Birinci deneme otorite, ikincisi yalnızlık, üçüncüsü kardeşlik, dördüncüsü ritüel konusunu ele alır.Otorite bağı, güçlülük ve zayıflık imgelerinden oluşur; iktidarın duygusal ifadesidir. Hiçbir çocuk anne ve babasının otoritesine inançtan kaynaklanan güven ve bakım duygusu olmaksızın büyüyemez, buna karşılık yetişkinlerin dünyasında bunun insanı köleye çevirmesinden korkulur.

Duygu kavramının latincedeki kök anlamı istikrarsızlığı ifade eder. Aristoteles’e göre duygularımız değişiklik gösterir; çünkü kıskançlık, kızgınlık ve sevgi duyumlar üzerinde düşünüp taşınmanın bir sonucudur. Duygudan yoksun olsaydık, çevremizdeki olayların tam anlamıyla farkında olamazdık. Sağduyulu görülen bu kavrayış, psikoloji tarihinde egemen olmamıştır. Son kuşakla birlikte Aristoteles’in bu görüşü çeşitli yollardan yeniden öne çıktı. Kıta Avrupa’sı psikolojisinde bu görüş Jean Piaget’nin Anglosakson dünyasındaysa, Jenome Bruner’in eserlerinde kendisini gösterir.

Bu görüşün toplumsal bir yanı da vardır. Duygular aracılığıyla insanlar birbirlerinin farkına vardıklarını ifade ederler. Bununla birlikte bilişsel psikoloji ve psikanalizin daha toplumsal olduğu yerde bu kabul edilmemektedir.

19.yy’a kadar ne akademilerde ne de toplumda düşünce biçimi olarak “toplumsal psikoloji” diye birşey yoktur. Bunun nedeni toplumsal koşulların insanın tabiatını temelde değiştirmediğinin düşünülmesidir. Tek bir insan kızgınlık duyar ,millet de kızardı; iki durumda da kızgınlık aynıydı.

18.yy’da Vico ile başlayan ve Darwin ile Marx’ın eserleriyle 19.yy’da tam güç kazanan tarihsel devrim bu görüşü köklü biçimde değiştirdi. Yeni görüşe göre, insanın doğasını, biyolojik, iktisadi ve kültürel koşullar biçimlendiriyor ve bu koşullar birbirlerine eklenerek birikiyor, böylece hiç kimse ve hiçbir çağ daha öncekilerin basit bir yenilemesi olmuyordu. Evrensel olan yegane ilkeler değişim ilkeleridir.

Yalnızlık, yokluk duygusudur; otorite, eşit olmayan insanlar arasında bir bağdır; kardeşlik, benzer insanlar arasında bir bağdır; ritüel, eşit olsun olmasın, birleşmiş insanlar arasında bir bağdır.

Otoritenin ne olduğu konusunda herkesin sezgisel bir düşüncesi vardır. Pierre Monteux bir orkestra şefidir. Monteux karizmatik bir şovmen olmadığı halde yaptığı hareketlerle orkestra üyeleri üzerinde etkili bir disiplin uyguluyor. Bu onun kendisine bütünüyle hakim olması, rahat olması dolayısıyla diğer insanlar kendilerini onun yönetimine bırakıyorlardı. Güvenli görünümü otoritesinin temel taşıydı.

Toscanini gibi bazı şefler terör estirerek disiplin uygularlar. Toscanini çığlıklar atar, ayaklarıyla sert biçimde yere vurur hatta batonunu orkestra üyelerine fırlatırdı, diğer insanların hatalarına asla dayanamazdı. Monteuxun havası, kendisine, en rahat biçimde yargıda bulunma imkanı veriyordu. Bu da otoritenin temel bir öğesidir. Güç sahibi olmak ve bu gücü kullanarak diğer insanları yönlendirmek ve daha yüksek bir standarda göre hareket etmemelerini sağlamak.

Güven, üstün yargılama yeteneği, disiplin uygulama yeteneği ve korku uyandırma kapasitesi; bunlar bir otoritede bulunan niteliklerdir. Güç ile otorite ilişkisi gücün tanımıyla daha karmaşıklaşır. Siyasette güç çoğu zaman iktidar ile otorite eşanlamlı olarak kullanılır. ‘Bir hükümet görevlisi otoritesini kullanamadı.’ denildiğinde iktidar ile otorite farklı anlamdadır. Otorite üretkenliği çağrıştırır.

Helen son tartışmada evden ayrılıyor, çünkü O’nun geçimini sağlayacak kişinin ona sözünü geçiren birisi olması gerektiğine inanıyor. Babasının evi terk etmesi onu daha fazla rahatsız ediyor. Babası meydan okusaydı onun gerçekten güçlü olduğuna inanacaktı. Anne ve babasına itaat etmiyor fakat onların özellikle babasının himayesine ihtiyaç duyuyor. Buna itaatsiz bağımlılık denir.

İkinci örnek ise muhasebe bölümünde 16 muhasebeci, 3 kısım şefi yardımcısı ve 1 kısım şefi çalışmaktadır. Ofisteki çalışma düzeni baskıcı olmadığı halde üstlerle astlar arasındaki ilişkiler gergin ve sorunludur. Muhasebeciler kısım şefine ve iki yardımcısına saygı duymuyorlar, bunun nedenini kendileriyle ilgilenmeme olarak açıklıyorlar. Muhasebeciler gerçek bir liderin özelliğini “yönlendiren, yapılabileceğinden daha fazlasını yaptıran” olarak tanımlıyorlar. Sevilen şef yardımcısı ise iş bölümü yapıyor, işin niteliği ile ilgileniyor, ancak gerçek bir lider olmadığı için eleştiriliyor. Muhasebeciler işlerini istekle yapıyorlar fakat bir görev verildiğinde yöneticilerin olmadığı bir zamanda bitirmeye çalışıyorlar. Muhasebeciler şefi olumsuz bir örnek olarak almakta o nasıl biriyse ve nasıl yaparsa aksi olmak ve yapmak istemektedirler.

Üçüncüsü yok oluş fantezisidir. Yönetimdeki kişiler ortadan kalksa, herşey yoluna girecektir. Buna örnek iki kez üniversite sınavına girmiş ve başa-rısız olmuş birisinin babasının zoruyla sınava girmesi ancak çalışmayarak babasının otoritesini ortadan kaldırmasıdır.

19.yy boyunca bu yadsıma ruhu siyasetten ekonomiye sıçradı. Piyasa ideolojisi ve sanayi düzeni ortaya çıktı. Patronlara ve işverenlere karşı tepki doğdu. Bunun sebebi insanların kendilerini zayıf hissetmekten utanmalarıdır.

İleri kapitalizm çağı, inşa etmek amacıyla yıktı. 19.yy’da köylerden kentlere büyük göçler oldu. Buna rağmen eski yaşantı özlemle anılır oldu. İleri kapitalizmin oluşturduğu otorite tablosu paternalizmdir.

Paternalizm çoğu zaman, fark gözetilmeksizin patriyarşi yada patrimoniyalizmle eş anlamlı olarak kullanılmaktadır; bu yanlışlığın kaynağı, erkek egemenliğinin tüm biçimlerinin temelde aynı olduğu varsayımıdır. Bu kelimelerin anlamları arasında aslında önemli yapısal ve tarihsel farklar vardır.

Patriyarşi, tüm insanların bilinçli bir biçimde kan bağıyla bağlı bulundukları bir toplumdur. Patriyarşide aile ilişkilerinin temelinde erkekler bulunmaktadır. Matriyarşide kadınlar, poliyarşide ise cinslerden hiçbiri egemen değildir. Patrimoniyalizmin patriyarşiden farkı, insanların toplumsal ilişkilerini yalnızca aile açısından ele almayışlarıdır.

Paternalizmin patrimoniyalizmden temel farkı ise babadan oğula geçen bir mirasın olmamasıdır. Artık yasal olarak mülk, büyük evlat hakkına göre babadan oğula geçmemektedir.

Paternalist bir toplumda erkek egemenliği sürer. Bu egemenlik erkeklerin baba olarak rollerine dayanır: Koruyucu, müsamahasız, yargıç ve güçlü kişi. Ancak bu roller maddi olmaktan çok simgeseldir. Burada otorite sahibi kişiye ilişkin bir belirsizlik ortaya çıkmaktadır. Bu da otorite sahibi kişinin “ayna varsayımıyla” açıklanamamasından kaynaklanır. Devletten aileye kadar otorite sahibi kişilerin farklı özelliklere sahip oluşu ve bunun patrimoniyalizme uydurulmaya çalışılmasıdır.

George Pullman 19.yy sonunda büyük bir vagon fabrikasında çalışan işçiler için fabrika çevresinde bir kasaba kuruyor. Pullman işçileri kendi yönetimi altına alıyor. Onların ev sahibi olmalarını önlüyor, kendi yaptırdığı binaları onlara kiraya veriyor. Kısaca onlara kendisini patron baba olarak kabul ettiriyor, onları belli disiplin altına alıyor. Mesela; sigara ve içki içmeği yasaklıyor, gece dışarı çıkma yasağı uyguluyordu. Kasaba Pullman’ın kişiliğini yansıtıyordu:Büyük, üretken, ahlakçı, katı.

Pullman’ın fabrikasında çalışan gayretli işçiler fırsat bulur bulmaz Pullman yerleşiminin dışında bir ev satın alıyorlardı. Pullan onlara ev satıp babalık iktidarından vazgeçmek istemiyordu. Pullman’ın ideolojik mirasçısı Josef Stalin’dir; Stalin “Devlet bir ailedir ve bende babanızım” diyordu.

Paternalizm batının sanayi toplumlarında da varlığını sürdürmektedir. Paternalizm metaforun oluşturduğu bir bağdır; bununla, paternalizmin nasıl algılandığı ve karşılıklı olarak nasıl hissedildiği anlatılmak isteniyor.

Metafor klasik yazarlara göre ilişkisiz iki sözcüğün birleşimidir. “Patron babadır”, “ülke yurttur” anlamsal olarak birer metafordurlar. Parçalar birbiriyle ilişki halinde olduğundan, daha geniş bir anlama sahiptirler.

Paternalizm de bir metafordur. Baba ve patron kelimeleri biraraya getirildiğinde her birinin yalnız başına sahip olduğu anlam değişir. Burada baba metaforun “çerçevesini” sağlar, patron bu çerçevenin odağındaki sözcüktür.

Metaforun bu yapısı insanların birbirlerine karşı duygu ve davranışını etkiler. İktardaki bir kişiden duyulan korku bunun sonucudur. Metaforlarda terimlerin ikiside karşılaştırılabilir bir tahakküm hatırlatmalıdır. Metaforun gücü, biraraya getirdiği şeylerin özünde yatmaktadır. Bu metafor başkalarının bakımını üstlenme ve iktidar olgularını bir araya getirmektedir.

Paternalizmi reddedenler haklıydı, çünkü paternalist otoriteler kendilerine bağımlı olanların bakımını kendilerinin çıkarlarına hizmet ettikleri sürece üstlenirler. Burada sahte bir sevgi yatmaktadır. Pullman ve Stalin’in durumu buna örnektir.

Paternalizm, modern toplumdaki otorite çeşitlerinin aşırı uçlarındandır. Başkalarının bakımını üstlenmek otoritenin bir lütfudur ve otorite bu lütfu, kendi çıkarlarına hizmet ettiği sürece devam ettirir. Diğerleri başkasının bakımını üstlenme iddiasında değillerdir.

Özerklik, yeni iktidar gereçlerinin izleyebileceği, bir diğer yön olan bireyciliğin mirasçısıdır. Maddi farklılıkların az olduğu, hizmet ve becerilerin geçer akçe olduğu toplumlarda özerklik daha istikrarlı hale gelir.

Basit biçimiyle özerklik beceri sahibi olmaktır. Karmaşık biçimiyle ise bürokrasinin üst kademelerinde çalışanların bildiği özerkliktir. Örneğin; bir yönetici yalnızca belirli bir görevi iyi yaptığı zaman değil, her biri kendi uzmanlık alanlarında beceri sahibi olan çok sayıda insanın çalışmasını koordine edebildiği zaman yükselmektedir. Yönetici diğer insanlarla iyi geçinmek, astlarının taleplerine cevap vermek, onu kendine hakim yapacak davranışlara sahip olmalıdır. Bu özellikler aslında herkeste aranmalıdır. Başkalarının size olan ihtiyacı, sizin onlara olan ihtiyacından daha fazla ise egemenlik kurabilir ve siz otorite olabilirsiniz. Şayet karşımızda bize karşı kayıtsız biri varsa onun bize önem vermesini isteriz. Onun bize karşı soğuk davranmasından ve kayıtsız kalmasından korktuğumuz zaman ona bağımlı duruma düşeriz. Sevilenin karşısındakiyle arasına mesafe koyması onu erişilmez bir ideal yapmaktadır.

İtaat etme alışkanlığına disiplin denir. Bir İngiliz imalat şirketi yönetim yönetim kurulu başkanı işçilerine konuşma yapıyor. İşveren, işçilerini, dediğini yaptırmaya zorlamaktan çekiniyor. Onlara birlikte sıkı çalışarak karlı ve uyumlu iş yapabileceklerini ifade ediyor. Bu işverenin uyguladığı disiplin gönüllü özdisiplindir, zora dayanmayan disiplindir. İşveren yumuşak konuşmasına rağmen gizli olarak zorlayıcı mesajlarda veriyor.

İleri kapitalizm döneminde öz disiplinin açık bir anlamı vardı. İnsanlar sahip oldukları şeyleri teşhir ediyorlardı. Günümüzde özerk bir kişinin disiplini oldukça farklıdır. Özerkliğin kaynağı kendini dışa vurmadır. Yeteneklerinizi, kendinizi ve zevklerinizi ne kadar çok dışa vurursanız kişiliğinizi o kadar çok biçimlendirmiş olursunuz. Başkalarının dikkatini üzerinize çekmelisiniz.

İnsanları disiplin altına almanın bir diğer yolu onların kendisinden utanmasını sağlamaktır. Kayıtsız kalmak insanlar üzerinde utandırıcı bir etki yapar. Disiplini devam ettirme 18.yy’da şiddetle 19.yy’da ehemmiyet vermeme, nazara almamayla sağlanmıştır.

Yapılan bir araştırmada Fizik araştırma merkezinde çalışan Dr. Richard Dodds ile şefi Dr. Blackman arasında yapılan bir tartışma ve bu tartışmada işverenin istekte bulunan bir işçisiyle nasıl baş ettiği bir model olarak anlatılıyor.

Paternalizmde insanlara sahte bir ilgi gösterildiği gibi, özerklikte bir yanılgı içindedir. Gücün maskelenmesi etki sözcüğünde somutlaşıyor.

Bu maskelenmeyi anlamak için önemli bir tarihsel gerçeğe dikkat etmeliyiz. Eski rejimde, otoriteler ve otorite ilkeleri ile halkın yaşaını sürdürme biçimleri arasında fazla bir ilişki olmadığı düşünülürdü. Oysa insanların işlerini, patronlarını ve kendilerini kavrayış biçimleri toplumdaki otoritenin temelini oluşturur. Bu düşünce Marx ve Engels’in eserleriyle yerleşmeye başlıyor. Modern sanayi toplumu kitlelerin maddi zorluklarını hafifletmiş ve çalışma yaşamını daha istikrarlı ve düzenli hale getirmiştir.

Günümüzde işçilerin psikolojik açıdan etki altına alınmasına dair üç temel görüş vardır. Birincisi en aşikar olanıdır. Bu görüş iş yaşamında insanları tatmin edici bir hale getirmeye çalışır; işveren, işinde mutlu olan bir insanın işini iyi yapacağına inanır.

İkincisi “X Kuramı” denen Skinnerci psikolojisidir. Buna göre yöneticiler bir işin niteliğinin tatmin edici olup olmadığını değil, işini iyi yapan işçinin nasıl ödüllendirileceğini düşünmelidirler.

Bu etki kavramının en canlı mantığı, idari bilimlerin kurucusu Herbet Simon’un eserlerinde görülür. Bu esrlerde, Simon, şirketlerin karar alırken yalnız dış piyasaya göre değil , iç organizasyona göre de hareket ettiklerini gösterir.

“Etki” kendi kendine yeten, kendi kendisine atıfta bulunan bir sistem olduğu için iyi bir yönetici her yerde birden bulunmalı ve olabileceği herşey olmalıdır. “Etki” ahlaki olduğu için bu durum etkilediği kişilerin iyiliği için olmalıdır.

Bu etki ideolojilerinin asıl anlamı; etkili bir yönetici asla sınır tanımaz ve koşullara teslim olmaz. Özerkliğini korumanın yolu budur. Dr. Dodds’un işvereninin başarıyla uyguladığı, işte budur. Bu etki düşüncesi, özerkliğin nihai ifadesi olmaktadır. Patronun istediği ve temsil ettiği şeyi gizemli kılar.

İnsanlar özerkliğin özgürlük anlamına geldiğine inanırlar. İlk olarak özerkliğin özgürlük olduğu inancını Tocqueville Amerikada Demokrasi adlı kitabında anlatan ilk yazardır. Tocqueville böyle bir düşüncenin insanları otoriteye teslim edeceğini ve zayıf düşüreceğini anlatır.

Hegel 1807’de ilk eserini yayımlar. Kitabının Efendilik ve Kölelik bölümünde, bir insanın “yalnızca tanınmak suretiyle” gerçekten var olduğunu yazar. Tanıma düşüncesi insana sıradanmış gibi gelebilir, otoritenin psikolojisinde trajik bir anlamı vardır. Otorite güç farklılıklarını tanımlama ve yorumlama sorunudur. Otorite duygusu, farklılıkların var olduğunu tanımaktan ibarettir. O aynı zamanda güçlülerin olduğu kadar zayıfların da ihtiyaç ve isteklerinin hesaba katılması demektir.

Hegel sosyal hayatta olduğu gibi, insanın içinde iki kişilik bulunduğundan bahseder. Bunlardan biri efendi diğeri köledir. Özgürlüğün doğuşunu tanımlar, kölenin geçtiği özgürlük aşamalarını anlatır. Bu aşamalar stoacılık, şüphecilik, mutsuz bilinç ve rasyonel bilinçtir. Bu yolculukta uğranılan istasyonların belirgin özelliği otorite bunalımlarıdır. Her bunalım kişinin daha önce inandığı şeye inanmamasıyla başlar. Bunlar inanmama değil yeni inanç kalıplarına geçiş araçlarıdır.

Kişisel otoriteye olan bu inançsızlık yöntelerinin nedeni, ne tür bir otorite olduğuyla ilgilidir. Modern sanayi toplumlarında kişisel otorite biçileri sevgisizlik örneği gösterirler. Bunlar ikiye ayrılır, biri sevgisiz otoritedir, kişisel özerkliğin otoritesi, diğeri paternalizm, sahte sevgiye dayalı otorite. Bu iki otorite kutbunun çevresinde, itaatsiz bağımlılık, yok oluş fantezileri ve idealleştirilmiş ikame davranışlar gözlenir.

Otoriteyi yeniden kavramak için atılması gereken ilk adım otoriteden geçici bir kopuştur. En tehlikeli adımda budur. Çoğu zaman en radikal kopuş gibi görünen şey bir yanılgı olabilir. Bunun örnekleri Fransız Jakoben düşünür Saint Just’ın eserlerinde görülür. O bir yerde özgürlüğün ne pahasına olursa olsun var olması gerektiğini, sadece hainleri değil kayıtsız kalanları da cezalandırmak gerektiğini anlatır.

Kopuş iki şekilde ortaya çıkar; maske aracılığıyla ve tasfiye yoluyla. Maske aracılığıyla kopmaya Gosse adında bir gencin babasından kopuşunu örnek olarak verebiliriz. Gosse’nin gözünde babası devasa bir prestije ve güce sahiptir. Babasının inatla doğruluğunu savunduğu bir konuda yanıldığını görmesi ondan kopmasını sağlıyor fakat onu babasına karşı isyankar etmediği gibi hesap soraya da yöneltmiyor. Maske, kişinin etkilenmekten yada bir otorite tarafından ayartılmaktan korunmasını sağlıyor.

Otoritenin ciddiyeti bir kere tanındıktan sonra, kişinin göğüslemesi gereken en önemli sorun, davranışlarda otoritenin tam olarak ne ölçüde etkili olduğudur. Bunu kavrama, otoritenin dikkatini çekmek için yapılan alçaltıcı şeyler kişiyi otoriteye bağımlı bir kurban yapar.

İkilemenin kullanımına bir örnek Franz Kafka’nın Kasım 1919’da babasına yazdığı mektuptur. Kafka mektupta çocukken başından geçen bir olayı anlatır. Franz Kafka’ya göre babası yanlış bir adam, babasına göre de oğlu yanlış bir oğul olmuştur. Sonuçta Franz Kafka bir kurban olmuştur.

Franz Kafka, mektubunda bir gece susamadığı halde rahatsız etmek için su istediğini, tehditlere rağmen susmadığını bunun üzerine babasının onu gece balkona çıkardığını, orada yalnız kaldığını, bu olaydan sonra itaatkar olduğunu fakat bu olayı asla unutamadığını, bunu da babasının kendisini sevmediğine delil saydığını anlatıyor. Bundan devamlı acı çektiğini ifade ediyor. Babasının verebileceği cevabı da yazıyor ve sonuçta kendisinin haklı olduğunu vurguluyor. Babasının yaptığının iyi bir disiplin yöntemi olmadığını söylüyor.

Kişisel otoritenin meşruluğu, güç farklılıklarının algılanışından kaynaklanır. Otorite, otoritenin karakterinde erişilmeyen bir yan olduğunu ifade eder, bağımlı kişide bunu böyle algılar.

Hegel, bir otorite kişiliği sizden ne kadar uzaksa, o kadar çok korku ve huşu uyandırır, size ne kadar yakınlaşırsa o kadar az güçlü görünür, demiştir.

Otorite sahibi olanın bir hedefi vardır. İktidarı güç belirtilerine dönüştürmek. Bunu gerçekleştirirken insanlar genellikle açık ve basit imgeler ararlar. Buda beraberinde tehlike getirir.

Kamu otoritesini temsil edenler gözle görülür ve anlaşılır kişiler olmalıdır. “Gözle görülür” den maksat denetim konumundakilerin yapabilecekleri ve yapamayacakları şeyler konusunda açık olmalarıdır. “Anlaşılır” la kasedilen ise, bu açıklığın gerçekleşme biçimidir. İkidardaki hiç kimseye, kendi kendisinin yargıcı olarak güven duyulamaz. İktidarın anlamını bağımlı olanlar belirlemek zorunddır.

Modern dünyada, bir iktidar yapısı olarak komut zincirinin piyasa mekanizmasıyla belirsiz bir ilişkisi vardır. Kurusal açıdan piyasa, tepeden yönlendirmeye değil, görece eşit bir konumu olan hasımlar arasındaki rekabetle oluşmaktadır. Karteller, devlet işletmeleri ise piyasadan çok katı komut zincirine dayalıdır.

Komut zincirine karşı izlenebilecek üç özgürlükçü strateji vardır. Bunlardan en aşırısı İspanyol anarşistlerinin izlediği stratejidir: Komut zincirini yok etmek. En ılımlısı ise Batı Almanya’da sanayi alanında uygulanan karşılıklı işbirliğidir. Üçüncüsü hiyerarşiyi kabul etmekle birlikte bu hiyerarşiyi dönemsel olarak yok etmenin özel yöntemlerini araştırır.

İlk görüş komut zincirinin mutlak anlada yok olması demek olduğundan sürekli bir toplum için ciddi bir plan değildir. Çünkü kout zincirinin olmaması; herkesin kendi başına hareket etmesi, istediğini yapması dolayısıyla herşeye gücünün yetmesini gerektirir ki bu mümkün değildir.

İkinci görüş ise daha çok sanayi dallarında etkisini göstermiştir. Batı Almanyada bir sistem olarak devlet tarafından düzenlenmiştir. Bir komite vardır, bu komite hem yönetimin hem işçilerin tesilcilerinden oluşur.

Birinci ve en temel yordama komut zincirinde etken fiil çatısı kullanılmasını istemektir. Bürokratik iktidarın dili genellikle edilgen kiple ifade edilir; böylece sorumluluk gizlenmiş olur. Etken çatı denetimi yordamı üç aşamalıdır.Kimin, ne zaman ve ne amaçla bir karar aldığının belirtilmesi; komut zincirinin çeşitli kademelerinde bu kararlarıntartışılması; kararların gözden geçirebilirliği. Böylece otorite gözle görülür bir nitelik kazanır.

Kategoriye ilişkin tartışmanın mantıksal sonucu itaate ilişkin bir tartışmadır. Katı bir komut zincirinde “irade”, üst durmdakinin hem ne istediğini hemde bunu nasıl istediğini bildirir. Sıkı bir kout zincirini gevşetmenin en bilinen yolu, işverenin isteklerini karşılamak için değişik itaat türlerinden yararlanmaktır.

Komut zincirini sarsmanın daha aşırı bir biçimi rol değiş tokuşudur. Çin’de bilim adamları, el emeği harcayarak çalışmak üzere kitaplarından koparıldılar, köylüler de bilgisayarları işletmek üzere kentlere getirildiler. Bu kültür devrimi sırasında uygulanan rol değişimidir. Rol değiş tokuşu başka yerlerde daha başka şekillerde yapıldı.

Otorite tarafından aldatılma korkusu bu kitapta ele alınan yadsıma davranışlarını özetlemenin belki de en iyi örneğidir. Zihnimizde en çok yer eden totaliter rejimlerin aldatıcılıklarıdır. Bunlar, otoritenin ebediliğine ilişkin aldatmalardır. Stalin, halkın mutlak itaatini sağlamak için, kendisinin sınırsız güçte biri olduğu ve halkına sınırsız sevgiyle bağlı olduğunu açıklamıştı.

Özgür toplumlarda da otorite tarafından aldatılma korkusu vardır, ancak aldatılmaya ilişkin gerçekler farklıdır. Özerkliği olan kişilerin önerdikleri birşeyleri olmadığı için aldatmalarıda söz konusu değildir.

Modern edebiyatta otorite ile yanılsama arasındaki ilişkinin en radikal çözümlenişine Dostoyevski’nin Karamazof Kardeşler’indeki Büyük Engizitor öyküsünde tanık oluyoruz. Büyük Engizitor’un savunduğu görüşler ve bunların sonuçları.

Gözle görülür ve anlaşılır otoriteye duyulan inanç, kamu dünyasının pratik bir yansıması değildir; bu dünyaya yöneltilen, hayal gücüne dayalı bir taleptir. Otorite somut bir şey değildir; başkalarının gücünde, elde edildiğinde somut bir şeyi andıracak olan bir sağlamlık ve güvenlik arayışıdır.