaïc bay( Quaùi thaät ! (Caûm nhaän baát chôït, nhöõng baøi haùt raát möôït maø, ñaém ñuoái aáy khoâng thuoäc chuûng loaïi eøo uoät, reân
ræ, næ non maø thôøi aáy ngöôøi ta vaãn quen goïi chung laø “nhaïc vaøng”. öø, thì coù buoàn ñaáy, ñau ñaáy, quaën thaét nöõa ñaáy( nhöng coøn laø caùi gì laønh maïnh naûy
nôû trong ñoù. Hình nhö laø caùi ñeïp. Caùi ñeïp trong caâu nhaïc. Caùi ñeïp trong ca töø, caû xaùc chöõ laãn hoàn thô. Baûng laûng, lôø môø, khoù phaân ñònh cho ñuùng nghóa,
nhöng roõ raøng laø ñeïp, ñeïp laøm sao( vaø cuõng hôi ma quaùi theá naøo. Toâi lôùn leân ôû vuøng ñoàng queâ soâng Maõ, vaãn thöôøng nghe tieáng vaïc keâu söông. Naøo coù
thaáy con vaïc ñaâu, maø tieáng vaïc thì raát nhôù. Con vaïc xa, thaät xa, maø tieáng vaïc rôi trong thaêm thaúm ñeâm xöa tòch mòch thì laïi gaàn, thaät gaàn. Söï thaät cuoäc
ñôøi, ít ra ñoái vôùi toâi cho tôùi luùc ñoù - naêm toâi hai möôi boán tuoåi, laø nhö vaäy. Maáy ca khuùc cuûa Trònh Coâng Sôn nhö caùnh vaïc bay qua toâi roài, vaø ñeå laïi
caùi aùm aûnh thaåm myõ. öø, bieát ñaâu( ngaøy sau soûi ñaù(
Roài moät ngaøy tình côø( Maët traän Quaûng Trò (muøa heø 1972)( toâi - phoùng vieân
chieán tröôøng, laïi baùm tieåu ñoaøn thoâng tin cuûa sö ñoaøn 308( theo moät tieåu ñoäi
trinh saùt vaøo thò traán ñoâng Haø ñaõ boû troáng( Ngoïc Haø Tònh Xaù - toâi chöa roõ ñoù
laø ñeàn hay chuøa, maùi toân, vaùch goã, loûng choûng höông nhang vaø la lieät saùch tung döôùi neàn xi maêng. Kinh Phaät( laáy thöû vaøi cuoán coi. Vieät Nam taân töï ñieån
cuûa Thanh Nghò( nhaët. Ngheä thuaät hieän ñaïi cuûa Gioâ-deùp eâ-mi-lô Muy-leâ( ñöôïc. Thô cuûa Buøi Giaùng, cuûa Nguyeân Sa( ñöôïc, thöû coi( Vaø, Ca khuùc da vaøng
cuûa Trònh Coâng Sôn( nhaët lieàn. Toâi laøm moät ba loâ saùch, caùc thöù maø luùc ñoù goïi
laø “vaên hoùa phaûn ñoäng”, laëc leø mang ra haäu cöù tröôùc nhöõng caùi nhìn nöûa ngô
ngaùc, nöûa lo ngaïi cuûa ñoàng ñoäi. Toâi laøm boä quan troïng ra maët, naèm beïp trong
haàm “nghieân cöùu” maáy thöù vöøa nhaët ñöôïc aáy, coi löôùt qua vaø loaïi boû daàn.
Thaät tieác cuoán Vieät Nam taân töï ñieån, coù chuù Haùn ngöõ vaø Phaùp ngöõ, nhöng noù naëng quaù, ñaønh phaûi boû laïi. Toâi giaáu trong ba loâ suoát caùc ngaû ñöôøng chieán
dòch, vaø sau ñoù mang veà Haø Noäi ñöôïc hai cuoán thoâi, Ngheä thuaät hieän ñaïi vaø taäp nhaïc Ca khuùc da vaøng, keå nhö theá ñaõ laø to gan lôùn maät laém roài, daùm ñoïc
vaø löu tröõ saùch cuûa ñòch ! Toâi hoaøn toaøn muø nhaïc, nghe thì caûm ñöôïc ñaïi khaùi laø thích hay khoâng thích, hay hoaëc khoâng hay, theá thoâi( xöôùng aâm thì mít ñaëc,
ñoïc Ca khuùc da vaøng nhö ñoïc thô vaäy. Ca töø cuûa Trònh Coâng Sôn quaû laø thô thaät, vaø hay thaät, chöõ nghóa lôø môø, baûng laûng hoàn vía vaø thi töù. Moät thi só taøi
ba. Neáu anh ta laø ngöôøi lính ñoái maët vôùi toâi, phaûi baén nhau, thì cuõng phaûi baén nhau thoâi. öôùc gì anh ta maõi maõi laøm thi só( öø bieát ñaâu( ngaøy sau soûi ñaù(
*
* *
Roài moät buoåi toái tình côø( naêm 1975( Nhaø thô Phaïm Tieán Duaät ñöa
toâi tôùi thaêm Hoäi vaên ngheä Bình Trò Thieân (26 Leâ Lôïi, Hueá)(vaø gaëp Trònh Coâng Sôn ôû ñoù. Göông maët anh phaûng phaát neùt ñaïo só, aån hieän chuùt gì nhö laø
löïc haáp daãn taâm linh. Heøn chi, taùc phaåm ñaày aùm aûnh. Buoåi gaëp baát ngôø maø thaät ñoâng maø vui, Toâ Nhuaän Vyõ - nhaø vaên, Böûu Chi - hoïa syõ, Leâ Khaéc Caàm -
giaûng sö moân vaên cuûa tröôøng ñaïi hoïc Hueá, caëp nhaø thô Hoaøng Phuû Ngoïc Töôøng vaø Laâm Thò Myõ Daï( Theá laø, raát töï nhieân, cuoäc hoäi ngoä khoâng heïn tröôùc
boãng chuyeån thaønh ñeâm thô nhaïc “Baéc Nam sum hoïp”. Moïi ngöôøi coù maët ñeàu
vöøa laø dieãn vieân, vöøa laø khaùn giaû. Ngöôøi ñoïc thô. Ngöôøi ñaøn haùt. Maáy anh nhaø vaên, nhaø veõ thì veånh tai nghe, vaø haùt theo Trònh Coâng Sôn, nhöõng tình khuùc,
nhöõng baøi haùt tranh ñaáu( Töø Baéc voâ Nam noái lieàn naém tay, ta ñi( voøng tay lôùn(
Maõi tôùi hoâm ñoù toâi môùi ñöôïc bieát Trònh Coâng Sôn coøn coù nhöõng
baøi haùt yeâu nöôùc noåi tieáng, phoå bieán trong phong traøo ñaáu tranh cuûa hoïc sinh, sinh vieân mieàn Nam nhöõng naêm thaùng khaùng chieán choáng Myõ. Ngay caû trong
nhöõng baøi haùt mang tính thôøi söï aáy, vaãn thaáy roõ xu höôùng vöôn tôùi caùi ñeïp muoân thuôû, caùi xu höôùng maø coù ngöôøi cheâ laø duy myõ.
Nhöõng thaùng cuoái naêm 1975, Trònh Coâng Sôn vaãn ôû Hueá, coøn toâi
thì trôû thaønh khaùch thöôøng xuyeân cuûa gia ñình anh ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Toâi laøm vieäc taïi cô quan tieàn phöông Boä Tö leänh Thoâng tin lieân laïc, trong saân
bay Taân Sôn Nhaát, ngaøy chuû nhaät vaø nhöõng buoåi toái raûnh roãi, toâi laïi ra nhaø Trònh Coâng Sôn chôi vaø thöôøng nguû laïi ñoù cuøng vôùi Hoaøng Ngoïc Tuaán (moät
nhaø vaên coù tieáng, cuøng tuoåi vôùi toâi, ñaõ ôû trong nhaø Sôn nhieàu naêm, nhö ngöôøi
nhaø). ôû ñoù, toâi ñaõ ñöôïc troø chuyeän nhieàu vôùi maù cuûa Sôn, moät baø maù theo ñaïo
Phaät, giaøu loøng thöông ngöôøi vaø taâm töôûng höôùng thieän. ôû ñoù, toâi ñaõ keát thaân
vôùi nhöõng ngöôøi em cuûa Sôn. Tònh vaø Taâm nhö hai caùi vai cuûa gia ñình, gaùnh vaùc cô söï côm aùo, chaêm lo heát mình cho söï nghieäp cuûa anh. Thuùy vaø Trinh
“nuoâi” nhaïc Trònh Coâng Sôn trong nhaø. ôû ñoù, toâi ñaõ ñöôïc coâ uùt Trinh haùt cho nghe gaàn nhö toaøn boä ca khuùc Trònh Coâng Sôn, nhieàu baøi chöa phaùt haønh. Tình
khuùc laû lôi thay, vaäy maø khoâng heà vöông nhuïc duïc. Cuõng laém baøi mang hôi höôùng thieàn luaän, vaäy maø khoâng u uaån. Phaàn lôùn ca khuùc cuûa Sôn khoâng nhaäp
theá maø cuõng khoâng ñoaïn ñôøi, cöù chaäp chôøn bay leân ñaùp xuoáng, nhaèm tôùi caùi
cao ñeïp nöûa thöïc nöûa hö treo löûng lô giöõa thieân ñöôøng vaø traàn gian. ôû ñoù, toâi
môùi hieåu roõ, aâm nhaïc Trònh Coâng Sôn laø töø trong nhaø ñoù ñi ra, hoaøn caûnh xuaát
thaân raát cuï theå ñeå daáu aán khaù ñaäm trong phong caùch taùc giaû. ôû ñoù, - toâi moät nhaø thô “Vieät Coäng” xa laï, ngöôøi ngôïm hom hem, quaàn aùo luoäm thuoäm leách
theách( ñaõ ñöôïc moïi ngöôøi trong gia ñình - duø Sôn khoâng ôû nhaø vaø khoâng coù
moät lôøi giôùi thieäu naøo tröôùc caû - ñoái xöû raát aân caàn vôùi tình thaân töï nhieân nhö
ngöôøi trong hoï maïc. Chính ôû ñoù, toâi ñaõ laøm ñöôïc baøi thô ñaàu tieân cuûa mình veà
mieàn Nam - baøi Tìm thaân nhaân. Vaø tieáp theo laø baøi Baàu trôøi maët ñaát baøn tay( ñeå taëng maù cuûa Sôn, baøy toû caûm nghó veà moái quan heä taâm linh taát yeáu giöõa
meï - con ngöôøi ngheä syõ. Raát tieác baøi thô naøy ñaõ bò maát caép cuøng vôùi caùi tuùi
xaùch treo ôû tay laùi xe ñaïp, toâi khoâng theå naøo nhôù laïi ñöôïc nöõa, chæ nhôù caùi teân baøi vaø moät caâu ñieäp “bieát ñaâu( ngaøy sau soûi ñaù”(
*
* *
Khoâng coøn laø tình côø nöõa, laàn thöù hai toâi gaëp Trònh Coâng Sôn,
Thaùng Tö naêm 1976, gaàn dòp baàu cöû Quoác hoäi. Toâi töø Haø Noäi vaøo nhaän coâng taùc taïi tuaàn baùo Vaên ngheä Giaûi phoùng, tôùi Hueá thì döøng laïi ñeå chôi vôùi anh
em quen bieát ôû ñoù. Moät ñeâm traêng saùng ñeïp tuyeät vôøi, soâng Höông ñöôïc aùnh traêng maï cho lung linh haún leân. Chuùng toâi tuï taäp ngoài ngaém traêng, uoáng röôïu
suoâng vaø roài laïi thô - nhaïc( treân maûnh saân nho nhoû nhaø Nguyeãn Khoa ñieàm, ôû thoân Vó Daï( Gaùnh( gaùnh( gaùnh rau veà chôï - böôùc xoân xao( loøng chò xoân xao(
ñoù laø nhöõng böôùc ñaàu tieân cuûa nhaïc Trònh Coâng Sôn nhaäp vaøo cuoäc ñôøi môùi sau 30/04/1975. Vaãn laø nhòp ñieäu quen thuoäc cuûa Sôn, khoâng laãn ñöôïc, nhöng
ca töø laïi thaät quaù, tôùi möùc thaät thaø quaù, thaønh ra baøi haùt bò nhaït. Nhaïc vaø lôøi
cuûa Trònh Coâng Sôn nhö xaùc vôùi hoàn, khoâng coù caùi naøy thì cuõng khoâng coøn caùi kia. Veà sau toâi môùi hieåu roõ hôn, ñoù chính laø lyù do giaûi thích taïi sao Sôn khoâng
theå phoå thô cuûa ngöôøi khaùc ñöôïc. Trôû laïi baøi gaùnh gaùnh( ñoù. Sôn cöù say meâ
haùt ñi haùt laïi maõi maø toâi khoâng laøm sao nhôù noåi nhöõng giai ñieäu tieáp sau( caû
teân baøi haùt cuõng khoâng nhôù luoân. Ñoù laø daïo anh ñang traên trôû, muoán “ñeû”
ngay moät löùa caùc ca khuùc môùi, nhöng “ñeû non” nhö vaäy thì baøi haùt cuõng khoâng
soáng ñöôïc ñeán giaø. Hôn theá nöõa, anh ñang ôû trong tình traïng khoù khaên veà taâm
lyù. Nhieàu ngöôøi ôû Hueá coù aùc caûm vôùi cheá ñoä môùi, toû yù cheâ traùch anh sao maø
“nhaäp cuoäc” deã daøng theá, vôùi aùc yù loä lieãu. Caùn boä ñòa phöông ôû phöôøng khoùm
thì laïi coi anh laø moät “phaàn töû cuûa xaõ hoäi cuõ” caàn phaûi “caûnh giaùc” vaø giaùm
saùt chaët cheõ. Nhaø anh ôû thöôøng xuyeân bò theo doõi vaø kieåm tra hoä khaåu ban ñeâm. Coù laàn, caû Hoaøng Phuû Ngoïc Töôøng laãn Toâ Nhuaän Vyõ phaûi caõi vaõ vôùi
coâng an phöôøng, vì ñang ôû chôi ñoù, môùi khoaûng möôøi ñeâm, ñaõ bò xeùt hoûi giaáy
tôø( Rieâng toâi, taïi nhaø Trònh Coâng Sôn (ñöôøng Nguyeãn Tröôøng Toä, Hueá), toâi ñaõ coù moät kyû nieäm nhôù ñôøi.
Vaâng, trong caùi ñeâm traêng saùng ñeïp tuyeät vôøi aáy, sau khi thô -
nhaïc ôû nhaø Nguyeãn Khoa ñieâm, chuùng toâi keùo nhau veà nhaø Sôn, kieám nem Beán Ngöï nhaém röôïu tieáp, laïi haùt tieáp, troø chuyeän vaø “goùp yù” vôùi Sôn ñoâi
ñieàu, ñoäng vieân anh vieát theá naøy( vieát theá noï( Gaàn tôùi giôø giôùi nghieâm, Hoaøng
Phuû Ngoïc Töôøng, Toâ Nhuaän Vyõ, Böûu Chæ, vaø maáy ngöôøi nöõa phaûi voäi vaøng “ruùt lui”, coøn toâi thì nguû laïi vôùi Sôn cho vui. Hai anh em ra cöûa ñöùng ngaém
traêng suoâng. Trònh Coâng Sôn keå veà kyû nieäm( Möa vaãn rôi möa treân taàng laù nhoû, chính laø treân taàng laù nhoû kia kìa( Ngaøy xöa( Dieãm vaãn thöôøng ñi qua con
ñöôøng ñoù( Dieãm xöa laø vieát ôû Quy Nhôn, nhöng taàng laù naøy, soûi ñaù naøy laø ôû Hueá( aâm huôûng baøi Dieãm Xöa ñöa toâi vaøo giaác nguû( Vöøa chôïp maét thì nghe
tieáng ñaäp cöûa thình lình. Coâng an tôùi. Xeùt giaáy. Giaáy tôø cuûa toâi ñeå trong tuùi aùo
quaân phuïc, hoài chieàu vöøa loät ra göûi taïi nhaø Toâ Nhuaän Vyõ. Khoâng coù giaáy tôø, töôùng maïo laïi cuïc mòch khaû nghi, toâi lieàn bò môøi ra ñoàn coâng an Phuû Cam,
maëc duø Sôn ñaõ coá söùc giôùi thieäu toâi laø moät nhaø thô quaân ñoäi caùch maïng, keå
teân moät loaït nhöõng baøi thô cuûa toâi ñaõ in treân nhieàu saùch baùo nöõa. “Khoâng coù
giaáy thì cöù ra boùt chôù chi maø phaûi nhieàu lôøi”. Caû toâi vaø Sôn ñaønh laëng leõ ñi
sau ngöôøi coâng an vöøa noùi caâu ñoù. Ngoài ñoù, mai saùng giaûi quyeát - ngöôøi tröïc ban troû cho chuùng toâi moät caùi gheá baêng ñaõ coù ba boán ngöôøi ngoài, trong goùc
ñoàn. Saùng hoâm sau, Sôn phaûi veà Hoäi Vaên ngheä luïc tuùi aùo cuûa toâi vaø mang giaáy tôø tôùi, toâi môùi ñöôïc thaû ra, khi ñaõ nghe xong moät baøi huaán thò traøng giang
veà vaán ñeà phoøng gian baûo maät( Toâi ñoïc cho Sôn nghe hai caâu "caûm taùc" - nhöõng caâu ñaàu tieân toâi vieát veà xöù Hueá:
ôû Hueá coù leä xeùt nhaø
Ai khoâng coù giaáy thì ra boùt ngoài(
Chuùng toâi laïi cöôøi vui, chôû nhau treân chieác xe ñaïp cao keàu maøu
vaøng, chaïy voøng theo con ñöôøng "ngaøy xöa Dieãm thöôøng ñi qua", döôùi nhöõng taàng laù nhoû. Qua moät maûng töôøng traéng, thaáy khaåu hieäu ñoû choùi :
Duø chobaõo taùp möa sa
Khaùch laï ñeán nhaø phaûi baùo coâng an...
Roài Trònh Coâng Sôn seõ vieát laùch theá naøo ñaây ?( Toâi thaàm nghó
trong tieáng laên saøo saïo cuûa voâ vaøn vieân soûi nhoû döôùi baùnh xe( öø, bieát ñaâu... ngaøy sau soûi ñaù(
Baây giôø, Trònh Coâng Sôn vaø toâi gaëp nhau hoaøn toaøn khoâng coøn laø
tình côø nöõa. Nhöõng buoåi quaàn tam tuï nguõ vôùi anh em vaên ngheä só Thaønh phoá Hoà Chí Minh, thöôøng xuyeân vaãn coù tieát muïc thô - nhaïc, thoâng baùo saùng taùc
môùi, hoaëc nhöõng döï ñònh, nhöõng gôïi yù. Moät soá ca khuùc môùi cuûa Trònh Coâng
Sôn, saùng taùc töø caûm höùng tröôùc hieän thöùc môùi, ñaõ ñöôïc coâng chuùng lan truyeàn
roäng raõi - trong ñoù, baøi Em ôû noâng tröôøng, em ra bieân giôùi (1978) ñöôïc ñaùng
keå laø caùi moác ñaùnh daáu chaëng ñöôøng môùi cuûa anh. Anh ñaõ thaät söï "baét" vaøo
maïch ñôøi soáng hieän thöïc maø vaãn giöõ ñöôïc caùi gioïng rieâng, caùi baûn saéc töôi
saùng. Moät vaøi naêm tröôùc 1975, anh hôi sa ñaø vaøo maïch thieàn, baét ñaàu coù daáu hieän luaån quaån, chôùm böôùc ñi ñaâu loanh quanh cho ñôøi moûi meät( treân hai vai
mang ñoâi vaàng nhaät nguyeät( ñeå roài moät chieàu ngoài oâm toùc daøi( chaäp chôøn lau
traéng trong tay( Chính hieän thöïc ñôøi soáng ñaõ giuùp anh "treû laïi", anh ñi nhieàu,
saùng taùc vaø haùt, ôû nhaø tröôøng, coâng tröôøng, noâng tröôøng, ôû caùc tuï ñieåm sinh
hoaït xaõ hoäi cuûa thanh nieân, sinh vieân vaø trí thöùc thaønh phoá, leân bieân giôùi, ra
bieån khôi, vaøo taän böng bieàn ñoàng Thaùp Möôøi( Keå töø ngaøy vaøo ôû haún taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh tôùi nay, saép chaün möôøi naêm, Trònh Coâng Sôn ñaõ coù theâm
haøng chuïc ca khuùc, nhieàu nhaïc phim, vaø baøi haùt trong phim. ñeå vöôït qua ñöôïc nhöõng khoù khaên taâm lyù cuûa chính mình, suoát maáy naêm sau giaûi phoùng, vaø tieáp
ñoù laø söï baét beû, xeùt neùt cuûa khoâng ít baïn ñoàng nghieäp, cuûa moät soá ngöôøi ôû giôùi
nghieân cöùu - pheâ bình aâm nhaïc caùch maïng, ñoái vôùi anh laø vieäc khoâng deã daøng. Nhöng duø sao thì anh cuõng vöôït qua ñöôïc( Söï caûm thoâng vaø loøng meán moä
daønh cho anh vaø ca khuùc môùi cuûa anh ngaøy caøng taêng leân, ñoù laø keát quaû toát laønh do chính vieäc anh laøm mang laïi. Anh chaân thaønh vaø say meâ saùng taïo,
chaân thaønh vaø say meâ tìm hieåu, hoïc hoûi ñôøi soáng, vaãn raát kyõ tính vôùi töøng neùt
nhaïc, töøng lôøi thô. Coù laàn, anh ñoät ngoät hoûi toâi : “Naøy, oâng ôû laâu ngoaøi Haø
Noäi, oâng thaáy nhöõng buoåi chieàu treân soâng Hoàng coù gì aùm aûnh ?( ” Toâi keå vôùi
anh veà bôø ñeâ, vaø luõy tre môø xa, söông khoùi( Vaø theá roài, trong baøi Chieàu treân queâ höông toâi, anh chæ choïn laáy caùi bôø xa söông khoùi thaät coù hoàn. Baøi Muøa thu
Haø Noäi cuûa anh môùi chi tieát laøm sao, nhöõng chi tieát khieán cho ai ñaõ töøng am töôøng Haø Noäi ñeàu phaûi söõng sôø, caây côm nguoäi vaøng( caây baøng laù ñoû( nhöõng
con ñöôøng nhoû naèm chôø toâi qua( ñoät ngoät, nhöõng con saâm caàm caát caùnh treân hoà Taây. Raát chi laø Haø Noäi ! Phaûi keå ñoù laø moät trong nhöõng baøi haùt hay khoâng
phaûi cuûa rieâng Trònh Coâng Sôn, maø laø cuûa chung Haø Noäi. Vôùi anh, coù theå keå ra haøng loaït nhöõng baøi haùt ñöôïc nhieàu ngöôøi yeâu thích, Em coøn nhôù hay em ñaõ
queân, Chieàu treân queâ höông toâi, Huyeàn thoaïi meï, caùc baøi haùt trong phim Pho töôïng, phim Y voõ döôõng sinh, v.v( ñeàu laø nhöõng baøi nhaïc vaø lôøi töông sinh nhö
xaùc vôùi hoàn, nhöõng chi tieát hieän thöïc ñôøi soáng ñöôïc naâng leân trong xu höôùng
vöôn tôùi caùi ñeïp laâu beàn. Thì ñuùng laø anh duy myõ roài ! Toâi nghó raèng, söï nhaäp
cuoäc cuûa anh nhö theá laø ñuùng taïng, ñuùng baûn saéc, caùi rieâng nhaäp vaøo caùi chung nhö moät haït phuø sa nhaäp vaøo doøng soâng, moät laøn gioù nhaäp vaøo caùnh ñoàng(
Thay ñoåi luoân caû caùi taïng aáy ñi thì coù nghóa laø maát luoân moät Trònh Coâng Sôn. Khoâng theå ñoøi hoûi anh thay ñoåi kieåu aáy, cuõng nhö khoâng theå ñoøi hoûi moät con
chim hoïa mi phaûi ñeû ra nhöõng oå tröùng chim cuùt, moät caønh hoa phong lan phaûi cho nhöõng chuøm quaû xum xueâ aên ñöôïc(
Bôûi vì ngheä thuaät laø phong phuù vaø ña daïng, noù vaãn coøn coù vaø daønh
saün choã cho nhöõng caùi vu vô thaåm myõ vaø höôùng thieän, nhö laø ngaøy sau soûi ñaù cuõng caàn coù nhau(
10/4/1987
NGUYEN DUY
|
