Wanneer iemand regelmatig bijzonder angstig is en hierdoor flinke beperkingen heeft die zijn leven sterk ontregelen, dan kan er sprake zijn van een angststoornis. Jaarlijks lijdt één op de acht Nederlanders aan zo'n stoornis. Het gaat hierbij om serieuze klachten, die niets met aanstellerij te maken hebben. Angststoornissen zijn te verdelen in drie groepen: fobieën, angsten zonder direct aanwijsbare aanleiding, en angsten door ingrijpende en ernstige gebeurtenissen. Deze laatste worden hier niet besproken.

terug naar inhoud

Bij fobieën gaat het om angsten, opgewekt door iets dat aanwijsbaar en concreet is. Mensen met een specifieke fobie zijn heel angstig voor bijvoorbeeld spinnen, hoogtes of bloed. Een grote angst voor mensen en sociale omgang wordt een sociale fobie genoemd. En bij straat-en pleinvrees ( agorafobie ) zijn mensen extreem bang op straat, in tunnels of in grote ruimtes. Mensen met een fobie doen van alles om die te ontvluchten. Zo gaan mensen met een sociale fobie mensen uit de weg en zijn ze bang voor nieuwe sociale contacten omdat ze extreem onzeker zijn. Ze voelen zich voortdurend kritisch bekeken, zijn bang om in gezelschap op te vallen of te blozen. Ze hebben het gevoel steeds tekort te schieten. Iemand met een agorafobie voelt zich weerloos en vooral doodsbang wanneer hij alleen is. Dat kan thuis zijn, op straat of in grote drukke ruimtes. Ook zo iemand gaat deze situaties vermijden. De wereld van mensen met een fobie wordt snel steeds kleiner.

terug naar inhoud

Mensen kunnen ook zonder directe aanleiding angstig worden. Het lijkt dan of de angst uit henzelf komt. De twee belangrijkste zijn: de paniekstoornis (al dan niet in combinatie met agorafobie) en de dwangstoornis.

Paniekaanvallen . Wanneer iemand al een paar keer overvallen is door een paniekaanval wordt de betrokkene vaak angstig voor nieuwe onverwachte paniekaanvallen. Hij gaat zich onzeker voelen en wordt bang voor de paniekaanvallen zelf. Hij gaat situaties vermijden waarin zich een aanval heeft voorgedaan. Maar dat helpt niet, want een aanval komt niet door een bepaalde situatie.

Dwangstoornis . Bij een dwangstoornis dwingen angst en onrust iemand ertoe bepaalde dingen steeds opnieuw te doen. Bijvoorbeeld: handen wassen, controleren of het gas uitstaat, of het huis schoonmaken. De betrokkene moet dit steeds opnieuw doen, ook al heeft hij het die dag al tien keer gedaan. De stoornis kan zich ook uiten in dwanggedachten. Iemand kan in beslag worden genomen door de gedachte dat hij iets vreselijks zal doen, bijvoorbeeld iemand vermoorden. Met dwanghandelingen probeert iemand zijn angstgevoel in toom te houden. Als hij niet aan de dwang toegeeft, zou er wel eens iets heel ergs kunnen gebeuren. Zo wordt een groot deel van de tijd en de energie opgeslokt.

terug naar inhoud

Een angststoornis krijgt iemand meestal niet van de ene dag op de andere. Er gaan vaak jaren overheen. Grenzen verschuiven bijna onmerkbaar, totdat de situatie echt uit de hand gelopen is: iemand gaat de deur helemaal niet meer uit of staat urenlang kranen, deuren of gas te controleren. Uiteindelijk kan degene met een angststoornis er zelfs zijn werk, interesses en bezigheden door verliezen en sterk vereenzamen. Mensen schamen zich voor wat ze doen en niet doen, en voelen zich schuldig tegenover hun omgeving. Tegelijkertijd zien ze geen uitweg meer.

terug naar inhoud

Het is duidelijk dat iemand met een fobie, paniekaanvallen of een dwangstoornis een zware belasting is voor zijn directe omgeving. Vaak zijn er conflicten met partner en kinderen over bijvoorbeeld het moeten schoonmaken, het geen bezoek meer kunnen ontvangen, en de aandacht die de persoon in kwestie vraagt. Aan de andere kant gaan gezinsleden ook vaak mee in het gedrag van degene die angstig is, juist omdat het zo geleidelijk gaat en omdat zij het lijden van hun naaste zoveel mogelijk willen beperken. Soms gaan ze zover dat ze uit zichzelf schoon gaan maken, geen bezoek meer uitnodigen en smoezen helpen verzinnen om het gedrag van de betrokkene en zichzelf te verbergen voor anderen. Ze schikken zich in de rituelen van degene met de fobie- of dwangklachten. Hoe dan ook, het leven van partner en kinderen wordt flink in de war geschopt.

terug naar inhoud

Doordat de angsten en het vermijdingsgedrag geleidelijk verergeren, zien de mensen zelf en hun familie het abnormale en extreme niet meer: iedereen raakt eraan gewend. Daarnaast is het moeilijk om erover te praten. Daarom lopen mensen zo lang door met hun problemen. Toch is praten erover waarschijnlijk de eerste, de beste, maar ook de moeilijkste stap om er iets aan te doen. De angst verder weg proberen te stoppen leidt in de praktijk alleen maar tot nog meer angstklachten en sociale problemen. Soms lukt het om iemand in vertrouwen te nemen die met enige afstand naar de problemen kijkt: een vriend, familie, een collega of een geestelijk raadsman. Iemand kan ook anoniem bellen met een telefonische hulpdienst. Als praten niet lukt, kan iemand ook iets voor zichzelf opschrijven. Verder zijn er zelfhulpboeken. En er is een beperkt aantal zelfhulpgroepen. Het patroon kan ook worden doorbroken door te gaan bewegen, te gaan sporten of door ontspanningsoefeningen te gaan doen. Belangrijk is in ieder geval om iets te gaan doen. Thuis op de bank blijven zitten maakt de problemen alleen maar groter. Wat zeker niet helpt is meer alcohol gaan drinken, of op eigen initiatief meer en voor langere tijd kalmerings- en slaapmiddelen gaan nemen. Het effect op korte termijn is weliswaar meer ontspanning, maar er treedt al heel snel gewenning op. Er zijn steeds meer drankjes en pillen nodig voor dezelfde ontspanning. Op den duur helpt het helemaal niet meer. Op langere termijn is er zelfs het risico verslaafd te raken.

-Bespreek uw somberheid met uw huisarts of psychiater. Deze kan bepalen of het een depressie is.
-Zoek in ieder geval hulp. Probeer niet flink te zijn en het zelf wel op te knappen. Dit kan het herstel nodeloos vertragen.
-Probeer te aanvaarden dat u een depressie heeft. Zo kunt u de juiste stappen nemen op weg naar herstel.
-Probeer juist nu regelmaat in uw leven te brengen. Ga op tijd naar bed en nog belangrijker: sta op tijd op. Eet regelmatig en gezond. Regelmatig leven is een zeer belangrijk onderdeel van de behandeling van een depressie.
-Wees (blijf) actief. Als het mogelijk is, doe dan iets aan sport. Ga een flink stuk wandelen of doe iets in huis. Maar ga niet in een stoel voor u uit zitten staren. Dat verergert een depressie alleen maar.
-Probeer erover te praten. Het opkroppen van problemen is niet bevorderlijk vor uw geestelijke gezondheid. Een goed geprek of een flinke huilbui lucht op en kan helpen. Ook kan het helpen moeilijke gebeurtenissen uit het verleden te bespreken.
-Matig uzelf in het gebruik van alcohol. Alcohol kan de depressiviteit verergeren.
Bedenk dat een depressie een ziekte is en dat deze met de juiste behandeling goed te genezen is.

terug naar inhoud

Als het op eigen kracht niet lukt, of niet voldoende, dan is het goed te weten dat de meeste angststoornissen goed te behandelen zijn. Dat geldt met name voor specifieke fobieën. Waar kan iemand terecht en wat kan iemand verwachten? Allereerst kunt u natuurlijk naar de huisarts. Hij bespreekt de angst en geeft handreikingen hoe ermee om te gaan. Hij kan ook voor een korte periode kalmerende middelen voorschrijven om te kijken of iemand hiermee misschien door een moeilijke periode heenkomt. Als dit niet lukt verwijst de huisarts naar anderen, afhankelijk van waar de belangrijkste problemen liggen. De maatschappelijk werker biedt uitkomst bij meer praktische problemen als spanningen in werk of gezin, of bij financiële problemen. Fysiotherapie is een geschikte methode om mensen te leren omgaan met spierspanningen en hyperventilatie. De fysiotherapeut kan bijvoorbeeld een aantal ontspanningsoefeningen aanleren. Een andere veelgebruikte vorm van behandelen is psychotherapie Een psychotherapeut is een psycholoog of psychiater die werkt bij de Riagg, een polikliniek van een psychiatrisch ziekenhuis, een centrum voor dagbehandeling, of in een eigen praktijk. Samen met de betrokkene wordt bekeken wat de aanpak wordt.

terug naar inhoud

Er bestaan verschillende soorten behandelingen of therapieën. In gedragstherapie leert iemand om te gaan met het angstaanjagende voorwerp, dier of situatie. De gedragstherapeut laat bijvoorbeeld iemand met straat- en pleinvrees eerst eens op de drempel van zijn voordeur staan, dan laat hij hem rondlopen in zijn eigen tuin, vervolgens in zijn eigen straat. Telkens een stapje verder. Tussendoor wordt besproken wat er tijdens de oefeningen nu precies gebeurt. Daarnaast geeft hij vaak oefeningen voor thuis mee. In een cognitieve therapie leert iemand begrijpen dat er geen reden is om bang te zijn of hij leert inzien waar zijn angst vandaan komt. Extreme faalangst kan bijvoorbeeld worden verminderd door eerdere prestaties te bespreken en zo het zelfvertrouwen te herstellen.

De meeste behandelaars zoeken het in een combinatie van gesprekken en medicijnen. De laatste worden in veel gevallen als ondersteuning gebruikt. Er zijn middelen die zorgen dat paniekaanvallen minder snel optreden, die angstremmend werken, of die de spierspanning verminderen. Er zijn ook middelen die het lichaam minder prikkelgevoelig maken, en middelen die hartkloppingen, het transpireren, het trillen en blozen tegengaan. Medicijnen geven al snel een positief effect,waardoor mensen vertrouwen krijgen in de behandeling en waardoor ze ook wzt meer energie krijgen om hun problemen verder aan te pakken in plaats van hun angsten te vermijden. Voor sommigen is deze behandeling vrij kort; voor anderen kan er aanleiding zijn om op zoek te gaan naar dieperliggende oorzaken en naar de achtergronden van hun angsten, fobieën en dwangmatig gedrag

terug naar inhoud

• Stichting Fobieclub Nederland, lotgenotencontact voor mensen met fobieën, angsten en dwangstoornissen, tel. 0900-2008711

• Stichting Pandora, informatie en advies vanuit ervaringsdeskundigheid, tel. 020-6851171

• Stichting Labyrint/In Perspectief, zelfhulporganisatie voor familieleden, tel. 030-2546674

Bron: Stichting Dag voor de Geestelijke Volksgezondheid, Postbus 5103, 3502 JC Utrecht. I.h.k.v. Internationale Dag voor de Geestelijke Volksgezondheid op 10.10.1998.

Luister u nog wel eens naar uzelf? Een brochure over wat u (niet) moet doen bij psychische klachten. Een uitgave van de Stichting Pandora. Gratis. ISBN 90 71227 09 X

Ooit een haan horen zeggen dat-ie vroeger een eitje was? Wat vertelt u over uw psychische aandoening bij het zoeken en houden van werk? Een uitgave van de Stichting Pandora. Gratis. Bel 020-6851171 werdagen 9-13 ISBN 90 6166 010 6

Ook na de langste winterslaap doet een beer nog wel eens een dutje Steuntje in de rug voor de ex-psychiatrische patiënt die weer aan het werk wil. Een uitgave van de Stichting Pandora. Gratis. ISBN 90 71227 10 3

In het boek Depressief? Ik peins er niet over laat Jan Verhulst zien dat het ontstaan van depressies vaak samenhangt met onze irrationele denkpatronen. Via de RET (Rationeel-Emotieve Therapie) kan iedereen ontdekken hoezeer hij of zij irrationeel denkt. Het boek bevat diverse zelftests. Lisse: Uitgeverij Swets & Zeitlinger, ISBN 90 265 1517 0. Prijs: f 29,25

Stoppen met slaap- en kalmeringsmiddelen: een handleiding is een uitgave van de Wetenschapswinkel Geneesmiddelen van de Universiteit Utrecht. De brochure is in samenwerking met Stichting Vrouwen & Medicijngebruik tot stand gekomen en is te bestellen door overmaking van f 3,50 op giro 228947 t.n.v. faculteit Farmacie, Utrecht. Informatie: Wetenschapswinkel Geneesmiddelen, tel. 030-2537309

Depressie is een ziekte en geen teken van zwakte Folder van SmithKline Beecham Farma b.v., Postbus 3120 GC, Rijswijk, Tel. 070-3195353

Depressie, je kunt er iets aan doen door Corry Linssen en Rob Kok. Uitgeverij Boon, 152 pagina's, ISBN 90 5352 403 7, f 32,50

Psychische problemen en stress door Katharina Meerum Terwogt-Kouwenhoven. Uitgeverij Nieuwezijds, ISBN 90 5712 012 7, f 39,90. O.a. een overzicht van diverse therapiestromen en hun effecten

Angsten en fobieën door Dr. J.P.C.M. Hoevenaars, Inmerc bvb, Wormer, m.m.v. Stichting Fobieclub nederland, 1996.

Eindelijk iemand die me begrijptEen artikel van de stichting Pandora die je kunt downloaden. In dit artikel wordt informatie gegeven over wat de stichting is, wat ze doen en er worden voorbeelden gegeven van de problemen waar zoal over gebeld wordt met o.a. de lotgenotenlijn depressie. Het is gedateerd op 2 juli 1998 en het betreft een verslag van de periode 10.10.1997 tot 10.03.1998. Zeer aan te bevelen dit artikel op te halen via: http://www.xs4all.nl/~pandora/

Turbotherapie voor je fobie door E. Ratelband (jazeker, de Emiel Ratelband, Tjakka). Uitgeverij Andromeda. Prijs f 29,90. ISBN 9055990752. Paperback, 200 blz.

In het blad Psy , tijdschrift over de geestelijke gezondheidszorg van 1 oktober 1998, wordt aandacht besteed aan angsten en fobieën. Misschien kun je het blad vinden bij je huisarts, in het ziekenhuis of andere instelling die lid is van de GGZ Nederland. Een los nummer is ook te krijgen. Redactie-adres: Postbus 8305, 3503 RH Utrecht. Telefoonnummer 030-2874020, fax 030-2874021. Ze hebben ook een emailadres, namelijk psy@ggznederland.nl

Een depressie heb je niet alleen voor meer informatie over wat een depressie is en wat het betekent voor u en uw omgeving kunt het zeer informatieve boekje "Een depressie heb je niet alleen" (met voorwoord van Prof.Dr. F. de Jonge) aanvragen bij uw huisarts of bij Weyth-Lederle, antwoordnummer 413, 2130 WB Hoofddorp (een postzegel is niet nodig).

Vanaf 10 oktober is een gratis folder over Angsten en Fobieën te verkrijgen bij apotheken die zijn aangesloten bij KNMP. Ook is deze folder aan te vragen bij Korrelatie, telefoonnumer 030-2331335. Op dit nummer kun je tevens vanaf 10 oktober een kennistest bestellen. Hiermee kun je je kennis testen over angsten en fobieën.

Wegwijs in de geestelijke gezondheidszorg: een praktische gids voor patiënten en hun omgeving Door Marlies Hemel en Wiky van Rijssel. Uitgeverij Kosmos. Utrecht, 1992. ISBN 90 215 1863 5

terug naar inhoud

De stichting die mij destijds geholpen heeft, heeft sinds kort een internetsite. Neem eens een kijkje op http://www.viadesk.com. Ze staan onder Stichtingen, ze heten nu Stichting FobieVRienden.

Op 7 oktober 1998 is in het psychiatrisch ziekenhuis Veldwijk officieel de nieuwe angst- en fobiekliniek geopend. Ze hebben daar ook angstpoli's, maar deze kliniek biedt nu een compleet behandelcircuit voor mensen met fobieën en angsten. Je kunt daar dus ook opgenomen worden en behandeld, maar ook dagbehandeling volgen of een poliklinische behandeling. Vraag je huisarts om informatie als dit je aanspreekt!

terug naar inhoud

Begin pagina