Η Φωτική ιδρύθηκε από τον αρχηγό των Χαόνων Φώτιο την περίοδο που νίκησε του ς Θεσπρωτούς από τους οποίους αφαίρεσε την προστασία της Δωδώνης. Από τον ιδρυτή της έλαβα και η πόλη το όνομά της. Δεν είναι ακριβώς γνωστός ο χρόνος κατά τον οποίο η Φωτική δέχθηκε τον Χριστιανισμό. Αν λάβουμε όμως υπ' όψη την κατά την διάρκεια του Δ' αιώνα συμμετοχή σε οικουμενικές και τοπικές Συνόδους πολλών επισκόπων της Ηπείρου, φυσικό είναι να αποδεχθούμε ότι κατά την ίδια περίοδο η επισκοπή Φωτικής ακτινοβολούσε, μια που βάσιμα υποστηρίχθηκε ότι αποδέχθηκε τον χριστιανισμό τον Α' αιώνα. Γεγονός πάντως είναι ότι από τα τέλη του Δ' αιώνα η άλλοτε μια από τις σπουδαιότερες αρχαίες πόλεις της Ηπείρου παρουσιάζεται να βρίσκεται στην αφάνεια μιας πολίχνης. Η παλιά της αίγλη ζωντάνεψε χάρη στα έργα του Ιουστινιανού, ο οποίος ανανέωσε το κάστρο της, το οποίο αργότερα ονομάζονταν κάστρο του "Αγίου Δονάτου". Μετά την καταστροφή της Νικόπολης από τους Βουλγάρους (929 μ.Χ.), η Φωτική ορίστηκε έδρα της Παλιάς Ηπείρου, η οποία από την αιτία αυτή ονομάστηκε και Φωτική. Η Φωτική άρχισε να παρακμάζει, μέχρι ολοκληρωτικής μάλιστα καταστροφής, από τις διάφορες επιδρομές και την μάστιγα της ελονοσίας από τα τέλη του ΙΒ' αιώνα. Το 1796 βρέθηκαν στην θέση "Λιμπόνι" της Παραμυθιάς (θέση όπου τοποθετούνταν αρχαία Φωτική) 21 χάλκινα γλυπτά της Σχολής του Λυσσίπου (Γ' αιώνας π.Χ.). Τα γλυπτά αυτά βρίσκονται διασκορπισμένα σε μουσεία στο Λονδίνο, στη Ρωσία και την Κωνσταντινούπολη. *βιβλιογραφική πηγή |
