Eibarren
erabiltzen diran hegazti-izenen zerrendia
Euskeriak landara eta animalixa izenetan
sekulako aberastasuna daka. Nahikua da Eibartik Durango, Mutriku,
Bergara edo Markinara juatia, animalixa bakoitxak toki bakoitxian
izen desbardiña dakala ikusteko. Zoritxarrez azken
urtiotan, hori aberastasun hori, galzorixan dakagu. Eibartarrak
asko urrindu gara mendittik eta gehixenentzat gure basuetako
biztanliak eta euren izenak ezezagunak dira. Gainera, "euskara
batua" asko sartu da eguneroko berbetan eta jende askok ezagutzen
dittuan izen bakarretakuak, euskera batuak araututakuak dira.
Guzti horretaz lehenen konturatu zana Juan San Martin izan zan,
eta 1978. urtian argittaratu eban artikulu baten, 121 hegazti-izen
batu zittuan. Beheko zerrendiakin, San Martinen bihar hari
jarraipena eta gaurkotasuna emotia nahi izan dot, berak batu ez
zittuan izen batzuk zerrendara gehittuz eta azken hogei urtiotan
erderazko eta latinezko izenetan egon diran aldaketak zuzenduz.
Horretaz gainera, Juan San Martinek izen batzuk Eibartik kanpoko
jendian artian batu zittuan eta gure herrixan ez dira
ezagunegixak. Zerrenda barri honetako danak, ostera, Eibarren
bertan, eta mendizale, basarrittar eta ehiztari eibartarren artian
jaso dittut.
Izen batzuk beste herri batzuetan be
erabiltzen dira (ollagorra, txepetxa, zozua...); beste batzuk,
ostera, ez dittut sekula Eibartik kanpo entzun (abijoia,
ur-makinistia, pikuko txinbua, aritxarrua...). Lehenengo izen
zientifikua agertzen da, gero kastellanozkua, eta gero Eibarren
erabiltzen dana (edo diranak). Hegazti batzuk izen bat baino
gehixago dake; beste batzuetan, izen bera erabiltzen da bi edo
hiru txorirentzat. Azpiko zerrendan 150 izen inguru ikusiko
dozuez, baina seguru nago irakurlien artian beste izenen bat be
ezagutzen dabenik egongo dala; hamendik aurrera, norberan esku
gelditzen da hau zerrenda hau luzatu edo moztia. Zuzenketa edo
gehipenen bat eiñ nahi ezkero, laga mezua, mesedez,
sarasua@rp.azti.es.
Asier Sarasua
arrano crhysae
kurrollua
grus canadiense
Argibidia:
Latiñezko izen zientifikua
kastellanoz
EIBARKO EUSKERAN
Hamen izenok:
Tachybaptus ruficollis
zampullón
TXILIPOTA
Ciconia ciconia
cigüeña
ZIKOÑIA
Botaurus stellaris
avetoro
ZEZENTXORIXA
Anser anser
ganso común
ANTZARRA
Anser fabalis
ansar campestre
BASANTZARRA
Anas platyrrhynchos
azulón
BILIXA, AHATIA, PAITTIA
Anas crecca
cerceta
ZERZETIA
Buteo buteo
ratonero
TXITXALAPURRA, ARRAIPARDUA, ABENDUA
Accipiter nissus
gavilán
GABILLARIA, KAPILLADIA, ABENDUA
Circus cyaneus
aguilucho
GABILLARA BUZTANLUZIA, GABILLARA URDIÑA
Milvus sp.
milano
MIRUA
Falco peregrinus
halcón
GABILLARA TXIKIXA, HALKOIA
Falco tinnunculus
cernÌcalo
GABILLARA TXIKIXA
Gyps fulvus
buitre
ARRANUA, PUTRIA, ABENDU ERREGIA, SAIXA kanpokua baina
oso ezaguna
