İLHAN BERK
(1916)
GÜNEYDE BİR ORMAN
Bir buğday büyüyorsa şimdi Türkiye'de
Yeminle aşkla büyüyor.
Yeminle lavanta çiçekleri, haşhaşlar, kekikler aşkla
büyüyor.
Koyunlar, keçiler, sığırlar
Mısır, pirinç, yulaf
Aşkla büyüyor dünyada.
Binlerce senedir nehirler dünyayı görmeye çıkarlar
Binlerce senedir böyle öğrendik dünyanın birçok yerinde
akan
rmakları, büyüyen bitkileri.
Bazı yosunlarla bazı eğreltiotlarıyla bazı balıklarla
konuştum,
Dünyayı görmeyen kalmamış.
Şimdi Güneyde bir yonca büyüyorsa benim gibi
Daha iyi bir hayat için büyüyor.
Gelincikler köklerimin yanısıra onun için büyüyor.
Pamuklar daha beyaz açıyorlarsa
Sebep aynı.
Ben bütün ormanları düşünerek büyürüm,
Bütün ormanları düşünerek büyürler
Benim gibi bütün ormanlar Türkiye'de.
Öyle bir vaktine eriştik ki dünyanın
Şimdi kimse kimseden daha az sevmiyor dünyayı,
Ben İngiltere'deki ormanlardan, nehirlerden, ovalardan
daha az
sevmiyorum yaşamayı,
Amerika'dakilerden daha az sevmiyorum.
Burada pamuklar, su içindeki pirinçler, tütünler daha
az
sevmiyor
Şimdi sarmaşıklar, şimdi asmalar, şimdi fasulyeler birbirlerine
daha sarılarak büyüyorlar
Şimdi stepler, dağlar yalnızlıklarını sevmiyorlar.
Şimdi dünyada yalnızlığı kimse sevmiyor.
Şimdi İran'da, şimdi Mısır'da, şimdi Sudan'da ormanlar
niçin
büyüdüklerini biliyorlar
Şimdi petrol damarları niçin aktıklarını biliyor
Şimdi her şey dünyada niçin yaşadığını biliyor.
SAİNT-ANTOİNE'IN SEVİŞME VAKTİ
Bu gökyüzü
Her gün böyle değildir Saint-Antoine'nın üstünde
Belli sevişme vakti
İşte pencereler ilk kollarını açtı
Karıncalar yuvalarından çıktı
Yosunlar uyandı
Gerildikçe gerildi gökyüzü
Dikiş diken kız penceresinde ilk kez mutlu
Denize bakan evler kahveler ilk kez mutlu
Hiç korkmamalı artık Lambodis
Eleni hiç korkmamalı
Bütün güvercinler havalandı kimse korku nedir bilmiyecek
Herşeyin uyandığı bir saatte
Aşk başlayacak
Herşey duracak
Bir kızın elleri elbisesine uzanmışken duracak
Saint-Antoine ilk sandukasından çıkıp deniz kıyısı bir
yere
gidecek
Onunla tüm sandukalar, evliya resimleri, İsa'nın kendisi
arkasından gelecek
Herşey yerini aşka bırakacak
Sandalya aşka
Pencere aşka
Saint-Antoine'ın tavanı bir başka tavana doğru yürüyecek
Kapı bir başka kapıya doğru
Hiçbir şey küçüleyim demiyecek
Daha bir büyüdüğünü göreceğiz gökyüzünün
Daha bir mavi denizi
Gözlerden gözlere bir esmerlik halinde o aşk gidecek
En güzel şarkılarla şimdi İstanbul'a gelen o
Şimdi herhangi bir yerde kızın elleri ağzı onun için
büyüyor
Bir çocuk annesinin memesini onun için bırakmıyor
Saint-Antoine'ın güvercinleri
Onun için havada
Şiirde bu düzen kaygusu onun için
Bu gökyüzünün başka anlamı olamaz.
BEN SENİN KRALLIĞIN ÜLKENE YETİŞTİM
Ben senin krallığın ülkene yetiştim
Kaldım gölge tanımayan güzelliğinle.
Her sabah büyüten denizimizi böyle
Gülüşlerindi o ülkede bilmez miyim.
Sen o çıktığım sularsın, zencim benim
Denize bakan evler gibiydim seninle.
Dur, geliyorum ellerin ne güzel öyle
Beni şey et gülüşlerini bekleyeyim.
Sen gittiğim o ülkesin varılmıyorsun
Vurmuş sonrasız nasıl en güzel sulara
Güzelliğin balıkları gibi İstanbul'un.
Şimdi her yerde ne güzeldiniz o kalmış
Yankımış denizlere öbür kadınlara
Dünyada sizinle İstanbul olmak varmış.
NİGÂRİ
Nigâri, bir kâğıdı bir kalemi sevdi. Padişahları gördü
Galata'dan. II. Selim'le ava çıktı.
I. François'yı, V. Charles'ı çizdi.
Büyük dedesi gibi satranç oynadı. Bir deniz kitabı yazdı.
Bulunamadı.
Karanfili sevdi. Bunun için Barbaros'un, II. Selim'in
eline karanfil verdi.
Kanuni'yi I. François'ya yazacağı mektubu düşünürken
gördü. Kanuni onun için düşüncelidir. Gezdiği yerde yeşil bir dal vardır.
Padişahların yüzünü sevdi. Yavuz Sultan Selim* önünde
bir elma gibi durmasını bilmedi.
İhtiyarlığında tanıdı Barbaros'u. Bu yüzden yeşil bir
göğe bakar..
Ummanı dolaştı. Şiir yazdı.
Her sabah oturur kalemlerini sivriltirdi. Onun için eli
hiç titremedi.
Neden sonra yeryüzüne bir Nigâri tavrı çıktı.
Artık Kanuni hep düşüncelidir. Doğan burunlu, seyrek
dişlidir. Resimdeki gibidir.
II. Selim sarı pabuçlar giyer. Bir taşlığa basar. Ava
çıksa bir adam sağ eliyle hedefi tutar.
Barbaros ne zaman arkasına bir şey giyse açık mavidir.
Elini kaldırsa, otursa resimdeki gibi oturur.
Bir kâğıt üstündedir artık V. Charles. Başka hiçbir yerde
de olmayacaktır.
Yavuz'un boyunu hiç bilmeyeceğiz.
Şimdi bir kuşbaz dursa, bıyığını bursa, yürüse, Nigâri
tavrında yürür.
Şimdi Galata'da bir XV. yüzyıl denizi Nigâri'nin boyalarına
giriyordur.
Sıkılıyordur bir kalem bir fırça bir kâğıt.
PERA'NIN ESKİ BİR SOKAĞINDA
Kuşlar kalkıyor Aya İrini üstünden
Bir sap ot kulaklarının arkasında.
Ben sonunda burdasın işte diyorum kendi kendime
Burda eski bir atlasın kesiştiği yerde.
Bir kedi gözlerini dikmiş sana bakıyor
Ve aşağılarda gök ne kadar aşağılarda olursa.
Ve karşıdan karşıya geçmeye çalışıyor bir kadın.
Ben seni düşünüp korkunç ince diyorum görmediğim boynu.
Önümden çerçiler askerler bıçak bileyiciler geçiyor
Ve asık suratlı kazmacıları dünyamızın.
Bir ses seninle aynı yarımadadayız diyor
Ve yitiyor sonra Pera'nın eski bir sokağında.
Pera'nın eski bir sokağını tepiyorum ben böyle her akşam
Her akşam tabanımda senin çamurun.
ÜÇ KEZ SENİ SEVİYORUM DİYE UYANDIM
Üç kez seni seviyorum diye uyandım
Tuttum sonra çiçeklerin suyunu değiştirdim
Bir bulut başını almış gidiyordu görüyordum.
Sabahın bir yerinden düşmüş gibiydi yüzün.
Sokağı balkonları yarım kalmış bir şiiri teptim
Sıkıldım yemekler yaptım kendime otlar kuruttum
ÑTaflanım! diyordu bir ses duyuyordum.
Cumhuriyetin ilk günleri gibiydi yüzün.
Kalktım sonra bir aşağı bir yukarı dolaştım
Şiirler okudum şiirlerdeki yaşa geldim
Karanfil sakız kokan soluğun üstümde duydum.
Eskitiyorum eskitiyorum kalıyor ne kadar güzel olduğun.
LITTERA AMOR, III
(eybenimsevilmişyıkılmışyinim)
Ama beni daha da çılgına döndüren, beni elden ayaktan
eden, dünyaları başıma yıkan, o korkunç kar beyazlığınızın da ötesinde,
amansız bir baskı, bir barbar yasası ağırlığına dönen, o umarsız yininizin
koyduğu dokunulmazlıktır asıl! Belki de benim büyük karabasanım, kıyımım
odur. Ölümlere en çok orda gidip geliyorumdur.
Ben, en çok bunu ne zaman düşünsem, o korkunç çıplaklığınız,
ölümcül dokunulmazlığınızla bir an kendimi bir han odasında (han odalarını
bilir misiniz? Sevdanın biraz yanığı, kimselerin aşktan, aşkın onmazlığından
sağ çıkmadığı han odalarını?) sizinle bir başıma bulurum. İşte o zaman
birden bana dünyaları zindan edenin ne olduğunu anlarım. Ben ki hiçbir
şeyi dokunmadan duyamam anlayamam. Sözcüklere (sözcüklerin yarattığı kansere)
bunun için (değil mi ki dokunamıyorumdur) güvenmem. Bunun için de ben,
bu yeryüzünde yalnız senin vücudunun koyduğu dokunulmazlığı, bir onu, tek
uzaklık diye bilirim. Ben ki bu dünyada herkesler gibi gittim geldim, yüzüm
çok güneşler gördü; sesleri, kokuları, bunu, bunsuzluğu, yenilgiyi, utkuyu
tanıdım. Elim yerküreye dokundu, Ama yalnız o sizin koyduğunuz korkunç
dokunulmazlık sürdü durdu bende. Bir ona yenik düştü. Bir onda yıkıldı,
parçalandı, unufak oldu.
Bu yüzden ben ne zaman sizinle olsam, her sefer, yanınızdan
küllerle çıktım. Orda sayrılı, varla yok arası kaldım.
ÇOK UZUN BİR GÜNDÜ AŞKA DÖNÜYORDUM
Çok uzun bir gündü aşka dönüyordum
Çok uzun, yavrum, çok uzun seni sevmekten
İşte diyordum ilk öpüş işte masmavi yarığın
İşte yedisi sabahın ve ıslak ağzının
İşte eski bir otu kasıklarının ve karnının
İşte dilinin getirdikleri işte ormanlarım
İşte döşekte çırılçıplak upuzun uyanışın
İşte kayaya vuran eski gölgen eski sesin
İşte o ağzındaki esmer kuş o yaban ırmak
Kal öyle diyordum böyle anadan doğma iç içe
Kal öyle ilkin orandan öpeceğim diyordum
Aşk ki karadır tek heceli bir sözcüktür
İşte tam böyle, sevdalım, tam böyle diyordum.
GÜZEL IRMAK
Küçüğüm, bu senin sesin, güzel ırmak
Önce rüzgârın öptüğü, sonra benim öptüğüm
Bu bitmemiş şiirler senin ayakbileklerin
Soluğun, kokun, karnın, gölgeli gözlerin
Bu böyle çözülü göğsün, enine boyuna dudakların
Sabahlara kadar ki büyük gözlerin böyle
Bu dal gibiliğin, saçların, kırmızı ağzın
Bu üstünde onca seviştiğimiz yatak sonra
Sonra bu benim anı artığı eski yüzüm
Tüylerin, tay boynun, küçücük çocuk ellerin
Böyle yukarıdan aşağı gidiyorum seni
Karışıyor, korkunç, ellerimiz ayaklarımız
DÜŞÜNÜRKEN BULDUM KAYAYI
Düşünürken buldum kayayı.
Otlarla konuşmaktan geliyordum. Ölü bir yaprak, adını
unutmuş bir sokak, sav dolu bir tümce, suçlu bir ırmak, bir de partal bir
kuş yürüyorduk. Bir atlı karıncaydı yaşamak, onu yürüyorduk.
Bilirim sözcüklerin ulaştığı yere hiçbir şey erişemez.
İsa ile Karahisari'nin gömlekleri dikişsizdi. Sözcükler bunu gördü.
(Ey görünmezlik! Elimden tut. Gecede sözcüklerin ağırlığı
daha bir artıyor. Ve... [Yazık, tümcemi tamamlayamayacağım.])
Anlamdan hep kuşku duydum. Evler odalardı, unuttum. Dünya
ki varlığının ayırdında değildir. Trenler geçer yüzünden: Kendini varsayar.
Her şey, her şey konuşur evrende. Evler, çocuklar, nehirler,
coğrafya. Nehirlerin vakti olmadığını okudum.
Coğrafya adına sevinmemiştir. Anlam sıkıcıdır. Günde
üç kez aynada kendine bakar. Yalnızlık saçar. Anlamla ev yapılmaz. Anladım
ama yalnızlığım sürüyor. Düşüncelerim yok benim. Kaya bilir kaya olduğunu,
ben bilmem. Anladığımda yitirdim şiirimi. O gün bugün bir akarsu gibi kocadım.