.................................................... NUR POR SENPAGA ELEKTONIKA DISTRIBUADO - ALIMANIERA DISTRIBUADO MALPERMESITA ALLEEN VOOR GRATIS ELEKTRONISCHE VERSPREIDING - ANDERE VERSPREIDING VERBODEN SEULEMENT POUR DISTRIBUTION ELECTRONIQUE GRATUITE - TOUTE AUTRE EST INTERDITE FOR FREE ELECTRONIC DISTRIBUTION ONLY - ALL OTHER DISTRIBUTION IS FORBIDDEN .................................................... Versio por Esperanto-bultenejoj. Disponigis, nome de eldonejo Vulpo-Libroj kaj la tradukinto: Wouter F. Pilger Cxi tiu ekzemplero estas ekskluzive celita por via persona privata utiligo. Cxia alia komerca aux nekomerca utiligo de cxi tiu teksto, tute aux parte, cxu en elektronika aux en surpapera aux en kia ajn alia formo, sen anticipa skriba permeso de la rajtantoj pri auxtoraj rajtoj estas kontrauxa al legxoj kaj konvencioj! Cxiuokaze cxia multobligo aux publikigo - krom senpagaj alsxuto al bultenejo aux ftp-ejo, transsxuto inter bultenejoj aux ftp- ejoj, kaj elsxuto el bultenejo / ftp-ejo por persona utiligo - estas malpermesita. Eksplicite cxia disponigo de surpapera versio al triaj personoj, ecx se senpage, kaj cxia disponigo de ajna versio kontraux pago, sen anticipa skriba permeso de la rajtantoj pri auxtoraj rajtoj, estas malpermesitaj. ------------------------------------------------------- Se vi sxatus disponi pri dece presita ekzemplero, kun la bildoj kiujn desegnis la auxtoro, simple mendu la libron cxe via kutima libroservo. ------------------------------------------------------- TIEL DO -------------- RAKONTOJ por malgrandaj infanoj de Rudyard Kipling ilustris la auxtoro 1992 Vulpo-Libroj -- Lelystad El la Angla tradukis kaj adaptis por Esperanto: Wouter F. Pilger. Kun danko al Douglas S. Williams pro liaj klarigoj. Kipling, [Joseph] Rudyard (1865-1936) Tiel do. Rakontoj por malgrandaj infanoj / Rudyard Kipling; tradukis [el la Angla al Esperanto] Wouter F. Pilger. - Lelystad: Vulpo-Libroj. - Il. Traduko [parta] de: Just so stories for little children. ISBN 90-70074-36-2 (la libroforma eldono!) (C) 1992 Wouter F. Pilger, Lelystad, NL Cxiuj rajtoj rezervitaj. Nenion el cxi tiu eldonajxo oni rajtas multobligi, kopii, enigi en sercxdokumenton aux rikordaron por (tele)konsultado, aux publikigi, en ajna formo aux per ajna rimedo, sen la anticipa skriba permeso de la tradukinto/adaptinto. ENHAVO Kiel la baleno ekhavis sian gorgxon Kiel la kamelo ekhavis sian gxibon Kiel la rinocero ekhavis sian hauxton Kiel la unua letero estis skribata Kiel la alfabeto estis farata -------------- Kiam niaj infanoj estis malgrandaj, mi kutimis "traduk-legi" al ili rakontojn en la lingvo kiun ili tiumomente deziris. Tiel, cxi tiuj tradukoj ekestis kiel _parolaj_ tradukoj. Laux mi, la rakontoj plej bone efikas kiam vi -- post iom da ekzercado, eble -- lauxtlegas ilin al iu. Se vi pensas ke vi trovis eraron, unue rigardu al pagxo 63. La tradukinto. -------------- -------------- Joseph Rudyard Kipling (1865-1936), Brito, naskigxis en Bombajo en la tiama Brita Hindujo kaj edukigxis tie kaj en Britujo. Li laboris kelkajn jarojn kiel jxurnalisto en Hindujo kaj poste logxis en Usono kaj Britujo. Li famigxis per noveloj kaj per patriotismaj, imperiismaj poemoj. Nun li estas ankoraux fama pro siaj infanlibroj: "Gxangalo-libroj", "Kim", "Tiel do-rakontoj". Li ricevis la Nobelpremion por literaturo en 1907. -------------- TIEL DO RAKONTOJ -------------- _Malnovaj mezuroj:_ mejlo proksimume unu kaj duona kilometro jardo proksimume unu metro futo proksimume tridek centimetroj funto proksimume duona kilogramo unco proksimume tridek gramoj -------------- _Al la plenkreskuloj:_ Antono de Sankta Eksopiro atentigis ke "la grandpersonoj cxiam bezonas klarigojn". Jen do: En la rakontoj foje trovigxas vortoj kaj frazajxoj uzataj ne-tute-laux-PIV-kaj-PAG. Ekzemple: "incitigxi" por "ekscitigxi", "tikli" por "juki", "nek" por "ne". Kaj krome iuj rektaj "prononc-eraroj". Tiel estas en la originalo. Ecx pli. Tiel estas intencite. Tiel faris la Majstro, tiel faris la Nobel-premiito kaj tiel faras Infanoj -- kaj la lingvo estas ankaux ilia proprajxo. Do "grandpersonoj" eventuale atentigu pri la "gxusta, nuntempa, plenkreskula" lingvo-uzo, sed ne tro ... incitigxu. Krome, iuj vortoj kaj esprimoj estas "magiaj" -- vi povas sercxi ilin en vortaroj kaj enciklopedioj, sed cxu tio kion vi trovos, klarigos ion, restas la demando. La "magiajn" runo-tekstojn vi povas provi decxifri (kaj estos s'prizo, kiel dirus Tafinjo) -- aux ne. La tradukinto. -------------- KIEL LA BALENO EKHAVIS SIAN GORGXON IAM, en la maro, Ho mia Plej Amata, estis Baleno, kaj gxi mangxis fisxojn. Gxi mangxis la barbofisxon kaj la kardofisxon, kaj la marstelon kaj la sardelon, kaj la plateson kaj la fleson, kaj la blikon kaj ties amikon, kaj la soleon kaj la klupeon, kaj la verdire veran lirla-kirlan angilon. Cxiujn fisxojn kiujn gxi povis trovi en tuta la maro gxi mangxis per sia busxo -- tiel! Gxis fine restis en tuta la maro nur unu malgranda fisxo, kaj gxi estis eta Ruza Fisxo, kaj gxi nagxis iom malantaux la dekstra orelo de la Baleno, por esti ekster dangxero. Tiam la Baleno ekstaris sur sia vosto kaj diris: "Mi malsatas." Kaj la eta Ruza Fisxo diris per eta ruza vocxo: "Nobla kaj largxanima Cetaco, cxu vi iam gustumis Homon?" "Ne," diris la Baleno. "Kia gxi estas?" "Placxa," diris la eta Ruza Fisxo. "Placxa sed tenaca." "Tiam havigu al mi iom da," diris la Baleno, kaj gxi sxauxmigis la maron per sia vosto. "Po unu suficxas," diris la Ruza Fisxo. "Se vi nagxos al latitudo Kvindek Norde, longitudo Kvardek Ueste (tio estas Magio), vi trovos, _sur_ floso, _en_ la mezo de la maro, kun nenio vestita krom blua drelika kalsono, paro da sxelkoj (vi _ne_ forgesu la sxelkojn, Plej Amata), kaj posx-trancxilo, unu sxippereintan Mariston, kiu, ja mi honeste diru al vi, estas viro de senfina-eltrovemo-kaj-sagaceco." Tiel do la Baleno nagxis kaj nagxis al latitudo Kvindek Norde, longitudo Kvardek Ueste, tiel rapide kiel gxi povis nagxi, kaj _sur_ floso, _en_ la mezo de la maro, _kun_ nenio alia por vesti ol blua drelika kalsono, paro da sxelkoj (vi precipe memoru la sxelkojn, Plej Amata), _kaj_ posx-trancxilo, gxi trovis unu solan, solecan sxippereintan Mariston, kiu trempis siajn piedfingrojn en la akvo. (Li havis permeson de sia Panjo por eniri la akvon, aliokaze li neniam estus farinta, cxar li estis viro de senfina-eltrovemo-kaj-sagaceco.) Tiam la Baleno malfermis sian busxon malantauxen kaj malantauxen kaj malantauxen gxis gxi preskaux tusxis la voston, kaj gxi glutis la sxippereintan Mariston, kaj la floson sur kiu li sidis, kaj lian bluan drelikan kalsonon, kaj la sxelkojn (kiujn vi _nepre_ ne forgesu), _kaj_ la posx-trancxilon. -- Gxi glutis ilin en siajn varmajn, mallumajn, internajn sxrankojn, kaj tiam gxi lekis siajn lipojn -- tiel, kaj turnigxis trifoje sur sia vosto. Sed tuj kiam la Maristo, kiu estis viro de senfina-eltrovemo-kaj-sagaceco, trovis sin vere interne de la varmaj, mallumaj, internaj sxrankoj de la Baleno, li tretis kaj li jxetis kaj li impetis kaj li baletis, kaj li dancis kaj li prancis, kaj li pasxis kaj li drasxis kaj li cxardasxis, kaj li frapis kaj li skrapis, kaj li tusxis kaj li pusxis, kaj li taktis kaj li baraktis, kaj li spasmis kaj li entuziasmis, kaj li menuetis kaj li piruetis, kaj li popoldancis kie li ne devus, kaj la Baleno sentis sin _tute_ ne komforte. (_Cxu_ vi forgesis la sxelkojn?) Do gxi diris al la Ruza Fisxo: "Cxi tiu homo estas tre tenaca, kaj krome li kauxzas al mi singulton. Kion mi faru?" "Diru al li ke li eliru," diris la Ruza Fisxo. Do la Baleno vokis en sian propran gorgxon al la sxippereinta Maristo: "Eliru kaj kondutu bone. Mi havas singulton." "Ne, ne!" diris la Maristo. "Ne tiel, sed tute alimaniere. Alportu min al mia naskigxo-bordo kaj la blankaj-klifoj-de-Albiono, kaj tiam mi konsideros." Kaj li komencis danci pli ol iam. "Vi prefere alportu lin hejmen," diris la Ruza Fisxo al la Baleno. "Mi estus devinta averti vin ke li estas homo de senfina-eltrovemo-kaj-sagaceco." Do la Baleno nagxis kaj nagxis kaj nagxis, per ambaux siaj nagxiloj kaj sia vosto, tiel rapide kiel gxi povis, pro la singulto; kaj finfine gxi vidis la naskigxo-bordon de la Maristo kaj la blankajn-klifojn-de-Albiono, kaj gxi rapide glitis duonvoje sur la strandon, kaj gxi malfermis sian busxon largxe kaj largxe kaj largxe, kaj gxi diris: "Cxi tie sxangxi por Vincxestro, Asxveloto, Nasxuo, Keno, kaj stacioj je la _Ficx_burga Vojo;" kaj precize kiam gxi diris "Ficx", la Maristo promenis el gxia busxo eksteren. Sed dum la Baleno estis nagxanta, la Maristo, kiu vere estis persono de senfina-eltrovemo-kaj-sagaceco, estis preninta sian posx-trancxilon kaj trancxinta el la floso malgrandan kvadratan kradon kun tralioj lauxlargxe kaj lauxlonge, kaj li estis liginta tiun firme per siaj sxelkoj (_nun_ vi scias kial vi devis ne forgesi la sxelkojn!), kaj li trenis tiun kradon bone kaj firme en la gorgxon de la Baleno, kaj tie gxi fiksigxis! Tiam li recitis la sekvantan _Slokaon_, kiun mi, cxar vi ankoraux ne auxdis gxin, nun deklamos al vi: -- Pere de tiu mia krado Venis halto al via mangxado. Cxar la maristo estis ankaux Hi-ber-ni-ano. Kaj li ekpasxis sur la kajobreton, kaj iris hejmen al sia Patrino, kiu estis permesinta al li trempi siajn piedfingrojn en la akvo; kaj li edzigxis kaj vivis felicxe cxiam plue. Tiel ankaux la Baleno. Sed ekde tiu tago, la krado en gxia gorgxo, kiun gxi sukcesis nek eltusi nek engluti, preventis ke gxi mangxu ion krom tre, tre malgrandaj fisxetoj; kaj pro tio balenoj nuntempe neniam mangxas virojn aux knabojn aux knabinetojn. La eta Ruza Fisxo foriris kaj kasxis sin en la koto sub la Sojlo de la Ekvatoro. Gxi timis ke la Baleno koleras al gxi. La Maristo kunprenis la posx-trancxilon hejmen. Li surhavis la bluan drelikan kalsonon kiam li surpasxis la kajobreton. La sxelkojn li estis lasinta cxar, cxu ne, li utiligis ilin por ligi la kradon; kaj jen la fino de _tiu_ rakonto. -------------- Jen la bildo de la Baleno kiu glutas la Mariston kun ties senfina-eltrovemo-kaj-sagaceco, kaj la floson kaj la posx-trancxilon _kaj_ liajn sxelkojn, kiujn vi devas _ne_ forgesi. La butonecaj aferoj estas la sxelkoj de la Maristo, kaj vi povas vidi la trancxilon tuj apud ili. Li sidas sur la floso, sed gxi turnigxis iom flanken, do vi ne vidas multon de gxi. La blankeca afero cxe la maldekstra mano de la Maristo estas peco de ligno per kiu li provis remi la floson kiam la Baleno alvenis. La peco de ligno nomigxas gafo-beko. La Maristo lasis gxin ekstere kiam li eniris. La Baleno nomigxis Ridulo, kaj la Maristo nomigxis S-ro Henriko Adalberto Bivenso, MJ. La eta Ruza Fisxo kasxigxas sub la ventro de la Baleno, aliokaze mi estus desegninta gxin. La kialo ke la maro aspektas tiel tusxe-fusxe estas cxar la Baleno estas sucxanta gxin tutan en sian busxon por ensucxi S-ron Henriko Adalberto Bivenso kaj la floson kaj la posx-trancxilon kaj la sxelkojn. Vi neniam forgesu la sxelkojn. -------------- /bildo/ -------------- Jen la Baleno sercxanta la etan Ruzan Fisxon, kiu kasxigxas sub la Sojlo de la Ekvatoro. La eta Ruza Fisxo nomigxis Pinglo. Gxi kasxigxas inter la radikoj de la granda algo kiu kreskas antaux la Pordoj de la Ekvatoro. Ili estas fermitaj. Ili estas cxiam fermitaj, cxar pordo cxiam devus esti fermita. La sxnureca afero transe estas la Ekvatoro mem; kaj la aferoj kiuj aspektas kiel rokoj estas la du gigantoj Moaro kaj Koaro, kiuj tenas la Ekvatoron en ordo. Ili desegnis la siluetojn sur la Pordoj de la Ekvatoro, kaj ili cxizis cxiujn tiujn interplektigxantajn fisxojn sub la Pordoj. La beko-fisxoj nomigxas beko-Delfenoj kaj la aliaj fisxoj kun la strangaj kapoj nomigxas Martelo-kapaj Sxarkoj. La Baleno neniam trovis la etan Ruzan Fisxon gxis post kiam gxi estis retrovinta sian bonhumoron, kaj tiam ili farigxis denove bonaj amikoj. -------------- /bildo/ KIEL LA KAMELO EKHAVIS SIAN GXIBON NUN venas la sekvanta rakonto, kaj gxi rakontas pri kiel la Kamelo ekhavis sian grandan gxibon. En la komenco de la jaroj, kiam la mondo estis tiel-nova-kaj-fresxa, kaj la Bestoj jxus komencis labori por la Homo, estis Kamelo, kaj gxi vivis en la mezo de la Hurla Dezerto cxar gxi ne volis labori; kaj cetere, gxi estis mem Hurlanto. Do gxi mangxis brancxojn kaj dornojn kaj tamarikojn kaj lakto-kaj-silko-planton kaj pikilojn, plej 'strordinare nenionfarante; kaj kiam iu parolis al gxi, gxi diris "Gxif!" Nur "Gxif!" kaj ne pli. Okazis ke la Cxevalo venis al gxi, iun lundon matene, kun selo sur sia dorso kaj bridstango en sia busxo, kaj diris: "Kamelo, ho Kamelo, elvenu kaj trotu kiel ni cxiuj aliaj." "Gxif!" diris la Kamelo; kaj la Cxevalo foriris kaj rakontis al la Homo. Okazis ke la Hundo venis al gxi, kun bastono en sia busxo, kaj diris: "Kamelo, ho Kamelo, venu kaj prenu kaj portu kiel ni cxiuj aliaj." "Gxif!" diris la Kamelo; kaj la Hundo foriris kaj rakontis al la Homo. Okazis ke la Bovo venis al gxi, kun jugo sur sia nuko, kaj diris: "Kamelo, ho Kamelo, venu kaj plugu kiel ni cxiuj aliaj." "Gxif!" diris la Kamelo; kaj la Bovo foriris kaj rakontis al la Homo. Je la fino de la tago la Homo kunvokis la Cxevalon kaj la Hundon kaj la Bovon, kaj diris: "Triopo, ho Triopo, mi tre bedauxras por vi (en mondo tiel nova-kaj-fresxa); sed tiu Gxif-afero en la Dezerto ne povas labori, aliokaze gxi jam estus nun cxi tie, do mi lasos gxin tie, kaj vi devos labori duoblan tempon por kompensi." Tio tre kolerigis la Triopon (en mondo tiel nova-kaj-fresxa), kaj ili faris palavron, kaj _indaba_-on kaj _pancxajet_-on, kaj _paux-vaux_-on je la rando de la Dezerto; kaj la Kamelo venis macxante lakto-kaj-silko-planton _plej_ 'strordinare nenionfarante, kaj ridis pri ili. Tiam gxi diris "Gxif!" kaj foriris denove. Okazis ke preterpasis la Gxino respondeca pri Cxiuj Dezertoj, ruligxante en polvo-nubo (Gxinoj cxiam vojagxas tiumaniere cxar tio estas magio), kaj li haltis por palavri kaj pauxvauxi kun la Triopo. "Gxino de Cxiuj Dezertoj," diris la Cxevalo, "_cxu_ estas gxuste ke iu ajn estu nenionfaranta en mondo tiel nova-kaj-fresxa?" "Certe ne," diris la Gxino. "Nu," diris la Cxevalo, "estas afero tie en la mezo de la Hurla Dezerto (kaj gxi estas mem Hurlanto) kun longa kolo kaj longaj kruroj, kaj gxi ne faris ian ajn laboron depost lunde matene. Gxi ne volas troti." "Feux!" diris la Gxino, fajfante, "tio estas mia Kamelo, je cxiu oro en Arabujo! Kion gxi diras pri tio?" "Gxi diras "Gxif"!" diris la Hundo; "kaj gxi ne volas preni kaj porti." "Cxu gxi diras ion alian?" "Nur "Gxif"!; kaj gxi ne volas plugi," diris la Bovo. "Tre bone," diris la Gxino. "Mi gxifos gxin se vi bonvolos atendi minuton." La Gxino volvis sin en sian polvomantelon, kaj prenis biron trans la dezerto, kaj trovis la Kamelon, plej 'strordinare nenionfarantan, rigardantan sian propran bildon en flako da akvo. "Mia longa kaj bobela amiko," diris la Gxino, "kion do mi auxdas pri vi faranta neniun laboron, en cxi tiu mondo tiel nova-kaj-fresxa?" "Gxif!" diris la Kamelo. La Gxino eksidis, kun la mentono en sia mano, kaj komencis pensi Grandan Magion, dum la Kamelo rigardis sian propran rebrilon en la akvoflako. "Vi kauxzis al la Triopo ekstran laboron depost lunde matene, nur pro via 'strordinara nenionfarado," diris la Gxino; kaj li dauxrigis pensi Magiajxojn, kun la mentono en sia mano. "Gxif!" diris la Kamelo. "Mi ne denove dirus tion se mi estus vi," diris la Gxino; "vi povus diri tion unufoje tro. Bobelo, mi volas ke vi laboru." Kaj la Kamelo diris "Gxif!" denove; sed apenaux gxi estis dirinta tion kiam gxi vidis ke la dorso, pri kiu gxi tiel fieris, pufigxas kaj pufigxas kaj farigxas granda gxeleca gxifo. "Cxu vi vidas tion?" diris la Gxino. "Tio estas via tute propra gxifo kiun vi kauxzis al vi mem per ne-laborado. Hodiaux estas jxauxdo, kaj vi ne faris ajnan laboron depost lundo, kiam la laboro komencigxis. Nun vi eklaboros." "Kiel do mi povas?" diris la Kamelo, "kun cxi tiu gxifo sur mia dorso?" "Estas tiel celite," diris la Gxino, "gxuste cxar vi maltrafis tiujn tri tagojn. Vi nun kapablos labori tri tagojn sen mangxado, cxar vi povas vivi de via gxifo; kaj neniam diru ke mi nenion faris por vi. Venu el la Dezerto kaj iru al la Triopo, kaj kondutu bone. Gxifu vin!" Kaj la Kamelo gxifis sin, kune kun sia gxifo, kaj foriris al la Triopo. Kaj ekde tiu tago gxis la nuna, la Kamelo cxiam portas gxifon (ni nun nomas gxin "gxibo", por ne dolorigi gxiajn sentojn); sed gxi neniam sukcesis kompensi la tri tagojn kiujn gxi maltrafis en la komenco de la mondo, kaj gxi neniam gxis nun lernis konduti bone. -------------- Jen la bildo de la Gxino faranta la komencojn de la Magio kiu alportis la Gxifon al la Kamelo. Unue li desegnis linion en la aero per sia fingro, kaj tiu farigxis firma; kaj tiam li faris nubon, kaj tiam li faris ovon -- vi povas vidi ilin je la subo de la bildo -- kaj krome estis magia kukurbo kiu sxangxigxis al granda blanka flamo. Tiam la Gxino prenis sian magian ventumilon kaj ventumis tiun flamon gxis la flamo sxangxigxis al iu Magio tute per si mem. Estis bona Magio kaj fakte tre amikeca Magio, kvankam gxi devis doni Gxifon al la Kamelo cxar la Kamelo estis mallaborema. La Gxino respondeca pri Cxiuj Dezertoj estis la plej amika de cxiuj Gxinoj, do li vere neniam farus ion malamikecan. -------------- /bildo/ -------------- Jen la bildo de la Gxino respondeca pri Cxiuj Dezertoj kondukanta la Magion per sia magia ventumilo. La Kamelo mangxas brancxon de akacio, kaj gxi jxus finis diri "gxif" unu fojon tro (la Gxino estis dirinta ke gxi faros), kaj tial la Gxifo estas alvenanta. La longa sekigtukeca afero kreskanta el la cepo-simila afero estas la Magio, kaj vi povas vidi la Gxifon sur gxia sxultro. La Gxifo akordigxas al la plata parto de la dorso de la Kamelo. La Kamelo estas tro okupita per rigardado al sia propra memo en la flako da akvo por rimarki tion kio estas okazonta al gxi. Sub la vera bildo estas bildo de la Mondo-tiel-nova-kaj-fresxa. Estas du fumantaj vulkanoj en gxi, iuj aliaj montoj kaj iuj sxtonoj kaj lago kaj nigra insulo kaj serpentumanta rivero kaj multe da aliaj aferoj, kaj ankaux la Arkeo de Noa. Mi ne povis desegni cxiujn dezertojn pri kiuj la Gxino respondecis, do mi desegnis nur unu, sed gxi estas tre dezerta dezerto. -------------- /bildo/ KIEL LA RINOCERO EKHAVIS SIAN HAUXTON ORIGINE, iam antaux longe, sur nelogxata insulo cxe la bordo de la Rugxa Maro, vivis Parsio de kies cxapelo la sunradioj rebrilis en pli-ol-orienta pompo. Kaj la Parsio vivis cxe la Rugxa Maro kun nenio krom sia cxapelo kaj sia trancxilo kaj kuir-forno de la tipo kiun vi precipe neniam tusxu. Kaj en iu tago li prenis farunon kaj akvon kaj rosinojn kaj prunojn kaj sukeron kaj aferojn, kaj faris por si unu kukon kiu mezuris du futojn transe kaj tri futojn dika. Gxi ververe estis Supera Komestiblo (_tio_ estas Magio), kaj li metis gxin sur la fornon cxar al _li_ estis permesate kuiri sur tiu forno, kaj li bakis gxin kaj bakis gxin gxis gxi estis tute brune bakita kaj odoris plej sentimentale. Sed gxuste kiam li estis mangxonta gxin, venis sur la strandon el la Komplete Nelogxata Interno unu Rinocero kun korno sur sia nazo, du porko-okuloj, kaj malbona konduto. En tiuj tagoj la hauxto de la Rinocero suficxe glate akordigxis al gxia korpo. Gxi ekzakte aspektis kiel Rinocero el la Arkeo de Noa, sed kompreneble multe pli granda. Tamen, gxi ne bone kondutis tiam, kaj gxi ne bone kondutas nun, kaj gxi neniam bone kondutos. Gxi diris: "Haux!" kaj la Parsio lasis tiun kukon kaj grimpis al la supro de palmo-arbo kun nenio vestita krom sia cxapelo, de kiu la sunradioj rebrilis en pli-ol-orienta pompo. Kaj la Rinocero renversis la oleo-fornon per sia nazo, kaj la kuko ruligxis en la sablon, kaj gxi pikis tiun kukon sur la kornon de sia nazo, kaj gxi mangxis gxin, kaj gxi foriris, svingante sian voston, al la forlasita kaj Ekskluzive Nelogxata Interno kiu oftas sur la insuloj Mazanderano, Sokotro, kaj la Promontoroj de la Plilargxa Ekvinokso. Tiam la Parsio deiris de sia palmo-arbo kaj metis la fornon sur gxiajn piedojn kaj recitis la sekvantan _Slokaon_, kiun mi, cxar vi ankoraux ne auxdis gxin, nun deklamos al vi: -- Kiu la kukojn atakas Kiujn la Parsio-viro bakas Tiu la malfelicxon elpakas. Kaj estis multe pli da signifo en tio ol vi pensus. _Cxar_, kvin semajnojn poste, okazis varmo-ondo cxe la Rugxa Maro, kaj cxiuj malvestis cxiujn vestajxojn kiujn ili surhavis. La Parsio formetis sian cxapelon; sed la Rinocero demetis sian hauxton kaj portis gxin sur la sxultro kiam gxi venis al la strando por banigxi. En tiu tempo la hauxto butonigxis malsupre per tri butonoj kaj aspektis kiel pluvmantelo. La Rinocero diris tute nenion pri la kuko de la Parsio, cxar gxi estis mangxinta gxin tute; kaj gxi neniam bone kondutis, nek tiam, nek poste, nek estonte. Gxi vadis rekte en la akvon kaj blovis bobelojn tra sia nazo, lasinte sian hauxton sur la strando. Okazis ke la Parsio preteriris kaj trovis la hauxton, kaj li ridis unu ridon kiu dufoje cxirkauxis lian vizagxon. Tiam li dancis trifoje cxirkaux la hauxto kaj frotis siajn manojn. Tiam li iris al sia kampadejo kaj plenigis sian cxapelon per kukeroj, cxar la Parsio mangxis neniam ion krom kukojn, kaj neniam balais sian kampadejon. Li prenis tiun hauxton, kaj li trenis tiun hauxton, kaj li trotis tiun hauxton, kaj li frotis tiun hauxton kaj plenigis gxin per malnovaj, malfresxaj, sekaj, tiklaj kukeroj kaj kelkaj bruligitaj rosinoj, tiom kiom gxi _entute_ povis enhavi. Tiam li grimpis al la supro de sia palmo-arbo kaj atendis gxis la Rinocero venos el la akvo kaj surmetos gxin. Kaj la Rinocero surmetis sian hauxton. Gxi butonis gxin per la tri butonoj, kaj cxio tiklis kiel kukeroj en lito. Tiam gxi volis grati sin, sed tio nur malbonigis la aferon; kaj tiam gxi ekkusxis sur la sablojn kaj ruligxis kaj ruligxis kaj ruligxis, kaj cxiufoje kiam gxi ruligxis la kukeroj tiklis gxin pli kaj pli kaj pli. Tiam gxi kuris al la palmo-arbo kaj frotis kaj frotis kaj frotis sin kontraux tiu. Gxi frotis sin tiel multe kaj tiel forte ke pro la frotado ekestis granda faldo en la hauxto super la sxultroj, kaj alia faldo malsupre, kie la butonoj antauxe estis (sed la butonoj estis forfrotitaj), kaj pro la frotado ekestis pliaj faldoj sur gxiaj kruroj. Kaj tio fusxis gxian humoron, sed ne faris ajnan diferencon al la kukeroj. Ili estis interne de gxia hauxto kaj ili tiklis. Do gxi iris hejmen, vere tre kolera kaj terure gratema; kaj ekde tiu tago gxis la nuna cxiu rinocero havas grandajn faldojn en sia hauxto kaj tre malbonan humoron, cxio pro la kukeroj interne. Sed la Parsio deiris de sia palmo-arbo, surhavante sian cxapelon, de kiu la sunradioj rebrilis en pli-ol-orienta pompo, prenis sian kuir-fornon, kaj foriris en la direkto de Orotavo, Amigdalo, la Supraj Pasxtejoj de Anantarivo, kaj la Sonaputaj Marcxoj. -------------- Jen la bildo de la Parsio kiu komencas mangxi sian kukon sur la Nelogxata Insulo en la Rugxa Maro en vere varmega tago; kaj de la Rinocero kiu venas el la Komplete Nelogxata Interno, kiu, kiel vi lauxvere povas vidi, estas tute roka. La hauxto de la Rinocero estas tute glata, kaj la tri butonoj per kiu oni butonas gxin estas malsupre, do vi ne povas vidi ilin. La kirlajxoj sur la cxapelo de la Parsio estas la sunradioj rebrilantaj en pli-ol-orienta pompo, cxar se mi estus desegninta verajn radiojn ili estus plenigintaj la tutan bildon. En la kuko estas rosinoj; kaj la rado-afero kiu kusxas sur la sablo en la antauxo apartenis al unu el la batalcxaroj de la Faraono kiam tiu provis transiri la Rugxan Maron. La Parsio trovis gxin, kaj konservis gxin por ludi. La nomo de la Parsio estis Pestalgxi' Pugalgxi', kaj la Rinocero nomigxis Strorkso, cxar gxi spiris tra sia busxo anstataux tra sia nazo. Mi ne demandus ion pri la kuir-forno, se _mi_ estus vi. -------------- /bildo/ -------------- Jen la Parsio Pestalgxi' Pugalgxi' sidanta en sia palmo-arbo kaj rigardanta la Rinoceron Strorkso kiu banigxas apud la strando de la Komplete Nelogxata Insulo post kiam Strorkso estis forpreninta sian hauxton. La Parsio jam frotis la kukerojn en la hauxton, kaj li ridas pensante pri kiel ili tiklos Strorkson kiam Strorkso denove surmetos gxin. La hauxto estas tuj sub la rokoj sub la palmo-arbo en malplivarma loko; tial vi ne povas vidi gxin. La Parsio surhavas novan pli-ol-oriente-pompan cxapelon de la speco kiun Parsioj surhavas; kaj li havas trancxilon en sia mano por trancxi sian nomon en palmo-arbojn. La nigraj aferoj sur la insuloj en la maro estas pecoj de sxipoj kiuj pereis sxipante laux la Rugxa Maro; sed cxiuj pasagxeroj estis savitaj kaj iris hejmen. La nigra afero en la akvo proksime de la bordo tute ne estas pereinta sxipo. Tio estas Strorkso la Rinocero banigxanta sen sia hauxto. Strorkso estis sub sia hauxto same nigra kiel ekstere. Mi ne demandus ion pri la kuir-forno, se _mi_ estus vi. -------------- /bildo/ KIEL LA UNUA LETERO ESTIS SKRIBATA ONI ne scias antaux kiom longe -- en tre frua tempo estis Neolitika viro. Li ne estis Juto aux Anglo, aux ecx Dravido, kio li bone estus povinta esti, Plej Amata, sed ne zorgu kial. Li estis Primitivulo, kaj li logxis kavece en Kavo, kaj li surhavis tre malmulte da vestajxoj, kaj li ne povis legi kaj li ne povis skribi kaj li ecx ne volis ion tian, kaj escepte kiam li estis malsata li estis suficxe felicxa. Lia nomo estis Tegumaj Bopsulaj, kaj tio signifas: "Viro-kiu-ne-metas-sian-piedon-antauxen-tro-rapide"; sed ni, ho Plej Amata, nomos lin Tegumo, mallonge do. Kaj la nomo de lia edzino estis Tesxumaj Tevindraux, kaj tio signifas: "Sinjorino-kiu-demandas-tre-multajn-demandojn"; sed ni, ho Plej Amata, nomos sxin Tesxuma, mallonge do. Kaj la nomo de lia malgranda knabino-filino estis Tafimaj Metalumaj, kaj tio signifas: "Malgranda-persono-sen-bonaj-manieroj-kiu-devus-esti-frapata"; sed mi nomos sxin Tafinjo. Kaj sxi estis la Plej Amata de Tegumaj Bopsulaj kaj la Plej Amata de sia propra Panjo, kaj sxi ne estis frapata ecx duonon da fojoj kiom estus bone por sxi; kaj ili cxiuj tri estis tre felicxaj. Kiam nur Tafinjo povis kuri cxirkauxe, sxi iris cxien kun sia Pacxjo Tegumo, kaj foje ili ne venis hejmen al la Kavo gxis ili estis tre malsataj, kaj tiam Tesxumaj Tevindraux kutime diris: "Kie en la mondo vi du estis, ke vi farigxis tiel sxoke malpuraj? Vere, Tegumo mia, vi ne estas pli bona ol mia Tafinjo." Nun atentu kaj auxskultu! En iu tago Tegumaj Bopsulaj foriris tra la kastoro-marcxo al la rivero Vagajo por sage kapti karpo-fisxojn por vespermangxo, kaj ankaux Tafinjo iris kun li. La sago de Tegumo estis farita el ligno kun sxarko-dento je la fino, kaj antaux ol li kaptis iujn ajn fisxojn, li rompis gxin tute, frapante gxin tro forte al la fundo de la rivero. Ili estis multajn mejlojn fore de la hejmo (kompreneble ili kunhavis luncxon en malgranda sako), kaj Tegumo estis forgesinta kunpreni rezervajn sagojn. "Jen tre fisxodora afero!" diris Tegumo. "Mi bezonos duonon de la tago por ripari gxin." "Estas hejme via granda nigra sago," diris Tafinjo. "Mi rekuru al la Kavo kaj petu Panjon por doni gxin al mi." "Estas tro malproksime por viaj malgrandaj grasaj kruretoj," diris Tegumo. "Cetere, vi puvus fali en la kastoro-marcxon kaj droni. Ni devos fari plej bonan el malbono." Li eksidis kaj elprenis malgrandan ledan riparo-saketon, plenan de rangifero-tendenoj kaj strioj da ledo, kaj buletoj da abelo-vakso kaj rezino, kaj komencis ripari la sagon. Tafinjo eksidis ankaux, kun siaj piedfingroj en la akvo kaj sia mentono en la mano, kaj pensadis tre forte. Tiam sxi diris: -- "Mi diru, Pacxjo, estas terura gxeno ke vi kaj mi ne scias skribi, cxu ne? Se ni kapablus ni povus sendi mesagxon por ekhavi la novan sagon." "Tafinjo," diris Tegumo, "kiom ofte mi diris al vi ne uzi slangon? "Terure" ne estas placxa vorto, -- sed ja _estus_ tre utile, nun kiam vi diras, se ni povus skribi hejmen." Gxuste tiam iu Fremdulo-viro venis lauxlonge de la rivero, sed li apartenis al malproksima tribo, la Tevaroj, kaj li ne komprenis ecx vorton de la lingvo de Tegumo. Li staris sur la bordo kaj ridetis al Tafinjo, cxar li havis sian propran knabino-filinon hejme. Tegumo eltiris fasketon da rangifero-tendenoj el sia riparo-saketo kaj komencis ripari sian sagon. "Venu cxi tien," diris Tafinjo. "Cxu vi scias kie mia Panjo logxas?" Kaj la Fremdulo-viro diris "Um!" -- estante, kiel vi scias, Tevaro. "Stulte!" diris Tafinjo, kaj sxi stamfis per sia piedo, cxar sxi vidis aron da tre grandaj karpoj suprennagxantaj la riveron gxuste nun kiam sxia Pacxjo ne povis uzi sian sagon. "Ne gxenu al plenkreskuloj," diris Tegumo, tiel okupata de sia sago-riparado ke li ecx ne turnis sin. "Mi nek gxenas," diris Tafinjo. "Mi nur volas ke li faru kion mi volas ke li faru, kaj li ne komprenas." "Do ne gxenu _min_," diris Tegumo, kaj li dauxrigis tiradon kaj strecxadon de rangifero-tendenoj kun sia busxo plena de pecetoj. La Fremdulo-viro -- vera Tevaro li estis -- eksidis sur la herbo, kaj Tafinjo montris al li kion faras sxia Pacxjo. La Fremdulo-viro pensis: "Cxi tio estas mirakla infano. Sxi stamfas per sia piedo antaux mi kaj sxi faras grimacojn. Sxi devas esti la filino de tiu nobla Tribestro kiu estas tiel eminenta ke li ne volas rimarki min." Do li ridetis ankoraux pli gxentile. "Nu," diris Tafinjo, "mi volas ke vi iru al mia Panjo, cxar viaj kruroj estas pli longaj ol miaj, kaj vi ne falos en la kastoro-marcxon, kaj demandu pri la alia sago de Pacxjo -- tiu kun la nigra tenilo kiu pendas super nia fajrejo." La Fremdulo-viro (_kaj_ li estis ja Tevaro) pensis: "Cxi tio estas tre, tre mirakla infano. Sxi svingas siajn brakojn kaj sxi krias al mi, sed mi komprenas neniun vorton de tio kion sxi diras. Sed se mi ne faros kion sxi volas, mi forte timas ke tiu memfiera Tribestro, Viro-kiu-turnas-sian-dorson-al-vizitantoj, estos kolera." Li ekstaris kaj desxiris grandan platan pecon da sxelo de betulo-arbo kaj donis gxin al Tafinjo. Li faris tion, Plej Amata, por montri ke lia koro estas tiel blanka kiel betula sxelo kaj ke li intencas nenion malbonan; sed Tafinjo ne tute komprenis. "Ho!" sxi diris. "Mi komprenas! Vi volas la logx-adreson de mia Panjo? Kompreneble mi ne povas skribi, sed mi povos desegni bildojn se mi havos ion akran por grati. Bonvolu prunti al mi la sxarkodenton de via kolcxeno." La Fremdulo-viro (kaj _li_ estis ja Tevaro) ne diris ion ajn, do Tafinjo levis sian maneton kaj tiris je la belega bido-kaj-semo-kaj- sxarkodenta kolcxeno cxirkaux lia kolo. La Fremdulo-viro (kaj li _estis_ ja Tevaro) pensis: "Cxi tio estas tre, tre, tre mirakla infano. La sxarkodento sur mia kolcxeno estas magia sxarkodento, kaj oni cxiam diris ke se iu tusxas gxin sen mia permeso tiu senprokraste sxvelos kaj eksplodos. Sed cxi tiu infano ne sxvelas kaj eksplodas, kaj tiu eminenta Tribestro, Viro-kiu-atentas-ekskluzive-siajn-proprajn-aferojn, kiu tute ne atentis min gxis nun, sxajne ne timas ke sxi sxvelos aux eksplodos. Mi prefere estu pli gxentila." Do li donis al Tafinjo la sxarkodenton, kaj sxi ekkusxis plate sur la ventro kun la kruroj en la aero, kiel iuj homoj kusxas sur la planko en la logxocxambro kiam ili volas desegni bildojn, kaj sxi diris: "Nun mi desegnos kelkajn belegajn bildojn por vi! Vi povas rigardi trans mia sxultro, sed ne pusxu kontraux mi. Unue mi desegnos mian Pacxjon fisxanta. Ne tre similas al li; sed Panjo scios, cxar mi desegnis lian sagon rompita. Nu, nun mi desegnos la alian sagon kiun li volas havi, la sagon kun nigra tenilo. Aspektas kvazaux gxi pikas en la dorson de Pacxjo, sed tio estas cxar la sxarkodento glitis kaj cxi tiu peco da sxelo ne estas suficxe granda. Tio estas la sago kiun mi volas ke vi alportu; do mi desegnos bildon de mi mem 'splikanta tion al vi. Miaj haroj ne tiel elstaras kiel mi desegnis ilin, sed estas pli facile desegni tiel. Nun mi desegnos vin. _Mi_ pensas ke vi estas tre placxa, vere, sed mi ne povas desegni vin placxa en la bildo, do ne estu 'fendita. Cxu vi estas 'fendita?" La Fremdulo-viro (kaj li estis _ja_ Tevaro) ridetis. Li pensis: "Sxajnas ke granda batalo estas okazonta iuloke, kaj cxi tiu eksterordinara infano, kiu prenas mian magian sxarkodenton sed ne sxvelas aux eksplodas, diras al mi ke mi alportu la tutan tribon de la eminenta Tribestro. Li _estas_ eminenta Tribestro, aliokaze li estus rimarkinta min." "Vidu," diris Tafinjo, desegnante tre forte kaj suficxe skrape, "nun mi desegnis vin, kaj mi metis la sagon kiun Pacxjo volas havi en vian manon, nur por memorigi ke vi alportu gxin. Nun mi montros al vi kiel atingi la logx-adreson de Panjo. Vi iru gxis vi alvenos cxe du arboj (jen la arboj), kaj tiam vi transiros monteton (jen monteto), kaj tiam vi venos al kastoro-marcxo plena de kastoroj. Mi ne enmetis la tutajn kastorojn, cxar mi ne povas desegni kastorojn, sed mi desegnis iliajn kapojn, kaj pli de ili vi ne vidos kiam vi trairos la marcxon. Atentu ke vi ne enfalos! Kaj tiam nia Kavo estas tuj malantaux la kastoro-marcxo. Gxi ne estas tiel alta kiel la montetoj, fakte, sed mi ne povas desegni aferojn tre malgrande. Tio estas mia Panjo ekster la Kavo. Sxi estas belega. Sxi estas la plej plejbelega Panjo kiu iam ajn estis, sed sxi ne estos 'fendita kiam sxi vidos ke mi desegnis sxin tiel krude. Sxi estos kontenta de mi cxar mi scias desegni. Nu, por la kazo ke vi forgesus, mi desegnis la sagon kiun Pacxjo volas _ekster_ nia Kavo. Gxi fakte estas _interne_, sed vi montru la bildon al mia Panjo kaj sxi donos gxin al vi. Mi desegnis sxin kun levitaj brakoj, cxar mi scias ke sxi estos tre kontenta vidi vin. Cxu ne belega bildo? Kaj cxu vi bone komprenas, aux cxu mi 'spliku denove?" La Fremdulo-viro (kaj li estis ja _Tevaro_) rigardis al la bildo kaj tre forte kapjesis. Li diris al si mem: "Se mi ne alportos la tribon de cxi tiu eminenta Tribestro por helpi lin, li estos mortigita de siaj malamikoj kiuj venas de cxiuj flankoj kun sagoj. Nun mi komprenas kial la eminenta Tribestro sxajnigis ne rimarki min! Li timis ke liaj malamikoj kasxigxas en la arbustoj kaj vidus ke li donas mesagxon al mi. Tial li turnis sian dorson al mi, kaj lasis la sagxan kaj miraklan infanon desegni la teruran bildon montrantan liajn malfacilajxojn. Mi iros kaj alportos helpon de lia tribo." Li ecx ne demandis Tafinjon pri la vojo, sed forrapidis en la arbustojn kiel la vento, kun la betulo-sxelo en sia mano, kaj Tafinjo eksidis plej kontenta. Kaj jen la bildo kiun Tafinjo desegnis por li! "Kion vi estis faranta, Tafinjo?" diris Tegumo. Li estis riparinta sian sagon kaj singarde svingis gxin tien kaj reen. "Estas iu priarangxo de mia flanko, kara Pacxjo," diris Tafinjo. "Se vi ne faros demandojn al mi, vi ekscios pri gxi post mallonga tempo, kaj vi surprizigxos. Vi ne scias kiel multe vi surprizigxos, Pacxjo! Promesu ke vi surprizigxos." "Tre bone," diris Tegumo, kaj dauxrigis fisxkaptadon. La Fremdulo-viro -- cxu vi sciis ke li estis Tevaro? -- forrapidis kun la bildo kaj kuris kelkajn mejlojn, gxis tute hazarde li trovis Tesxumaj Tevindraux sidantan cxe la pordo de sia Kavo, parolantan al kelkaj aliaj Neolitikaj sinjorinoj kiuj estis alvenintaj por Primitiva luncxo. Tafinjo tre similis al Tesxuma, precipe pri la supra parto de la vizagxo kaj la okuloj, do la Fremdulo-viro -- dauxre pura Tevaro -- ridetis gxentile kaj transdonis al Tesxuma la betulo-sxelon. Li estis kurinta rapide, kaj tial li anhelis, kaj liaj kruroj estis gratitaj pro rubusoj, sed li tamen provis esti gxentila. Tuj kiam Tesxuma vidis la bildon sxi ekkricxis kiel io kaj saltis kontraux la Fremdulo-viron. La aliaj Neolitikaj sinjorinoj subite frapis lin sur teron kaj eksidis sur lin en longa vico sesope, dum Tesxuma tiris liajn harojn. "La konkludo elstaras kiel la nazo sur la vizagxo de cxi tiu Fremdulo-viro," sxi diris. "Li plenpikis mian Tegumon per sagoj, kaj timigis povran Tafinjon tiel ke sxiaj haroj ekstaris; kaj ne kontenta pri nur tio, li alportas al mi korsxiran bildon pri tio kiel estis farite. Vidu!" Sxi montris la bildon al cxiuj tiuj Neolitikaj sinjorinoj kiuj trankvile sidis sur la Fremdulo-viro. "Jen mia Tegumo kun rompita brako; jen sago pikas lian dorson; jen viro kun sago preta por jxeti; jen alia viro jxetanta sagon el Kavo, kaj jen tuta aro da homoj" (tio estis la kastoroj kiujn desegnis Tafinjo, fakte, sed ili pli similis al homoj) "venantaj malantaux Tegumo. Cxu ne sxoke!" "Treege sxoke!" diris la Neolitikaj sinjorinoj, kaj ili plenigis la harojn de la Fremdulo-viro per koto (kio surprizis lin), kaj ili batis la Reehxajn Tribajn Tamburojn, kaj kunvokis cxiujn Estrojn de la Tribo de Tegumo, kun iliaj Hetmanoj kaj Dolmanoj, cxiujn Negusojn, Vunojn kaj Ahxundojn de la organizajxo, aldone al la Varlokoj, Angekokoj, Juju-viroj, Bonzoj, kaj la resto, kiuj decidis ke antaux ol ili forhakos la kapon de la Fremdulo-viro, li senprokraste konduku ilin al la rivero kaj montru kie li kasxis la povran Tafinjon. Iom post iom la Fremdulo-viro (kvankam li estis Tevaro) farigxis vere gxenita. Ili estis plenigintaj liajn harojn suficxe dense per koto; ili estis rulintaj lin supren kaj malsupren sur akraj sxtonetoj; ili estis sidintaj sur li en longa vico sesope; ili estis frape tusxintaj kaj bate pusxintaj lin gxis li apenaux povis spiri; kaj kvankam li ne komprenis ilian lingvon, li estis preskaux certa ke la nomoj kiujn la Neolitikaj sinjorinoj donis al li ne estis tre sinjorinecaj. Tamen, li nenion diris gxis la tuta Tribo de Tegumo estis kolektigxinta, kaj tiam li kondukis ilin al la bordo de rivero Vagajo, kaj tie ili trovis Tafinjon kiu faris lekanteto-cxenojn, kaj Tegumon kiu zorge sagis malgrandajn karpojn per sia riparita sago. "Nu, vi _ja_ estis rapida!" diris Tafinjo. "Sed kial vi kunportis tiom multe da homoj? Kara Pacxjo, jen mia surprizo. _Cxu_ vi surprizigxis, Pacxjo?" "Tre," diris Tegumo; "sed tio fusxis mian fisxadon por la tuta tago. Kial la tuta kara, afabla, placxa, pura, trankvila Tribo estas cxi tie, Tafinjo?" Kaj ili ja estis. Unuaj promenis Tesxumaj Tevindraux kaj la Neolitikaj sinjorinoj, firme tenantaj la Fremdulo-viron, kies haroj estis plenaj de koto (kvankam li estis Tevaro). Post ili venis la Cxefa Estro, la Vica Estro, la Deputitaj kaj Asistaj Estroj (cxiuj armitaj gxis la supraj dentoj), la Hetmanoj kaj Centestroj, Rotestroj kun siaj Rotoj, kaj Dolmanoj kun siaj Tacxmentoj; Vunoj, Negusoj, kaj Ahxundoj iom pli malantauxe (ankaux ili armitaj gxis la dentoj). Post ili la Tribo en hierarhxia ordo, ekde posedantoj de kvar kavoj (po unu por cxiu sezono), privata rangifero-stalo, kaj du salmo-saltejoj, gxis feuxdaj kaj prognataj Komunuloj, semi-rajtantaj je duona ursofelo por vintraj noktoj, sep jardojn for de la fajro, kaj asignitaj servutuloj, rajtantaj je transproprietigo de skrapita medol-osto subherede (Cxu cxio tio ne estas belegaj vortoj, Plej Amata?). Ili cxiuj estis tie, saltantaj kaj vokantaj, kaj ili timigis cxiujn fisxojn je dudekmejla distanco, kaj Tegumo dankis ilin per flua Neolitika oratorajxo. Tiam Tesxumaj Tevindraux alkuris kaj kisis kaj cxirkauxbrakis Tafinjon vere tre multe; sed la Cxefa Estro de la Tribo de Tegumo ekkaptis Tegumon cxe la verto-volvajxaj plumoj kaj skuis lin severe. "Ekspliku! Ekspliku! Ekspliku!" kriis la tuta Tribo de Tegumo. "Je la bona cxielo!" diris Tegumo. "Lasu mian verto-volvajxon! Cxu iu ne povas rompi sian karpo-sagon sen ke la tuta kamparanaro jxetas sin al li? Vi estas tre enmiksigxema popolo." "Mi ne kredas ke vi fakte alportis la nigratenilan sagon de mia Pacxjo," diris Tafinjo. "Kaj _kion_ vi faras al mia kara Fremdulo-viro?" Ili estis batpusxantaj lin duope kaj triope kaj dekope gxis liaj okuloj turnigxis kaj turnigxis. Li povis nur spasme spiri kaj montri al Tafinjo. "Kie estas la malbonaj homoj kiuj pikis vin per sagoj, mia kara?" diris Tesxumaj Tevindraux. "Ne estis ajn," diris Tegumo. "Mia sola vizitanto cxi-matene estis la povra homo kiun vi klopodas sufokigi. Cxu vi cxiuj malbone sentas, aux cxu vi estas malsanaj, ho Tribo de Tegumo?" "Li alvenis kun terura bildo," diris la Cxefa Estro, -- "bildo kiu montris ke vi estas plena de sagoj." "E... um... -- Eble mi p'fere 'spliku ke _mi_ donis al li tiun bildon," diris Tafinjo, sed sxi ne sentis sin tre komforte. "Vi!" diris la Tribo de Tegumo cxiuj kune. "Malgranda-persono-sen-bonaj-manieroj-kiu-devus-esti-frapata! Cxu vi?" "Tafinjo kara, mi timas ke ekestos iom da problemoj," diris sxia Pacxjo, kaj li metis sian brakon cxirkaux sxin, por ke sxi ne zorgu. "Ekspliku! Ekspliku! Ekspliku!" diris la Cxefa Estro de la Tribo de Tegumo, kaj li saltetis sur unu piedo. "Mi volis ke la Fremdulo-viro alportu la sagon de Pacxjo, do mi dezegnis gxin," diris Tafinjo. "Ne estis aro da sagoj. Estis nur unu sago. Mi dezegnis gxin trifoje por esti certa. Mi ne povas helpi ke aspektis kvazaux gxi trafis la kapon de Pacxjo -- ne estis suficxe da loko sur la betulo-sxelo; kaj tiuj aferoj kiujn Panjo nomas malbonaj homoj mi celis kastoroj. Mi dezegnis ilin por montri al li la vojon tra la marcxo; kaj mi dezegnis Panjon cxe la busxo de la Kavo kun gxoja aspekto cxar li estas kara Fremdulo-viro, kaj _mi_ pensas ke vi cxiuj estas la plej plejstulta popolo en la mondo," diris Tafinjo. "Li estas tre placxa viro. Kial vi plenigis liajn harojn per koto? Lavu lin!" Neniu diris ion ajn dum longa tempo, gxis la Cxefa Estro ekridis; tiam la Fremdulo-viro (kiu almenaux estis Tevaro) ekridis; tiam Tegumo ekridis gxis li falis dorse sternite sur la bordon; tiam la tuta Tribo ekridis pli multe kaj pli fusxe kaj pli lauxte. La solaj homoj kiuj ne ridis estis Tesxumaj Tevindraux kaj cxiuj Neolitikaj sinjorinoj. Ili estis tre gxentilaj al cxiuj siaj edzoj, kaj diris "idioto!" suficxe ofte. Tiam la Cxefa Estro de la Tribo de Tegumo kriis kaj diris kaj kantis: "Ho, Malgranda-persono-sen-bonaj-manieroj-kiu-devus-esti-frapata, vi trafis grandiozan inventon!" "Mi ne planis; mi nur volis la sagon kun nigra tenilo de Pacxjo," diris Tafinjo. "Sed tamen. Gxi _estas_ grandioza invento, kaj iam estonte la homoj nomos gxin skribado. Nun temas ankoraux nur pri bildoj, kaj, kiel ni vidis hodiaux, bildoj ne estas cxiam gxuste komprenataj. Sed venos tempo, ho Bebo de Tegumo, kiam ni faros literojn -- cxiujn dudek ses aux dudek ok aux kiom do -- kaj tiam ni kapablos kaj legi kaj skribi, kaj tiam ni cxiam diros precize kion ni celas sen ajnaj eraroj. Nun la Neolitikaj sinjorinoj ellavu la koton el la haroj de la fremdulo!" "Mi gxojos pri tio," diris Tafinjo, "cxar, finfine, kvankam vi alportis cxiun unuopan alian sagon de la Tribo de Tegumo, vi forgesis la nigratenilan de mia Pacxjo." Tiam la Cxefa Estro kriis kaj diris kaj kantis: "Tafinjo kara, sekvontfoje kiam vi skribos bildo-leteron, vi prefere sendu kun gxi homon kiu povas paroli nian lingvon, por klarigi pri kio temas. Al mi mem ne gravas, cxar mi estas Cxefa Estro, sed estas tre malbone por la resto de la Tribo de Tegumo, kaj, kiel vi vidas, estas surprizo por la fremdulo." Tiam ili adoptis la Fremdulo-viron (vera Tevaro el Tevarujo) kiel membron de la Tribo de Tegumo, cxar li estis gxentilhomo kaj ne faris problemojn pri la koto kiun la Neolitikaj sinjorinoj estis metintaj en liajn harojn. Sed de tiu tago gxis la nuna (kaj mi supozas ke pri tio kulpas Tafinjo), tre malmulte da malgrandaj knabinoj iam sxatis lerni legadon kaj skribadon. Plej multaj preferas desegni bildojn kaj ludi kun siaj Pacxjoj -- precize kiel Tafinjo. -------------- Tio cxi estas la historio de Tafimaj Metalumaj cxizita sur malnova dentego antaux tre longa tempo fare de la Antikvaj Popoloj. Se vi legas mian rakonton, aux lauxtlegigas gxin, vi povas vidi kiel cxio estas rakontata sur la dentego. La dentego estis parto de malnova triba trumpeto kiu apartenis al la Tribo de Tegumo. La bildojn oni gratis en gxi per najlo aux io alia, kaj tiam la gratojn oni plenigis per nigra vakso, sed cxiujn dividajn liniojn kaj la kvin malgrandajn rondetojn malsupre oni plenigis per rugxa vakso. Kiam gxi estis nova, estis iuspeca retajxo de bidoj kaj konkoj kaj valoraj sxtonoj je la fino; sed tio rompigxis kaj perdigxis -- cxio krom la malgranda iometo kiun vi vidas. La literoj cxirkaux la dentego estas magio -- Runa magio, -- kaj se vi povas legi ilin vi eltrovos ion iom novan. La dentego estas ebura -- tre flava kaj defrotigxinta. Gxi mezuras du futojn lauxlonge kaj du futojn cxirkauxe, kaj pezas dek unu funtojn kaj naux uncojn. -------------- /bildo/ KIEL LA ALFABETO ESTIS FARATA TIAM, unu semajnon post kiam Tafimaj Metalumaj (ni dauxre nomos sxin Tafinjo, Plej Amata) faris tiun malgrandan eraron pri la sago de sia Pacxjo kaj la Fremdulo-viro kaj la bildo-letero kaj cxio tio, sxi denove iris fisxi karpojn kun sia Pacxjo. Sxia Panjo volis ke sxi restu hejme kaj helpu pendigi pelto-felojn sur la grandajn sekigo-fostojn ekster ilia Neolitika Kavo, sed Tafinjo kasxe foriris al sia Pacxjo tre frue, kaj ili fisxkaptis. Subite sxi komencis fari ridajn sonetojn, kaj sxia Pacxjo diris: "Ne faru stulte, infano." "Sed cxu ne estis incite!" diris Tafinjo. "Cxu vi ne memoras kiel la Cxefa Estro blovigis siajn vangojn, kaj kiel ridiga aspektis la Fremdulo-viro kun la koto en siaj haroj?" "Mi memoras," diris Tegumo. "Mi devis pagi du cervo-felojn -- molajn kun frangxoj -- al la Fremdulo-viro pro cxio kion ni faris al li." "_Ni_ nenion faris al li," diris Tafinjo. "Estis Panjo kaj la aliaj Neolitikaj sinjorinoj -- kaj la koto." "Pri tio ni ne parolu," diris sxia Pacxjo. "Ni luncxu." Tafinjo prenis medol-oston kaj sidis muse silenta dum dek tutaj minutoj, dum sxia Pacxjo gratis sur pecoj da betulo-sxelo per sxarkodento. Tiam sxi diris: "Pacxjo, mi penzis pri sekreta surprizo. Vi faru sonon -- iun ajn sonon." "Aa!" diris Tegumo. "Cxu tio suficxas kiel komenco?" "Jes," diris Tafinjo. "Vi aspektas precize kiel karpo-fisxo kun busxo malferma. Diru gxin denove, mi petas." "Aa! aa! aa!" diris sxia Pacxjo. "Ne estu malgxentila al mi, filino mia." "Mi ne celas esti malgxentila, vere kaj senmensoge," diris Tafinjo. "Estas parto de mia sekreta-surprizo-pensajxo. _Ja_ diru _aa_, Pacxjo, kaj tenu vian busxon malferma en la fino, kaj pruntu al mi tiun denton. Mi desegnos busxon de karpo-fisxo plene-malferman." "Kial?" diris sxia Pacxjo. "Cxu vi ne komprenas?" diris Tafinjo, gratante plu sur la betulo-sxelo. "Tio estos nia malgranda sekreta s'prizo. Kiam mi desegnos karpo-fisxon kun malferma beko en la fulgo je la fundo de nia Kavo -- se Panjo ne protestos -- gxi memorigos vin pri tiu _aa_-sono. Tiam ni povos ludi kvazaux estas mi, saltinta el la mallumo kaj s'prizinta vin per tiu sono -- same kiel mi faris en la kastoro-marcxo pasintvintre." "Cxu vere?" diris sxia Pacxjo, per la tono kiun plenkreskuloj uzas kiam ili vere atentas. "Dauxrigu, Tafinjo." "Ahx fusxe!" sxi diris. "Mi ne povas desegni tutan karpo-fisxon, sed mi povas desegni ion kio indikas busxon de karpo-fisxo. Cxu vi ne scias kiel ili staras kun la kapo malsupre sercxantaj en la koto? Nu, jen estas kvazauxa karpo-fisxo (ni povas ludi ke la resto de gxi ankaux estas desegnita). Jen nur gxia busxo, kaj tio signifas _aa_." Kaj sxi desegnis jenon. (1) "Ne malbone," diris Tegumo, kaj gratis ankaux mem sur sia propra peco da betulo-sxelo; "sed vi forgesis la sento-fadenon kiu pendas trans gxia busxo." "Sed mi ne kapablas desegni, Pacxjo." "Vi bezonas desegni nenion krom la malfermajxo de gxia busxo kun la sento-fadeno transe. Tiam ni scios ke estas karpo-fisxo, cxar perkoj kaj trutoj ne havas sento-fadenojn. Rigardu nur, Tafinjo." Kaj li desegnis jenon. (2) "Nun mi kopios gxin," diris Tafinjo. "Cxu vi komprenos tion _cxi_ kiam vi vidos gxin?" Kaj sxi desegnis jenon. (3) "Perfekte," diris sxia Pacxjo. "Kaj mi estos same s'prizita kiam mi vidos gxin ie ajn, kvazaux vi estus elsaltinta de malantaux arbo kaj dirinta "Aa!" " "Nun vi faru alian sonon," diris Tafinjo, tre fiera. "Jaa!" diris sxia Pacxjo, tre lauxte. "H'm," diris Tafinjo. "Tio estas miksa sono. La fina parto estas la _aa_-karpo-fisxo-busxo; sed kion ni povas fari pri la komenca parto? _Je-je-je_ kaj _aa! Jaa!_" "Gxi ja similas al la karpo-fisxo-busxo-sono. Ni desegnu plian parton de la karpo-fisxo kaj ligu ilin," diris sxia Pacxjo. Ankaux _li_ estis suficxe incitita. "Ne. Se ili estas ligitaj, mi forgesos. Prefere desegnu gxin aparte. Kaj prefere ne parton de karpo-fisxo, sed la hokon per kiu ni foje kaptas gxin," diris Tafinjo. "Bona ideo," diris Tegumo. "Jen fisx-hoko por la _je_-sono." Kaj li desegnis jenon. (4) "Nun mi provos," diris Tafinjo. "'Moru ke mi ne povas desegni kiel vi, Pacxjo. Cxu suficxos se mi desegnos nur la hokon, sen la truo por meti la fadenon?" Kaj sxi desegnis jenon. (5) Sxia Pacxjo kapjesis, kaj liaj okuloj estis lume brilaj pro 'citigxo. "Belege," sxi diris. "Nun vi faru alian sonon, Pacxjo." "Oo!" diris sxia Pacxjo, tre lauxte. "Tio estas tre facila," diris Tafinjo. "Vi faras vian busxon ronda kiel ovo aux sxtono. Do ovo aux sxtono tauxgos por tio." "Oni ne cxiam povas trovi ovon aux sxtonon. Ni devos grati ion rondan-similan." Kaj li desegnis jenon. (6) "Kara cxielo!" diris Tafinjo, "kiom multe da sono-bildoj ni jam faris, -- karpo-busxo, fisx-hoko, kaj ovo! Nun vi faru alian sonon, Pacxjo." "Sssx!" diris sxia Pacxjo, kaj kuntiris siajn brovojn, sed Tafinjo estis tro incitita por rimarki tion. "Tio estas tre facila," sxi diris, gratante sur la arbosxelo. "E... kio?" diris sxia Pacxjo. "Mi celis ke mi estas pensanta, kaj ne volas esti gxenata." "Tamen estas sono. Estas la sono kiun serpento faras, Pacxjo, kiam gxi pensas kaj ne volas esti gxenata. Ni faru por la sssx-sono serpenton. Cxu tio tauxgos?" Kaj sxi desegnis jenon. (7) "Jen," sxi diris. "Jen plia s'prizo-sekreto. Kiam vi desegnos siblan serpenton cxe la pordo de via malgranda krom-kavo kie vi riparas la sagojn, mi scios ke vi forte pensas; kaj mi eniros tute muse-kviete. Kaj se vi desegnos gxin sur arbo cxe la rivero kiam vi estos fisxanta, mi scios ke vi volas ke mi pasxu _plej_ muse-kviete, por ne skui la bordon." "Tute tiel," diris Tegumo. "Kaj estas pli en cxi tiu ludo ol vi pensas. Tafinjo kara, mi havas impreson ke la filino de via Pacxjo trafis je la plej bela afero kiu iam estis post kiam la Tribo de Tegumo ekuzis sxarkodentojn anstataux iuj akraj sxtonfrapajxoj kiel pintojn por la sagoj. Mi kredas ke ni trovis _la_ grandan sekreton de la mondo." "Kial?" diris Tafinjo, kaj ankaux sxiaj okuloj brilis pro incitigxo. "Mi montros," diris sxia Pacxjo. "Kio estas akvo en la Tegumo-lingvo?" "Kompreneble _ja_, kaj tio signifas ankaux "rivero" -- kiel Vagaj-_ja_ -- rivero Vagajo." "Kio estas malbona akvo kiu donas al vi febron kiam vi trinkas gxin -- nigra akvo -- marcxo-akvo?" "Kompreneble _jo_." "Nun vidu," diris sxia Pacxjo. "S'pozu ke vi vidus cxi tion gratitan flanke de akvo-truo en la kastoro-marcxo?" Kaj li desegnis jenon. (8) "Fisx-hoko kaj ronda ovo. Du sonoj miksitaj! _Jo_, malbona akvo," diris Tafinjo. "'Preneble mi ne trinkus tiun akvon cxar mi scius ke vi diras ke gxi estas malbona." "Sed mi ne bezonus esti cxe la akvo, tute ne. Mi povus esti mejlojn for, cxasante, kaj tamen --" "Kaj _tamen_ estus precize same kvazaux vi starus tie kaj dirus: "For, Tafinjo, aux vi havos febron." Cxio tio en fisx-hoko kaj ronda ovo! Ho Pacxjo, ni devas rakonti tion al Panjo, rapide!" Kaj Tafinjo dancadis cxirkaux li en tuta rondo. "Ne jam," diris Tegumo; "ne gxis ni havos pli. Ni vidu. _Jo_ estas malbona akvo, sed _so_ estas mangxo kuirita sur fajro, cxu ne?" Kaj li desegnis jenon. (9) "Jes. Serpento kaj ovo," diris Tafinjo. "Do tio signifas ke mangxo estas preta. Se vi vidus tion gratitan sur arbo, vi scius ke estas tempo por veni al la Kavo. Ankaux mi." "Ververe!" diris Tegumo. "Ankaux prave. Sed atendu momenton. Mi vidas problemon. _So_ signifas "venu kaj mangxu", sed _sxo_ signifas la sekigo-fostojn kie ni pendigas niajn pelto-felojn." "Acxaj agxaj sekigo-fostoj!" diris Tafinjo. "Mi tre malsxatas kiam Panjo petas min por pendigi pezajn plusxajn peltojn sur ilin. Se vi desegnus serpenton kaj ovon, kaj mi pensus ke temas pri mangxo, kaj mi venus el la arbaro kaj rimarkus ke gxi signifis ke mi helpu al Panjo pendigi la pelto-felojn sur la sekigo-fostojn, kion _tiam_ mi farus?" "Vi estus kolera. Panjo ankaux. Ni devas fari novan bildon por _sxo_. Ni devas desegni makulitan serpenton kiu faras _sx-sx_, kaj ni ludos ke la senmakula faras nur _ssss_." "Mi ne certus kiel meti la makulojn," diris Tafinjo. "Kaj eble kiam _vi_ rapidus vi forgesus meti ilin, kaj mi pensus ke estas _so_ dum estas _sxo_, kaj tiam Panjo kaptus min tamen. _Ne!_ Mi pensas ke ni aldonu tiujn acxajn altajn sekigo-fostojn mem__, por esti _tute_ certaj. Mi metos ilin malantaux la siblan serpenton. Rigardu!" Kaj sxi desegnis jenon. (10) "Mi pensis ke vi celas malantaux kiel _post_," diris sxia Pacxjo. Kaj li desegnis jenon. (11) "Ankaux eblus," diris Tafinjo. "Sed tiam ni eble pensus ke temas pri _du_ sonoj, dum temas pri _unu_." "Eble vi pravas. Cxiuokaze tre similas al niaj sekigo-fostoj," diris sxia Pacxjo, ridanta. "Nun mi faros novan sonon kun la serpento-kaj-sekigo-fosto-sono en gxi. Mi diras _sxi_. Tio estas Teguma por sago, Tafinjo." Kaj li ridis. "Ne ridu pri mi," diris Tafinjo, pensante pri sia bildo-letero kaj la koto en la haroj de la Fremdulo-viro. "_Vi_ desegnu gxin, Pacxjo." "Ni ne aldonos kastorojn aux montetojn cxi-foje, cxu?" diris sxia Pacxjo. "Mi desegnos nur rektan linion por mia sago." Kaj li desegnis jenon. (12) "Ecx Panjo ne povus erare pensi ke oni mortigas min," li diris. "Mi _petas_, ne faru, Pacxjo. Mi eksentas malkomforte pro tio. Faru iom pli da sonoj. Ni tiel bele progresas." "E... h'm!" diris Tegumo, supren rigardante. "Ni diru _sxu_. Tio signifas "cxielo"." Tafinjo desegnis la serpenton kaj la sekigo-foston. Tiam sxi haltis. "Ni devas fari novan bildon por tiu fina sono, cxu ne?" "_Sxu-sxu-u-u-u!_" diris sxia Pacxjo. "Kial? Gxi tre similas al tiu ronda-ovo-sono iom maldikigita." "Do s'pozu ke ni desegnos maldikan rondan ovon, kaj kvazauxos ke gxi estas rano kiu dum jaroj nenion mangxis." "Ne-ne," diris sxia Pacxjo. "Se ni desegnus tion haste ni povus miskompreni kaj pensi ke temas pri la ronda ovo mem. _Sxu-sxu-sxu! Mi_ diros al vi kion ni faros. Ni faros malgrandan truon je la fino de la ronda ovo por montri ke la o-sono prononcigxas maldike kun malgranda truo de busxo, _oo-uu-uu_. Tiel." Kaj li desegnis jenon. (13) "Tre bone kaj bele! Multe pli bone ol maldika rano. Dauxrigu," diris Tafinjo, utiligante sian sxarko-denton. Sxia Pacxjo dauxrigis desegnadon, kaj lia mano skuigxis pro incitigxo. Li dauxrigis gxis li estis desegninta jenon. (14) "Ne rigardu supren, Tafinjo," li diris. "Provu eltrovi kion tio signifas en Teguma lingvo. Se vi povas, ni ja trovis la Sekreton." "Serpento -- fosto -- rompita-ovo -- fisx-hoko kaj karpo-busxo," diris Tafinjo. "_Sxu-ja_. Cxiel-akvo (pluvo)." Gxuste tiam guto falis sur sxian manon, cxar la cxielo plennubigxis. "Nu, Pacxjo, pluvas. Cxu _tion_ vi volis diri al mi?" "Kompreneble," diris sxia Pacxjo. "Kaj mi diris tion al vi ne dirante ecx unu vorton, cxu ne?" "Nu, mi _pensas_ ke mi estus eksciinta post minuto, sed tiu pluvoguto certigis. Mi nun por cxiam memoros. _Sxu-ja_ signifas "pluvo", aux "pluvos". Nu do, Pacxjo!" Sxi ekstaris kaj dancis cxirkaux li. "S'pozu ke vi elirus antaux ol mi vekigxis, kaj dezegnis _sxu-ja_ en la fulgo sur la vando, tiam mi scius ke pluvos kaj mi prenus mian kastoro-felan pluvo-cxapon. Cxu Panjo ne estus surprizita!" Tegumo ekstaris kaj dancis. (Pacxjoj ne hontis fari tiajn aferojn en tiuj tempoj.) "Pli ol! Pli ol!" li diris. "S'pozu ke mi volus diri al vi ke ne multe pluvos kaj ke vi venu al la rivero, kion ni desegnus? Diru la vortojn en Tegumo-lingvo unue." "_Sxu-ja-las, ja maru_. (Cxiel-akvo finigxas. Rivero venu.) _Kiom_ da novaj sonoj! _Mi_ ne scias kiel ni povos desegni ilin." "Sed mi ja -- sed mi ja!" diris Tegumo. "Nur atendu momenton, Tafinjo, kaj ni cxesos por hodiaux. Ni jam havas _sxu-ja_, cxu ne? sed tiu _las_ estas enigma. _La-la-la!_" kaj li svingis sian sxarkodenton. "Estas la sibla serpento je la fino kaj la karpo-busxo antaux la serpento -- _as-as-as_. Ni nur bezonas _la-la_," diris Tafinjo. "Mi scias, sed ni devas fari tiun _la-la_. Kaj ni estas la unuaj homoj en la mondo kiuj iam ajn provis fari tion, Tafimaj!" "Nu," diris Tafinjo, oscedanta, cxar sxi estis suficxe laca. "_Las_ indikas krom finon aux finigxon ankaux rompon, cxu ne?" "Tiel estas," diris Tegumo. "_Ja-las_ signifas ke ne estas akvo en la rezervujo por ke Panjo kuiru kun gxi -- ankaux kiam mi estas cxasonta." "Kaj _sxi-las_ signifas ke via sago estas rompita. Se mi nur estus pripensinta _tion_ anstataux desegni stultajn kastoro-bildojn por la Fremdulo-viro!" "_La! La! La!_" diris Tegumo, svingante sian bastonon kaj kuntirante siajn brovojn. "Ho gxeno!" "Mi estus povinta desegni _sxi_ tute facile," dauxrigis Tafinjo. "Kaj tiam mi estus desegninta vian sagon tute rompita -- tiel!" Kaj sxi desegnis jenon. (15) "Tiel do," diris Tegumo. "Tio precize estas _la_. Gxi krome ne similas al iu el la aliaj signoj." Kaj li desegnis jenon. (16) "Nun sekvas _ja_. Ho ne, tiun ni jam antauxe faris. Do sekvas _maru_. _Mum-mum-mum._ Por _mum_ oni devas fermi la busxon, cxu ne? Ni desegnos fermitan busxon kiel cxi tiu." Kaj li desegnis. (17) "Tiam la karpo-busxo malferma. Tiel ekestas _Ma-ma-ma!_ Sed kio pri tiu _rrrrr_-afero, Tafinjo?" "Gxi sonas tute krude kaj angule, kiel via sxarkodenta segilo kiam vi segas breton por la kanuo," diris Tafinjo. "Vi celas ke tute akre cxe la randoj, kiel cxi tio?" diris Tegumo. Kaj li desegnis. (18) "'Zakte," diris Tafinjo. "Sed ni ne bezonas cxiujn tiujn dentojn: metu nur du." "Mi metos unu," diris Tegumo. "Se cxi tiu nia ludo farigxos tio kion mi pensas ke gxi farigxos, tiam ju pli facilaj estos la son-bildoj, des pli bone por cxiuj." Kaj li desegnis. (19) "_Jen_ ni sukcesis," diris Tegumo, starante sur unu kruro. Mi desegnos ilin cxiujn kune kiel cxeno da fisxoj." "Cxu ni ne prefere metu peceton da bastono aux ion similan inter cxiu vorto, tiel ke ili ne interfrotigxu kaj interpusxigxu kvazaux estus karpoj?" "Ho, mi lasos spacon por tio," diris sxia Pacxjo. Kaj tre incitite li desegnis ilin cxiujn senhalte, sur granda nova peco da betulo-sxelo. (20) "_Sxu-ja-las ja maru_," diris Tafinjo, legante gxin sonon post sono. "Tio suficxas por hodiaux," diris Tegumo. "Cetere, vi lacigxas, Tafinjo. Ne gravas, kara. Ni finos la tuton morgaux, kaj tiam ni estos rememorataj dum jaroj kaj jaroj gxis post kiam la plej grandaj arboj kiujn vi povas vidi estos cxiuj dehakitaj por brulligno." Do ili iris hejmen, kaj dum tuta tiu vespero Tegumo sidis je unu flanko de la fajro kaj Tafinjo je la alia flanko, desegnante _ja_-ojn kaj _jo_-ojn kaj _sxu_-ojn kaj _sxi_-ojn en la fulgo sur la vando kaj faris ridajn sonetojn kune gxis sxia Panjo diris: "Vere, Tegumo, vi estas ecx pli malbona ol mia Tafinjo." "Bonvolu ne gxenigxi," diris Tafinjo. "Estas nur nia sekreta s'prizo, Panjo kara, kaj ni rakontos al vi pri gxi en la momento kiam gxi estos preta; sed mi _petas_, ne demandu nun kio gxi estas, cxar aliokaze mi devus diri." Do sxia Panjo tute zorge ne demandis; kaj tute frue la sekvantan matenon Tegumo iris al la rivero por pensi pri novaj son-bildoj, kaj kiam Tafinjo ellitigxis sxi vidis _Ja-las_ (akvo finigxas aux elcxerpigxas) kalkita sur la flanko de la granda sxtona akvo-rezervujo, ekster la Kavo. "Um," diris Tafinjo. "Cxi tiuj son-bildoj estas fakte gxenaj! Pacxjo tute bone estus povinta veni cxi tien mem por rakonti ke mi prenu pli da akvo por ke Panjo povu kuiri kun gxi." Sxi iris al la fonto malantaux la domo kaj plenigis la rezervujon per arbosxela sitelo, kaj tiam sxi kuris al la rivero kaj tiris la maldekstran orelon de sia Pacxjo -- la orelo kiun sxi rajtis tiri kiam sxi estis obeema. "Nun sidu apud mi kaj ni desegnos la restantajn son-bildojn," diris sxia Pacxjo, kaj ili havis tre incitan tagon da tio, kaj belegan luncxon en la mezo, kaj ili dufoje petololuktis. Kiam ili alvenis al T, Tafinjo diris ke cxar sxia nomo, kaj tiu de sxia Pacxjo, kaj de sxia Panjo cxiuj komencigxas per tiu sono, ili desegnu ian familian grupon, ilin mem, man-en-mane. Tio estis tauxga por desegni unufoje aux dufoje; sed kiam ili devis desegni gxin sesfoje aux sepfoje, Tafinjo kaj Tegumo desegnis gxin pli kaj pli skize, gxis finfine la T-sono estis nur iu maldika longa Tegumo kun etenditaj manoj por teni Tafinjon kaj Tesxuman. De cxi tiuj tri bildoj vi vidos parte, kiel tio okazis. (21, 22, 23) Multaj el la aliaj bildoj estis multe tro belaj en la komenco, precipe antaux la luncxo; sed kiam ili estis desegnataj denove kaj denove sur betulo-sxelo, ili farigxis pli krudaj kaj pli facilaj, gxis fine ecx Tegumo diris ke li ne trovas eraron en ili. Ili turnis la siblan serpenton por la Z-sono, por montri ke gxi siblas malantauxen en malforta kaj milda maniero (24); kaj ili faris nur iun kirlon por E, cxar gxi tiom ofte aperis en la bildoj (25); kaj ili desegnis bildojn de _Biba_, la sankta Kastoro de la Tegumoj por la B-sono (26, 27, 28, 29); kaj cxar temis pri naza sono, ili nur desegnis nazojn por la N-sono, gxis ili lacigxis (30); kaj ili desegnis bildon de la busxo de la granda laga ezoko por la graka G-sono (31); kaj ili desegnis la ezokan busxon denove kun sago cxe gxi por la kraka K-sono (32); kaj ili desegnis pecon de Vagajo-rivero por la V-sono (33, 34); kaj tiel plu kaj tiel pli kaj tiel ankoraux gxis ili faris kaj desegnis cxiujn son-bildojn kiujn ili volis, kaj jen la Alfabeto, kompleta kaj preta. Kaj post miloj kaj miloj da jaroj, post la Hieroglifaj, kaj Demotaj, kaj Nilotaj, kaj Kriptaj, kaj Kufaj, kaj Runaj, kaj Doriaj, kaj Ioniaj, kaj Cxiaj Aliaj skribajxoj kaj signoj (cxar la Vunoj, kaj la Negusoj, kaj la Ahxundoj, kaj la Gardantoj de la Tradicio neniam lasis ion bonan sensxangxa kiam ili rimarkis gxin), la bona malnova simpla, komprenebla Alfabeto -- A, B, C, kaj cxiuj aliaj literoj -- ekhavis denove siajn gxustajn formojn por ke cxiuj Plej Amataj lernu ilin kiam ili estas suficxe agxaj. Sed _mi_ memoras pri Tegumaj Bopsulaj, kaj Tafimaj Metalumaj kaj Tesxumaj Tevindraux, sxia kara Panjo, kaj cxiuj forpasintaj tagoj. Kaj tiel estis -- tiel do -- antaux longa tempo -- sur la bordo de la granda Vagajo! -------------- Unu el la unuaj aferoj kiujn Tegumaj Bopsulaj faris post kiam Tafinjo kaj li estis produktintaj la Alfabeton, estis farado de magia Alfabeto-kolcxeno de cxiuj literoj, tiel ke gxi povis esti metita en la Templon de Tegumo por esti konservata por cxiam kaj eterne. La tuta Tribo de Tegumo alportis siajn plej valorajn bidojn kaj belajxojn, kaj Tafinjo kaj Tegumo dedicxis kvin tutajn jarojn por pretigi la kolcxenon. Jen bildo de la magia Alfabeto-kolcxeno. La sxnuro estas farita el la plej bonkvalita kaj fortika rangifero-tendeno, cxirkauxvindita per maldika kuprofadeno. Komence cxe la supro, la unua bido estas iu malnova kaj argxenta kiu apartenis al la Cxefa Pastro de la Tribo de Tegumo; tiam venas tri mitulo-perloj; poste argila bido (blua kaj griza); poste bula ora bido sendita de tribo kiu gxin ricevis el Afriko (sed gxi devis esti veninta el Hindujo origine); la sekvanta estas longa, platflanka vitra bido el Afriko (la Tribo de Tegumo akiris gxin per batalo); tiam venas du argilaj bidoj (blanka kaj verda), kun punktoj sur unu, kaj punktoj kaj strekoj sur la alia; poste tri suficxe defrapitaj sukcenaj bidoj; tiam tri argilaj bidoj (rugxa kaj blanka), du kun punktoj, kaj la granda en la mezo kun dento-motivo. Tiam la literoj komencigxas, kaj inter la literoj estas cxiufoje malgranda blankeca argila bido kun la litero ripetita malgrande. Jen la literoj: -- A estas gratita en denton -- eono-dento, mi kredas. B estas la Sankta Kastoro de Tegumo sur peco de malnova eburo. C estas perleca ostro-konko -- interno antauxe. D devas esti iuspeca mitulo-konko -- ekstero antauxe. E estas kirlajxo el argxento-fadeno. F estas rompita, sed kio restas estas peco de cervo-korno. G estas pentrita nigre sur peco da ligno. (La bido post G estas malgranda konketo, kaj ne argila bido. Mi ne scias kial.) H estas iuspeca bruna kauxrio-konko, ankaux nomata monkonko. I estas la interno de longa konko permane sxlifita. (Tegumo bezonis tri monatojn por sxlifi gxin.) J estas fisx-hoko el perlamoto. L estas la rompita sago, el argxento. (K devus sekvi al J, kompreneble; sed la kolcxeno iam rompigxis kaj oni negxuste riparis gxin.) K estas maldika trancxajxo de osto, gratita kaj per nigra vakso enfrotita. M estas sur pale-griza konko. N estas peco de io kion oni nomas porfiro kun nazo gratita sur gxi. (Tegumo bezonis kvin monatojn por poluri cxi tiun sxtonon.) O estas peco de ostro-konko kun truo en la mezo. P mankas. Gxi perdigxis antaux longa tempo en granda milito, kaj la Tribo riparis la kolcxenon per sekigitaj knariloj de knaroserpento; pri la perdo kaj sercxado de la P ili faradis kantojn kaj versajxojn, kiujn ili nomis _po-emoj_. R estas, kompreneble, simple sxarko-dento. S estas malgranda argxenta serpento. T estas la fino de malgranda osto, bruna kaj brile polurita. U estas denove peco de ostro-konko. Ux estas du pecoj de perlamoto kiujn ili trovis en granda perlamoto-konko, kaj elsegis per fadeno trempita en sablo-kun-akvo. Tafinjo bezonis unu kaj duonan monaton por poluri ilin kaj bori la truojn. ^ estas du kunligitaj argxentaj fadenoj kiuj rememorigu la super-signajn sekigo-fostojn, kiuj jam ne plu similis al H. Kial gxi trovigxas en tiu loko, mi ne scias. V estas desegnita sur peco de eburo. Z estas sonoril-forma peco de agato kiu surhavas Z-formajn striojn. Ili faris la Z-serpenton el unu el la strekoj forpikante la pli molan sxtonon kaj enfrotante rugxan sablon kaj abelvakson. En la busxo de la sonorilo vi vidas la argilan bidon kun ripeto de la litero Z. Jen cxiuj literoj. La sekvanta bido estas malgranda verdeca bulo da kupro-erco; poste bulo da kruda turkiso; poste kruda peco da oro (kion oni nomas akvo-oro); poste melonforma argila bido (blanka kun verdaj punktoj). Tiam venas kvar plataj eburaj pecoj, kun punktoj sur ili kvazaux domeno-brikoj; tiam venas tri sxtonaj bidoj, tre foruzigxintaj; tiam du bidoj el mola fero kun rusto-truetoj cxe la anguloj (ili devis esti magiaj, cxar ili aspektas tre nespecialaj); kaj fine estas tre tre malnova Afrika bido, kvazaux vitra -- blua, rugxa, blanka, nigra, kaj flava. Tiam venas masxo por ligi tiun finon al la granda argxenta butono je la alia flanko, kaj jen cxio. Mi kopiis la kolcxenon tre zorgeme. Gxi pezas unu funton kaj sep uncojn kaj duonon. La nigra makulajxo malantaux gxi estas metita nur por ke la bidoj kaj aliaj ajxoj pli bone aspektu. -------------- /bildo/