SERT MİZACIN DEĞERLENDİRİLMESİ
DOMİNANTLIK, SALDIRGANLIK VE VAHŞİLİK ARASINDA FARK VARDIR.
Belirli alanlarda çalışan insanlar kendilerinin bildiği terimlerin işin ehli olmayan
insanlarca yanlış kullanılmasına engel olamayabilir. Tanımların doğru yapılması
teşhisleri, dolayısıyla da sorunlarla akılcı yolla başa çıkmaya fırsat tanır.
KARAKTER
Köpeğin karakteri onun diğer insan ve hayvanlara olan genel tavrıdır.
Karakter kalıtsal olmasına rağmen çevresi tarafından büyük ölçüde etkileşim
halindedir. Dominant karaktere sahip bir yavru, sahibinin tutumuna ve onu eğitebilme
yeteneğine bağlı olarak kendine güvenen ve dışa dönük bir köpek olabileceği gibi
çevresini domine eden ve saldırgan bir köpeğe de dönüşebilir.
SOSYALLEŞME
Sosyalleşme yavru köpeklerin diğer canlılar ve yeni durumlara alışması ve uyumlu
davranmasının öğretilmesidir. En basit haliyle, resesif bir yavru beton kennel ortamı
dışında hiç bir yüzeyde yürüme imkanı tanınmadıysa diğer zeminlerde hareket
etmekten korkabilir ya da dominant bir yavru erken yaşta etrafta bağırışan kısa
boylu insanlara alıştırılmadıysa çocuklara karşı saldırganlık gösterebilir.
SALDIRGANLIK
Saldırgan davranış, genellikle uyarı hırlaması ya da vücut dilinin sertleşmesiyle
başlayan daha sonra dişlerin de devreye girdiği bir çeşit saldırı olarak kendini
gösterir. Köpekler bölgelerini ya da sahip olukları şeyleri korurken hayvan ve
insanlara karşı saldırganlık gösterebilirler. Saldırganlığın nedenleri
kolaylıkla tanımlanabilmesine rağmen diğer canlıların hayatını tehdit edici
noktaya gelebileceğinden bu davranış kesinlikle kontrol altına alınmalıdır.
DOMİNANTLIK
Dominant davranışlar bazı ırkların yanı sıra zeki ve bağımsız köpeklerde
gözlemlenebilir. Dominant köpeklerin istediklerini elde etme konusunda inanılmaz bir
kendine güvenleri vardır. Dominant köpekler çocuklara itaat etmeyi reddeder ve
yumuşak huylu erişkinleri sert bir bakış, hırlama ya da kısa bir vücut kontrolü
ile hakimiyetleri altında tutarlar. İtaat eğitimi ile bu davranış kontrol altına
alınarak köpeğin liderliğinizi görmezden gelemeyeceği hatırlatılmalıdır.
RESESİFLİK
Resesiflik davranışlar, çekingenlik ve diğer insan ve köpeklere kolaylıkla boyun
eğme olarak kendini gösterir. Resesif köpekler heyecanlandıklarında ya da
korktuklarında idrar dahi kaçırabilirler. Orta derecede resesif köpekler
azarlandıklarında kendilerini güvende hissetmek için sahipleri ile fiziksel kontak
içinde olmaya gereksinimleri vardır. Şiddetli resesif köpekler göz kontağından
kaçar ve özellikle çocuklar tarafından köşeye sıkıştırıldıklarında korkudan
ısırabilirler. Resesif köpeklerin hafif bir disipline, ve bol miktarda kendine güven
kazandırılmasına gereksinimi vardır.
VAHŞİLİK
Vahşilik, diğer hayvan ve insanlara nedensiz saldırı olarak tanımlanabilir. Ne yazık
ki dominantlık, saldırganlık, resesif saldırganlık (korku kaynaklı ısırma) ve
vahşilik arasındaki farkı görmek çoğu insan için güçtür.
YAVRULAR
Davranış, 0-10 arası bir değerlendirme skalasında ifade edilse resesiflik 0–5
arası; dominantlık ise 6-8 arasında bir yer teşkil eder. Aşırı çekingenlik 2,
korku 1, saldırganlık 9 ve vahşilik 10 ‘dur. Yavrular orta derecede resesif ve
dominatlık arasında gidip gelebilir. Üretici dominant bir yavruyu sakinleştirerek ya
da resesif bir yavrunun kendine güvenini güçlendirerek ürettiği yavruları yeni
hayatlarına uygun şekilde hazırlayabilir.
Sahiplerinin ellerini dişleyen bir yavru ne saldırgan ne de vahşidir. Ancak muhtemelen
dominanttır ve bu davranışların kabul görmeyeceği ona uygun yöntemlerle
öğretilmelidir. Isırıldığınızda acıklı bir “Ahhh!” sesi çıkardıktan sonra
onu bir süre yalnız bırakarak oyuna son verebilirsiniz. Eğlence anlayışının
tarafınızca kabul görmediğini ve daha uygun yöntemler kullanması gerektiğini
zamanla anlayacaktır. En önemlisi de dominant yavruların oynarken aşırı
heyecanlandırılmaması ve ısırmadan oynadığında ödüllendirilmesidir.
Yavrulara bu davranışları nedeniyle asla bağırılmamalı ya da fiziksel olarak
cezalandırılmamalıdır. Bağırma heyecanı arttırırken vurmak köpeği
saldırganlığa ya da korkuya yöneltebilir.
Kardeşlerine hırlayıp havlayan bir yavru onlara saldırmaktan çok baskın karakterini
kabul ettiriyordur. Yavrular bu durumda nadiren birbirlerini incitirler. Bu durumda
birbirlerini çok sık göreceklerse kendi aralarında hiyerarşik bir sürü düzeni
kuruncaya kadar fazla müdahele etmemek daha akıllıcadır.
Pek çok köpek ırkı, özellikle iş köpekleri ve terrierler, dominant karaktere
sahiptir. Bazı insanlar bu ırkların yavru ya da genç köpeklerinin sergilediği her
türlü haylaz itiş kakışı saldırganlık ya da vahşilik kanıtı olarak görür; ama
gerçekte yanılırlar. Ne yazık ki, iddaları ile akıllara bir kaç ırk hakkında
yanlış resimler çizilmesine neden olmaktadırlar. Dominant karakterli ırklar,
mülkleri, insanları ve çiftlik hayvanlarını koruma, donmuş tundralarda kızak çekme
ve vahşi av hayvanları avlama görevlerini yerine getirebilmek için bağımsız, cesur
ve zeki olarak üretilmişlerdir.
Dominantlık bu özelliklerin bir yan ürünüdür.
Saldırganlık ve vahşilik antisosyal ya da dengesiz davranış ile ilintilidir.
Resesif karakterli ırklar en fazla aranan aile köpekleridir. Bu ırklar insanla ve
muhtemelen diğer hayvanlarla da uyum içinde çalışmak için üretilmiştir ve bu
nedenle insanın üstünlüğünü kolaylıkla kabul ederler.
Sonuç olarak, bazı ırklar genel olarak dominant olmalarına rağmen bireyler
arasındaki dominantlık ve resesiflik arasında hala daha farklar vardır. Örneğin,
dominant bir Akita ya da Rottweiler, dominant bir Labrador Retriever’dan çok daha fazla
otoriterdir. Bunun yanı sıra, resesif bir Labrador, resesif bir Akita ya da Rottweilera
kıyasla doğal olarak daha hassas ve yumuşak huyludur.
İlker Ünlü, Ekim 1999