ความเป็นมา
เดิมชื่อ เมืองสองแคว เพราะตั้งอยู่ระหว่างแม่น้ำน่านและแม่น้ำแควน้อย
เชื่อว่ามีการสร้าง
เมืองเมื่อครั้งขอมยังมีอำนาจอยู่ มีจุดศูนย์กลางอยู่ที่บริเวณวัดศรีจุฬามณี
ต่อมาในสมัยสุ
โขทัย เมืองสองแควได้เข้ามารวมอยู่ ในอาณาจักรสุโขทัย โดยทำหน้าที่เป็นเมืองหน้าด่าน
ทางทิศตะวันออก พญาลิไทยได้เสด็จมาประทับที่เมืองนี้ 7 ปี คือ ระหว่างปีพศ.1905
-
1911(1362 - 1368) และสร้างพระพุทธรูปสำคัญไว้ 3 องค์ คือ พระพุทธชินราช
พระ
พุทธชินสีห์ พระพุทธศรีศาสดา
ในสมัยอยุธยา เจ้าสามพระยาโปรดให้พระราเมศวร ราชโอรสและรัชทายาท ได้เสด็จมา
ประทับที่เมืองนี้ ภายหลังได้ขึ้นเป็นกษัตริย์ที่อยุธยาทรงพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระ
บรมไตรโลกนาท และเสด็จกลับมาประทับที่เมืองสองแควจนสิ้นพระชนม์ รวมเวลาที่ประ
ทับอยู่ที่นี่ 25 ปี คือระหว่างปีพศ. 2006 - 2031 (1463 - 1488) ในะหว่างนั้น
เมือง
สองแควจึงมีฐานะเป็นราชธานี และได้เปลี่ยนชื่อเป็นพิษณุโลก
พิษณุโลกเป็นที่ประสูติและเจริญพรรษาของพระนเรศวร พระบิดาคือพระมหาธรรมราชา
และพระมารดาคือพระธิดาในสมเด็จพระมหาจักรพรรดิแห่งอยุธยา ภายหลังถูกกองทัพ
พม่าบุเรงนองยึดเมืองไว้ แล้วเลยลงไปตีเอาอยุธยา จากนั้นบุเรงนองก็ได้นำพระนเรศวร
ไปประทับที่หงสาวดีเป็นเวลา 6 ปี (ตั้งแต่พระชนมายุ 13 ถึง 19 พรรษา)
ก่อนที่พระ
องค์จะเสด็จกลับมาประกาศอิสรภาพในที่สุด
พิษณุโลกมีประชากรประมาณ 848,431 คน มีสส. 5 คน เป็นศูนย์กลางของพื้นที่ภาค
เหนือตอนล่างและจังหวัด โดยรอบ มีสนามบิน มีโรงพยาบาล 16 แห่ง ผลิตข้าวจ้าวได้
8 แสนตันต่อปี
สถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญ
วัดพระศรีรัตนมหาธาตุราชวรมหาวิหาร
เนื่องจากเป็นวัดมหาธาตุที่มีปรางค์ทรงขอม
เป็นประธานอยู่ในวัด จึงเรียกว่า วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ เป็นวัดหลวงชั้น
ราชวรวิหาร
สร้างในสมัยพญาลิไทย ประมาณปีพศ. 1900 (1357) และบูรณะครั้งใหญ่ในสมัยพระ
บรมไตร โลกนาถ ซึ่งได้สร้างปรางค์ขึ้นเป็นประธานของวัดด้วย ภายในบริเวณวัดประ
กอบด้วยวิหารทิศตะวันตก อยู่ด้านหน้าวัด ตรงทางเข้าด้านแม่น้ำ เป็นที่ประดิษฐาน
พระพุทธชินราชวิหารทิศตะวันออก อยู่ด้านหลังของวัด ตัววิหารพังไปหมดแล้วเป็นที่
ประดิษฐานพระอัฎฐารส เป็น พระพุทธรูปยืนปางห้ามญาติสูง 9 เมตร สร้างสมัยพญา
ลิไท ซึ่งก็ได้หักพังไปมากแล้ว จึงได้มีการบูรณะใน ภายหลัง ชาวบ้านเรียกวิหารนี้ว่า
วิหาร 9 ห้องวิหารทิศเหนือ เคยเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธชินสีห์ รัชกาลที่
3 โปรดให้
ชะลอมาไว้ที่วัดบวรฯวิหารทิศใต้ เคยเป็นที่ประดิษฐานพระศรีศาสดา พระพุทธชินราช
เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย หล่อด้วยทองสัมฤทธิ์ หน้าตักกว้าง 2.75 เมตร
เป็นศิลป
สมัยสุโขทัยตอนปลาย มีซุ้มเรือนแก้วเป็นไม้แกะสลัก มีสิงห์หมอบที่ปลายซุ้ม
พญาลิไทย โปรดให้มีการสร้างพระพุทธรูปพร้อมกัน 3 องค์คือ พระพุทธชินราช พระพุทธชินสีห์
และพระศรีศาสดา ได้หล่อพระพุทธรูป 2 องค์แรกเป็นผลสำเร็จ แต่องค์ที่ 3
ได้ทำการ
หล่อถึง 2 ครั้งแต่ก็ไม่สำเร็จ อีก 2 ปี ต่อมาจึง มีชีปะขาวมาช่วยหล่อใหม่อีกครั้งหนึ่ง
จึงสำเร็จ
บานประตูวิหารพระพุทธชินราชเป็นบานประตูประดับมุกที่งดงามมาก สร้างในสมัยสม
เด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ บานเดิมเป็นไม้แกะสลัก ต่อมาสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ
โปรดให้เปลี่ยนเป็นลายประดับมุก และได้ใช้เป็นแบบอย่างของลายประดับมุกในสมัย
รัตนโกสินทร์